Krisis – Elisabeth Eybers

Elisabeth Françoise Eybers is op 26 Februarie 1915 in Klerksdorp, Noordwes gebore. Elizabeth

Eybers was 14 jaar toe sy gedigte begin skryf het. Sy was 'n joernalis in Suid-Afrika.
Na sy en haar man geskei het, het sy in Amsterdam in Nederland gaan woon. Sy het
vir byna 40 jaar daar gewoon tot haar dood in 2007.Vier universiteite het
eredoktersgrade aan haar toegeken. Daar is 27 van haar digbundels gepubliseer,
asook kortverhale. Sy is die eerste vrou wat die Hertzog-prys gewen het. Sy was
bekend daarvoor vir haar Afrikaanse poësie oor die vrou se ervaringsveld – liefde, swangerskap en
middeljare.

Krisis Crisis

~ Elisabeth Eybers ~ Elisabeth Eybers

1. Dis hier wat ons twee skei – jy, Hart, en 1. This is what separates the two of us - you,
ek, Heart, and I,

2. albei tot afskeid so onvoorbereid. 2. both to farewell so unprepared.

3. Die weg was lieflik waarlangs jy gelei’t 3. The way was lovely along which you led

4. maar dis verby, al staar jy terug. Nou 4. but it's over, even if you stare back. Now
trek stretch

5. die pad langs klowe, afgrond en
moeras.
6. Voortvarend en ʼn lafaard soos altyd
7. en nooit in staat tot enige besluit
8. en siek daarby, is jy nou net ʼn las.
5. the road along ravines, precipice and swamp.
6. Impetuous and a coward as always
7. and never capable of any decision
8. and sick on top of that, you're just a burden
now.

9. Jy was die gas en gasheer by die fees, 9. You were the guest and host at the festival,

10. die seremoniemeester en die nar: 10. the master of ceremonies and the clown:

11. jou dwase raad kan net die Hoof verwar 11. your foolish advice can only confuse the
Head
12. waar elke tree die laaste tree mag
wees. 12. where every step may be the last step.

13. Kyk, dit word laat, die kermis is verby, 13. Look, it is getting late, the fair is over,

14. kan jy dit nie begryp? Hier moet ons 14. can't you understand it? Here we must part.
skei.
Titel

Dui op die stryd tussen die “Hart” wat verwys na die spreker se emosies en die “Hoof” wat verwys
na die spreker se verstand/rede.

Die spreker praat met haar hart asof dié 'n mens is waarvan sy moet afskeid neem. Sy sê die hart
het haar na mooi plekke gelei, maar was dwaas (dom) en het haar nie goeie raad gegee nie. Die
hart was ook lafhartig (cowardly) – dit kon nooit 'n besluit neem nie. Die hart het eintlik die hoof (die
spreker se verstand) verwar (confuse) en veroorsaak dat sy nie nugtere besluite kon neem nie.

Tema

Die tema is die dieper boodskap van die gedig. Die tema verwys na die innerlike krisis wat die
spreker beleef tussen die hart en die verstand (hoof).

Boodskap
Die "boodskap" sluit aan by die tema. Dit is die universele waarheid dat ʼn mens besluite moet
neem met jou verstand of jou hart.

Bou (Tipografie)
Uiterlike bou: 2 strofes.
Strofe 1 – 8 reëls (oktaaf) 2x 4 reëls (kwatryn)
Strofe 2 – 6 reëls (sestet) 2x 3 reëls (tersine)
Die gedig word gekenmerk as ʼn Italiaanse sonnet.
Innerlike bou: Die gesukkel tussen die spreker se hart en verstand

Stemming

Dui op die aanvanklike twyfel/tweestryd wat die spreker ervaar met besluite wat sy met haar hart
in plaas van die verstand geneem het. Dan neem die spreker ʼn finale besluit en kies haar verstand
bo haar emosies.

Toon

Somber/donker/ernstig/treurig/verdrietig

Omdat die wete van skeiding tussen rede en emosie aangespreek word.

Opsomming

Krisis (titel) dui op die stryd tussen die “Hart” wat verwys na die spreker se emosies en die “Hoof”
wat verwys na die spreker se verstand/rede. ʼn Allegorie in die gedig is ʼn metafoor wat deur die
hele gedig volgehou word naamlik die hart wat met emosie vergelyk word en die hoof wat met
die verstand vergelyk word. Hierdie allegorie beeld die innerlike stryd/krisis van die spreker uit.

Strofe 1
Strofe 1 beskryf die krisis van die spreker en gee die redes vir die spreker se besluit.

Bestaan uit twee kwatryne wat saam ‘n oktaaf vorm.

 8 reëls (oktaaf) 2x 4 reëls (kwatryn)

In die oktaaf word die emosies van die hart bespreek, maar die rede (verstand/hoof) voel dat die
hart “voortvarend” is en soos ʼn “lafaard” optree. In reël 8 is (kom) daar ʼn gevoel van bitterheid
(voor) omdat die hart as “siek” en ʼn “las” beskryf word.

1. Dis hier wat ons twee skei – jy, Hart, en ek,

2. albei tot afskeid so onvoorbereid.

This is where we split, you Heart, and I,

Both of us so umprepared for the farewell.

 “ons” paaie moet skei.

 “ons” = Hart (emosie) en Hoof (verstand)
 “Hart” en “Hoof” word met hoofletters geskryf. Dit maak hulle persone = personifikasie
(beeldspraak).
→ Die Hart is die emosionele.
→ Die Hoof is die verstandelike
 Dit is hier - Die besluit is geneem.
 Ons twee – praat van die persoon se hoof en die persoon se hart.
 Aandagstreep- beklemtoon die 2 mense
 Die gebruik van die kommas (is 'n lys van) dui op die verskillende persone betrokke in die
gedig naamlik “jy” en “ek”.
 Hart in hoofletters = Personifikasie van die “Hart” wat na iemand se naam verwys. (hier
gebruik as 'n persoon se naam)
 Assonansie a-klank, ei-klank
 Onvoorbereid = Het nie beplan dat hulle totsiens sê nie

3. Die weg was lieflik waarlangs jy gelei’t

4. maar dis verby, al staar jy terug. Nou trek
5. die pad langs klowe, afgrond en moeras.

 Versreël 5 – die pad wat die “jy” gelei het was lekker, maar dis nou klaar, al kyk die “jy” terug.
 Klowe = 'n Kloof of ravyn is 'n rivier dal met steil (rots)wande wat deur erosie diep uitgedolwe
is. Groot klowe word dikwels met die term canyon aangedui.
 Afgrond = Denotatiewe betekenis (letterlik) - 'n Diepte wat steil na benede loop.
Konnotatiewe betekenis (figuurlik) - 'n Groot ellende.

 Moeras = 'n Groot gebied met vlak water wat nie wegloop nie en papperige grond waarin in
mens in kan wegsink.
 Klowe, afgrond en moeras verwys na moeilike omgewings.
 Gelei’t = Elisie (gelei het) – funksie - vir rympatroon en ritme.
 Maar dui op wending (Skielike of onverwagte verandering wat 'n situasie in 'n ander rigting
stuur.) Dit is nou verby, dis klaar. Gaan nie weer gebeur nie.
 Nou strek = Enjambement – maak gedagte 'n eenheid. Funksie - maak die tempo vinnig

6. Voortvarend en ʼn lafaard soos altyd

7. en nooit in staat tot enige besluit
8. en siek daarby, is jy nou net ʼn las.

 “Voortvarend” = iets haastig doen sonder om daaroor te dink.

 Lafaard = Persoon sonder moed wat maklik deur angs oorval word en van gevaarlike
situasies wegvlug.
  Reël 6 – vergelyking. Die Hart word vergelyk met ‘n lafaard wat van die situasie af wegvlug.
 Nooit in staat = besluiteloos
 Is nou net ‘n las = gevoel van bitterheid. Die hart is nou eintlik net “moeite”.

Strofe 2

Die slegte/emosionele besluite laat die spreker besef dat die lewe te kort is om verkeerde besluite
te neem.

Strofe 2 bestaan uit twee tersines wat saam ‘n sestet vorm.

 6 reëls (sestet) 2x 3 reëls (tersine)

9. Jy was die gas en gasheer by die fees,

10. die seremoniemeester en die nar:

 Dubbelsinnigheid/kontras/paradoks : “gas en gasheer” asook “seremoniemeester en die nar”

verwys na die emosies.
 Die funksie van die dubbelpunt is dat daar ʼn verduideliking volg.
 Fees = doellose lewe

11. jou dwase raad kan net die Hoof verwar

12. waar elke tree die laaste tree mag wees.

 Enjambement: Reël 11. Om die gedagte as geheel te verbind naamlik dat die hart se raad
die hoof gaan verwar m.a.w. emosies gaan rede of logika(verstand) verwar.
 “Hoof” is met ʼn hoofletter geskryf, personifikasie van spreker.
 “waar elke tree” = verwys na die mens se lewensweg.
“die laaste tree mag wees” = die mens kan doodgaan.
≈ Dit is voorbeeld van die beeldspraak: eufemisme, waar doodgaan versag word met die
woorde, “laaste tree”.

13. Kyk, dit word laat, die kermis is verby,

14. kan jy dit nie begryp? Hier moet ons skei.
 Die spreker versoek die Hart direk: kyk, hy moet kennis neem. Die tyd vir speletjies is verby,
verstaan die Hart dit nie?
 “Kyk” = (take notice!) – neem kennis!
 “dit word laat” = (it is getting late) – die lewe gaan verby/die dood kom nader.
 “kermis” = (carnival) basaar – die tyd vir speletjies is verby.
 “kan jy dit nie begryp? (don’t you understand?)
→ Deur die retoriese vraag versoek die spreker haarself direk op die Hart.
→ Beklemtoon dat hulle moet skei. Dit is die spreker se finale besluit.
 Die spreker sê dat “Hart” (emosie) en “Hoof” (verstand) se paaie moet skei (our ways must
part) – hulle moet van mekaar afskeid neem.
 Dit is die kortste sin en die laaste reël van die gedig en word so beklemtoon.
“hier” = (from here on further) – van hierdie oomblik verder.
“skei” = (our ways must part)
→ Die gedig begin in die eerste versreël met “skei” en eindig met “skei” in die laaste
versreël.
≈ Dit beklemtoon dat die Hart (emosie) en die Hoof (die verstand) volgens die spreker móét
uiteengaan (skei).
 Die kommas in reël 13 maak die tempo stadiger.
Allegorie – die metafoor wat deur die hele gedig gebruik word: hart word met emosies vergelyk/hoof
word met die verstand vergelyk. Dit beeld die innerlike stryd (krisis) van die spreker uit. Die spreker
wil nie meer gepla word deur emosies nie, maar eerder staatmaak op die nugterheid van die
verstand.
Die ironie (teenoorgestelde van wat werklik gebeur) is – die emosies en verstand kan nie van
mekaar geskei word nie.

Samevatting:
In Hierdie gedig lees ons van ‘n innerlike konflik wat die spreker tussen hart en verstand beleef. Sy
hou van wat haar hart vir haar sê, maar sy besluit dit is beter om na haar verstand te luister.

In die titel word hierdie konflik (hart en hoof) as ‘n krisis beskryf. ‘n Krisis ontstaan as die manier
waarop ons altyd probleme hanteer, nie wil werk nie. Dan laat dit ons verward voel en ons dink nie
logies nie. Gevoelens wat met ‘n krisis saamloop, is: verwardheid, angstigheid, woede, gevoel van
hopeloosheid en hulpeloosheid.

Die krisis in hierdie gedig is die feit dat die spreker besef sy kan nie op haar hart staat maak om die
pad voortaan te stap nie. Maar die pad sonder die hart is ongekaart.

In hierdie Italiaanse sonnet identifiseer die ek-spreker van die begin af met die rede/verstand/hoof.
Sy maak haar besluit baie duidelik: sy en die hart (emosies) moet skei. Hierdie skeiding sal moeilik
wees, juis omdat hulle nie daarop voorbereid is nie. Dis onverwags. Die spreker erken dat dit lekker
was met die hart in beheer. Die toekoms sonder die hart word voorgestel as iets minder
aangenaams: ‘n lang gevaarlike pad, selfs onbegaanbaar (“klowe”, “afgrond”, “moeras”). Maar die
besluit is nou geneem en terugverlang sal nie help nie. Die rede vir hierdie besluit word gegee: Die
hart het teleurgestel. Hy was impulsief, ‘n lafaard, besluiteloos en siek. Dit maak van hom ‘n las!

Let op hoe die hart in strofe 2 gekontrasteer word: die hart is soos ‘n:
o Gas: iemand wat gratis onthaal word
o Gasheer: iemand wat gratis onthaal
o Seremoniemeester: Iemand wat seker maak dat dinge volgens plan verloop.
o Nar: Iemand wat planne deurmekaar krap met lawwe grappe.
Hierdie beskrywing sluit aan by die eerste strofe, waar die hart beskryf word as impulsief en
besluiteloos. Dis hierdie teenstrydigheid of dom/onverstandige raad van die hart wat die
spreker/hoof/rede deurmekaar maak.

Ten slotte sê die spreker dat hierdie dinge, hoe lekker dit okal was, nou iets van die verlede is.
Maar die spreker klink minder beslis as in die eerste versreël: “hier moet ons skei”. Met ander
woorde sy weet wat gedoen moet word, maar of sy dit gaan/kan doen, is ‘n ope vraag.

Spreker: Tipe – Ek- spreker wat haar duidelik aan die kant van die hoof skaar. Die gebruik van die
ek-spreker maak die gedig geloofwaardig.