SOLUNUM SİSTEMİ

ANATOMİSİ
(Systema Respiratorium)

TIP 1 13.Ekim 2020 salı

PROF. DR. ZAFER ARI

İSTANBUL YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ

TIP FAKÜLTESİ
ANATOMİ ANABİLİM DALI
Etmoid kemik

a) Ethmoidal kemiğin massa

lateralis’i (labyrinthus) iç yüzünde ki
Concha nasalis superior et media

b) (Concha nasalis inferior

c) Os palatinum ( lamina
perpendicularis)

d) lamina medialis (processus

pterygoideus)

Burun yan duvarları kemik yapısı

 BURUN BOŞLUĞU YAN DUVARLARI

Concha nasalis superior

Concha nasalis media

Concha
Ductus incisivus nasalis inf.
Kemik iskeletinde ; maxilla, palatin kemik perpendicular laminası, ethmoid kemik üst
ve orta concha’ları ve concha nasalis inferior, sphenoid kemik processus pterygoideus’u
ve lacrimal kemik iç yan yüzü yer alır.

Burun dış yan duvarı ön tarafında ise ; kemik yapıya tutunmuş Burun kanatları
kıkırdakları ve burun sırtı kıkırdakları yer alır.
Burun boşluğu yan duvarlarında bulunan Concha nasalis superior – media ve
concha nasalis inferior olmak üzere 3 boynuzcuk kemiği yer alır. Bunların üzeri
burun mukozası ile kaplanmıştır ve burun iç yüzeyini artırırlar. Bu konkalar arasında
havanın geçtiği meatus denen yollar yer alır. Böylelikle buruna giren hava burun
boşluğu içinde daha uzun müddet kalarak, gerek kokuların alınması, gerek filtrasyonu,
gerekse ısınma ve nemlenmesi sağlanır.
BURUN BOŞLUĞU YAN DUVARI
Meatus nasi superior
(Üst burun yolu)

Meatus nasi media

(orta burun yolu)

Meatus nasi inferior

(alt burun yolu)
 Burun yan duvarları kemik yapısının şematik görünümü ve
üst - orta – alt mea’lar ( meatus)
BURUN YAN DUVARINDA YER ALAN BU YOLLARA AÇILAN KANALLAR;

Meatus nasi inferior’a ; ductus nasolacrimalis

Meatus nasi medius’a; sinus frontalis, sinus maxillaris,

cellula ethmoidalis anterior ve cellula ethmoidalis medius’lar açılır.

Meatus nasi superior’a ; sinus sphenoidalis ve

cellulae ethmoidales posterior’ lar açılır.
BURUN BOŞLUĞU ; İç yüzü deri ve mukoza ile kaplanmıştır.
Burun kanatlarının dış tarafını örten deri, burun deliklerinden burun
içine girer ve boşluğun ön tarafında küçük bir bölümünü örter.

Dış tarafa doğru hafif genişleme gösteren burnun bu giriş bölümü,

vestibulum nasi olarak adlandırılır.
Vestibulum nasi’nin dış tarafında ; cartilago alaris majoris’in crus
laterale’si, iç tarafında ise crus mediale’si yer alır. Bu deri ile kaplanmış giriş
bölümünde ki kıllara vibrissea denir. Bu kılların yöneltileri aşağı doğrudur.
Vestibulum nasi’nin arka sınırını; Limen nasi denen kenar yapar.
Limen nasi’den sonra, burun boşluğu mukoza ile kaplanmıştır
( membrana mucosa nasi). Burun mukozası, altında yer aldığı kemiklerin ve
kıkırdaklara sıkıca yapışıktır ve bu mukoza, arkada pharynx mukozası ile devam
eder.
Burun mucosası, gerek burun ara bölmesinin yüzeyinde, gerekse
concha’ ların dış yüzünde, daha kalındır ve damarlar bakımdan zengindir.
Ayrıca Mukoza altında zengin bir ven ağı vardır.
Mukoza, prismatik cilia’lı hücrelerden oluşmuştur. Ayrıca bol miktarda
müköz bezler (çanak hücreler) yer alır.
 Limen nasi
Vestibulum nasi

Vestibulum nasi’nin arka sınırını; Limen nasi denen kenar yapar.

( Limen nasi = cartilago septi nasi’nin processus lateralis denen çıkıntısının

alt kenarı, oluşturur.)
 atrium Concha nasalis superior

Concha nasalis media

vestibül

Concha nasalis inferior

Burun dış yan duvarında, burun deliklerinin ön tarafında burun derisi içeri girer ve
burada vibressia denen burun kılları da yer alır, burası vestibül olarak, bu düz
alanın arkasında ki kılların bulunmadığı mukoza bölümü ise klinik olarak atrium
olarak adlandırılır. Daha arkada ise burun concha’ları yer alır.
BURUN BOŞLUĞU ( CAVUM NASİ) fonksiyonel olarak 3
bölümde incelenir.

a) Vestibulum Nasi ( Burun deliklerinden içeri giren deri kıllarla örtülüdür, burun
deliklerinden gelen tozları filtre eder ve limen nasi denen bir kenar yapar ki bundan sonra
mukoza başlar, mukozada kıllar bulunmaz.

b) Regio respiratoria (Burun boşluğunun alt kısmının büyük bölümünü

kaplar. İnce, kırmızı renkli bir mukoza ile kaplanmıştır. (havanın ısıtılması ,
nemlendirilmesi)

c) Regio olfactoria (septum nasi üst bölümü ve concha nasalis superior’u

içine alan bölüm)

Bu bölüm makroskopik olarak sarımtrak renklidir

Limen nasi
ve üst tarafında ethmoid kemiğin lamina cribrosa’sı bulunur
ve buradaki ince deliklerden filae olfactoria denen koku siniri
lifleri geçer.

Vestibulum nasi
BURUN BOŞLUKLARI COMPUTER TOMOGRAFİSİ ( CT )
regio olfactoria
 filia olfactoria Etmoid kemik
kalbursu laminası

Burun boşluğunun 1/3 arka bölümünde, Meatus nasi superior, concha nasalis
superior ve septum nasi’nin yukarı bölümlerinde ki mukoza, burnun diğer
taraflarına göre daha sarımtırak renklidir ve bu alana regio olfactoria (koku
bölgesi) denir.

BURNUN KOKU ALMA FONKSİYONU

 Bulbus olfactorius

Lamina
cribrosa
(Ethmoid
kemik)

Mucosa altında yer alan koku reseptörleri ( ŞEMATİK)

 Os
ethmoidale

Cartilago septi
nasi Vomer

Dışarıdan Burun boşluklarına giren hava ; önce önden arkaya tavana doğru, sonra
ise arkaya - aşağı doğru kıvrılarak nasopharynx’e doğru yön alır.
Bu esnada zengin kapillerler yolu ile ısıtılarak 36-37o ye , nem ise % 75 ulaşır.
Soluk verme esnasında; akciğerlerden gelen 37o sıcaklığında hava daha dar olan burun
deliklerinden kolay çıkamadığı için burun meatus’larından paranasal sinuslara girer.
 Limen nasi
Vestibulum nasi

Concha nasalis superior; (en küçük boynuzcuk kemiktir ve ethmoid kemiğe ait
bir çıkıntıdır) Bu concha ile sphenoid kemiğin corpus’u arasında bir çıkmaz oluşur ki,
burası recessus sphenoethmoidalis adını alır ve sphenoid kemik içindeki sinus
sphenoidalis ‘in kanalı buraya açılır. Ayrıca üst meatus’a sinus ethmoidalis’lerin arka
grubu (posterior) açılır .
Concha nasalis media ; (ethmoid kemiğe ait bir çıkıntıdır), altından meatus nasi
medius geçer . Bu mea’ya, sinus maxillaris, sinus frontalis ve sinus ethmoidalis’in ön
hücreleri açılırlar.
Concha nasalis inferior; yaprak şeklinde olan concha nasalis
inferor isimli kemik ve bunun üzerinde ki mukozanın oluşturduğu bu
alt konka, en büyük concha ‘dır.
Bu concha ile burun dış yan duvarı arasındaki alt burun yoluna (meatus
nasi inferior), ductus nasolacrimalis açılır.
Burun gözyaşı kanalı
( Ductus
nasolacrimalis )
 BURUN ARTERLERİ

A. maxillaris uç dalı a. sphenopalatina burun boşluğunu besleyen esas

arterdir ( burun boşluğu yan duvarları, burun tabanının ve burun ara bölmesinin arka
kısmı) ve a. ophtalmica’nın dalları da burun yan duvarlarını ve septum nasi’ yi
beslemeye yardım eder. Burun uç kısmında bu arterlerin dalları, a. facialis’ten
gelen a. labialis superior’dan dallar ile birleşirler. Ayrıca , A. palatina major canalis
incisivus’tan geçerek burun boşluğuna gelir ve septum nasi’nin alt kısmını besler.
Septum ve alae nasi ‘ yi (kıkırdak) besleyen arterler a. facialis’ten gelir.
 Kiesselbach plexusu bölgesi: (little alanı)
Burun ara bölmesinin uç bölgesinde, a. sphenopalatina ( a. maxillaris)
dalları ile a. labialis superior’ un ( a. facialis) ve a. ethmoidalis anterior
( a. ophtalmica ) dallarının ağızlaştığı ve burun kanamalarının ( anterior
epistaxis) en çok olduğu alandır.
Ayrıca burun boşluğu arka taraflarında, a. sphenopalatina’ nın dallarının
kanamaları ( posterior epistaxis’e ) sebep olur.
 Canalis incisivus

Burun boşluğunun tabanının ön bölümü , canalis incisivus yoluyla buraya ulaşan a. palatina
major’un dalı tarafından beslenir.
Bunu burun duvarlarını besleyen arterlerin yanlarında zengin ven plexus’ları da yer alır.
(Burun ara bölmesi ( septum nasi ) yukarı kaldırılmış )
Burun dış tarafı (Nasus externus), a. facialis’ten gelen ramus lateralis nasi,
a. maxillaris’in dallarından olan a. infraorbitalis’in dalları ve a. opthalmica’dan gelen
a. dorsalis nasi gibi arterler tarafından beslenir.
Burun boşluğunun genel duyusu (sinirleri); n. trigenimus ‘un dalları olan
n. maxillaris’ ten gelen n. nasopalatinus,ve n. palatinus major dalları , n. ophtalmicus’un
dalları ( örn; n. ethmoidalis anterior ) .
Burun sırtının deri duyusu; n. ophatmicus’un dalları (n. nasociliaris, n. infratroclearis)
, n. maxilaris’in n. infraorbitalis dalları sağlar. Burun sırtının mimik kasları, a. facialis
innerve eder.
Burnun tavan kısmında yer alan regio olfactoria bölgesinde yer alan
koku reseptörlerinden başlayan lifler (filia olfactoria), burada yer alan
ethmoid kemiğin lamina cribrosa’sından geçerek Bulbus olfactorius’a
ulaşır ve koku siniri (nervus olfactorius ) (CN I) oluştururlar.
 KLİNİK anatomi :
Burnun fonksiyonlarını ideal olarak yapabilmesi için ortam neminin % 45-55, çevre
ısısının 20-22o olması idealdir. (aşırı kuru hava veya soğuk hava burun
mukozasında kuruluğa yol açar).

** burun boşlukları ; sinusitis frontalis ve maxillaris – pharyngitis,- otitis

media, - laryngitis, - tracheitis, - bronchitis gibi infeksiyon hastalıkları ile
ilgilidir. ( organın sonuna gelen ‘ itis’ eki o organdaki infeksiyonu ifade eder.)
** Burun kanaması: (epistaxis) arter veya ven kökenli olabilir.
(Kanamaların büyük bölümü, septum nasi ön-alt bölümünde deriden 0,5 -1 cm
uzaklıkta derininde ven plexus’undan da zengin ve ince bir mukoza ile kaplı
olan LİTTLE (keiselbach) alanında görülür)
** Koku duyusunun kaybolmasına ANOSMİ denir.
** RİNİT ( Rhinitis) burun mukozasının üst solunum yolu infeksiyonlarında veya
alerjik reaksiyonlarda ödemli şişmesi durumudur. Burun akıntısı ve hapşırma görülür.

** Burun kıllarına : Vibrissea denir.

Septum deviasyonu; (devasio septi nasi) , çoğunlukla 7 yaşından sonra sola doğru bir
eğrilik görülür. Eğrilik çok fazla ise nefes almayı güçleştirebilir.
Nasal polip ; paranasal sinusların mukozasından gelişen enflamatuvar şişliklerdir ki
bazan nasopharynx’i kapatabilir.
Burunda Solunumu zorlaştıran klinik etkenler:

Burun bölmesinde oluşan eğrilik (deviatio) olarak adlandırılır.

Konkaların büyük oluşu, klinik olarak solunumu zorlaştırır. Ayrıca
halk arasında geniz eti de denen tonsilla pharyngea’nın hipertrofik
olması ve alt damağın şekil bozuklukları da, solunumu zorlaştıran
etkenlerdir.

Burun içi mukoza tabakası, titrek tüylü, çok katlı epitelle

kaplanmıştır. Bu epitelyum altında bağ dokusu ve büyük venöz
boşluklar yer alır ki; bu da mukozanın çok çabuk şişmesine sebep
olur.
Mukoza içinde bol miktarda ki çeşitli bezler burundan geçen
havanın nemlendirilmesini sağlar,
Septum deviasyonu;
(devasio septi nasi) ,
Septum nasi, küçük çocuklarda
orta hatta yer alır.
çoğunlukla 7 yaşından
sonra, daha çok sola doğru bir
eğrilik görülür. Eğrilik çok fazla ise
nefes almayı güçleştirebilir.
 EPİSTAXİS ; Burun kanaması

a) Burun boşluğu içinde ki zengin damar yapısı ve vasküler

yapının mukoza altında oldukça yüzeysel yerleşmiş olması
(özellikle de septum ön tarafında) burun kanamalarının fazla
görülmesinin sebebidir.

b) Çoğunlukla kış mevsiminde eğer hava kuru ve sobalarla ısıtılan

evlerde çok görülür. Yani burun kanamaları, sıcak ve kuru
iklimlerde , hava neminin az olduğu yerlerde daha çok görülür.

C) Burun kanamaları her yaşta görülür, çocuklarda 2- 10 yaş

aralığında , yetişkinlerde ise 50 – 80 yaş aralığında daha çok
görülür.

d) Zengin damar yapısından dolayı burun ara bölmesi ön

tarafından anterior epistaxis (bütün kanamalarının % 90 ı)
e ) posterior epistaxis (a.sphenopalatina’nın arka duvar dalları)
Ön burun kanamaları, çoğunlukla bir gazlı bez veya pamuk tamponla durdurulabilinir.
posterior epistaxis ise az görülür ve fakat kanama, hasta oturur veya ayakta olsa bile akan kan
arkaya pharynx’e doğru akar.
Arka burun kanamaları daha çok yaşlılarda görülür ve daha komplike bir tablodur ve çoğunlukla
hastane ortamına ve tedavisine ihtiyaç duyulur.
Rhinitis ; ( RİNİT) Burun boşluğunun
müköz membranının enflamasyonu , burun
mukozasının şişmesi , mukozal akıntıların artması
, nasal ödem ve postnasal burun akıntısı gibi
belirtileri verir..

a) Soğuk virüsler, streptokok bakteriler veya çeşitli

allerjik maddeler rhinitis’in sebebi olabilir.

b) Burun mukozasının nasolakrimal kanal içinde de

devam etmesi ve burun boşluğunun paranasal sinüslerle
bağlantısı dolayısı ile infeksiyon buralara da ulaşır.

c) Eger burun boşluğu ile paranasal sinüslerin açıldığı

yollar mukus veya enflamasyondan dolayı tıkanırsa ;
paranasal sinus içinde ki hava absorbe olur ve bundan
dolayı da sinus içinde oluşan vakum , baş ağrılarına sebep
olabilir.
 NASAL POLYPS

NASAL POLİP ; burun mukozasının iyi huylu tümörü, mukozanın enflamasyondan

dolayı aşırı gelişmesi ve büyümesi. Polip kese gibi bir sapla burun içine uzanır,
hareketlidir ve ağrılı değildir. Esas sebepleri tam bilinmiyor, fakat burun ve
sinuslerin kronik bir enflamasyonu, allerjik rinitler sebep olabilir. Nasal polipler
allerjik kimselerde , cystik fibrozda ve aspirin hassasiyeti olanlarda çok görülür.
Semptomları ; nasal konjestiyon, sinusitis, burundan nefes alma zorluğu, burun akması,
burun salgısının nasopharynx’e akması, nasal konuşma, ağızdan nefes alma, koku
duyusunun kaybolması gibi belirtiler görülebilinir.
 ANATOMİ DERSLERİNDE FAYDALANALICAK TIP KİTAPLARI
1 – Fritsch H. , Kuehnel W. İnsan Anatomisi Renkli Atlası (Cilt 2) İç Organlar,
İstanbul Tıp Kitapevi, İstanbul, 2013
2 - Prof.Dr. Figen Gövsa Gökmen , SİSTEMİK ANATOMİ. İstanbul Tıp Kitapevi, 2013
3 - Prof. Dr. M. Yıldırım, Resimli İnsan Anatomisi, Nobel Tıp Kitapevi, 2013
4 - Bernhard N. Tillmann, Atlas der Anatomie [ İnsan Anatomisi Atlası] Springer –
İstanbul tıp kitapevi (2018)
5- Prof. Dr. Yasin ARİFOĞLU, Her yönüyle ANATOMİ , İstanbul Tıp Kitapevi, İstanbul ,
2. baskı 2017
6 - Schumacher Gert –Horst, Aumüller Gerhard . Klinik Temelli Topografik İnsan
Anatomisi, Deomed Medical Yayıncılık, İstanbul, 2010 ,
7 -Moore Keith.L, Dalley Arthur. F, Clinically Orıented Anatomy (Kliniğe Yönelik
Anatomi), Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul,
8 - Schünke M., Shulte E., Schumacher U. Prometheus Lernatlas Der Anatomie
[ Prometheus –Anatomi Atlası Cilt 2, (İç Organları) ] Palme yayıncılık, Ankara, 2015.
89 - Schünke M., Shulte E., Schumacher U. Prometheus Lernatlas Der Anatomie
[ Prometheus – Anatomi Atlası Cilt 3,( Neuroanatomie) ] Palme yayıncılık, Ankara,
2015.
10 – Kahle W. , Frotscher M. İnsan Anatomisi Renkli Atlası Nöroanatomi (Cilt 3)
İstanbul Tıp Kitapevi, İstanbul, 2013
11 - Richard S. Snell, Klinik Nöroanatomi, Nobel Kitapevi, İstanbul
Ön burun kanamalarının sebepleri travma buruna (sert bir darbe veya tokat) ,
buruna yabancı çisim sokulması ( özellikle çocuklarda), veya zorlu bir nasal
intubasyon. Soğuk ve kuru bir hava düşük nem veya sıcak ve kuru hava düşük
nem oranında çok görülür.
Veya medikal ilaçlar, valfarin , cumadin , aspirin gibi kan sulandırıcıların alınması,

Burun kanaması kuru burun mukozasından dolayı meydana gelmişse ; burunu

nemlendiren suda çözünen jel tarzında ( kati surette petrol bazlı olmamalı , çünkü
bunlar burun içini kurutur) bir ilaç günde 2 - 4 defa 1,5 cm burun içine doğru tatbik
edilir. Ortamı nemlendiren bazı çevresel aletler faydalı olabilir. Hastanede ayrıca
nemlendirmeye oxigen ilave edilebilinir.

Daha komplike olan arka bölüm burun kanamaları az görülür (% 10). eğer ağır
bir travma ile beraberse (örn; düşme veya motor kazaları neticesi burun kemikleri
kırıkları ), veya burun içi mukoza infeksiyonları, cocain gibi uyuşturucu maddelerin
etkisi, lösemi, yüksek kan basıncı, nasal tümörler, atherosklerosis, ) bu durumda
burun içine pamuk bir tampon veya şişirilebilen küçük bir balon kanamayı durdurur.
Bazen kanayan damarı koterize etmek gerekebilir.