CHRZĄSTKA

- wytrzymała, trwała tkanka podporowa

- macierz komórkowa o wysokiej zawartości glikozaminoglikanów (GAG) i proteoglikanów
oddziałujących z włóknami kolagenowymi i sprężystymi
- pełni funkcje mechaniczne i ochronne
- ECM posiada jędrną konsystencję – pozwala to znosić mechaniczne naprężenia bez
trwałego odkształcenia
- w przewodzie oddechowym, uszach i nosie tworzy szkielet osłaniający tkanki miękkie
- zapewnia ślizganie się elementów w obrębie stawów i amortyzację – dzięki prężności i
gładkiej nawilżonej powierzchni
- kieruje rozwojem i wzrostem kości długich
- chondrocyt – komórka z których składa się chrząstka
- chondrocyty zatopione w ECM
- ECM chrząstki nie zawiera komórek innego rodzaju
- chondrocyty syntetyzują i utrzymują wszystkie składniki ECM
- ulokowane są w jamkach (przestrzenie macierzy)
- elektrostatyczne połączenia między włókienkami kolagenu II , kwasem hialuronowym i
usiarczanowanymi GAG na gęsto upakowanych proteoglikanach warunkują fizyczne
właściwości chrząstki
- półsztywna konsystencja chrząstki = obecność wody związanej z ujemnie naładowanym
hialuronianem i łańcuchami GAG odchodzącymi od białkowego rdzenia proteoglikanów
zamkniętych w obrębie gęstej sieci włókienek kolagenu II = mechaniczna funkcja
amortyzująca
- chrząstki nie mają naczyń krwionośnych
- chondrocyty otrzymują składniki odżywcze na drodze dyfuzji z naczyń włosowatych
otaczające chrząstkę tkanki łącznej (ochrzęstnej)
- chondrocyty wykazują niską aktywność metaboliczną
- chrząstka nie zawiera nerwów
- ochrzęstna – pochewka tkanki łącznej zbitej otaczająca chrząstkę
- ochrzęstna tworzy warstwę połączenia między chrząstką a wspieranymi przez nią
tkankami
- ochrzęstna zawiera naczynia krwionośne zaopatrujące chrząstkę oraz niewielką
komponentę nerwową
- chrząstka stawowa pokrywająca końce kości w połączeniach ruchomych nie ma
ochrzęstnej. Utrzymywana jest dzięki dyfuzji tlenu i składników odżywczych z płynu
maziowego
CHRZĄSTKA SZKLISTA
- w świeżym stanie homogenna i półprzezroczysta
- u dorosłych zlokalizowana na powierzchniach stawowych ruchomych stawów, w ścianie
dużych dróg przewodów oddechowych (nosa, krtani, tchawicy, oskrzeli), na brzusznych
końcach żeber i w płytkach nasadowych kości (umożliwia wzrost na długość)
- w zarodku tworzy tymczasowy szkielet stopniowo zastępowany przez kość
- jej sucha masa to w 40% kolagen zatopiony w twardym uwodnionym żelu
(proteoglikany i strukturalne glikoproteiny)
- proteoglikany tworzą zasadochłonną macierz
- cienkie kolagenowe włókienka prawie niedostrzegalne w wykonanych rutynowo
preparatach
- większość kolagenu w chrząstce szklistej to kolagen typu II
- Agrekan to najczęściej występujący w chrząstce szklistej proteoglikan
- agrekan zawiera ok. 150 bocznych łańcuchów GAG siarczanu chondroityny i siarczanu
keratanu
- setki takich proteoglikanów są przyłączane niekowalencyjnie za pomocą białek
łączących do długiego polimeru kwasu hialuronowego
- kompleksy proteoglikanów zostają przyłączone do powierzchni włókienek kolagenu II
- woda związana z GAG w proteoglikanach stanowi 60-80% wagi świeżej chrząstki
szklistej
- chondronektyna – strukturalna glikoproteina adhezyjna, składnik macierzy chrząstki
- chondronektyna tak jak fibronektyna w innych tkankach łącznych, przyłącza się do
GAG, kolagenu i integryn, pośrednicząc w przyleganiu chondrocytów do macierzy
- macierz otaczająca bezpośrednio każdy chondrocyt zawiera względnie więcej GAG niż
kolagenu, sprawia to że te obszary macierzy terytorialnej barwią się inaczej niż obszary
macierzy międzyterytorialnej

chondrocyty stanowią niewielką część masy chrząstki szklistej

- młode chondrocyty i chondroblasty na obrzeżach chrząstki mają eliptyczny kształt
- ich oś długa ułożona jest równolegle do powierzchni chrząstki
- głębiej w tkance są one okrągłe
- mogą pojawiać się w grupach nawet po 8 komórek (grupy izogeniczne)
- pochodzą z podziałów mitotycznych pojedynczego chondroblastu
- kiedy chondrocyty stają się bardziej aktywne w wydzielaniu kolagenu i innych
składników ECM, odsuwają się od siebie i zajmują oddzielne jamki
- syntetyzują glukozę głównie na drodze glikolizy beztlenowej

- przemieszczanie się wody i rozpuszczonych w niej substancji w macierzy jest

pobudzane przez naprzemienne fazy ucisku i dekompresji tkanki podczas ruchów ciała
- granice takiej dyfuzji określaj maksymalną grubość chrząstki szklistej (zazwyczaj
występuje w postaci małych, cienkich płytek)

Hormony i czynniki wzrostu przyspieszają syntezę usiarczanowanych GAG i wydzielanie

proteoglikanów w chondrocytach
- hormon wzrostu (somatotropina) to główny regulator wzrostu chrząstki szklistej
- somatotropina działa pośrednio powodując uwolnienie z wątroby insulinopodobnych
czynników wzrostu lub somatomedyn
Zewnętrzna warstwa ochrzęstnej zawiera głównie włókna kolagenu typu I i fibroblasty
Wewnętrzna warstwa ochrzęstnej stykająca się z macierzą chrząstki zawiera
mezenchymalne komórki macierzyste
CHRZĄSTKA SPRĘŻYSTA
- w większości podobna do szklistej
- obok siateczki włókien kolagenowych typu II posiada obfitą sieć włókien sprężystych
- włókna sprężyste nadają chrząstce sprężystej żółtawy kolor
- w odpowiednim barwieniu włókna sprężyste są widoczne jako ciemne pęczki
rozmieszczone nierównomiernie w macierzy
- jest bardziej elastyczna niż szklista
- występuje w małżowinie usznej, ścianie zewnętrznych przewodów słuchowych, w
trąbkach słuchowych (Eustachiusza), w nagłośni oraz górnych partiach układu
oddechowego
- otacza ją ochrzęstna podobna do tej na chrząstkach szklistych
- komórki obecne w chrząstce sprężystej są podobne do komórek chrząstki szklistej

CHRZĄSTKA WŁÓKNISTA
- w różnych strukturach przybiera różne formy
- na ogół stanowi mieszankę chrząstki szklistej i tkanki łącznej zbitej
- występuje w krążkach międzykręgowych, przyczepach niektórych więzadeł i spojeniu
łonowych
- stanowi bardzo mocną ale też amortyzującą tkankę wspierającą kość
- jej chondrocyty występują pojedynczo a także w ułożonych liniowo grupach
izogenicznych
- produkują kolagen II i inne składniki macierzy
- zazwyczaj niewielka ilość ECM wokół chondrocytów
- obszary z chondrocytami i macierzą chrząstki są rozdzielane przez inne obszary z
fibroblastami i gęsto upakowanymi pęczkami włókien kolagenu typu I (nadaje on tkance
dodatkową odporność na rozciąganie)
- macierz jest bardziej kwasochłonna przez względny niedobór proteoglikanów
- nie da się wyraźnie wyznaczyć granicy między ochrzęstną a chrząstką włóknistą

POWSTAWANIE, WZROST I NAPRAWA CHRZĄSTKI

- wszystkie chrząstki powstają z mezenchymy zarodkowej w czasie chondrogenezy
- pierwszy etap to zaokrąglanie się komórek mezenchymatycznych, które zmniejszają
swoje wypustki i namnażają się szybko, przez co stają się bardziej upakowane
- cytoplazma chondroblastów i chondrocytów zasadochłonna
- cytoplazma bogata w RER
- różnicowanie się chrząstki zachodzi pierwotnie od środka do zewnątrz
- tkanka chrzęstna powiększa się przez wzrost śródchrzęstny (podziały już obecnych
chondrocytów) i wzrost apozycyjny (różnicowanie chondroblastów z komórek
progenitorowych ochrzęstnej)
- wzrost apozycyjny bardziej istotny już po urodzeniu
- wzrost śródchrzęstny istotny przy zwiększaniu długości kości