Professional Documents
Culture Documents
10.sınıf Ahlak Felsefesi Ders Özeti
10.sınıf Ahlak Felsefesi Ders Özeti
İYİ VE KÖTÜ
İyi: Ahlâkî olarak yapılması istenen, toplumca onaylanan eylemin özelliği.
Kötü: Ahlâkî olarak yapılması istenmeyen, toplumca onaylanmayan eylemlerin özelliği.
Ahlâkî Eylem: Kişinin kendi iradesiyle seçip gerçekleştirdiği eylem. ÖR: Aklî yeterliliği olmayan
bir kişinin davranışı ahlâkî açıdan değerlendirilemez.
Bir eylemin iyi olup olmadığını neyin belirlediği konusunda filozoflar birbirlerinden farklı
görüşler ileri sürerler. Bazı filozoflara göre bir eylemin iyi olup olmadığını belirleyen şey “niyet”tir. Bu
filozoflara göre bir eylemin sonucu kötü bile olsa iyi niyetle yapılmışsa o eylem iyidir.
Bazı filozoflar ise bir eylemin iyi olup olmadığını o eylemin “sonucu”nun belirlediğini
söylerler. Yani hangi niyetle yapılırsa yapılsın eylemin sonucu iyiyse o eylem iyidir; eylemin sonucu
kötüyse o eylem kötüdür.
Ahlâki eylemi temellendirme konusunda niyet ve sonucun yanı sıra “haz”, “yarar”, “mutluluk”,
“ödevi yerine getirme”, “doğruluk”, “sevgi” ve “Tanrı’nın koyduğu kurallara uyma” gibi ölçütleri ileri süren
filozoflar da vardır.
ÖZGÜRLÜK VE SORUMLULUK
“ İnsan eylem ve davranışlarında ne kadar özgürdür?” sorusu, ahlâk felsefesinin temel sorularından
biridir.
Özgürlük: Kişinin her türlü dış etkiden bağımsız olarak kendi davranışlarını seçip yapabilmesi.
İrade: Kişinin, davranışlarının seçebilmesini sağlayan yeti.
Sorumluluk: Kişinin kendi iradesiyle seçtiği davranışların sonucunu kabullenmesi, üstlenmesi.
NOT: Özgür iradenin olmadığı durumlarda sorumluluktan bahsedilemez. Örneğin bir çocuk ya da bir
akıl hastası, davranışlarından sağlıklı bir yetişkin gibi sorumlu tutulamaz.
DETERMİNİZM (Belirlenimcilik): Kişilerin ahlâkî seçimleri ve eylemleri daha önce yaşadıkları olaylar, ruhsal ve
fiziksel faktörler gibi pek çok etmenin etkisiyle oluşur. Dolayısıyla insan eylemlerinde özgür değildir.
FATALİZM (Kadercilik): Kişi, kaderinde olan şeyleri yapar ve yaşar. Kişinin geleceği önceden belirlenmiş
olduğu için eylemlerimizde özgür değiliz.
İNDETERMİNİZM (Belirlenmezcilik): İnsanın aklı ve iradesi sayesinde eylemlerini kendisi seçer. Kişiyi
etkileyen koşullara ve kurallara rağmen bir davranışı yapıp yapmamayı veya kurala uyup uymamayı kendi
seçer. Davranışlarından kendi sorumludur. Yani insan eylemlerinde özgürdür.
OTODETERMİNİZM (Ahlâkî Özerklik): Kişinin eylemlerini seçme özgürlüğünü belirleyen şey onun kişiliğidir.
Kişi, aklını kullanabildiği ve kişiliğini geliştirebildiği ölçüde özgürdür.