ZALICZENIE

przygotowanie raportu badawczego – od pewnego momentu będziemy prowadzić jakościowe

badania, na ich podstawie raport
sesja - przesłanie raportu, transkrypcji etc
można poprawić po oddaniu
przedstawienie skróconej wersji raportu w wersji prezentacji ppt
2-3os. max, ale można samemu
tylko jedna nieobecność; ale nie będzie niezapowiedzianych kolokwiów <3
lektury na classroom
zakres badań dowolny; ale nie dzieci i nie trudne tematy
może to być zaczątek pracy magisterskiej (34min)
po 4. zajęciach – WYSYŁAMY POMYSŁ MAILEM
co wcześniej? 31min
5. – przedstawiamy pomysł przed grupą (prezentacja)
6. – przedstawiamy scenariusze wywiadów

klasyczne nurty teoretyczne

● przed XIXw., aż do rewolucji przemysłowej (XVII/XVIIIw.) – dominacja

„antropologii biblijnej”; oparte na Biblii i naukach kościoła (po reformacji –
kościołów); np. czarna śmierć jako kara boska
● potem ewolucjonizm – teorie socjo i antropologiczne opisujące ewolucję
społeczeństwa; koncepcja postępu (progresywizm) (nadal widoczna! kapitalizm i
libdem); zdominował bardzo różne dziedziny nauk (etnografia, biologia)
socjologia: Herbert Spencer, August Comte
antropologia: James Frazer („Złota gałąź”), Edward Burnett Tylor, Lewis Morgan
EWOLUCJONIZM

● postuluje, że istnieje jedna dominująca linia ewolucji; był próbą stworzenia

jednolitego systemu teoretycznego
● nie interesowała ich kultura poszczególnych społeczeństw, ale kultura jako cecha
ludzkości (atrybutywnie)
● chodziło o wykrycie prawidłowości rozwoju kultury ludzkiej w ogóle, nie kultury
konkretnych ludzkich zbiroowości
miał przedstawić wizję dziejów ludzkich; być uniwersalnym modelem przekształcania się
kultury; stanowić metodę za pomocą której można by dokonać rekonstrukcji kolejnych faz
kulturowej transformacji
problem – europocentryzm, pogardliwość i poczucie wyższości (binarna opozycja -
cywilizacja vs prymitywność), wywodzący się z Hobbesa pogląd, że cywilizacja/państwo
musi panować nad „dzikusami”; Rousseau – mit „szlachetnego dzikusa”
(relatywizm kulturowy – nigdy nie możemy oceniać innych społeczeństw za pomocą
wartości/norm obowiązujących w naszej kulturze; nie wolno tworzyć hierarchii)
zwulgaryzowana teoria doboru grupowego biologicznej teorii ewolucji:
społeczeństwa, które nie chcą żyć wg „naszych” reguł należy zmieniać siłą (muszą się
przystosować), a część z nich nie nadaje się do niczego -> eksterminować „skamieliny”,
„żyjące przeżytki”
ewolucjonizm więc nie tylko opisuje, ale ocenia, tworzy etnocentryczną hierarchię; tworzy
teorię silnie normatywną – najwyżej rozwinięte społeczeństwa Zachodu (imperia kolonialne),
najniżej społeczeństwa zdominowane przez tenże imperializm
-> ideologiczne uzasadnienie ekspansji kolonialnej i władzy; nadal ma to wpływ – globalna
północ i globalne południe
podstawa dla ideologii totalitarnych – chęć stworzenia „raju na ziemi”

problem źródeł:
ewolucjoniści - uczeni gabinetowi, nie prowadzili badań terenowych; nie przywiązywali wagi
do sposobu i metody zbierania danych empirycznych (np. ankiety dla marynarzy xd);
korzystali ze źródeł pośrednicj (wykorzystywano relacje przypadkowych obserwatorów);
posługiwano się materiałem historycznym, fikcyjnym
np. Frazer wytwarzał, a nie badał
metoda porównawcza jako procedura badawcza:

● porównywanie społeczności z różnych epok i obszarów

● zestawianie maksymalnej liczby przykładów z różnych kultur świata, które miały

rekonstruować drogi rozwoju kultury
● miała pozwolić na orzekanie o „wyższości” bądź „niższością”

teoria organicystyczna

***23.10
ludzkie zoo - publiczne wystawy ludzi, podkreślenie głównych kulturalnych różnic między
rdzenną ludnością a zachodnią cywilizacją; niby pomiędzy małpami a Europejczykami;
bardzo popularne (popularność myślenia ewolucjonistycznego)
1889 - Wystawa Światowa we Francji
1906 - Ota Benga w Bronx Zoo
Carl Hagenbeck - kupuje w 70.XXw Nubijczyków w Sudanie -> wystawy
przemoc symboliczną - tworzenie reprezentacji grupy jako gorszej, uwierzenie grupy w to
(Pierre Bourdieu, Michel Foucault)
biali na zdjęciach z kolonii na biało - niewinność, supremacja
***
Sven Lindqvist - Wytępić całe to bydło
David Olusoga - Zbrodnia Kajzera
"exterminate all the brutes"
podcasty:The Rest is History, Empire
wojny burskie - pierwsze obozy koncentracyjne (niedożywienie, choroby)
ludobójstwo Herero i Namaqua (1904-1907) podczas tzw wyścigu o Afrykę - wzorcowe
ludobójstwo przed Holocaustem; dzisiejsza Namibia; tłumienie buntu przeciw niemieckiej
ekspansji kolonialnej; bezpośrednio walka i obozy na wzór brytyjski (plus eksperymenty
medyczne, tatuaże)

***
Hochschild - Duch króla Leopolda
Kongo - prywatna kolonia króla Leopolda II Koburga (1835-1909) (Belgia)
założył organizację (Międzynarodowe Afrykańskie Stowarzyszenie), oficjalnie walka z
handlem niewolnikami (historia opisana przez Stanleya) i pomoc dla tubylców; naprawdę
eksploatacja terenu i tubylców, zarządzana grupą powiązanych spółek kapitalistycznych
Kongo jako jego prywatna własność oddana na kongresie berlińskim
kauczuk i kość słoniowa, diamenty; przy tym niewolnictwo i drakońskie kary; ostatecznie 8-
10mln ludzi zginęło; potem sprzedał Kongo samej Belgii
Artur Domosławski
***
funkcjonalizm
jedna z ważniejszych orientacji badawczych w antropologii - badania terenowe
zapoczątkowany w 1922 wydaniem:
Bronisław Malinowski (Wyspy Triobrianda,"Argonauci zachodniego Pacyfiku"), Alfred
Radcliffe-Brown (Wyspy Andamańskie, "wyspiarze Andamańscy")
uznali, że muszą sami pojechać, nauczyć się języka i żyć z mieszkańcami
"elementarne formy życia religijnego"
oparte na poglądach Emile'a Durkheima (jeden z ojców współczesnej socjologii) - socjolog
chcący badać grupy ludzkie, powinien podchodzić do przedmiotu swoich badań, wyzbywszy
się wpływów rodzimej kultury na własne myślenie o obiekcie badania (uprzedmiotowienie,
dziś niedopuszczalne)
punktem wyjścia dla systemu Durkheima - fakty społeczne:
● fakty zawsze istnieją w relacji do innych faktów społecznych (ściśle związane,
wpływają na siebie nawzajem)
● fakty społeczne (język, prawo, moralność) są zawsze zewnętrzne wobec jednostki,
narzucające się wszystkim członkom grupy
● fakty ulegają zmianie, muszą być rozpatrywane w kontekście
● fakty przejawiają się w pewnym przymusie, nacisku, jaki wywiera świadomość
zbiorowa
● ich funkcje polegają na utrzymywaniu ciągłości istnienia systemu społecznego,
tworzeniu wspólnej płaszczyzny w społeczeństwie
● przykład: zachowania, relacje w grupie, np wiara - czy Bóg istnieje czy nie, religia
przekłada się na całe życie ludzi; co to znaczy dla badanych, bez oceny
Max Weber - typy idealne - teoretyczne modele tego, co badamy, uogólnione, uśrednione
● nacisk na badania empiryczne (obserwację uczestniczącą)
● kultura jako złożona wielowymiarowa całość (np aby poznać prawo, trzeba znać
moralność, tabu, konwenanse, system ekonomiczny) składających się wzajemnie
powiązanych części, których każda pełni określoną funkcję i zapewnia optymalną
adaptację, osiąganie celów, utrzymywanie wzorców działania
● dlatego istnienie kultury/społeczeństwa i jej funkcjonowania należy analizować w
kategoriach wzajemnych związków i współzależności zachodzących pomiędzy
poszczególnymi dziedzinami działalności kulturowej
Myszyniec, Kurpś
każdy element kultury istnieje jako środek do zaspokojenia konkretnej potrzeby:
● determinizm biologiczny i kulturowy - wynikają z biologii i układu kulturowego, w
którym żyjemy
● potrzeby pierwotne - wynikające z biologii człowieka, a ich realizacja jest konieczna
dla każdego organizmu przy życiu; każdej potrzebie pierwotnej odpowiada określona
reakcja kulturowa, np potrzeba przedłużenia gatunku -> system rodzinny
● potrzeby wtórne - efekty natury społecznej istot ludzkich, konieczne dla istnienia i
prawidłowego funkcjonowania danej grupy (żebyśmy się nie pozabijali)
 ● najważniejszym elementem systemu kulturowego - instytucje (grupy, subkultury,
rzeczywiste instytucje np urzędy) poprzez nie ludzie zaspokajają swoje potrzeby
● instytucje to grupy jednostek (personel) powiązanych wzajemnie wspólnym zadaniem,
wspólnymi regułami postępowania, poslugujacych się właściwymi sobie urządzeniami
technicznymi
● każda instytucja posiada tak zwaną kartę - zespół wartości centralnych, które
umożliwiają ludziom skupienie się wokół naczelnej zasady kierującej dalszymi ich
działaniami
Malinowski: wszystkie kultury są równe, bo wytwarzają swoje instytucje, które odpowiadają
na ich potrzeby, czyli spełniają swój zasadniczy cel
determinizm ekologiczny - każdy system społeczno-kulturowy funkcjonuje w jakichś
warunkach środowiska naturalnego, nie można zrozumieć kultury bez ich zrozumienia;
otoczeniem jest nie tylko środowisko naturalne, ale też inne systemy społeczno-kulturowe, z
którymi system wchodzi w kontakty; na skutek tych kontaktów funkcjonowanie systemu
może ulec zmianie
wynalazł metodę badań terenowych w postaci obserwacji uczestniczącej; odrzucał model
pracy ewolucjonistów; najlepiej wynieść się tak daleko, żeby mimowolnie odizolować się od
własnej kultury
nauczenie się języka; niezakłócanie normalnego funkcjonowania grupy, brać aktywny udział
w życiu społeczności, aby zachowywali się naturalnie; odrzucenie wszystkich opinii i osądów

6.11
szkoła chicagowska – wprowadziła w życie pomysły Malinowskiego do badania kultury
zachodniej (własnej kultury, kultur zindustrializowanych) -> socjologia miasta
Chicago jako naturalne laboratorium, migranci wewnętrzni (z USA) i zewnętrzni (gł Europa
Śr-Wsch, Płd) -> bardzo różnorodne etnicznie i kulturowo środowisko, głównie pochodzący z
społeczeństw wiejskich – dostają pracę w fabrykach (bardzo prostą) -> fordyzm!
tam powstaje uniwerystet w Chicaco, pierwszy na świecie wydział socjologii
Robert E. Park – założyciel i jeden z twórców amerykańskiej szkoły reportażu -> przenosi te
metody do socjologii
Florian Znaniecki, William Thomas

● badania empiryczne (w szczególności badania terenowe)

● zrezygnowali z budowania systemów teoretycznych -> rozwój metod i technik badań

społecznych, zwłaszcza obserwacji uczestniczącej – badania jakościowe i ilościowe
miasto jako obszaru działania społecznego i jego problemów społecznych
jak w jego ramach tworzą się/działają/istnieją grupy etniczne/zawodowe/wiekowe/religijne
etc? w jaki sposób, w jakim celu wchodzą w interakcję?
badacze wywodzili się z grupy uprzywilejowanej! -> specyficzne określenie „dewiacji”, to, co
nie jest zgodne z wyobrażeniem o właściwym zachowaniu panującym w ich społeczności
orientacja ekologiczna, ekologia społeczna, biologizm (spenceryzm i darwinizm społeczny) –
miasto postrzegane jak ogród – populacje ludzkie są dzielone przez elity (ogrodników),
współzawodniczą, adaptują się, asymilują
zagrożenie (chwasty) – „zagrażają”, zabierają zasoby tym populacjom, które powinny się
rozwijać, żeby powstał ogród (świat) idealny
ludzie marginesu (marginal men) – osoby, które potrafią funkcjonować w dwóch
społecznościach (zinternalizowały ich wartości, są w stanie pełnić rolę tłumaczy
międzykulturowych); ułatwiają współpracę między gettami
podobnie jak Chicago – Łódź

jeśli wszystko jest podzielone – zbiorowość terytorialna (community):

● nie partnerstwo, ale narzędziowe traktowanie

● jednostki działają niezależnie od siebie, walczą o środki do życia

● ewentualna współpraca ma charakter przejściowy, żywiołowy

przeciwny biegun – społeczeństwo (society)

● grupy komunikują się, negocjują, współpracują ponad podziałami

● wytwarza mechanizmy kontroli społecznej – eliminuje „chwasty”

****
model koncentryczny – doczytać, zrobić notatki!
****
strukturalizm – szeroki termin, różne szkoły (Ferdinand de Saussure)
strukturalizm II poł. XXw. (antropologiczny) – Claude Levi-Strauss (papież strukturalizmu)
(Levi-Strauss – Smutek tropików)
IDEA:
generalnie: struktura społeczna jest istotniejsza niż działanie społeczne
o świecie wiemy tylko to, co pojmujemy zmysłami -> nasz umysł to interpretuje i porządkuje
stąd wniosek: cechy przedmiotów nie są immanentne, lecz przypisane przez człowieka
poza zmiennymi przejawami rzeczywistości społecznej – STRUKTURY (modele stosunków
społecznych) – fundamenty funkcjonowania w społeczeństwie, nieuświadamiane sobie przez
członków społeczności konstrukty społeczne
struktura społeczna – wzajemnie powiązane elementy składowe społeczeństwa, role
społeczne, hierarchia społeczna

● mikrostruktury – rodzina, lokalne, kręgi równieśnicze, towarzyskie

● makrostruktury – duże grupy, relacje między warstwami, klasami, grupami społeczno-

zawodowymi
● jednocześnie funkcjonujemy w mikro i makro

● ma charakter uporządkowany, tzn modyfikacja jednego elementu powoduje

modyfikacje pozostałych elementów
● pozwala wyjasnić wszystkie obserwowane fakty zbiorowości, w której funkcjonuje

***20.11
FGI - focus group interviews
● eksperckie - ze specjalistami
● clash - konfliktowe; konfrontacja przeciwnych sobie poglądów
● kreatywne - grupa specjalnie dobranych uczestników ma stworzyć konkretny
twór/rozwiązanie

***4.12
na 11.12 - własny plan badawczy (prezentacja) - co badamy, w jaki sposób, konceptualizacja
badania wśród osób nam podobnych
przykładowe plany badawcze i scenariusze wywiadów na classroom
literatura do tego wykładu - w sylabusie, przeczytać
triangulacja - zastosowanie trzech podstawowych paradygmatów (ZASTOSOWAĆ
TRIANGULACJĘ METOD)
triangulacja metod:
● podstawowe narzędzie - wywiad pogłębiony
● poza tym obserwacja (uczestnicząca/nieuczestnicząca) (jawna/niejawna) - w jednym
projekcie oba typy
● -> pewność badań, prawomocność i wiarygodność wniosków
triangulacja teorii - wybieramy teorie najbardziej użyteczne do badania
triangulacja danych - używając różnych metod, otrzymujemy różnego rodzaju dane
triangulacja badaczy - zróżnicowanie perspektywy (płeć, wiek, doświadczenie)

różnego rodzaju indywidualny wywiad pogłębiony (IDI)

● uzyskujemy dane wywołane (odwrotnie niż w desk research - wtedy dane zastane)
● otwarta, jak najbardziej nieformalna, prowadzona zrozumiałym dla respondentów
językiem, szczera rozmowa sam na sam z respondentem (respondent wskazuje
(spokojne) miejsce, ew. badacz jest przygotowany)
● cel: uzyskanie szczegółowych opinii i informacji od osób spełniających określone
kryteria doboru próby (różne grupy badawcze np doświadczeni/nowi -> różne etapy
zainteresowania)
● -> wyjaśnienie natury danego zjawiska, otrzymanie informacji, których nie dostarczy
ankieta
● nagrywamy wszystkie wywiady, potem transkrypcja (za pozwoleniem, pełna
anonimowość, informacja co z tym się stanie)
(projekt - jedna transkrypcja, 30-40min)
nigdy nie zadawać pytań, na które już odpowiedzieli!
oral history
rodzaje IDI:
● wywiady ustrukturyzowane (kiedy rozmawiamy z ekspertami; precyzyjnie
przeprowadzane, sztywna struktura, istotna kolejność pytań, )
● pół-ustrukturyzowane (język nie bardzo specjalistyczny, półformalna rozmowa,
zmiana kolejności pytań, dodawanie pytań)
● narracyjno-tematyczne (zarysowujemy temat i prosimy żeby opowiedział w jak
najszerszej perspektywie + pytania uzupełniające)
ETAPY PROJEKTU BADAWCZEGO
1. konceptualizacja - problem badawczy, dlaczego ten problem, cel badania
(opowiadanie o głębszych zjawiskach przez opowiadanie o czymś pozornie błahym)
2. projektowanie badania i zaplanowanie badania - jak badamy? (IDI), harmonogram
badań, okoliczności, dobór próby (metoda, kryteria) - obie te rzeczy na za tydzień
3. przygotowanie narzędzi (scenariusze wywiadu, techniki obserwacji, dziennik
badawczy) - przeprowadzenie badań
4. transkrypcja
5. analiza
6. weryfikacja
7. przygotowanie raportu, przedstawienie wniosków
skonsultować pomysły do środy
post-turysta
obserwacja - też na podstawie scenariusza (doświadczenie, obiektywność); pozwala zobaczyć
to, czego nie przewidzieliśmy
"historie kuchenne"