Các bài v t lí nâng cao.

NHI T

Câu 1. M t máy l nh lí t ng luôn duy trì trong bu ng l nh nhi t không i -100C. Khi
nhi t không khí trong phòng là 150C thì r le ph i u khi n cho ng c c a máy làm
vi c theo chu kì c ho t ng 2 phút l i ngh 4 phút.
a) N u nhi t không khí trong phòng là 250C thì chu kì th i gian m i l n ngh và óng c a
ng c ph i nh th nào duy trì c nhi t trong bu ng l nh nh trên ?
b) Nhi t không khí trong phòng cao nh t là bao nhiêu thì máy v n còn có th duy trì
c nhi t trong bu ng l nh là -100C ?
Gi i:
Q2 T2
+ Máy l nh lí t ng nên H = = (T2 nhi t ng n l nh; T1 nhi t phòng)
A T1 - T 2
+ Khi máy l nh làm vi c n nh, c m i l n r le óng và ng t, tác nhân lâý i t bu ng l nh
nhi t l ng Q2 úng b ng nhi t l ng mà bu ng l nh nh n vào t môi tr ng trong kho ng
th i gian (t1+t2) = 2+4 phút.
Nhi t l ng này t l v i chênh l ch nhi t và th i gian Q2 ~ (t1+t2)(T1-T2)
Q2 T2 (t + t )(T - T 2 )
+ Ngoài ra, A ~ t1 nên ta có: = =k 1 2 1 (*)
A T1 - T2 t1
(h s t l k ph thu c vào c u t o máy l nh và u ki n ti p xúc c a máy v i môi tr ng)
1875
+ Thay s vào (*) ta tính c k= .
263
t
+V i u ki n m i T1 = 298K ; T1 - T2 = 35K t (*) tính c 2 = 0,53. Ngh a là n u
t1
ngh 4 phút thì ph i làm vi c 7,55phút
+ Nhi t phòng cao nh t duy trì c ng v i vi c ng c ho t ng không ngh t2 = 0.
Khi ó t (*) suy ra: T1max = T2 + 43K = 330C .
Câu 2. Hai bình có th tích V1 = 40 dm3 và V2 = 10 dm3 thông v i nhau b ng m t ng nh có
khóa ban u óng. Khóa này ch m n u p1 (p2 + 105) Pa ; p1 là áp su t c a khí trong
bình1, p2 là áp su t c a khí trong bình 2. Ban u bình 1 ch a khí áp su t p0 = 0,9.105 Pa và
nhi t T0 = 300K còn bình 2 là chân không. Ng i ta nung nóng u 2 bình t T0 lên T =
500K.
a) T i nhi t nào thì khóa k ban u óng s m ?
b) Tính áp su t cu i cùng trong m i bình.
Gi i:
a).+ Do ban u bình 2 là chân không nên khi p1 = pm = 105Pa thì khóa m
+ Áp d ng nh lu t Sacl cho bình 1 cho n khi khóa m (quá trình ng tích)
p0 p
= m
T0 Tm
p T
Tm = m 0 333K
p0
b).+ Khóa m khí l t sang bình 2 p2 t ng, p1 gi m m t ít và khóa óng l i. Nh ng do un
nóng nên p1 ti p t c t ng, khóa l i m . Có th coi khóa luôn gi cho p = 105Pa
+ Khi T = 500K thì bình 2 có áp su t p, bình 1 có áp su t p + p
pV
S mol :n = 0 1 =
( )
p + Dp V 1 pV 2
+ =
(
p0V 1 p V 1 + V 2 )+
DpV 1
p = 0,4.105Pa
RT0 RT RT T0 T T

-1-
 Các bài v t lí nâng cao.

Câu 3. t mol khí lí t ng th c hi n quá trình giãn n t tr ng thái 1 (P0, V0) n tr ng thái
2 (P0/2, 2V0) có th trên h to P-V nh hình v . Bi u di n quá trình y trên h to P-
T và xác nh nhi t c c i c a kh i khí trong quá trình ó.
Gi i: P
- Vì th trên P-V là n th ng nên ta có: P = V + (*); trong 1
P0
ó và là các h s ph i tìm.
- Khi V = V0 thì P = P0 nên: P0 = V0 + (1) P0/2 2

- Khi V = 2V0 thì P = P0/2 nên: P0 /2 = 2 V0 + (2) V

V0 2V0
- T (1) và (2) ta có: = - P0 / 2V0 ; = 3P0 / 2
3P P
- Thay vào (*) ta có ph ng trình n th ng ó : P = 0 - 0 V (**)
2 2V0
- M t khác, ph ng trình tr ng thái c a 1 mol khí : PV = RT (***)
3V0 2V0 2
- T (**) và (***) ta có : T = P- P
R RP0
- T là hàm b c 2 c a P nên th trên T-P là m t ph n parabol
PV
+ khi P = P0 và P = P0/2 thì T = T1 =T2 = 0 0 ;
R
+ khi T = 0 thì P = 0 và P = 3P0/2 .
3V0 4V0 3P
- Ta có : T(P) = - P T(P) = 0 P= 0 ;
R RP0 4
3P 9V0 P0
cho nên khi P = 0 thì nhi t ch t khí là T = Tmax =
4 8R
- th bi u di n quá trình ó trên h to T-P là m t trong hai th d i ây :
T
9V0 P0 /8R
2 1
V0 P0 /R

P
0 P0 /2 3P0 /4 P0 3P0 /2

Câu 4. t mol khí lí t ng th c hi n chu trình 1-2-3-1. Trong ó, quá trình 1 - 2 c bi u

di n b i ph ng trình T = T1(2- bV)bV (v i b là m t h ng s d ng và th tích V2>V1). Qúa
trình 2 - 3 có áp su t không i. Qúa trình 3 - 1 bi u di n b i ph ng trình : T= T1b2V2. Bi t
nhi t tr ng thái 1 và 2 là: T1 và 0,75T1. Hãy tính công mà kh i khí th c hi n trong chu
trình ó theo T1.
Gi i :
+ tính công mà kh i khí th c hi n , ta v th bi u di n chu trình bi n i tr ng thái c a
ch t khí trong h t a h t a (PV).
+ Quá trình bi n i t 1-2: T T=PV/R và T = T1(2- bV)bV
p
=> P= - Rb2T1V+2RbT1 1
p1
+ Quá trình 2-3 là quá trình ng áp : P2 = P3 2
p2 3
+ Quá trình bi n i t 3-1 : T T=PV/R và T = T1b2 V2
=> P= Rb2T1V V
+Thay T=T1 vào ph ng trình T = T1(2- bV)bV
O V3 V1 V2
=> V1= 1/b => P1= RbT1
Nguy n Anh V n. -2-
 Các bài v t lí nâng cao.

+Thay T2= 0,75T1 vào ph ng trình T = T1(2- bV)bV

=>V2= 3/2b=1,5V1 vµ V2=0,5V1(vì V2 > V1 nên lo i nghi m V2 = 0,5V1)
+ Thay V2 = 1,5/b vào P= -Rb2T1V + 2RbT1
=> P2= P3 = 0,5RbT1=0,5P1 => V3 = 0,5V1 =1/2b .
+Ta có công A = 0,5(P1 - P2 ).(V2-V3) = 0,25RT1 .
Câu 5. t bình có th tích V ch a m t mol khí lí t ng và có m t cái van b o hi m là m t
xilanh (có kích th c r t nh so v i bình) trong ó có m t pít tông di n tích S, gi b ng lò xo
có c ng k Khi nhi t c a khí là T1 thì píttông cách l thoát khí m t n là L. Nhi t
c a khí t ng t i giá tr T2 thì khí thoát ra ngoài. Tính T2?
Gi i:
L
Kí hi u P1 và P2 là các áp su t ng v i nhi t T1 và T2 ; l là co
ban u c a lò xo, áp d ng u ki n cân b ng c a piston ta luôn có:
k . l p1S ; k .( l L) p2 S => k .L ( p2 p1 )S ; (1)
Vì th tích c a xilanh không áng k so v i th tích V c a bình nên có th coi th tích c a
kh i khí không i và b ng V. Áp d ng ph ng trình tr ng thái ta luôn có:
P1V
R; => ; P1.V RT1 .
T1
P2V
R => ; P2 .V RT2 .
T2
R
=> P2 P1 (T2 T1 ) (2).
V
R
P2 P1 (T2 T1 )
(1) và (2) ta có h ph ng trình V
kL ( P2 P1 ) S
Nh v y khí thoát ra ngoài khi nhi t c a khí lên n:
kLV
T2 T1 .
RS
Câu 6. Có 1 g khí Heli (coi là khí lý t ng n nguyên t ) th c P
hi n m t chu trình 1 – 2 – 3 – 4 – 1 c bi u di n trên gi n P-T 2P0 1 2
nh hình 1. Cho P0 = 105Pa; T0 = 300K.
1. Tìm th tích c a khí tr ng thái 4. P0
2. Hãy nói rõ chu trình này g m các ng quá trình nào. V l i chu 4 3
trình này trên gi n P-V và trên gi n V-T (c n ghi rõ giá tr T
ng s và chi u bi n i c a chu trình). 0 T0 2T0
3. công mà khí th c hi n trong t ng giai n c a chu trình.
Gi i:
1. Quá trình 1 – 4 có P t l thu n v i T nên là quá trình ng tích, v y th tích tr ng thái 1
và 4 là b ng nhau: V1 = V4. S d ng ph ng trình C-M tr ng thái 1 ta có:
m m RT1
P1V1 RT1 , suy ra: V1
P1
Thay s : m = 1g; = 4g/mol; R = 8,31 J/(mol.K); T1 = 300K và P1 = 2.105 Pa ta c:
1 8,31.300
V1 3,12.10 3 m 3
4 2.105
2. T hình v ta xác nh c chu trình này g m các ng quá trình sau:
1 – 2 là ng áp; 2 – 3 là ng nhi t;
3 – 4 là ng áp; 4 – 1 là ng tích.

Nguy n Anh V n. -3-

 Các bài v t lí nâng cao.

Vì th có th v l i chu trình này trên gi n P-V (hình a) và trên gi n V-T (hình b)

nh sau:
P(105Pa V(l)
)
1 2 12,48 3
2

4 3 6,24 2
1
3,12 4
1
T(K)
V(l) 0 150 300 600
0 3,12 6,24 12,48

3. tính công, tr c h t s d ng ph ng trình tr ng thái ta tính c các th tích: V2 = 2V1

= 6,24.10 – 3 m3 ; V3 = 2V2 = 12,48.10 – 3 m3.
Công mà khí th c hi n trong t ng giai n:
A12 p1 ( V2 V1 ) 2.105 (6, 24.10 3 3,12.10 3 ) 6,24.10 2 J
V
A23 p2 V2 ln 3 2.105.6,24.10 3 ln 2 8,65.10 2 J
V2
A34 p3 ( V4 V3 ) 105 (3,12.10 3 12, 48.10 3 ) 9,36.10 2 J
A41 0 vì ây là quá trình ng áp.
Câu 7.Cho m t ng ti t di n S n m ngang c ng n v i bên ngoài b ng 2 pittông Pittông
th nh t c n i v i lò xo nh hình v . Ban u lò xo không bi n d ng, áp su t khí gi a 2
1
pittông b ng áp su t bên ngoài p0. Kho ng cách gi a hai pittông là H và b ng chi u dài
2
hình tr . Tác d ng lên pittông th 2 m t l c F nó chuy n ng t t sang bên ph i Tính F
khi pittôn th 2 d ng l i biên ph i c a ng tr .
Gi i:
u ki n cân b ng :
Piston trái : p0S – pS – kx = 0 (1)
x d ch chuy n c a piston trái, p áp su t khí gi a hai piston.
Piston ph i : F + pS – p0S = 0 (2)
nh lu t Bôil : p0SH = p(2H –x)S (3)
p0 H
(3) p (4) F
2H x
(1) và (2) F = kx, thay vào (4): H H
p 0 kH
p . Thay vào (2):
2kH F
F 2 ( p0 S 2kH ) F p 0 SkH 0
p0 S p 02 S 2
Ph ng trình có nghi m là: F kH k 2H 2
2 4
Câu 8. M t pittông kh i l ng m, giam m t mol khí lí t ng trong m t xi lanh. Pittông và xi
lanh u cách nhi t, pittông c treo b ng s i dây m nh ban u cách áy xi lanh m t
kho ng h. Khí trong xi lanh lúc u có áp su t b ng áp su t khí quy n p0, nhi t T0. Ph i
cung c p cho khí m t nhi t l ng bao nhiêu nâng pit tông lên v trí cách áy m t kho ng

Nguy n Anh V n. -4-

 Các bài v t lí nâng cao.

2h. Bi t n i n ng c a m t mol khí là U = C.T (C là h ng s ), gia t c tr ng tr ng là g. B qua

i ma sát và trao i nhi t v i bên ngoài.
Gi i:
c c ng dây ban u = P = mg. Khi nung khí t i nhi t T, áp su t khí là
mg
p p0 thì dây b t u chùng .
S
p0 p mg
=> Quá trình là ng tích: T 1 T0 .
T0 T p 0S
mg
=> bi n thiên n i n ng: U1 C. T C(T T0 ) C T0 .
p0S h
Cmgh
Mà p 0Sh RT0 U1 .
R
* Ti p t c nung pittông i lên. Khi nung t i nhi t T1, pittong cách áy 2h:
V0 V1
Quá trình là ng áp: T1 2T .
T T1
Cmgh
bi n thiên n i n ng: U2 C(T1 T) C.T C.T0
R
C ông mà khí th c hi n: A p. V RT0 mgh .
2C
* Nhi t l ng c n cung c p: Q = U1 + U2 + A = (C R)T0 mgh 1
R
Câu 9. Cho m t mol khí lí t ng n nguyên t bi n i theo m t chu trình thu n ngh ch
c bi u di n trên th nh hình 3; trong ó n th ng 1- 2 có ng kéo dài i qua g c
to và quá trình 2 - 3 là n nhi t. Bi t : T1= 300K; p2 = 3p1; V4 = 4V1.
1. Tính các nhi t T2, T3, T4.
2. Tính hi u su t c a chu trình.
3. Ch ng minh r ng trong quá trình 1-2 nhi t dung c a khí là h ng s .
Gi i:
p p1 p
1. Quá trình 1 - 2 : 2 V2 V1 2 3V1 ;
V2 V1 p1
p V
T2 T1 2 2 9T1 = 27000K
p1V1
5/3
V2 3
Quá trình 2-3: P3 P2 P2 0,619P2= 1,857 P1
V3 4
Thay V3 = V4: p
1 2/3
V2 3 p2 2
T3 T2 T2 0,825T2 = 7,43T1=22290K
V3 4
V4 p3 3
Quá trình 4 - 1 : T4 = T1 = 4T1= 12000K
V1 p1 1 4
2. Quá trình 1- 2 : U1-2=CV( T2-T1) = 8CVT1 = 12RT1
A1-2 =( p2+ p1)(V2-V1)/2 = 4p1V1= 4RT1 V
O
Q1-2 = U1-2+A1-2 =16RT1 V1 V2 V4
Quá trình 2-3:
A2-3 = - U2-3 = - CV( T3-T2) = 2,355 RT1; Q2-3 = 0.

Nguy n Anh V n. -5-

 Các bài v t lí nâng cao.

Quá trình 3- 4: U3-4 = CV( T4-T3) = - 5,145RT1 ; A3-4 = 0

Q3-4 = U3-4+ A3-4 = - 5,145RT1
Quá trình 4- 1: U4-1 = CV( T1-T4) = - 4,5RT1
A4-1 = p1(V1-V4) = - 3p1V1=- 3RT1
Q4-1 = U4-1+ A4-1 = - 7,5RT1
A = A1-2 + A2-3 + A3-4 + A4-1 = 4RT1+2,355 RT1- 3RT1= 3,355RT1
Nhi t l ng khí nh n là: Q = Q1-2 =16RT1
A
= = 20,97% 21%.
Q1 2
3.Vi phân hai v : pV=RT (1) ; pV-1=hs
pdV +Vdp=RdT
- pV-2dV +V-1dp = 0 . Gi i h : pdV = Vdp = 0,5RdT
dQ = CVdT + pdV= 1,5RdT+0,5RdT= 2RdT
C = dQ /dT = 2R =hs
Câu 10. M t l ng khí lý t ng n nguyên t th c hi n chu trình ABCDECA bi u di n trên
th nh hình v bên.
Cho bi t PA PB 105 Pa, PC 3 105 Pa PE PD 4 105 Pa, TA TE 300 K ,
V A 20l ,VB VC VD 10l , AB, BC, CD, DE, EC, P
CA là các n th ng.
1. Tính các thông s TB , TD và VE .
2. Tính t ng nhi t l ng mà khí nh n c trong t t E D
các giai n c a chu trình mà nhi t khí t ng.
P E

3.Tính hi u su t c a chu trình.

Gi i: C
1. Áp d ng ph ng trình tr ng thái: PC
PAV A 10 5.20.10 3 20
PAV A nRTA nR
TA 300 3
PBV B PDV D PA
TB 150 K ; TD 600 K ; B A
nR nR
nRTE 0 VE VC VA V
VE 5l
PE
2. Khí nh n nhi t trong quá trình ng tích BD và m t giai n trong quá trình bi n i
3 3 20
ECA Q1 Q BD n. R (TD TB ) . ( 600 150) 4500 J
2 2 3
Ph ng trình c a ng th ng ECA:
P PA PE PA V
P 5 (1) (V o b ng lít, P o b ng 10 5 Pa )
V V A VE V A 5
PV 3 V2
Suy ra T ( 5V ) (2) (T o b ng 100 K )
nR 20 5
T Tmax 468,75K khi Vm 12,5l : T t ng khi 5 V 12,5(l )
Vm ng v i m F trên n CA. Xét nhi t l ng nh n c Q trong quá trình th tích
ng t V n V V (trên n EF):
3
Q n R T P V . T (1) và (2) tìm c
2
4V
Q ( 12,5) V .
5

Nguy n Anh V n. -6-

 Các bài v t lí nâng cao.

dàng th y r ng, trong giai n ECF luôn có Q 0 . Trong giai n này, nhi t l ng
nh n c là:
3
Q2 U A, v i U
n R (Tmax TE ) 3187,5 J
2
A = di n tích hình thang EFVmVE 2437,5( J )
Q2 3187,5 2437,5 5625 J
ng nhi t l ng khí nh n c:
Q Q1 Q2 4500 5625 10.125 J
3. Công sinh ra trong m t chu trình:
A dt tam giác ABC – dt tam giác CDE A 750 J
Hi u su t c a chu trình:
A 750
H 7,41%
Q 10125
Câu 11. M t xylanh t th ng ng, b t kín hai u, c chia làm hai ph n b i m t pittông
ng cách nhi t. C hai bên pittông u ch a cùng m t l ng khí lý t ng. Ban u khi nhi t
khí c a hai ph n nh nhau thì th tích ph n khí trên pittông g p n = 2 l n th tích khí
ph n d i pittông. H i n u nhi t c a khí ph n trên pittông c gi không i thì c n
ph i t ng nhi t khí ph n d i pittông lên bao nhiêu l n th tích khí ph n d i
pittông s g p n = 2 l n th tích khí ph n trên pittông ? B qua ma sát gi a pittông và
xylanh.
Gi i:
ng khí 2 ph n xylanh là nh nhau nên:
' ' ' '
m P1 V1 P2 V2 P1 V1 P2 V2
.R V1’, P1’
T1 T1 T1 T2
V1, P1
Vì V1 nV2 nên P2 nP1
Theo gi thi t: V1' V2' / n , suy ra:
T2 P2'
n (1)
T1 P1' V2, P2 V2’, P2’
'
P2
tính '
ta d a vào các nh n xét sau:
P1
1. Hi u áp l c hai ph n khí lên pittông b ng tr ng l ng Mg c a pittông:
' '
(P2 P1 )S Mg ( P2 P1 )S
' '
P2 P
1 P2 P1 ( n 1)P1
' '
P2 P1 (n 1) P1 (2)
2. ph ng trình tr ng thái c a khí lí t ng ph n trên c a pittông:
'
' V1
P1V1 = P1’V1’ P1 P1 .
V1
Thay vào (2), ta suy ra:
P2' V1'
1 (n 1) (3)
P1' V1

Nguy n Anh V n. -7-

 Các bài v t lí nâng cao.

'
V
3. tìm 1 ta chú ý là t ng th tích 2 ph n khí là không i:
V1
V1+V2 = V1’+V2’
V1 ' ' V1' 1
V1 V 1 nV1
n V1 n
P2' 1 2n 1
Thay vào (3) ta c: 1 ( n 1)
P1' n n
T P2'
Thay vào (1) ta có k t qu : 2 n ' 2n 1 3 .
T1 P1
Câu 12. t xi lanh cách nhi t n m ngang, th tích V 1 + V 2 = V 0 = 60 (lít), c chia làm
hai ph n không thông v i nhau b i m t pittông cách nhi t (nh hình v ). Píttông có th
chuy n ng không ma sát. M i ph n c a xi lanh ch a 1 (mol) khí lý t ng n nguyên t .
Ban u píttông ng yên, nhi t hai ph n khác nhau. Cho dòng n ch y qua n
tr R truy n cho khí bên trái nhi t l ng Q = 90 (J).
a. Nhi t ph n bên ph i c ng t ng, t i sao ?
b. Khi ã có cân b ng, áp su t m i trong xi lanh l n h n áp su t ban u bao nhiêu ?
Bi t n i n ng c a 1 mol khí lý t ng c xác nh b ng công th c U = 3RT/2.
Gi i:
a. Nhi t ph n bên ph i c ng t ng, t i sao ?
i n ng c a 1 mol khí lý t ng c xác nh b ng bi u th c U
= 3RT/2. Khi ta làm t ng nhi t c a khí bên trái (do cung
p nhi t l ng Q) thì khí giãn n làm píttông nén khí trong ph n
bên ph i (V 2 ); vì nén cách nhi t nên nhi t c a ph n bên ph i
ng t ng lên.
b. Khi ã có cân b ng, áp su t m i trong xi lanh l n h n áp su t
ban u bao nhiêu ?
i U 1 và U 2 là n i n ng c a khí hai ph n xi lanh, ta có ph ng trình :
Q = U1 + U 2
3
Q = R( T 1 + T 2 ) ; ây công t ng c ng b ng không.
2
Lúc u ta có pV 1 = RT 1 và pV 2 = RT 2 (áp su t p nh nhau)
Sau khi cung c p nhi t l ng và khi ã có cân b ng thì áp su t hai bên là (p + p), th tích
hai ph n là (V 1 + V) và (V 2 - V) nên các ph ng trình tr ng thái là:
(p + p) (V 1 + V) = R(T 1 + T 1 )
p V + V1 p + V p = R T 1 (1)
(p + p) (V 2 - V) = R(T 2 + T 2 )
p V2 - p V - V p = R T2 (2)
ng 2 ph ng trình (1) và (2) v theo v ta c:
p(V 1 + V 2 ) = R( T 1 + T 2 ) (3)
3
t khác ta có: Q = R( T 1 + T 2 )
2
T 1 + T 2 = 2Q/3R và V 1 + V 2 = V 0 = 60 (lít) th vào ph ng trình (3) ta c:
p.0,06 = R. 2.90/3R
60
p = = 1000 (N/m 2 ).
0,06

Nguy n Anh V n. -8-

 Các bài v t lí nâng cao.

y khi ã có cân b ng, áp su t m i trong xi lanh l n h n áp su t ban u là 1000 (N/m 2 ).

Câu 13. Trên hình v bi u di n m t chu trình bi n i tr ng thái c a n
mol khí lý t ng. Chu trình bao g m hai n th ng bi u di n s ph p
thu c c a áp su t p vào th tích V và m t ng ng áp. Trên ng 1 2
ng áp 1-2, sau khi th c hi n m t công A thì nhi t c a nó t ng 4 l n.
Nhi t các tr ng thái 1 và 3 b ng nhau. Các m 2 và 3 n m trên
ng th ng i qua g c t a . Hãy xác nh nhi t c a khí tr ng thái 3
1 và công mà khí th c hi n trong chu trình. V
Gi i :
- G i nhi t c a khí t.thái 1 là T1, khi ó nhi t t.thái 2 s là 4T1.
Gi s áp su t trên ng ng áp 1 – 2 là p1, thì công mà khí th c hi n trong quá trình này
là: A = p1(V2 -V1)
trong ó V1 và V2 t ng ng là th tích khí tr ng thái 1 và 2.
Áp d ng ph ng trình tr ng thái cho hai tr ng thái này:
p1V1 =nRT1 ; p2V2=4nRT1 (1) T1= A/3nR (2)
- G i p3 là áp su t khí tr ng thái 3 thì công mà khí th c hi n trong c chu trình c tính
ng di n tích c a tam giác 123: A123 = 1/2 (p1-p3)(V2 - V1) (3)
- K t h p v i ph ng trình tr ng thái (1) và nhi t T1 theo (2) ta tìm c:
V1= nRT1/P1 = A/3p1 (4) và V2 = 4nRT1/P1 = 4A/3p1 (5)
A p
-Thay (4) vào (5) ta có bi u th c tính công trong c chu trình: A123 = 1- 3 (6)
2 p1
- Vì các tr ng thái 2 và 3 n m trên cùng m t ng th ng qua g c t a nên:
p3/p1 =V3/V2 (7) ; v i: V3= nRT1/p3 = A/3p3 (8)
- Thay(5), (8) vào (7) ta nh n c: p3/p1= p1/4p3 p3/p1 = 1/2 (9)
- Thay (9) vào (6) ta tính c công c a khí trong chu trình: A123= A/4
Câu 14. t xi lanh dài t th ng ng c óng kín b ng m t pistôn. Trong xilanh có ch a
khí cacbon iôxit và dung d ch c a khí này trong n c. Pistôn ti p xúc khít v i thành xilanh
và có th chuy n ng không ma sát d c theo thành xilanh. Khi kh i l ng c a
pistôn là m0 thì nó n m cân b ng cách m t n c m t kho ng h0. Khi t ng kh i
ng c a pistôn lên n m1 thì nó h xu ng n cao h1 so v i m t n c. Kh i
ng c a pistôn c n b ng bao nhiêu nó có th ch m c m t n c? Toàn b
quá trình c coi là ng nhi t. Có th b qua s thau i th tích c a ch t l ng
do khí tan vào, b qua s bay h i c a n c và áp su t khí quy n.
Chú thích: hòa tan c a khí t l v i áp su t riêng ph n c a khí này trên
t ch t l ng ( nh lu t Henry).
Gi i:
mg
Áp su t c a khí gi a ch t l ng và pistôn: p .
S
Trong ó S là ti t di n ngang c a xilanh. Theo nh lu t Henry, l ng khí tan vào n c
(tính theo s mol) t l v i áp su t này: t Vp.
Trong ó, là h s t l V là th tích c a ch t l ng trong xilanh. Do ó l ng khí gi a
pistôn (tính theo s mol) và ch t l ng ph thu c váo áp su t theo quy lu t: 0 Vp.
i 0 là t ng kh i l ng khí trong xi lanh. Ph ng trình Clapêrôn – Men êleev v i
ng khí ch a hòa tan:

Nguy n Anh V n. -9-

 Các bài v t lí nâng cao.

mg mg
hS 0 V RT (1)
S S
0 RT VRT
mh m.
g S
Nh v y, gi a kh i l ng pistôn và cao c t khí trong xilanh quan h v i nhau theo
th c:
mh a bm (2)
Trong ó a, b là các h s c xác nh theo u ki n bài toán:
m0 h0 a bm0 m1m0 m0 h0 m1h1
a h0 h1 ; b .
m1h1 a bm1 m1 m0 m1 m0
(2) ta th y khi pistôn ch m t i m t ch t l ng (h=0 – t c là toàn b l ng khí b hòa
tan hoàn toàn):
a m1m0 h0 h1
m .
b m0 h0 m1h1
Câu 15. M t qu bóng cao su ch a hêli c th bay lên b u tr i. Áp su t và nhi t c a khí
quy n thay i theo cao. Gi thi t r ng nhi t c a hêli trong qu bóng b ng nhi t c a
không khí xung quanh, hêli và không khí u c coi là khí lý t ng. H ng s t ng h p c a
ch t khí là R=8,31J/mol.K, kh i l ng mol c a hêli và c a không khí t ng ng là
MH=4,00.10-3kg/mol và MA=28,9.10-3kg/mol. Gia t c r i t do là g=9,8m/s2.
Ph n A:
a) Gi s không khí xung quanh có áp su t p và nhi t T. Áp su t trong qu bóng cao
n bên ngoài do tính àn hòi c a v bóng. Gi s trong qu bóng c gi n mol hêli v i áp
su t p+ p. Hãy xác nh l c y tác d ng lên qu bóng nh m t hàm s c a p và p.
b) Vào m t ngày nào ó, nhi t T c a không khí cao z so v i m t bi n cho b i h
th c T ( z ) T0 (1 z / z 0 ) trong ph m vi 0<z<15km, và T0=303K. Áp su t và kh i l ng riêng
a không khí m t bi n b ng p0=1atm=1,01.105Pa và 0=1,16kg/m3. Trong ph m vi cao
ó, áp su t bi n i theo cao v i quy lu t:
p( z ) p0 (1 z z 0 ) (1)
Hãy bi u di n h ng s qua các i l ng z0, 0, p0 và g; hãy xác nh giá tr c a nó
chính xác n hai ch s có ngh a. Coi gia t c r i t do là không i và không ph thu c theo
cao.
Ph n B:
Khi qu bóng cao su (v i bán kính r0 tr ng thái không bi n d ng) c ng lên n bán
kính r ( r0) thì v c a nó thu c m t n ng l ng àn h i do b c ng ra. Khi ó n ng l ng
àn h i U c a v hình c u c ng ra nhi t không i T c mô t theo ph ng trình:
1
U 4 r02 kRT 2 2 4
3 (2)

Trong ó r r0 ( 1) là h s c ng (theo bán kính), còn k là m t h ng s nào ó, c

2
tính theo n v mol/m .
c) Hãy bi u di n p qua các thông s có m t trong bi u th c (2) và bi u di n b ng
th s ph thu c c a p vào .
d) l n c a h ng s k có th c xác nh qua s mol hêli c n thi t làm c ng qu
u. Khi T0=303K và p0=1,0atm và qu bóng không b c ng (khi r=r0), ch a c
n0=12,5mol hêli. làm c ng qu bóng ng v i =1,5 nhi t không i T0 và áp su t bên
k
ngoài p0 thì trong ó ph i ch a n=3,6n0 mol = 45mol hêli. Hãy xác nh thông s a c a
k0

Nguy n Anh V n. - 10 -
 Các bài v t lí nâng cao.

bóng (trong ó k 0 r0 p0 4RT0 ) qua n, n0 và . Tính giá tr c a nó v i chính xác n

hai ch s có ngh a.
Ph n C:
Qu bóng c b m m c n c bi n t i câu d) (h s c ng theo bán kính =1,5, s
mol hêli bên trong là n0=12,5mol nhi t T0=303K và áp su t p0=1atm=1,01.105Pa). Khói
ng t ng c ng c a bóng là Mt= 1,12kg. Khi ó qu bóng s b t u nâng lên kh i m t bi n.
e) Gi s r ng qu bóng c nâng lên cao zf mà ó l c y cân b ng v i trong
c. Hãy xác nh zf và h s c ng f cao ó. Tính giá tr c a nó n chính xác v i hai
ch s có ngh a. B qua s thoát khí ra ngoài và s d ch chuy n c a bóng do gió.
Gi i:
a) L c y tác d ng lên qu bóng: F gV .
pM A
Trong ó là kh i l ng riêng c a không khí xung quanh qu bóng;
RT
nRT
V là th tích c a khí hêli trong qu bóng. Do ó:
(p p)
p
F nM A g .
p p
b) Kh o sát m t l p khí có b dày dz cao z, u ki n cân b ng c a l p khí này:
( z) gdz dp
1
dp dp p0 z p( z ) M A p0 M A z
Hay: ( z ) g. 1 ; ( z) 1 1.
dz dz z0 z0 RT ( z ) RT0 z0
p0 p0 M A M A gz 0
Nh v y: g; 5,5.
z0 RT0 RT0
c) Cho r ng qu bóng giãn ra r t ch m. Khi t ng bán kính c a nó m t l ng dr thì áp
c (c a khí trong qu bóng và không khí xung quanh) th c hi n m t công:
A p.4 r 2 dr.
ng l ng c a bi n d ng àn h i khi ó s t ng m t l ng:
dU 4r 4r04
dU dr 4 r02 kRT 2 dr.
dr r0 r5
2
4kRT r0 r r04
A dU p .
r0 r r0 r5
4kRT 1 7
ph thu c c n tìm có d ng: p ( ).
r0
5
ph thu c này có c c i khi 7 1,38. Khi 1 p 0 . Khi 1 p ~1 .
th g n úng c a ph thu c p ( ) khi 1 c bi u di n trên hình v .
n0 RT
d) Khi r=r0 thì áp su t hêli trong qu bóng b ng áp su t khí quy n p0 . Khi
4 3
r0
3
nRT0 RT0 n
ng lên thì áp su t c a hêli là: p0 p p n0 .
4 3 4 3 3
r r0
3 3
u s d ng bi u th c c a p t câu c), ta có:
1 r0 n 3 n0 r0 p0 n (n0 3 ) 1 n ( n0 3 ) 1
k . . 1 7 1 7
; a 1 7
0,11.
4 4 3 4 RT0
r0
3

Nguy n Anh V n. - 11 -
 Các bài v t lí nâng cao.

e) u ki n cân b ng c a qu bóng cao zf là:

pf pf pf M An
Mtg F M A ng .
pf pf pf Mt
i vì l ng hêli trong qu bóng là c nh nên:
3 3 3
(pf p0 ) (pf pf ) f Tf
pf pf ( p0 p0 ) .
T0 Tf T0 f
3
pf pf p0 p0 T f nM A
. .
pf T0 pf f Mt
câu c):
4kRT f 1 7
pf ( f f ).
r0 p f
pf 4kRT f 1 7 nM A
1 1 f f .
pf r0 p f Mt
3
Tf nM A r0 nM A f T0
1 .
pf Mt 4kR( f1 f
7
) Mt p0 p0
4kRT0 2 4 p0 p0 MT 3
Chú ý r ng ap0 thì rút ra c: f f 1 .
r0 ap0 nM A
2 4 2
i vì f ; 1,5 . Trong ó ( f f ) f nên:
4kRT0 1 7 1 1 1 Mt 3
p0 ( ) ap0 ; f 1 2,14.
r0 a nM A
Do ó:
1 3 3
pf p0 zf p0 p0 Mt p0 a Mt
1 1 .
Tf T0 z0 T0 f nM A T0 f nM A
bi u th c này ta tìm c: z f 11km.
Câu 16. M t xi lanh nh hình v , ch a khí lý t ng, c óng kín b ng m t pittông kh i
ng M, ti t di n S, có th chuy n ng trong xilanh. Lúc u gi pittông v trí sao cho áp
su t trong bình b ng áp su t khí quy n bên ngoài. Thành xilanh và pittông u cách nhi t.
Buông pittông, pittông chuy n ng t v trí ban u n v trí cu i cùng có cao h so v i
áy xilanh. Tuy nhiên, tr c khi t n v trí cân b ng này, pittông ã th c hi n nh ng dao
ng nh . Gi s trong giai n pittông dao ng nh , quá trình bi n i c a khí là thu n
ngh ch, hãy tính chu k dao ng nh ó.
Gi i:
Khi cân b ng pittông n m cách áy h thì khí trong xy lanh có áp su t p1:
Mg
p1 = p0 + .
S
Khi pittông v trí có li là x thì khí có áp su t p. Vì quá trình là n nhi t nên:
p(Sh Sx ) p1 (Sh ) (1), ây là t s gi a các nhi t dung ng áp và ng tích.

p = p1 1 x . N u b qua l c ma sát gi a pittông và thành bình thì:

p1 1
x h
1
h

Nguy n Anh V n. - 12 -
 Các bài v t lí nâng cao.

x x x
p 0S p1 1 S Mg Mx" p1 S Mx" x" p1 S
h h Mh
Dao ng là u hoà v i t n s góc:
(Mg p 0 S)
Mh
CP
Câu 17. Cho m t mol khí lí t ng có h s . Bi t nhi t dung mol c a khí này ph
CV
thu c vào nhi t tuy t i T theo công th c C = a + bT, trong ó a, b là các h ng s .
1. Tính nhi t l ng c n truy n cho mol khí này nó t ng nhi t t T1 lên T2.
2. Tìm bi u th c th hi n s ph thu c c a th tích V vào nhi t tuy t i T c a mol khí
này.
Gi i:
T2
b(T22 T12 )
1: Q = (a bT )dT = a(T2-T1) +
T1 2
2. Xét m t mol khí. Theo nguyên lí I:
iRdT
dQ = dU +dA = +pdV;
2
CP i 2
; i = 2/( -1); p = RT/V ;
CV i
iRdT RTdV
( a + bT) dT = + ;
2 V
dV adT bdT idT
= - ;
V RT R 2T
a 1
lnV = ln T - lnT + bT/R + const
R ( 1)
a 1 bT
( )
R 1 R
V= AT e , A= h.s.
Câu 18. M t bình ch a khí oxy (O2) nén áp su t P1 = 1,5.107 Pa và nhi t t1 = 370C, có
kh i l ng (c bình) là M1 = 50kg. Sau m t th i gian s d ng khí, áp k ch P2 = 5.106 Pa và
nhi t t2 = 70C. Kh i l ng bình và khí lúc này là M2 = 49kg. Tính kh i l ng khí còn l i
trong bình lúc này và tính th tích c a bình.
Gi i:
i m là kh i l ng bình r ng; m1 và m2 là kh i l ng khí O2 trong bình lúc u và lúc sau.
Ta có:
m1 = M1 - m ;
m2 = M2 - m ;
m
Theo ph ng trình tr ng thái ch t khí P.V R.T , ta có :

P1 P2 R
( V là th tích c a bình )
m1 .T1 m2 .T2 .V
T ây ta suy ra:
m1 m2 m1 m2 M1 M 2 T1T2 ( M 1 M 2 )
P1 P2 P1 P2 PT
1 2 P2T1 PT
1 2 P2T1
T1 T2 T1 T2 TT 1 2

Nguy n Anh V n. - 13 -
 Các bài v t lí nâng cao.

P2T1 ( M 1 M 2 )
m2 0,585 (kg)
PT
1 2 P2T1
R.T2 .m2
Th tích bình (b ng th tích khí): V 0,0085 (m3) = 8,5 (lít)
.P2

Nguy n Anh V n. - 14 -