Bölüm 4

Sermaye Piyasası Kurumları

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;
Amaçlarımız

1 Sermaye Piyasası Kurumlarını sayabilecek,

2 Sermaye Piyasası Kurulu’nu açıklayabilecek,
3 Borsaları tanımlayabilmek,
4 Takas ve Saklama Kuruluşları açıklayabilecek,
5 Yatrım Ortaklıklarını tanımlayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

Anahtar Sözcükler: • Gayrimenkul Değerleme Şirketleri • Derecelendirme Kuruluşları • Konut Finansmanı Fonları
• Aracı Kurumlar • Merkezi Kayıt Kuruluşu • Varlık Finansmanı Fonları • Bağımsız Dış Denetim Kuruluşlar

• SERMAYE PİYASASI KURUMLARI

İçerik Haritası

• SERMAYE PİYASASI KURULU

• BORSA İSTANBUL A.Ş.
• TAKAS KURULUŞLARI
• ARACI KURUMLAR
• YATIRIM ORTAKLIKLARI
• FONLAR
Sermaye Piyasaları ve Sermaye Piyasası • PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETİ
Finansal Kurumlar Kurumları • GAYRİMENKUL DEĞERLEME ŞİRKETLERİ
• YATIRIM DANIŞMANLIĞI
• BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞLARI
• DERECELENDİRME KURULUŞLARI
• KONUT FİNANSMANI KURUMLARI
• İPOTEK FİNANSMANI KURULUŞLARI
• SERMAYE PİYASASI LİSANSLAMA SİCİL VE EĞİTİM
KURULUŞU
• YATIRIMCI TAZMİN MERKEZİ
• SERMAYE PİYASASI MESLEK BİRLİKLERİ

80
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
SERMAYE PİYASASI KURUMLARI
Ülkemizde, sermaye piyasası kurumları, 6362
Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda düzenlenmiş
olup yatırım kuruluşları (aracı kurumlar, yatırım
hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve
faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye
piyasası kurumları ve bankalar), kollektif yatırım
kuruluşları (yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları
), sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağım-
sız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluş-
ları, portföy yönetimi şirketleri, ipotek finansmanı
kuruluşları, konut finansmanı ve varlık finansma-
nı fonları, varlık kiralama şirketleri, merkezi takas
kurumları, merkezi saklama kuruluşları, veri de-
polama kuruluşları ile kuruluş ve faaliyet esasları
sermaye piyasası kurulu tarafından belirlenen diğer
sermaye piyasası kurumlarıdır.
1
sıra sizde
Ülkemizdeki Sermaye Piyasası Kurumla-
rı hangileridir?
SERMAYE PİYASASI KURULU
Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), 1981 yılında
2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurul-
muştur. Türkiye’de özellikle son on yıl içinde eko-
nomide yaşanan istikrar ve buna paralel olarak mali
piyasaların sağlıklı bir yapıya kavuşması, söz konu-
su gelişmelerin kalıcı etkiler sağlaması için dünya
ile rekabet edebilir, yüksek standartlarda ve özellik-
le yeni şartlara uygun bir mevzuat altyapısının da
kurulmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu çerçevede,
AB Müktesebatına (Acquis Communautaire) tam
uyum hedefine yönelik yeni kanun 06.12.2012 ta-
rih ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu olarak
çıkarılmış olup Kurulun görev, yetki ve sorumlu-
lukları yeniden düzenlenmiştir. Yetkilerini kendi
sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan idari
ve mali özerkliğe sahip düzenleyici ve denetleyici
bir kamu kurumudur.
Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), 1981
yılında 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Ka-
nunu ile kurulmuştur.
Kurul’un temel görevi sermaye piyasasının gü-
ven, açıklık ve kararlılık içinde çalışması ve tasar-
ruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını
sağlamaktır. Kurul, Cumhurbaşkanı tarafından
atanan yedi üyeden oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı
yedi üye arasından bir kişiyi Kurul Başkanı olarak
belirlemektedir. Kurul başkanı ve üyelerinin görev
süreleri beş yıl olarak belirlenmiştir. Süreleri biten
Başkan ve üyeler bir defalığına tekrar atanabilir.
Kurul çalışmaları, Kurul başkanı ve başkan yardım-
cılıklarına bağlı çalışan hizmet birimleri tarafından
yapılmaktadır. Hizmet birimleri daire başkanlıkları
ile bunlara bağlı olarak çalışan daire başkan yar-
dımcıları, uzmanlar ile müdürlükler bünyesindeki
servisler ve memurlardan oluşmaktadır.
Kurul’un temel görevi, sermaye piyasa-
sının güven, açıklık ve kararlılık içinde
çalışması ve tasarruf sahiplerinin hak ve
yararlarının korunmasını sağlamaktır.
Kurulun temel amacı sermaye piyasalarının iş-
leyiş kurallarını belirlemek, piyasadan fon kullanan
şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde
yararlanmalarını sağlamak, sermaye piyasasına ya-
tırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını
korumak, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağ-
lamaktır. Kurul bu hedeflere kanun, yönetmelik ve
tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim
ve denetimini sağlayarak ulaşmaya çalışmaktadır.
Kurul’un görev ve yetkileri aşağıda maddeler
halinde yer almaktadır:
• 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile
verilen görevler ile bu Kanunun emrettiği
uygulamaların yerine getirilmesini ve ön-
görülen neticelerin sağlanmasını teminen
gerekli olan iş ve işlemleri yapmak
• Kamunun zamanında, yeterli ve doğru ola-
rak aydınlatılmasını sağlamak amacıyla ge-
nel ve özel nitelikte kararlar almak
• Kanun kapsamına giren kurum ve ortak-
lıkların bağımsız denetim, derecelendirme,
değerleme ve bilgi sistemleri denetimi faa-
liyetine ilişkin şartları ve çalışma esaslarını
belirlemek ve bu şartları taşıyanları listeler
halinde ilan etmek
• Finansal istikrar ve ulusal veya uluslararası
mevzuatın gereklerinin sağlanması amacıy-
81

la diğer finansal düzenleyici ve denetleyici
kurumlarla her türlü iş birliğini yapmak ve
bilgi alışverişinde bulunmak
• Sermaye piyasalarında düzenleme ve de-
netimle yetkili muadili yabancı kurumlar
ile sermaye piyasalarıyla ilgili olarak karşı-
lıklılık ve mesleki sırrın korunması ilkele-
ri çerçevesinde karşılıklı bilgi alışverişinde
bulunulmasına ve belge taleplerinin kar-
şılanmasına, yabancı ülkelerdeki sermaye
piyasalarında faaliyet gösteren kuruluşların
Türkiye’deki merkez, şube veya ortaklıkarı
ile yazılı bir sözleşme çerçevesinde dışarıdan
hizmet aldıkları kurumlarda denetim yapıl-
masına ve gerekli idari tedbirlerin alınma-
sına, bu kapsamda yürütülecek faaliyetlere
ilişkin masrafların paylaşımına yönelik ikili
veya çok taraflı mutabakat zabıtları imzala-
mak ve sermaye piyasalarıyla ilgili her türlü
iş birliğini yapmak
• Sermaye piyasalarının gelişmesini teminen
yeni sermaye piyasası kurumlarına ve araç-
larına ilişkin usul ve esasları düzenlemek ve
bunları denetlemek
• Halka açık ortaklıklarda görev alacaklar,
sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve
diğer çalışanlarının mesleki eğitimi, mesleki
yeterliliği ve mesleki ehliyetlerini gösterir
sertifika verilmesine ilişkin esasları belirle-
mek, bu amaçlarla merkez veya şirket kur-
mak ve bunların faaliyet usul ve esaslarını
belirlemek
• Sermaye piyasasında yatırımcı ve tasarruf
sahiplerine yönelik olarak yatırım tavsiye-
sinde bulunacak kişiler ve kuruluşların uya-
cakları ilke ve esasları belirlemek
• Kamuyu Aydınlatma Platformunun işletim
ve çalışma esasları ile bu Kanun kapsamın-
da Kurula yapılacak bildirim ve başvurula-
rın usul ve esaslarını belirlemek
82
Sermaye Piyasası Kurumları
• Sermaye piyasası kurumlarının, halka açık
şirketlerin, borsaların ve öz düzenleyici ku-
ruluşların bilgi sistemlerinin işletimine ve
bu Kanun çerçevesindeki denetimine iliş-
kin usul ve esasları belirlemek
• Yerli veya yabancı akademisyen veya uygu-
lamacılardan oluşan çalışma gruplarına veya
kişilere, mevcut veya gelecekteki düzenleme
tercihlerinde esas teşkil etmek üzere serma-
ye piyasalarına ilişkin ulusal veya uluslarara-
sı nitelikli bilimsel araştırmalar yaptırmak
• Kurulun üyesi bulunduğu uluslararası ku-
ruluşlar, mali, iktisadi ve mesleki teşekkül-
ler ile Türkiye’nin doğrudan üyesi bulun-
duğu uluslararası kuruluşların çalışmalarına
katılmak, bu kuruluşlarla ortak projeler ge-
liştirmek ve projelerine katkıda bulunmak
• Kurulun görev alanı ile ilgili uluslararası
kuruluşlara, mali, iktisadi ve mesleki teşek-
küllere üye olmak
internet
www.spk.gov.tr
Sermaye piyasası faaliyetinde bulunacak ku-
rumların Kurul’dan izin almaları zorunludur. Ku-
rul, yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları, gay-
rimenkul yatırım ortaklıkları, portföy yönetim
şirketleri, yatırım danışmanlığı şirketleri, aracı
kurumlar, derecelendirme şirketleri, bağımsız de-
netleme kuruluşları, risk sermayesi yatırım fonu ve
ortaklıklarının kuruluşuna ve faaliyete geçmesine
izin vermektedir.
Sermaye piyasası araçları, kurumları, piyasaları
ve diğer altyapısının 2012 yılı sonu itibariyle bazı
temel göstergeleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

Tablo 4.1 Sermaye Piyasalarına İlişkin Göstergeler

SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN TEMEL GÖSTERGELER 2017 2016
SERMAYE PİYASASI KANUNUNA TABİ HALKA AÇIK ORTAKLIK SAYISI 509 485
BORSA İSTANBULDA İŞLEM GÖREN ŞİRKETLER(1) 399 405
Pay Piyasası 399 405
• Yıldız Pazar 130 118
• Ana Pazar 159 171
• Kolektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı 47 47
- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları 9 9
- Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları 31 31
- Girişim Sermayesi Yatırım Ortakları 7 7
• Yakın İzleme Pazarı 31 36
• Gelişen işletmeler Pazarı 17 18
• Piyasa Öncesi İşlem Platformu 15 15
BORSA İSTANBUL’DA İŞLEM GÖRMEYEN ŞİRKETLER 110 80
BORSA İSTANBUL ŞİRKETLERİNİN PİYASA DEĞERİ (Milyar TL) 880,2 614
(Milyar ABD Doları) 233,4 174,2

MKK’DA BAKİYELİ HESABI OLAN YATIRIMCI SAYISI 4.232.159 4.089.999

Pay senedi 1.097.111 1.047.434
Devlet iç borçlanma senetleri 36.956 21.753
Özel sektör borçlanma araçları 82.488 97.476
Yatırım fonu 3.003.233 2.917.881
Borsa yatırım fonu 2.502 2.400
Yapılandırılmış ürünler 4.842 2.571
Diğer sermaye piyasası araçları 5.027 484
YETKİLİ KURULUŞLAR 108 111
-Bankalar 43 42
-Aracı Kurumlar 65 69

KOLEKTİF YATIRIM KURULUŞLARI

-YATIRIM FONLARI (Sayı)(2) 456 484
-Yatırım Fonları 433 433
-Toplam Değerleri (Milyar TL) 54,2 43,75
(Milyar ABD Doları) 14,34 12,4
-Yabancı Yatırım Fonları (Sayı) 14 42
-Toplam Değerleri (Milyon TL) (3) 11,7 16
(Milyon ABD Doları) 3,1 5
- Borsa Yatırım Fonları (Sayı) 9 9
- Toplam Değerleri (Milyon TL) 167,5 139,4
(Milyon ABD Doları) 44,3 39,5
-EMEKLİLİK YATIRIM FONLARI (Sayı) 299 283
-Toplam Portföy Değerleri (Milyar TL) 79,53 60,69
(Milyar ABD Doları) 21,04 17,2

83
 Sermaye Piyasası Kurumları

-MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIKLARI (Sayı) 9 9

-Aktif Toplamları (Milyon TL) 479,08 446,4
(Milyon ABD Doları) 126,7 126,6

SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN TEMEL GÖSTERGELER 2017 2016

-GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI (Sayı)(4) 31 31
-Aktif Toplamları (Milyar TL) 64,8 60,6
(Milyar ABD Doları) 17,14 17,2
-GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARI (Sayı) (4) 12 12
-Aktif Toplamları (Milyar TL) 4,9 2,3
(Milyar ABD Doları) 1,3 0,64
-PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİ (Sayı) 49 51
-Yönetilen Portföy Değerleri (Milyar TL) 158,3 122,1
(Milyar ABD Doları) 41,8 34,6
BAĞIMSIZ DENETİM ŞİRKETLERİ 101 100
GAYRİMENKUL DEĞERLEME ŞİRKETLERİ 133 133
DERECELENDİRME KURULUŞLARI (5) 8 8
(1) Ana, Yıldız, Gelişen İşletmeler, Yakın İzleme ve Kollektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı
ile Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda işlem gören şirket sayısı toplamıdır.
(2) Borsa yatırım fonları dahildir.
(3) Ülkemizde dolaşımda bulunan değer olarak verilmektedir.
(4) Halka açık olup borsada işlem görmeyenler dahil edilmiştir.
(5) 3 adedi Kurulumuzca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşu, 5 adedi Kurulumuzca
yetkilendirilen kuruluştur. Kurulumuzca yetkilendirilen 5 kuruluştan 2’si hem kredi hem de kurumsal
yönetim derecelendirmesi faaliyetinde bulunmaktadır.
Kaynak: SPK, MKK, Takasbank
Kaynak: SPK 2017 Faaliyet Raporu

BORSA İSTANBUL A.Ş.

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), 91 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak ku-
rulmuş olup, 3 Ocak 1986 tarihinde faaliyete başlamıştır. İMKB, 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun
67. Maddesinde belirtilen Borsacılık faaliyetlerinde bulunmak üzere Borsa İstanbul Anonim Şirketine dö-
nüşmüş olup, 91 sayılı Kanun hükmünde kararname ortadan kaldırılmıştır. Borsa İstanbul A.Ş’nin Kuruluş
sermayesi 423.234.000 TL. olup sermayeyi temsil eden payların yüzde kırk dokuzu Hazineye, yüzde elli biri
ise aynı Kanunda belirtilen amaçlarla değerlendirilmek üzere
Borsa İstanbul Anonim Şirketine (Şirketin kendisine) aittir.
Borsa İstanbul piyasalarında pay senetleri,
Borsa İstanbul piyasalarında pay senetleri, kamu ve özel
kamu ve özel sektör borçlanma araçları,
sektör borçlanma araçları, borsa yatırım fonları, aracı ku-
borsa yatırım fonları, aracı kurum varant-
rum varantları, sertifikalar, kira sertifikaları, opsiyon söz-
ları, sertifikalar, kira sertifikaları,opsiyon
leşmeleri, vadeli işlem sözleşmeleri, kıymetli maden ve kıy-
sözleşmeleri, vadeli işlem sözleşmeleri,
metli taşlar işlem görmektedir. Borsa İstanbul bu ürünlerin
kıymetli maden ve kıymetli taşlar işlem
organize piyasalarda güven ve şeffaflık ortamında işlem
görmektedir. Borsa İstanbul bu ürünlerin,
görmesini ve fiyatlarının rekabet koşullarında oluşmasını
organize piyasalarda güven ve şeffaflık orta-
sağlamaktadır. Yatırımcıların Borsa İstanbul piyasalarında
mında işlem görmesini ve fiyatlarının reka-
menkul kıymet alım-satımı yapabilmesi için yetkili bir aracı
bet koşullarında oluşmasını sağlamaktadır.
kuruluş nezdinde hesap açtırmaları gerekmektedir.
84
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörler-
den şirketlerin payları, yeni pay alma hakları, borsa
yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem gör-
mektedir. Pay Piyasasında işlemler aşağıdaki pazar-
larda gerçekleştirilmektedir:
• Yıldız Pazar
• Ana Pazar
• Gelişen İşletmeler Pazarı
• Yakın İzleme Pazarı
• Kolektif Yatırım Ürünleri Ve Yapılandırıl-
mış Ürünler Pazarı
• Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı
• Piyasa Öncesi İşlem Platformu
2 TAKAS KURULUŞLARI
sıra sizde
Borsa İstanbul’da pay senetlerinin bö-
lümlendirilmiş piyasalarda işlem görme-
sinin nedeni nedir?
Borsa İstanbul; Genel Kurul, Yönetim Kurulu,
uyuşmazlık komitesi, disiplin komitesi, denetim
komitesi, kurumsal yönetim komitesi, riskin erken
saptanması komitesi ile Genel Müdür ve Genel
Müdüre bağlı Müdürlüklerden oluşmaktadır.
Genel Kurul; Borsa İstanbul’un üst karar orga-
nı olup, pay sahiplerinin katılımıyla gerçekleştiril-
mektedir. Yönetim Kurulu, Türk Ticaret Kanunu
hükümleri çerçevesinde 2 (iki) üyesi A Grubu, 3
(üç) üyesi C Grubu pay sahiplerinin önerdiği aday-
lar arasından olmak üzere Genel Kurulca seçilen
toplam 10 üyeden oluşur. C Grubu pay sahiple-
rinin önerdiği adayların seçimi; Türkiye Odalar
ve Borsalar Birliği, Türkiye Sermaye Piyasaları
Birliği’ni de içeren C grubu pay sahiplerinin gös-
tereceği adaylar arasından Genel Kurul tarafından
gerçekleştirilir.
internet
www.borsaistanbul.com
Yönetim kurulu üyelerinin görev süreleri ise üç
yıl olup, yeniden seçilebilirler. Yönetim Kurulu’nun
görevleri arasında; Borsa İstanbul tarafından hazır-
lanması gereken ve kurumun yetkisinde bulunan
yönetmelikleri karara bağlama iç mevzuat niteli-
ğindeki yönergeleri ve uygulama esaslarını belirle-
me, sermaye piyasası araçlarının ve diğer ürünlerin
işlem göreceği piyasalar, pazarlar, platformlar veya
sistemler oluşturma ve kurma, bunları gerektiğinde
kaldırma ve bunlara ilişkin her türlü usul ve esasları
düzenleme, borsa işlemlerine ilişkin gözetim siste-
mini kurma, bütçe hazırlama, yönetim kurulu baş-
kanının önerisi üzerine genel müdürü atama, genel
müdürün önerisi üzerine birinci derece imzaya yet-
kili genel müdür yardımcısı ve müdür ile bunların
dengi personelinin atamasını yapma, yabancı bor-
salar veya kuruluşlarla işbirliği anlaşmaları yapma
ve mevzuatla verilen sair görevleri yerine getirme
yer almaktadır.
İstanbul Takas ve Saklama Bankası
İMKB’nin faaliyete geçtiği ilk dönemlerde, hisse
senedi alım satım işlemlerinin takası üyelerin kendi
arasında gerçekleşiyordu. Takas işlemleri 1988 yılın-
dan itibaren İMKB bünyesinde kurulan müdürlük
tarafından yapılmaya başlanmış, Ocak 1992 tarihin-
de ise takas ve saklama yetkisi, İMKB ve üyelerinin
ortaklığı ile kurulan İMKB Takas ve Saklama A.Ş.’ye
verilmiştir. 1996 Ocak ayından itibaren İMKB Ta-
kas ve Saklama Ban-
kası A.Ş. (Takasbank)
adıyla kalkınma ve
yatırım bankasına dikkat
dönüşmüştür. 2013 1996 Ocak ayından itibaren
yılında ünvan de- İMKB Takas ve Saklama
ğişikliğine gidilmiş Bankası A.Ş. (Takasbank)
ve İstanbul Takas ve adıyla kalkınma ve yatırım
Saklama Bankası ol- bankasına dönüşmüştür.
muştur.
Takasbank’ın ortaklık yapısında, Borsa İstanbul
ve 61 banka ve aracı kurum ortak olarak yer almak-
tadır. Ana sözleşmesi gereği Borsa İstanbul dışında
diğer ortakların sermayedeki payı %5’i geçememek-
tedir. Takasbank Yönetim Kurulu, Kurul, Borsa İs-
tanbul, aracı kuruluşların temsilcileri ve Takasbank
Genel Müdürü olmak üzere 11 kişiden oluşmak-
tadır. Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı aynı
zamanda Yönetim Kurulu’nun da Başkanıdır.
Takasbank merkezi takas kuruluşu olarak Borsa
İstanbul bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekle-
şen işlemlerin nakit ve menkul kıymet takaslarını
85

sonuçlandırmaktadır. Borsa üyelerinin alım satım
işlemlerinden doğan menkul kıymet teslim etme ve
teslim alma taahhütleri ile alım satıma konu olan
menkul kıymet karşılığındaki ödeme taahhütleri
Takasbank aracılığıyla hesaben sonuçlandırılmak-
tadır. Sermaye Piyasası Kurulu, 6362 sayılı Serma-
ye Piyasası Kanunu’nun 77 ve 78 maddeleri çer-
çevesinde Takasbank’ı 2013 yılında Merkezi Karşı
Taraf Kuruluşu olarak belirlemiştir. Takasbank ilk
olarak Takasbank Ödünç Pay Senedi Piyasasında
merkezi karşı taraf hizmeti vermektedir. Önümüz-
deki yıllarda Borsa İstanbul bünyesinde yer alan
piyasalar için de merkezi karşı taraf hzmeti Takas-
bank tarafından verilecektir.
Takasbank merkezi takas kuruluşu olarak,
Borsa İstanbul tarafından, Borsa İstanbul
bünyesinde mevcut piyasalarda gerçek-
leşen işlemlerin nakit ve menkul kıymet
takaslarını sonuçlandırmaktadır.
Takasbank üyelerine yukarıda belirtilen hizmet-
lere ilişkin bankacılık hizmetlerini ve diğer tamam-
layıcı hizmetleri de sunmaktadır. Yatırım fon ve
ortaklıkları için saklama, takas, değerleme, kontrol
ve izleme ile raporlama işlemlerini de yapmaktadır.
internet
www.takasbank.com.tr
Aracı kurumların Takasbank nezdinde sermaye
blokajı olarak tutmak zorunda bulundukları kıy-
metlerin takibi görevi Sermaye Piyasası Kurulu’nca
Takasbank’a verilmiştir. Ayrıca, aracı kurumla-
rın, Takasbank sistemi aracılığı ile TCMB-EFT
Sistemi’ne bağlanma olanağı da sağlanmaktadır.
Kurul tarafından yapılan görevlendirme çerçeve-
sinde, Takasbank “Uluslararası Numaralandırma
Kuruluşu” olarak Türkiyede ihraç edilen menkul
kıymetlere ISIN ve CIF kodu tahsis etmektedir.
Ayrıca Kurul sponsorluğunda Tüzel kişilik tanım-
lama Kodu –LEI (Legal Identifier Identifier) tahsi-
si için yetkili yerel birim- LOC (Local Operating
Unit) olmuştur.
86
Sermaye Piyasası Kurumları
Takasbank, aracı kuruluşların kısa süreli fon arz
ve fon taleplerini Takasbank Para Piyasasında ge-
rekli teminatlar ile Takasbank garantisi altında or-
ganize bir şekilde karşılanmasını da sağlamaktadır.
Takasbank bünyesinde Ödünç Pay Senedi Piya-
sası da bulunmaktadır. Bu piyasa, önceden belirle-
nen tür ve miktarda teminat ile belirli bir dönem
için pay senedi ve borsa yatırım fonu katılma bel-
gesini ödünç almak isteyen aracı kuruluş taleple-
ri ile bunları ödünç vermek ve vade sonunda pay
senetlerini mislen geri almak isteyen aracı kuruluş
tekliflerinin karşılaştığı organize bir yapıdır. Banka
alınan teminatlar çerçevesinde, takasın sonlanma-
sına aracılık eden bir kurum olarak yer almaktadır.
Takasbank bünyesinde ayrıca Türkiye Elektro-
nik Fon Platformu yer almaktadır. Bu platform ile
fon kurucuları/yöneticileri yatırım fonu katılma
belgelerini elektronik ortamda diğer platform üye-
lerine ve bu kurumların müşterilerine satma olana-
ğına sahip olmuşlardır.
Takasbank sermaye piyasalarının yanı sıra konut
finansmanına yönelik teminat vekilliği ve Elektrik
Piyasasında Merkezi Uzlaştırma Bankası olarak na-
kit takas ve teminat yönetimi hizmeti vermektedir.
3
sıra sizde
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) görevi
nedir?
Merkezi Kayıt Kuruluşu
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), 6362 Sayılı
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 13, 80 ve 81 mad-
deleri uyarınca faaliyet gösteren bir anonim şir-
kettir. Kanunun 13. Maddesinde sermaye piyasası
araçlarının senede bağlanmaksızın elektronik or-
tamda kayden ihracı esas olduğu; Sermaye Piyasası
Kurulu’nun, kayden ihraç edilecek sermaye piyasa-
sı araçlarını ve kayden izlenecek hakları belirleme;
türleri ve ihraççıları itibarıyla kaydileştirmesine,
kayıtların tutulmasına ve üyelik şartlarını kaybeden
ihraççıların paylarının kayden izlenmesinin sona
erdirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleme yet-
kisinin olduğu, kaydi sermaye piyasası araçlarının,
nama veya hamiline yazılı olmalarına bakılmaksı-
zın isme açılmış hesaplarda izleneceği, Kurul’un,
sermaye piyasası aracının türüne ve ihraççısının
veya MKK üyesinin niteliğine göre sermaye piyasa-
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
sı araçlarının hak sahibi ismine hesap açılmaksızın
hesapların toplu olarak tutulmasına karar verebile-
ceği kaydi sermaye piyasası araçlarına ilişkin haklar,
MKK tarafından izleneceği ve kayıtlar, MKK tara-
fından oluşturulan elektronik ortamda, bu kurulu-
şun üyelerince tutulacağı belirtilmektedir.
Kanunun 81. Maddesinde MKK’nin görevleri
belirlenmiş olup, bunlar aşağıda maddeler halinde
yer almaktadır.
a. Sermaye piyasası araçlarının kaydileştiril-
mesine ilişkin işlemleri gerçekleştirmek,
kaydileştirilen bu araçları ve bunlara bağlı
hakları, elektronik ortamda, üyeler ve hak
sahipleri itibarıyla kayden izlemek, bu araç-
ların merkezî saklamasını yapmak
b. 6102 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuatta
yer alan kurumsal yönetim ilkelerine şirket-
lerin uyumunu sağlamaya yönelik olarak
şirketler ile ortaklarının ve yatırımcılarının
iletişiminin sağlanabileceği elektronik bir
platform oluşturmak
c. Sermaye piyasalarına ilişkin verilerin tek
bir noktada toplanmasını sağlamaya yöne-
lik elektronik bir veri bankası oluşturmak,
Kurulun belirleyeceği ilkeler çerçevesinde
verilerin kullanımını sağlamak
d. Kurul tarafından sermaye piyasası ve ilgili
mevzuat çerçevesinde verilen diğer görevle-
ri ve düzenlemelerin gerektirdiği işlemleri
yapmak
e. İlgili mevzuata göre yetkilendirilmek kay-
dıyla, lisanslı depolar tarafından düzenle-
nen ürün senetlerinin kaydileştirilmesine,
bunların ve bunlara bağlı hakların elekt-
ronik ortamda kayden izlenmesine ilişkin
işlemleri yürütmek ve bunlara ilişkin plat-
form oluşturmak
MKK’nın organizasyon yapısı, Yönetim Kurulu,
Riskin Erken Saptanması Komitesi, Kurumsal Yö-
netim Komitesi ve Denetim Komitesinden oluşur.
MKK’nın ortakları, Borsa İstanbul, Takasbank, ve
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliğidir. Yönetim kuru-
lu en az 7, en fazla 11 kişiden oluşmaktadır. Yönetim
kurulunun bir üyesi, TTK’nın 334 üncü maddesi
hükmü çerçevesinde SPK tarafından, bir üye Elekt-
ronik Ürün Senedi Yönetmeliği uyarınca Ticaret Ba-
kanlığınca atanmakta ve genel müdür, yönetim ku-
rulunun doğal üyesi sayılmaktadır. Yönetim kurulu
başkanı SPK’yı temsil eden üyedir.9 üyeden oluşan
yönetim kurulunun 5 üyesi (A) grubu, 1 üyesi (B)
grubu pay sahipleri tarafından gösterilen adaylar ara-
sından genel kurulca seçilmektedir.
MKK, Ticaret Bakanlığı tarafından elektro-
nik ürün senetleri için “Elektronik Kayıt Kurulu-
şu” olarak belirlenmiş olup, Lisanslı Ürün Senedi
Yönetmeliği’nin ilgili maddesi uyarınca, yönetim
kurulunda bir bakanlık temsilcisi yer almaktadır.
Merkezi Kayıt Kuruluşu özel bütçe ile yönetilir.
Bütçe yılı takvim yılıdır. Gelir ve gider tahminle-
ri yıllık bütçesinde gösterilir. Üyelerinden tahsil
edilecek ücret ve komisyonlar ile bunların tahsil
zaman ve şekilleri Yönetim Kurulu’nun önerisi ve
Sermaye Piyasası Kurulu’nun onayı ile yürürlüğe
girmektedir.
internet
www.mkk.com.tr
MKK’nın görev ve yetkileri, Bakanlar
Kurulu’nun tarafından 21 Haziran 2001 tarihin-
de Resmi Gazetede yayımlanan “Merkezi Kayıt
Kuruluşu’nun Kuruluş, Faaliyet, Çalışma ve De-
netim Esasları Hakkındaki Yönetmelik” ile belir-
lenmiştir. İlgili mevzuata göre, MKK’nın görev ve
yetkileri aşağıda maddeler halinde yer almaktadır:
Sermaye piyasası araçlarını ve bunlara bağlı
hakları, bilgisayar ortamında, üyeler ve hak sahip-
leri itibariyle kayden izleme,
Kayıtların üyeler itibariyle tutarlılığını izlemek,
tutarsızlık ve kaydi sisteme ilişkin düzenlemelere
aykırılık tespiti halinde üyeler nezdinde gerekli dü-
zeltmelerin yapılmasını istemek ve durumu derhal
Kurul’a bildirmek, sistemin güvenli çalışmasını
sağlayacak önlemler almak ve uygulama,
Kayıtların mevzuatta öngörülen çerçevede giz-
liliğini sağlama,
Kurul tarafından Kanun’un 13 maddesine göre
kaydı tutulmasına karar verilen sermaye piyasa-
sı araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin işlemleri
yapmak, öngörülen sürenin sonuna kadar teslim
edilmeyen araçların yönetime ilişkin haklarını kul-
lanmak ve mali haklarını kayden izleme,
Kurul tarafından sermaye piyasası mevzuatı,
çerçevesinde verilen diğer görevleri ve düzenleme-
lerin gerektirdiği işlemleri yapma,
MKK üyeleri veya üyelerle MKK arasında sis-
temin işleyişine ilişkin olarak çıkabilecek uyuşmaz-
lıkların çözümünde tarafların 1086 sayılı Hukuk
Usulü Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde tahkim
sistemini kullanabilmelerine yardımcı olmak.
87
 Sermaye Piyasası Kurumları

MKK nezdinde 2013 yılı itibariyle pay senetleri,
yatırım fonları, özel sektör borçlanma araçları, bor-
sa yatırım fonları, varantlar, varlık teminatlı menkul
kıymetler, varlığa dayalı menkul kıymetler, devlet iç
borçlanma senetleri, kira sertifikaları, sertifikalar ve
elektronik ürün senetleri kaydileştirilmiş olup bun-
lara ilişkin işlemler kayden yapılmaktadır.
Kaydi Saklama hizmeti sadece kaydi sermaye
piyasası araçlarına ve elektronik ürün senetlerine
verilmekte olup, herhangi bir fiziki saklama hizme-
ti verilmemektedir. MKK tarafından kaydileştirile-
cek ve kayden izlenecek menkul kıymetler Sermaye
Piyasası Kurulu tarafından belirlenmektedir. Sak-
lama üyeler itibariyle hak sahibi bazında yapıla-
bilmektedir. Bu amaçla kaydi bir sermaye piyasası
aracına yatırım yapacak kişilerin MKK üyesi kuru-
luşlarda kendi adlarına hesap açtırmaları zorunlu-
dur. Saklama hizmetinin bir parçası olarak, üyeler
ve sermaye piyasası aracı sahipleri, temettü veya
itfa bedeli tahsilatı, sermaye artırımlarına katılım,
genel kurullara katılım, rehin tesis edilmesi vb pek
çok hizmetten de faydalanabilmektedirler.
Finansal piyasalarda faaliyet gösteren aracı kurum
ve bankalar sermaye piyasası aracı ihraç eden yerli ve
yabancı ihraççı kuruluşlar, yetkili takas ve saklama
kuruluşları, lisanslı depolar, yetkili sınıflandırıcılar
ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen
diğer kuruluşlar MKK’ya üye olabilmektedir.
Finansal piyasalarda faaliyet gösteren aracı
kurum ve bankalar, sermaye piyasası aracı
ihraç eden yerli ve yabancı ihraççı kuru-
luşlar, yetkili takas ve saklama kuruluşla-
rı ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından
belirlenen diğer kuruluşlar MKK’ya üye
olabilmektedir.

Tablo 4.2 MKK Yatırımcı ve Hesap Sayıları

Yatırımcı ve Hesap Sayıları 2017 2016
Toplam Hesap Sayısı 45.395.598 46.833.776
Toplam Yatırımcı Sayısı 25.882.754 25.468.112
Bakiyeli Hesap Sayısı 4.535.070 4.379.146
Bakiyeli Yatırımcı Sayısı 3.889.054 3.742.373

Menkul Kıymet Türü Bazında Bakiyeli Hesap Sayısı

Menkul Kıymet Türü 2017 2016

Pay Senedi 1.226.442 1.170.817
Devlet İç Borçlanma Senetleri 37.319 22.147
Özel Sektör Borçlanma Araçları 79.976 94.314
Yatırım Fonu 3.234.014 3.141.613
Borsa Yatırım Fonu 2.515 2.389
Yapılandırılmış Ürünler 5.020 2.654
Diğer Menkul Kıymetler 5.059 484

Menkul Kıymet Türü Bazında Bakiyeli Yatırımcı Sayısı

Menkul Kıymet Türü 2017 2016

Pay Senedi 1.097.111 1.047.434
Devlet İç Borçlanma Senetleri 36.956 22.147
Özel Sektör Borçlanma Araçları 82.488 94.314
Yatırım Fonu 3.003.233 2.917.881
Borsa Yatırım Fonu 2.502 2.400
Yapılandırılmış Ürünler 4.842 2.571
Diğer Menkul Kıymetler 5.027 484

88
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

Merkezi Kaydi Sistemde İzlenen Menkul Kıymetlerin Piyasa ve Nominal Değerleri (milyon TL)

Piyasa Değeri Nominal Değer

Menkul Kıymet Türü
2017 2016 Değişim 2017 2016
Pay Senedi 880.712 624.675 %40,99 120.740 115.935
Devlet İç Borçlanma Senetleri 229.746 197.139 %16,54 226.826 192.349
Özel Sektör Borçlanma Araçları 67.029 49.567 %35,23 67.581 49.967
Yatırım Fonu 56.254 45.004 %25,00 1.211.279 1.282.538
Borsa Yatırım Fonu 154 139 %10,79 6 8
Yapılandırılmış Ürünler 136 36 %227,78 425 253
Diğer Menkul Kıymetler 6.716 3.775 %77,91 6.592 3.782
Toplam 1.240.747 920.335 %34,81 1.633.448 1.644.831
Kaynak: Merkezi Kayıt İstanbul 2017 Faaliyet raporu

ARACI KURUMLAR

Aracı Kurumlar
Aracı kurumlar 6362 sayılı Kanunun yatırım hizmet ve faaliyetlerini düzenleyen 37. Maddesinde yer
alan konulardan aşağıda faaliyet ve hizmetleri sunmaktadır.
a. Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi
b. Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri
hesabına gerçekleştirilmesi
c. Sermaye piyasası araçlarının kendi hesabından alım ve satımı
d. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi
e. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi
Yeni Kanunun ikincil düzenlemeleri arasında yer alan “Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet
Esasları Hakkında Tebliğ” (III.39-1) uyarınca aracı kurumlar dar, kısmi ve geniş yetkili olmak üzere 3
gruba ayrılmıştır. Dar yetkili aracı kurum; emir iletimine aracılık ve/veya yatırım danışmanlığı faaliyetle-
rinden herhangi birini ifa edebilecektir. Kısmi yetkili aracı kurum ise işlem aracılığı, en iyi gayret aracılığı
faaliyeti, sınırlı saklama hizmeti ve/veya portföy yöneticiliği faaliyetinden herhangi birini yürütebilecektir.
Geniş yetkili aracı kurum ise portföy aracılığı faaliyeti, genel saklama hizmeti ve/veya aracılık yüklenimi
faaliyetinden herhangi birini yürütebilecek aracı kurumdur.
Aracı kurumların anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, paylarının tama-
mının nama yazılı olması ve nakit karşılığı çıkarılması, sermayelerinin Ser-
dikkat
maye Piyasası Kurulu’nca belirlenen miktardan az olmaması, esas sözleşme- Aracı Kurumların bu faali-
lerinin ilgili hükümlere uygun olması, kurucularının müflis olmaması gibi yetleri ifa edebilmeleri için
ilgili mevzuatta ifade edilen hususları sağlaması gerekmektedir. her bir faaliyet için Kurul-
Borsada alım satım işlemi yapacak aracı kurumların, ilgili borsaya da dan yetki belgesi almaları
üye olmaları gerekmektedir. Aracı Kurumların faaliyetlerinin yürütülmesi gerekmektedir.
sırasında işin gerektirdiği mesleki dikkat ve özeni göstermeleri, bu doğrul-
tuda gerekli önlemleri almaları, işlemlerini gerçekleştirirken müşterilerinin
çıkarını ve piyasanın bütünlüğünü gözeterek dürüst davranmaları, bu amaç doğrultusunda müşterileriyle
olan ilişkilerinde çıkar çatışmalarını önlemeye çalışmaları beklenmektedir. Buna uygun bir organizasyon
oluşturmaları, doğrudan veya dolaylı olarak kendileri ile müşterileri arasında bir çıkar çatışması olduğun-
da, öncelikle müşterilerinin menfaatini gözetmeleri gerekmektedir. Faaliyetlerini sürdürmeleri için sahip
oldukları kaynakları etkin bir biçimde kullanmaları, müşterileriyle olan ilişkilerinde müşteri ismine sak-

89
 Sermaye Piyasası Kurumları

lama uygulaması ve yatırımcıyı korumaya ilişkin diğer dü-

zenlemeler ile müşteriyi ilgilendiren tüm konularda yeterli
bilgilendirme ve şeffaflığı sağlamaları gerekmektedir.
internet
Aracı kurumlar müşterileriyle alım satıma aracılık, port- www.tsp.org.tr
föy yöneticiliği, yatırım danışmanlığı, repo-ters repo, türev
araçların alım satımına aracılık, kredili menkul kıymet, açı-
ğa satış ve menkul kıymetlerin ödünç işlemi yapmaya başlamadan önce, yazılı bir sözleşme yapmak zo-
rundadırlar. Sözleşme yapılan her müşteri için, söz konusu müşteriden emir kabul etmeden önce Merkezi
Kayıt Kuruluşu nezdinde bir yatırımcı saklama hesabı açılır ya da açtırılması sağlanır. Aracı kurumların
merkez dışı örgütleri; şube, irtibat büroları ve banka ya da bankalarla tesis edilen acenteliklerinden oluşur.

Tablo 4.3 Aracı Kuruluşlar Sayısı ve Faaliyet Belgeleri

Sınıflandırma Bakımından Yatırım Kuruluşlarının Faaliyet Belgeleri

Yatırım, Kalkınma ve
Belgenin Türü Aracı Kurumlar Ticari Bankalar
Katılım Bankaları
Dar Yetkili Aracı Kurum Belgesi 6 - -
Kısmi Yetkili Aracı Kurum Belgesi 14 - -
Geniş Yetkili Aracı Kurum Belgesi 54 - -
Banka Yetki Belgesi - 15 27

Aracı Kuruluşlar Sayısı ve Faaliyet Belgeleri

Yatırım, Kalkınma ve
Belgenin Türü Aracı Kurumlar Ticari Bankalar
Katılım Bankaları
Emir İletimine Aracılık 14 3 24
İşlem Aracılığı 67 12 20
Portföy Aracılığı 52 13 25
Bireysel Portföy Yöneticiliği 44 1 -
Yatırım Danışmanlığı 54 2 -
Halka Arza aracılık Faaliyeti 52 4 -
Aracılık Yüklenimi 38 3 -
En İyi Gayret Aracılığı 14 1 -
Saklama Hizmeti 71 16 32
Genel Saklama 3 1 12
Sınırlı Saklama 68 15 20
Kaynak: SPK 2017 Yılı Faaliyet Raporu

YATIRIM ORTAKLIKLARI
Yatırım ortaklıkları, yeni kanun ile kollektif yatırım kuruluşları arasında sayılmış olup, sermaye piya-
sası araçları, gayrimenkul, girişim sermayesi yatırımları ile Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan
oluşan portföylerini işletmek amacıyla paylarını ihraç etmek üzere kurulan sabit veya değişken sermayeli
anonim ortaklıklardır. Bu portföyler müstakilen bu unsurlardan oluşabileceği gibi, karma da olabilir. Ya-
tırım ortaklıklarının temel fonksiyonu, küçük tasarruf sahiplerinin birikimlerini bir havuzda toplayarak,
değişik menkul kıymetlerden oluşacak bir portföye yatırmak ve bu yolla elde ettikleri kazancı paydaşları
ile paylaşmaktır.

90
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

e. Takasbank para piyasası işlemleri,

4 f. Borsalarda gerçekleştirilen türev araç işlem-
sıra sizde lerinin nakit teminatları ve primleri,
Yatırım ortaklıklarının kuruluş ve faali- g. Kurulca uygun görülen diğer varlık ve araçlar.
yet izni alma koşulları nelerdir? Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının te-
mel fonksiyonu, riskin dağıtılması ve profesyonel
portföy yönetimi ilkeleri esasında, küçük tasarruf
Yatırım ortaklıklarına kuruluş ve faaliyet izni sahiplerinin birikim-
verilebilmesi için, anonim ortaklık şeklinde ku- lerini bir havuzda
rulması gerekmektedir. Başlangıç sermayelerinin toplayarak değişik
Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenen miktardan menkul kıymetler-
az olmaması, pay senetlerinin nakit karşılığı çıka- dikkat
den oluşacak bir
rılması ve pay bedellerinin kuruluş sırasında tam Menkul kıymet yatırım
portföye yatırmak ve
ve nakden ödenmesi, ticaret ünvanlarında “Yatırım ortaklıklarının temel fonk-
bu yolla elde ettikle-
Ortaklığı” ibaresinin bulunması, esas sözleşmeleri- siyonu, riskin dağıtılma-
ri kazancı ortakları-
nin Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine uygun sı ve profesyonel portföy
na payları oranında
olması, kurucularının müflis olmaması gibi ilgi- yönetimi ilkeleri esasında,
dağıtmaktır. Yatırım
li mevzuatta açıkça belirtilen şartların sağlanması küçük tasarruf sahiplerinin
ortaklıklarının diğer
gerekir. Yatırım ortaklıklarının, portföylerinde bu- birikimlerini bir havuzda
ortaklıklardan farkı,
lunduracakları kıymetler itibariyle türleri, değerle- toplayarak değişik menkul
faaliyet alanlarının
me esasları, portföy sınırlamaları, yönetim ilkeleri, kıymetlerden oluşacak bir
sadece sermaye piya-
kar dağıtım esasları, saklama usul ve esasları, tabi portföye yatırmak ve bu
sası araçları ile altın
olacakları yükümlülükler ve tasfiye ile sona erme- yolla elde ettikleri kazancı
ve diğer kıymetli ma-
lerine ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulu’nca ortaklarına payları oranın-
denlerden oluşan bir
belirlenmiştir. da dağıtmaktır.
portföyün işletilmesi
şeklinde sınırlandırıl-
Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları mış bulunmasıdır.
Menkul Kıymet Yatırım ortaklıkları, Sermaye Menkul Kıymet Yatırım ortaklığı portföyünün
Piyasası Kanunu hükümleri uyarınca aşağıda belir- uzman bir kadro tarafından yönetilmesi (yeterli sa-
tilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işlet- yıda personel istihdam etmek kaydıyla kendi port-
mek amacıyla anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı föylerini yönetebilecekleri gibi, bu hizmeti portföy
sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası ku- yöneticiliği yetki belgesine sahip kurumlardan da
rumudur. alabilirler.) nedeniyle bir yandan tasarruf sahibi-
nin riski azaltılırken diğer yandan da tasarrufların
a. Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil
menkul kıymetlere yatırılması suretiyle kaynakla-
Türkiye’de kurulu ihraççılara ait paylar, özel
rın etkin kullanımı sağlanabilmektedir. Bu özel-
sektör ve kamu borçlanma araçları,
likleri nedeniyle yabancı ülkelerde olduğu kadar
b. 7/8/1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakan- ülkemizde de menkul kıymet yatırım ortaklıkları-
lar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türk nın kurulması ve gelişmesi vergi teşvikleri yoluyla
Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sa- desteklenmiştir.
yılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satı-
Yatırım Ortaklığı portföyünde yer alan menkul
mı yapılabilen, yabancı özel sektör ve kamu
kıymetler, kurucu ortaklar ile portföy yöneticilerin-
borçlanma araçları ve ihraççı payları,
den ayrı bir yerde muhafaza edilmek zorundadır.
c. Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve di- Söz konusu menkul kıymetler, ortaklık ile İstanbul
ğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) arasın-
olarak ihraç edilmiş sermaye piyasası araçları, da imzalanacak bir saklama sözleşmesi çerçevesinde
d. Kira sertifikaları, repo ve ters repo işlemleri, Takasbank’ta saklanır.
türev araçlar, varantlar ve sertifikalar,

91

Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları
Gayrimenkul yatırım ortaklığı, gayrimenkuller,
gayrimenkul projeleri, gayrimenkule dayalı haklar,
altyapı yatırım ve hizmetleri, sermaye piyasası araç-
ları, Takasbank para piyasası ve ters repo işlemleri,
Türk Lirası cinsinden vadeli mevduat veya katılma
hesabı, yabancı para cinsinden vadeli ve vadesiz
mevduat veyaözel cari ve katılma hesapları ile işti-
rakler ve Kurulca belirlenecek diğer varlık ve hak-
lardan oluşan portföyü işletmek amacıyla paylarını
ihraç etmek üzere kurulan ve Kanunun 48 inci
maddesinde sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde
olmak kaydı ile Kurul tarafından çıkarılan Gayri-
menkul Yatırım Ortaklıkları Tebliğinde izin veri-
len diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası
kurumudur.
Gayrimenkul yatırım ortaklığı, gayrimenkuller,
gayrimenkul projeleri, gayrimenkule dayalı hak-
lar, altyapı yatırım ve hizmetleri, sermaye piya-
sası araçları, Takasbank para piyasası ve ters repo
işlemleri, Türk Lirası cinsinden vadeli mevduat
veya katılma hesabı, yabancı para cinsinden va-
deli ve vadesiz mevduat veyaözel cari ve katılma
hesapları ile iştirakler ve Kurulca belirlenecek di-
ğer varlık ve haklardan oluşan portföyü işletmek
amacıyla paylarını ihraç etmek üzere kurulan ve
Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen faali-
yetler çerçevesinde olmak kaydı ile Kurul tarafın-
dan çıkarılan Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları
Tebliğinde izin verilen diğer faaliyetlerde buluna-
bilen sermaye piyasası kurumudur.
Gayrimenkul yatırım ortaklığının amaçları;
temelde getiri potansiyeli yüksek gayrimenkullere
yatırım yapmak gayrimenkule dayalı projelere ya-
tırım yapmak, portföyündeki gayrimenkullerden
kira geliri elde etmek, gayrimenkul alım satım ka-
zançları elde etmek olarak sıralanabilir.
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları sadece gayri-
menkule dayalı portföy işletmeciliği faaliyeti kap-
samında faaliyet gösterebilirler. Bunun doğal bir
sonucu olarak, gayrimenkul yatırım ortaklıkları
aktiflerinde makine ve ekipman bulunduramazlar.
Ayrıca, inşaatını başka şirketlerin gerçekleştirdiği
projelere finansman sağlamak dışında inşaat yapa-
maz ve proje yürütemezler.
92
Sermaye Piyasası Kurumları
dikkat
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları sade-
ce gayrimenkule dayalı portföy işlet-
meciliği faaliyeti kapsamında faaliyet
gösterebilir.
Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; bir alışve-
riş merkezi gibi belirli bir projeyi gerçekleştirmek
amacıyla süreli, turizm ve sağlık gibi belirli alanlar-
da yatırım yapmak amacıyla süreli veya süresiz, be-
lirli bir proje veya yatırım alanına yatırım yapmak
gibi amaçlarında bir sınırlama olmaksızın, süreli
veya süresiz olarak kurulabilir.
Girişim (Risk) Sermayesi Yatırım
Ortaklıkları
Girişim sermayesi yatırım ortaklığı (GSYO), gi-
rişim sermayesi yatırımları, sermaye piyasası araçla-
rı ve Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan
oluşan portföyü işletmek amacıyla paylarını ihraç
etmek üzere kurulan veya esas sözleşme değişikliği
yolu ile dönüşen, Kanunun 48 inci maddesinde sı-
nırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile
Kurul tarafından çıkarılan “Girişim Sermayesi Ya-
tırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde yer
alan diğer faaliyetlerde bulunabilen ve kayıtlı ser-
maye sistemine tabi anonim ortaklık olan sermaye
piyasası kurumudur.
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı
(GSYO)
Kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarıl-
mış sermayelerini esas olarak girişim serma-
yesi yatırımlarına yönelten ortaklıklardır.
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları, girişim
şirketlerine yatırım yapabilirler, girişim şirketleri-
nin yönetimine katılabilirler, bu şirketlere danış-
manlık hizmeti verebilirler, portföylerini çeşitlen-
dirmek amacıyla ikinci el piyasalarda işlem gören
sermaye piyasası araçlarına ve para piyasası araçları-
na yatırım yapabilirler.
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
FONLAR
Yatırım Fonları
Yatırım Fonu, 6362 Sayılı Kanun hükümleri
uyarınca tasarruf sahiplerinden katılma payı karşı-
lığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasar-
ruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına
göre, Kurul tarafından çıkarılan “Yatırım Fonlarına
İlişkin Esaslar Tebliği”nde belirtilen varlıklar ve iş-
lemlerden oluşan portföy veya portföyleri işletmek
amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından iç-
tüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal
varlığını ifade etmektedir. , Fonun tüzel kişiliği
yoktur; ancak mal varlığı kurucunun mal varlığın-
dan ayrıdır. Kurucu, fonu, yatırım fonu katılma
belgesi sahiplerinin
haklarını koruyacak
şekilde temsil eder,
yönetir veya yöneti- dikkat
mini denetler. Fon Fonun tüzel kişiliği yoktur;
mal varlığı rehnedi- ancak mal varlığı kurucu-
lemez, teminat gös- nun mal varlığından ayrıdır.
terilemez ve üçüncü
şahıslar tarafından
haczedilemez.
Yatırım Fonları mevcut düzenleme uyarınca
mutlaka şemsiye fon şeklinde kurulmalıdır. Şemsi-
ye fon, katılma payları tek bir içtüzük kapsamında
ihraç edilen tüm fonları kapsayan yatırım fonudur.
Şemsiye fon, aşağıda belirtilen varlıklar ve işlemler-
den oluşan portföy veya portföyleri işletmek ama-
cıyla kurulur ve bunun dışında herhangi bir işle
uğraşamaz.
a. Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil
Türkiye’de kurulan ihraççılara ait paylar,
özel sektör ve kamu borçlanma araçları,
b. Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkın-
da 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde
alım satımı yapılabilen yabancı özel sektör ve
kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları,
c. 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli
mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifi-
kaları,
ç. Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve
diğer kıymetli madenler ile bu madenlere
dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası
araçları,
d. Fon katılma payları,
e. Repo ve ters repo işlemleri,
f. Kira sertifikaları,
g. Gayrimenkul sertifikaları,
ğ. Varantlar ve sertifikalar,
h. Takasbank para piyasası işlemleri,
ı. Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve
primleri,
i. Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış ya-
bancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,
j. Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları.
Fon katılma payı, yatırımcının fon portföyüne
kaç adet payla ortak olduğunu gösterir. Fonun bi-
rim pay değeri, fonun toplam portföy değerinin,
fon katılma payı sayısına bölünmesi ile elde edilir.
Fon portföyünün değeri ise yatırım yaptığı kıymet-
lerin değerine göre belirlenmektedir. Katılma pay-
larının itibari değeri yoktur ve kaydi değer olarak
tutulur. Fon tutarını temsil eden katılma payları
kaydi olarak Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde
yatırımcı bazında izlenir. Yatırım fonu kurucuları,
ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması
ve yönetimi olan anonim ortaklık şeklinde kurulan
portföy yönetim şirketileridir.
Şemşiye Fonları aşağıdaki türlerde kurulabilir.
• Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı
olarak;
- Yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya
özel sektör borçlanma araçlarına yatı-
rılan fonları kapsayan şemsiye fonlar
“BORÇLANMA ARAÇLARI ŞEMSİ-
YE FONU”,
- Yerli ve/veya yabancı ihraççıların pay-
larına yatırılan fonları kapsayan şemsi-
ye fonlar “HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE
FONU”,
- Borsada işlem gören altın ve diğer kıy-
metli madenler ile kıymetli madenlere
dayalı sermaye piyasası araçlarına yatı-
rılan fonları kapsayan şemsiye fonlar
“KIYMETLİ MADENLER ŞEMSİYE
FONU”,
- Diğer fonların ve borsa yatırım fonları-
nın katılma paylarından oluşan fonları
kapsayan şemsiye fonlar “FON SEPE-
Tİ ŞEMSİYE FONU”,
93

• Portföyünün tamamı devamlı olarak, va-
desine en fazla 184 gün kalmış likiditesi
yüksek para ve sermaye piyasası araçların-
dan oluşan ve portföyünün günlük olarak
hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla
45 gün olan fonları kapsayan şemsiye fonlar
“PARA PİYASASI ŞEMSİYE FONU”,
• Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira
sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık
payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile
Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı
olmayan para ve sermaye piyasası araçların-
dan oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar
“KATILIM ŞEMSİYE FONU”,
• Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki
türlerden herhangi birine girmeyen fonla-
rı kapsayan şemsiye fonlar “DEĞİŞKEN
ŞEMSİYE FON”,
• Katılma payları sadece nitelikli yatırımcı-
lara satılmak üzere kurulmuş olan fonları
kapsayan şemsiye fonlar “SERBEST ŞEM-
SİYE FON”,
• Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli
bir bölümünün, tamamının ya da başlan-
gıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin
bilgilendirme dokümanlarında belirlenen
esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vade-
lerde yatırımcıya geri ödenmesi;
- Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör
tarafından verilen garantiye dayanılarak
taahhüt edilen fonları kapsayan şemsiye
fonlar “GARANTİLİ ŞEMSİYE FON”,
- Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak
en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan
fonları kapsayan şemsiye fonlar “KORU-
MA AMAÇLI ŞEMSİYE FON”
Yatırım Fonlarının farklı bir türü olan Borsa
yatırım fonu, katılma payları BİAŞ’da işlem gö-
ren, fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak
şekilde portföyde yer alan varlıkların veya sadece
nakdin teslimi suretiyle katılma payı oluşturabi-
len ya da katılma paylarının iadesi karşılığında söz
konusu katılma paylarına karşılık gelen varlıkların
veya sadece nakdin alınmasına imkan veren, tasar-
ruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına
göre portföy işletmek amacıyla portföy yönetim
şirketleri tarafından bir içtüzük ile kurulan ve tüzel
kişiliği bulunmayan malvarlığıdır.
94
Sermaye Piyasası Kurumları
5
sıra sizde
Fon türleri nelerdir?
Gayrimenkul Yatırım Fonları
Gayrimenkul yatırım fonu, nitelikli yatırım-
cılardan katılma payları karşılığında toplanan pa-
ralarla, pay sahipleri hesabına inançlı mülkiyet
esaslarına göre aşağıda yer alan varlıklardan oluşan
portföyü işletmek amacıyla Kuruldan faaliyet izni
alan portföy yönetim şirketleri ve gayrimenkul
portföy yönetim şirketleri tarafından bir içtüzük
ile süreli veya süresiz olarak kurulan ve tüzel kişi-
liği bulunmayan malvarlığıdır. Bununla birlikte,
fon, tapuya tescil ve tescile bağlı değişiklik, terkin
ve düzeltme işlemleri ile sınırlı olarak tüzel kişiliği
haiz addolunur. Fon portföyüne alınabilecek var-
lıklar aşağıda maddeler halinde yer almaktadır.
a. Gayrimenkuller ve gayrimenkule dayalı
haklar,
b. Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil
Türkiye›de kurulan anonim ortaklıklara ait
paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araç-
ları,
c. 7/8/1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakan-
lar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında
32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım
satımı yapılabilen, yabancı özel sektör ve
kamu borçlanma araçları ve anonim ortak-
lık payları,
d. Vadeli mevduat ve katılma hesabı,
e. Yatırım fonu katılma payları,
f. Repo ve ters repo işlemleri,
g. Kira sertifikaları ve gayrimenkul sertifikaları,
h. Varantlar ve sertifikalar,
i. Takasbank para piyasası işlemleri,
j. Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve
primleri,
k. Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış ya-
bancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,
l. Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları.
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
Fon malvarlığı; fon hesabına olması, içtüzük ve
ihraç belgesinde hüküm bulunması şartıyla kredi
alınması ve koruma amaçlı türev araç işlemleri ha-
ricinde teminat gösterilemez ve rehnedilemez. Fon
malvarlığı kurucunun ve portföy saklayıcısının
yönetiminin veya denetiminin kamu kurumlarına
devredilmesi halinde dahi başka bir amaçla tasarruf
edilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil
olmak üzere haczedilemez, üzerine ihtiyati tedbir
konulamaz ve iflas masasına dahil edilemez.
Konut Finansmanı Fonları
Konut finansmanı fonu, ihraç edilen ipote-
ğe dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan
paralarla, ipoteğe dayalı menkul kıymet sahipleri
hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre fon iç
tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği olmayan mal
varlığıdır. İpoteğe ve varlığa dayalı menkul kıymet-
ler, ilgili fonların veya ipotek finansmanı kuruluş-
larının portföyündeki varlıklar karşılık gösterilerek
ihraç edilen sermaye piyasası araçlarıdır. Fonların
mal varlığı, fon hesabına olması ve fon iç tüzüğün-
de hüküm bulunması şartıyla kredi almak, türev
araç işlemleri, açığa satış işlemleri veya fon adına
taraf olunan benzer nitelikteki işlemlerde bulun-
mak haricinde teminat gösterilemez ve rehnedile-
mez. Fonun mal varlığı, kurucunun, fona hizmet
sağlayanların ve fon portföyüne alacaklarını veya
varlıklarını devredenlerin mal varlığından ayrıdır.
Fon mal varlığı, ipoteğe veya varlığa dayalı menkul
kıymetler itfa edilinceye kadar; kurucunun, fona
hizmet sağlayanların ve fon portföyüne alacak veya
varlıklarını devredenlerin yönetiminin veya dene-
timinin kamu kurumlarına devredilmesi hâlinde
dahi başka bir amaçla tasarruf edilemez, kamu ala-
caklarının tahsili amacı da dâhil olmak üzere hacze-
dilemez, ihtiyati tedbir konulamaz ve iflas masasına
dâhil edilemez.
Varlık Finansmanı Fonları
Varlık finansmanı fonu, ihraç edilen varlığa
dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan pa-
ralarla, varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri he-
sabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan
malvarlığıdır.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonu
Girişim Sermayesi Yatırım Fonu nitelikli ya-
tırımcılardan katılma payı karşılığında toplanan
para ya da iştirak paylarıyla, pay sahipleri hesabı-
na, inançlı mülkiyet esaslarına göre, aşağıda belir-
tilen varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek
amacıyla Kuruldan faaliyet izni alan portföy yöne-
tim şirketleri ve girişim sermayesi portföy yönetim
şirketleri tarafından bir içtüzük ile süreli olarak ku-
rulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.
Fon aşağıdaki varlıklara yatırım yapabilir.
a. Girişim sermayesi yatırımları,
b. Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil
Türkiye›de kurulan anonim ortaklıklara ait
paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları,
c. 7/8/1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakan-
lar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında
32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım
satımı yapılabilen, yabancı özel sektör ve
kamu borçlanma araçları ve anonim ortak-
lık payları,
d. Vadeli mevduat ve katılma hesabı,
e. Yatırım fonu katılma payları,
f. Repo ve ters repo işlemleri,
g. Varantlar ve sertifikalar,
h. Kira sertifikaları ve gayrimenkul sertifikaları,
i. Takasbank para piyasası işlemleri,
j. Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve
primleri,
k. Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış ya-
bancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,
l. Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları.
Fonun malvarlığı, kurucunun, portföy saklayı-
cısının ve portföy yöneticisinin malvarlığından ayrı
olup, fon hesabına olması, içtüzük ile ihraç belge-
sinde hüküm bulunması şartıyla kredi alınması ve
koruma amaçlı türev araç işlemleri yapılması amacı
haricinde teminat gösterilemez ve rehnedilemez.
Fon malvarlığı kurucunun ve portföy saklayıcısının
yönetiminin veya denetiminin kamu kurumlarına
devredilmesi hâlinde dahi başka bir amaçla tasarruf
edilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dâhil
olmak üzere haczedilemez, üzerine ihtiyatî tedbir
konulamaz ve iflas masasına dâhil edilemez.
95

Bireysel Emeklilik Fonları
Bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sistemi,
bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatı-
rıma yönlendirilmesine odaklanmıştır. Bu suretle
emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah
düzeyinin yükseltilmesine, ekonomiye uzun va-
deli kaynak yaratarak istihdamın artırılmasına ve
ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulması he-
deflenmektedir. Bireysel emeklilik böylece sosyal
güvenliğin kapsamının genişletilmesine, kamunun
sosyal güvenlikten kaynaklanan yükünün azaltıl-
masına, mali sektörde uzun vadeli fonların artarak
kurumsal yatırımcıların gelişmesine ve sermaye pi-
yasalarının derinleşmesine olanak sağlayan bir özel
emeklilik sistemidir.
Bireysel emeklilik sistemi, gönüllülük esası-
na göre işlemekte ve her kesimin katılımına açık
bulunmaktadır. Emeklilik şirketleri tarafından,
emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilmekte-
dir. Emeklilik şirketleri en az 3 farklı risk ve getiri
bileşimine sahip emeklilik yatırım fonu kurarak,
bireylerin kendi risk ve gelir beklentilerine uygun
yatırım tercihleri yapabilmelerine olanak sağlamak-
tadır. Yatırımların kamu borçlanma senetleri ve ters
repo gibi sabit getirili yatırım araçlarının yanısıra,
hisse senedi gibi değişken getirili yatırım araçlarına
da yönlendirilmesi mümkün olmaktadır. Emeklilik
yatırım fonları, portföy yönetim şirketleri tarafın-
dan profesyonel portföy yönetim ilkeleri çerçeve-
sinde yatırıma yönlendirilmektedir. Birikimlerin
asgari bir süre sonunda başka bir emeklilik yatırım
fonuna ya da emeklilik şirketine aktarılması müm-
kün olmaktadır. Emeklilik yatırım fonunun varlık-
ları, emeklilik şirketinin malvarlığından ayrı olarak
Takasbank’ta saklanır.
29 Aralık 2012 tarihinde Hazine Müsteşarlığı
tarafından yayımlanan “Bireysel Emeklilik Siste-
minde Devlet Katkısı Hakkında Yönetmelik”
ile birlikte katılımcılar,katılım paylarına %25 ora-
nında devlet katkısı almakta olup devlet katkı-
sı tutarları Hazine tarafından Emeklilik Gözetim
Merkezi hesabına yatırılmakta,söz konusu tutarlar
bireysel emeklilik şirketleri tarafından Takasbank
nezdinde bireysel emeklilik fonlarının altında açı-
lan nakit bloke hesaplarda blokeli şekilde takip
edilmektedir.
96
Sermaye Piyasası Kurumları
PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETİ
Portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu yatı-
rım fonlarının kurulması ve yönetimi olan anonim
ortaklıktır. Portföy yönetim şirketinin kurulması
ve faaliyete geçmesi için Kuruldan izin alınması
zorunludur. Portföy yönetim şirketlerinin hizmet
verdiği kişi ve kuruluşların portföylerinde yer alan
saklamaya konu olabilecek varlıklar Kurulca belir-
lenen esaslar çerçevesinde portföy saklama hizmeti
veren kuruluşlar nezdinde saklanır. Portföy yönetim
şirketlerinin yatırım fonu kurmalarına ve yönetme-
lerine, ana faaliyet konusunun yanı sıra portföy
yöneticiliği ve yatırım danışmanlığı faaliyetleri ile
bunların dışında yapabilecekleri sermaye piyasası
faaliyetlerine ve faaliyetleri nedeniyle teminat ya-
tırma zorunluluklarına ilişkin usul ve esaslar Kurul
tarafından belirlenir. Portföy yönetim şirketleri ta-
rafından yatırılan teminatlar rehnedilemez, kamu
alacakları için olsa dahi haczedilemez, kullanılma
amaçları dışında tasarruf edilemez, üçüncü kişilere
devredilemez, iflas masasına dâhil edilemez ve üzer-
lerine ihtiyati tedbir konulamaz. Portföy yönetim
şirketleri, faaliyetlerini yürütürken yönetimlerinde-
ki fonların, katılma payı sahiplerinin ve diğer müş-
terilerinin çıkarlarını gözetmekle yükümlüdürler.
Portföy saklama hizmeti, kolektif yatırım kuru-
luşlarına ait finansal varlıkların saklanması ve/veya
kayıtların tutulması, diğer varlıkların aidiyetinin
doğrulanması ve takibi, kayıtlarının tutulması, var-
lık ve nakit hareketlerine ilişkin işlemlerin yerine
getirilmesinin kontrolü ile mevzuatta belirtilen di-
ğer görevlerin yerine getirilmesidir. Takasbank ve
Kurulca portföy saklama hizmeti vermesi kabul
edilen aracı kurum ve bankalar portföy saklama
hizmeti verebilirler.
GAYRİMENKUL DEĞERLEME
ŞİRKETLERİ
Gayrimenkul Değerleme Şirketleri; gayrimen-
kullerin, gayrimenkul projelerinin veya bir gayri-
menkule bağlı hak ve faydaların belli bir tarihteki
muhtemel değerini bağımsız ve tarafsız olarak belir-
leyen kurumlardır. Şirketler bu faaliyetlerini istih-
dam edecekleri yeterli bilgi ve tecrübeye sahip De-
ğerleme Uzmanları vasıtasıyla yerine getirmektedir.
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde gay-
rimenkul değerleme hizmeti verecek şirketlerin
Sermaye Piyasası Kurulunca listeye alınmaları ve
çıkarılmaları, bu şirketlerin ortaklarının, yöneti-
cilerinin ve bu şirketlerde çalışacak değerleme uz-
manlarının nitelikleri belirlenmiş olup, bu şirket-
lerin faaliyetlerini sürdürürken uyacakları kurallar
yine mevzuatta düzenlenmiştir.
YATIRIM DANIŞMANLIĞI
Yatırım danışmanlığı; karşılığında herhangi bir
maddi menfaat temin etmek suretiyle, müşterilere
sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden or-
taklık ve kuruluşlar hakkında ve sermaye piyasası
ile ilgili diğer konularda yönlendirici nitelikte yazılı
veya sözlü yorum ve yatırım tavsiyelerinde bulu-
nulması faaliyetidir.
Yatırım danışmanlığı faaliyeti, Sermaye Piya-
sası Kurulu’ndan yetki belgesi almış kurumlarca
yürütülür. Yatırım danışmanlığı faaliyetinde bu-
lunacak yetkili kurumların bünyelerinde, yatırım
danışmanlığı ve araştırma birimleri için yeterli me-
kan, teknik donanım ile organizasyonu sağlamış ve
yeterli sayıda yatırım danışmanını istihdam etmiş
olmaları gerekmektedir. Aracı kurumlar, portföy
yönetim şirketleri ve kalkınma ve yatırım bankaları
Sermaye Piyasası Kurulunun izni çerçevesinde ya-
tırım danışmanlığı hizmeti verebilirler.
6 larından oluşur ve bu şartlara haiz bağımsız dene-
sıra sizde
Yatırım danışmanlığı faaliyeti hangi ku-
rumlar gerçekleştirebilir?
dikkat
Yatırım danışmanlığı faaliyetinde buluna-
cak yetkili kurumların bünyelerinde, ya-
tırım danışmanlığı ve araştırma birimleri
için yeterli mekan, teknik donanım ile or-
ganizasyonu sağlamış ve yeterli sayıda ya-
tırım danışmanını istihdam etmiş olmaları
gerekmektedir.
BAĞIMSIZ DENETİM
KURULUŞLARI
Bağımsız denetim, işletmelerin yıllık finansal
tablo ve diğer finansal bilgilerinin, bu tablo ve bil-
giler için belirlenen kriterlere (örneğin, halka açık
şirket finansal tabloları için Kurulca belirlenmiş
veya kabul edilmiş finansal raporlama standartla-
rına) uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul
güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız de-
netim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, genel
kabul görmüş bağımsız denetim standartlarında
öngörülen gerekli tüm bağımsız denetim teknik-
lerinin uygulanarak, defter, kayıt ve belgeler üze-
rinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora
bağlanmasını ifade eder.
Yıllık finansal tabloları bağımsız denetime tabi
olan işletmeler arasında, pay senetleri menkul kıy-
met borsalarında ve/veya teşkilatlanmış diğer piya-
salarda işlem gören anonim ortaklıklar, pay senet-
leri halka arz edilmiş olan veya arz edilmiş sayılan
ortaklıklar, aracılık faaliyetlerine münhasır olmak
üzere bankalar, aracı kurumlar, portföy yönetim
şirketleri, yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları,
yatırım ortaklıkları, konut finansmanı fonları, var-
lık finansmanı fonları, İpotek finansmanı kuruluş-
ları ile takas ve saklama kuruluşları yer almaktadır.
Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca bağımsız
denetim yapabilecek kuruluşlar Kamu Gözetimi,
Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tara-
fından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluş-
tim kuruluşlarına ilişkin liste kamuoyuna açıklanır.
Kurul, listede yer alan bağımsız denetim kuruluşla-
rının Sermaye Piyasası Kanunu kapsamındaki ba-
ğımsız denetim faaliyetlerine ilişkin yapacağı kalite
kontrol ve denetim çalışmaları neticesinde standart
ve mevzuata aykırılıkları tespit edilenleri listeden
çıkarmaya yetkilidir. Kurul, yapacağı kalite kontrol
ve denetim çalışmalarının sonuçlarını Kamu Göze-
timi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu-
na bildirir. Kurul, bu Kanun hükümlerine tabi ku-
ruluşların bilgi sistemleri denetimi, derecelendirme
ve değerleme faaliyetlerinin güvenli ve bağımsız
şekilde yürütülmesi ve bunu teminen kalite güven-
ce sistemlerinin oluşturulması ile kamu yararını da
gözetmek suretiyle uluslararası standartlara uyu-
munun sağlanması amacıyla düzenleme, gözetim
ve denetim yapar.
97
 Sermaye Piyasası Kurumları

DERECELENDİRME KURULUŞLARI
Sermaye piyasasında derecelendirme faaliyeti; kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum
derecelendirmesi faaliyetlerini kapsamaktadır.
Kredi derecelendirmesi; işletmelerin risk durumları ve ödeyebilirliklerinin veya borçluluğu temsil eden
sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri yükümlülüklerinin vadelerinde karşılanabilirliğinin
derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırıl-
ması faaliyetidir.
Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne uyum derecelendirmesi ise, işletmelerin Sermaye Piyasası Kurulu’nca ya-
yımlanan Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne uyumlarının derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, ta-
rafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyetidir. Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne uyum
derecelendirmesinde bir bütün olarak tüm ilkelere uyum ile pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık,
menfaat sahipleri ve yönetim kurulu ana bölümleri itibarıyla ayrı ayrı olmak üzere, 1 ile 10 arasında not
verilir.
İşletmelerce derecelendirme yaptırılması ihtiyaridir. Ancak, Sermaye Piyasası Kurulu gerekli görülen
durumlarda derecelendirme yaptırılmasını zorunlu tutulabilir.
Sermaye piyasalarında derecelendirme hizmeti, Türkiye’de kurulan ve derecelendirme faaliyetinde bu-
lunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’nca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları ile Türkiye’de dere-
celendirme faaliyetinde bulunması Sermaye Piyasası Kurulu’nca kabul edilen uluslararası derecelendirme
kuruluşları tarafından verilmektedir.

KONUT FİNANSMANI KURUMLARI

Konut finansmanı, konut edinmeleri amacıyla tüketicilere kredi kullandırılması, konutların finansal
kiralama yoluyla tüketicilere kiralanması veya sahip oldukları konutların teminatı altında tüketicilere kredi
kullandırılmasıdır. Bu kapsamdaki kredilerin yeniden finansmanı amacıyla kullandırılan krediler de konut
finansmanı kapsamındadır.
Konut finansmanı kuruluşları konut finansmanı ama-
cıyla doğrudan tüketiciye kredi kullandıran ya da finansal Konut Finansmanı
kiralama yapan bankalar ile Bankacılık Düzenleme ve De- Konut edinmeleri amacıyla tüketicilere
netleme Kurumu tarafından konut finansmanı faaliyetinde kredi kullandırılması, konutların finansal
bulunması uygun görülen finansal kiralama şirketleri ve fi- kiralama yoluyla tüketicilere kiralanması
nansman şirketleridir. veya sahip oldukları konutların teminatı al-
tında tüketicilere kredi kullandırılmasıdır.
Sermaye Piyasası Kurulu, ihraç edilecek ipotekli serma-
ye piyasası araçlarının dayanağı veya teminatı olan kredi ve
finansal kiralama alacakları için, kredi açılması veya finansal kiralama sözleşmesi yapılması, bu alacakların
konut finansman fonu portföyüne alınması ya da ipotek teminatlı menkul kıymetlere dayanak oluşturan
teminat havuzuna dahil edilmesi veya fon portföyüne alınan ya da teminat havuzuna dahil edilen alacakla-
rın yeniden değerlenmesi aşamalarında, konut değerlemesinin gayrimenkul değerleme faaliyeti konusunda
yetki verilmiş kişi veya kurumlar tarafından yapılmış olmasını zorunlu tutmaya yetkilidir.

İPOTEK FİNANSMANI KURULUŞLARI

İpotek finansmanı kuruluşları, konut ve varlık finansmanı kapsamında, türleri ve nitelikleri Kurulca
belirlenen varlıkların devralınması, devredilmesi, devralınan varlıkların yönetimi ve varlıkların teminat
olarak alınması ve Kurulca uygun görülen diğer faaliyetlerin yerine getirilmesi amacıyla kurulan anonim
ortaklıklardır. İpotek finansmanı kuruluşlarının sermayelerinin nakden ve her türlü muvazaadan âri olarak
ödenmiş ve Kurulca belirlenen miktardan az olmaması; kurucuları ile sermayelerinin veya oy haklarının
doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on veya daha fazlasını teşkil eden payların sahiplerinin banka kurucu
ortakları için aranan şartları taşımaları zorunludur.

98
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar
İpotek finansmanı kuruluşları faaliyetlerinin
gerektirdiği risk yönetimi amaçlı işlemleri yürüte-
bilirler.
Konut finansmanından kaynaklanan alacak-
ların ve diğer varlıkların teminat gösterilmesi su-
retiyle ipotek finansmanı kuruluşlarından kaynak
temin edilmesi halinde teminat gösterilen varlıklar,
başka bir amaçla tasarruf edilemez, rehnedilemez,
teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili
amacı da dahil olmak üzere üçüncü şahıslar tarafın-
dan haczedilemez, ihtiyatî tedbir kararı verilemez
ve iflâs masasına dahil edilemez.
SERMAYE PİYASASI LİSANSLAMA
SİCİL VE EĞİTİM KURULUŞU
Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Ku-
ruluşu, Sermaye piyasası alanında faaliyet göstere-
cek kuruluşlar ile sermaye piyasası kurumlarının yö-
netici ve diğer çalışanlarının mesleki yeterliliklerini,
bilgi ve becerilerini tespit etmek amacıyla lisansla-
ma sınavları yapmak, ilgili ihtisas alanları itibarıyla
mesleki yeterliliklerini gösterir lisans vermek, eği-
tim proğramları düzenlemek, sermaye piyasası ça-
lışanlarının sicilini tutmak ve bunların denetimini
yapmak amacıyla 2011 yılında kurulmuştur.
Şirketin organları, genel kurul, yönetim kuru-
lu ve genel müdürlük teşkilatından oluşmaktadır. .
Genel kurul ortaklardan oluşan en üst karar organı-
dır. Şirketin ortakları, Borsa İstanbul A.Ş., Merkezi
Kayıt Kuruluşu, İstanbul Takas ve Saklama Banka-
sı, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Bir-
liği, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği ve Tür-
kiye Kurumsal Yatırımcı Yöneticiler Derneği’dir.
Şirketin işleri ve yönetimi genel kurulca seçi-
len yönetim kurulu tarafından yürütülür. Yönetim
kurulunun iki üyesi Sermaye Piyasası Kurulu’nun
temsilcisi, bir üye Genel Müdür diğer beş üye ise
ortakların temsilcilerinden oluşur.
YATIRIMCI TAZMİN MERKEZİ
Yatırımcıları Tazmin Merkezi yatırım kuruluşla-
rının, yatırım hizmet ve faaliyetinden kaynaklanan
nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim
yükümlülüklerini yerine getirememeleri hâlinde,
Sermaye Piyasası Kurulunca 6362 sayılı Sermaye Pi-
yasası Kanunu çerçevesinde alınan tazmin kararını
yerine getirmek amacıyla kurulmuş olan kamu tü-
zel kişiliğini haiz bir kuruluştur. YTM, 30/12/2012
tarih ve 28513 sayılı Resmi Gazete’de yayımlaman
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ve 06/06/2013
tarih ve 28669 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
Yatırımcı Tazmin Merkezine İlişkin Yönetmelik çer-
çevesinde Sermaye Piyasası Kurulu tarafından ida-
re ve temsil olunur. Sermaye Piyasası Kanunu’nun
83. Maddesi uyarınca tüm yatırım kuruluşlarının
YTM’ye üye olması zorunludur.
YTM’nin mal varlığı, amacı dışında kullanı-
lamaz, teminat gösterilemez, kamu alacakları için
olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, iflas masasına
dâhil edilemez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz.
Tazminin kapsamını, yatırımcılara ait olan ve
yatırım hizmeti ve faaliyeti veya yan hizmetler ile
bağlantılı olarak yatırım kuruluşu tarafından yatı-
rımcı adına saklanan veya yönetilen nakit ödeme
veya sermaye piyasası araçlarının teslim yükümlü-
lüklerinin yerine getirilmemesinden kaynaklanan
talepler oluşturur. Hak sahibi her bir yatırımcıya
ödenecek azami tazmin tutarı yüz bin Türk Lirası-
dır. Bu tutar her yıl ilan edilen yeniden değerleme
katsayısı oranında artırılır. Kurulun teklifi üzerine
Cumhurbaşkanı tarafından toplam tazmin tutarı
beş katına kadar artırılabilir. Bu sınır, hesap sayısı,
türü ve para birimine bakılmaksızın, bir yatırım-
cının aynı kuruluştan olan taleplerinin tümünü
kapsar. YTM tarafından ödenecek azami tutarın
üzerinde kalan tutarın başka bir yatırımcıya öden-
mesi amacıyla devredilmiş olmasıhâlinde devralana
YTM tarafından ödeme yapılmaz.
YTM’nin gelirleri; yatırım kuruluşlarının ya-
tıracağı giriş aidatları, yıllık aidatlar ve ek aidatlar,
Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında verilen idari
para cezalarının %50’si, YTM malvarlığının getirisi,
yedi yıllık kaydileştirme süresinde kaydileştirilme-
yerek YTM’ye intikal eden sermaye piyasası araçla-
rının satışından elde edilen gelirler, zaman aşımına
uğrayan ve YTM’ye aktarılan her türlü emanet ve
alacaklar ile diğer gelirlerden oluşmaktadır.
SERMAYE PİYASASI MESLEK
BİRLİKLERİ
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği
Sermaye Piyasası Kanunu’na dayanılarak, ser-
maye piyasasında aracılık faaliyetinde bulunmaya
yetkili kuruluşların üye olduğu, tüzel kişiliği haiz
kamu kurumu niteliğinde, özdüzenleyici bir mes-
99

lek kuruluşu olan Türkiye Sermaye Piyasası Aracı
Kuruluşları Birliği (TSPAKB) Nisan 2001’de faali-
yete başlamıştır. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Ka-
nunu ile TSPAKB’nin statüsü “Türkiye Sermaye
Piyasaları Birliği’ne dönüştürülmüştür. Yeni statü
ile yatırım hizmet ve faaliyetlerinde bulunmaya
yetkili kılınmış kuruluşlar ve sermaye piyasaların-
da faaliyet gösteren kurumlardan Kurulca uygun
görülenler tüzel kişiliği haiz kamu kurumu niteli-
ğinde bir meslek kuruluşu olan Türkiye Sermaye
Piyasaları Birliğine üye olmak için başvurmak zo-
rundadırlar. Söz konusu kuruluşlar yetki belgeleri-
ni almalarından itibaren üç ay içinde gerekli başvu-
ruyu yapmakla yükümlüdür.
TSPAKB’nin amacı, sermaye piyasasının
ve aracılık faaliyetlerinin gelişmesini, üye-
lerinin dayanışma ve sermaye piyasasının
gerektirdiği özen ve disiplin içerisinde
çalışmalarını, üyelerin iktisadi menfa-
atlerinin korunmasını, haksız rekabetin
önlenmesini, mesleki konularda üyelerin
aydınlatılmasını sağlamak üzere Sermaye
Piyasası Kanunu ve bu statü ile verilen gö-
revleri yerine getirmektir.
Birliğin görev ve yetkileri, ifade edilen amaçları
gerçekleştirmek üzere, sermaye piyasasının ve aracı-
lık faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere araştır-
malar yapmak ve eğitim programları düzenlemek,
üyeleri tarafından yürütülen faaliyetlerin adil ve dü-
rüst olması, iş ahlakının sağlanması, Birlik üyelerinin
dayanışma ve sermaye piyasasının gerektirdiği özen
ve disiplin içerisinde çalışmaları için meslek kuralla-
rını oluşturmak, haksız rekabeti önlemek amacıyla
gerekli tedbirleri almak, Birlik Statüsünde öngörü-
len disiplin cezalarını vermek olarak sıralanabilir.
TSPAKB’in organları genel kurul, yönetim ku-
rulu ve denetleme kuruludur. Genel kurul en üst
karar olup, üyelerin temsilcilerinden oluşur. Yöne-
tim kurulu 7 üyeden oluşur. Yönetim kurulu, üye-
leri arasından bir yönetim kurulu başkanı, bir de
başkan vekili seçer. Görev süreleri 2 yıldır, süresi
dolan üyeler tekrar seçilebilirler, ancak her üye üst
üste en fazla iki dönem görev yapabilir. Yönetim
kurulu üyelerinin temsil ettikleri üye ile ilişkile-
rinin kesilmesi halinde yönetim kurulu üyelikleri
kendiliğinden sona erer. Yönetim kurulu başkanı
aynı zamanda TSPAKB’nin de başkanıdır. Başkan,
100
Sermaye Piyasası Kurumları
en üst amir olup, genel yönetim ve temsil ile görev-
lidir; idari merciler ve yargı mercileri ile üçüncü ki-
şilere karşı TSPAKB’ni temsil eder ve ilgili mevzuat
genel kurul ve yönetim kurulu kararları çerçevesin-
de TSPAKB’ı yönetir. Birliğe ilişkin iş ve işlemler
ise genel sekreter tarafından yürütülür. Denetleme
kurulu ise 3 üyeden oluşmaktadır.
TSPAKB’nin gelirleri, aracı kuruluşların bir de-
faya mahsus verecekleri giriş ücreti, gider payları,
yıllık aidat, bir önceki yıldan devreden gelir fazlala-
rı, her türlü bağışlar, yayın gelirleri, eğitim, kurs ve
seminer gelirleri ile sair gelirlerdir.
Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği
Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği (TDUB),
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 40/D (Yeni Kanunun
76. Maddesi) maddesine dayanılarak 2009 yılında
Bakanlar Kurulu’nun kararı ile kabul edilen Türkiye
Değerleme Uzmanları Birliği Statüsü ile 2010 yılın-
da, tüzel kişiliğe haiz, kamu kurumu niteliğinde bir
meslek kuruluşu olarak faaliyete başlamıştır.
TDUB’nin üyeleri sermaye piyasası mevzuatına
göre gayrimenkul değerleme uzmanlığı lisansına
sahip olan değerleme uzmanları ve değerleme ku-
ruluşlarından oluşmaktadır.
Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği, gayri-
menkul piyasasının ve gayrimenkul değerleme faa-
liyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere araştırmalar
yapmak, eğitim ve sertifika vermek, Birlik üyelerinin
dayanışma ve mesleğin gerektirdiği özen ve disiplin
içinde çalışmalarına yönelik meslek kurallarını ve
değerleme standartlarını oluşturmak, haksız rekabeti
önlemek amacıyla gerekli tedbirleri almak, kendisine
mevzuatla verilen veya Kurulca belirlenen konularda
düzenlemeler yapmak, yürütmek, denetlemek, Tür-
kiye Değerleme Uzmanları Birliği Statüsünde ön-
görülen disiplin cezalarını vermek, ilgili konularda
üyeleri temsilen ilgili kuruluşlarla iş birliği yapmak,
mesleki gelişmeleri, idari ve yasal düzenlemeleri iz-
leyerek bu konuda üyeleri aydınlatmakla görevli ve
yetkilidir.Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği’nin
kuruluşu ile birlikte, değerleme mesleğini icra eden
meslek mensupları birlik ve dayanışma sağlayabile-
cekleri, mesleki standartları ve ilkeleri kendi kendile-
rine belirleyebilecekleri bir çatıya kavuşmuştur.
TDUB’nin organları Genel Kurul, Yönetim
Kurulu ve Denetleme Kuruludur. Genel Kurul
Birliğin en yüksek karar organı olup, Birlik üye-
lerinden oluşur. Yönetim Kurulu ve Denetleme
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

Kurulu’nun seçimi, Genel Kurul tarafından yapılır.Yönetim Kurulu, Genel Kurulca seçilen yedi üyeden
oluşur. Yönetim Kurulu, ilk toplantısında, üyeleri arasından bir Yönetim Kurulu başkanı, bir de başkan
vekili seçer. Yönetim Kurulu başkanı aynı zamanda Birliğin de başkanıdır. Denetim Kurulu ise üç kişiden
oluşur. Başkan, Birliğin en üst amiri olup, Birliğin genel yönetimi ve temsili ile görevlidir; idari merciler ve
yargı mercileri ile üçüncü kişilere karşı Birliği temsil eder ve Statü, ilgili mevzuat, Genel Kurul ve Yönetim
Kurulu kararları çerçevesinde Birliği yönetir. Birliğe ilişkin iş ve işlemler genel sekreter tarafından yürütü-
lür. Genel sekreter Yönetim Kurulu tarafından atanır.
Birliğin gelirleri, üyelerinin bir defaya mahsus ödeyecekleri giriş ücreti, yıllık aidatlar, SPK tarafından
değerleme hizmeti vermek üzere listeye alınmış gayrimenkul değerleme şirketlerinden alınan yıllık katkı
payları, bir önceki yıldan devreden gelir fazlaları, her türlü bağışlar, yayın gelirleri, eğitim, kurs ve seminer
gelirleri ve sair gelirlerdir.

Araştırmalarla
İlişkilendir
Kredi kartı borçluları dikkat, varlık yöne-
tim şirketlerinin kurbanı olmayın!
Hükümetin, batık kredi kartı borçlarını
yeniden yapılandırma planı, varlık yönetim şir-
ketlerini harekete geçirdi. Bankalardan sorunlu
alacakları düşük fiyata satın alan, ardından bu
alacakların tahsili için borçlularla bağlantı kuran
varlık yönetim şirketlerinin çalışanları, yasa çık-
madan önce tahsilatı hızlandırmak için telefon-
lara sarıldı. Açılan telefonlarda, borçlulara taksitli
ve düşük faizli ödeme planları sunuluyor. Ancak
bu şirketlerin elemanlarından bazıları ‘ikna faa-
liyeti’ kapsamında, yanlış bilgilendirme yapıyor.
Nasıl kandırıyorlar?
Varlık yönetim şirketlerinin alacak tahsili ça-
lışmasıyla ilgili gazetemize şikâyetler ulaştı. Buna
göre, bazı borçlulara, ‘Yasa borcunuzun oluştuğu
tarihi kapsamayacak’ bilgisi veriliyor. Gazetemize
faksla ulaşan bir kartzede, 2003 ve 2004’te oluşan
iki borcu nedeniyle bir varlık yönetim şirketinden
arandığını belirterek, “Borcumun 11 bin liraya
ulaştığını ancak 4 bin liraya uzlaşabileceğimizi
söylediler. Yeni yasayı beklediğimi ifade edince,
‘Yasa sizi kapsamıyor’ dediler” bilgisini verdi.
Yasa herkesi kapsıyor
Borçlulara verilen bu bilgide doğruluk payı
yok. Batık kart borcunu yeniden yapılandıra-
cak düzenlemeyi önceki gün Devlet Bakanı Ali
Babacan açıkladı. Babacan, “Mayıs 2009 ve
öncesinde oluşan tüm takipteki kart borçları-
nın yeniden yapılandırılacağını” söyledi. Ancak
düzenlenen taslak dün TBMM’ye gönderildi.
Taslak Meclis’te gerekli çalışmalar yapıldıktan
sonra yasalaşacak ve son halini alacak. Borçlula-
rın, yasanın kendilerini de kapsayacağını bilerek
hareket etmeleri gerekiyor.
Tasarıyı inceleyin
Varlık yönetim şirketleri ve bankalar, sorunlu
hale gelen kredi ve kredi kartı borçları için, zaten
bir süredir taksitlendirme, daha düşük faiz sunma
gibi yeniden yapılandırma çalışmaları yürütüyor.
Uzmanlar, borçlulara, yapılan bu teklifleri de-
ğerlendirirken, karşılaştırma yapmalarını öneriyor.
Hükümetin yeni düzenlemesi, borçlulara, yeni
borçlarının ne kadar olduğunu kendi başlarına
hesaplama olanağı veriyor. Önerilen teklif bu bor-
cun altında kalıyorsa, yasa çıkmadan uzlaşmak da
mümkün. Varlık yönetim şirketleri şu ana kadar
313 bin kişinin, faiziyle birlikte 720 milyon lirayı
bulan kredi kartı borcunu satın aldı. Bu şirketler,
sorunlu alacakları, alacak tutarının dörtte biri fiya-
ta satın alabiliyorlar. Örneğin Tasarruf Mevduatı
Sigorta Fonu’nun (TMSF) 2005 yılında gerçek-
leştirdiği ihalede, 900 milyon dolarlık alacak, 161
milyon dolar peşin ve tahsilattan yüzde 43 pay
ödeme taahhüdüyle satın alınmıştı.
Ucuza satın alıyorlar
Krizin bankaların takipteki kredilerini yük-
selttiği bu yıl içinde de, bankalarla varlık yönetim
şirketleri arasında birbiri ardına dörtte bir, altıda
bir fiyatlarla anlaşmalar yapıldı. Varlık yönetim
şirketleri, Türkiye’de bankacılık sisteminin çök-
tüğü 2001 yılındaki krizin ardından, bankaların
kötü aktifleri temizlemelerine yardımcı olmak
için kurulmuştu.
Kaynak: http://www.radikal.com.tr/Radikal.asp
x?aType=RadikalDetayV3&Date=17.06.2009&
ArticleID=940855 20.01.2012

101

Yaşamla İlişkilendir
Kredi derecelendirme kuruluşları SEC’sin
kıskacında ABD’de Sermaye Piyasası Düzenleme
Kurulu (SEC), uluslararası kredi derecelendirme
kuruluşlarıyla ilgili ilk yıllık değerlendirmesini
açıkladı.
EC’in raporuna göre, aralarında Standard
and Poor’s (S&P), Moody’s ve Fitch’in de yer
aldığı 10 kredi derecelendirme kuruluşunun de-
ğerlendirmelerinde «görünür hatalar» bulunuyor.
Söz konusu kuruluşların zamanında ve doğ-
ru açıklamalar yapmadığına dikkat çeken SEC,
kuruluşların çalışanların çıkar çatışmalarını kont-
rol etmekte yetersiz kalmak gibi ciddi problemle-
ri bulunduğunu vurguladı.
SEC, raporunda en sorunlu kredi derecelen-
dirme kuruluşlarının hangileri olduğuna ilişkin
bilgi vermedi, ancak en önemli kredi derecelen-
102
Sermaye Piyasası Kurumları
dirme kuruluşlarından ikisinin de çıkar çatışma-
larının yönetilmesine ilişkin belirli politikalara
sahip olmadığına vurgu yaptı.
En önemli üç kuruluştan birinin derece-
lendirme metodolojisini doğru şekilde takip et-
mediğini kaydeden SEC, kredi derecelendirme
kuruluşlarının da kendi sorunlarını değerlendir-
melerini ve çözmelerini beklediklerini vurguladı.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşla-
rı, 2007’de ABD’de patlak veren tutsat (mortga-
ge) krizinde kurumları yüksek notla değerlendir-
mekle ve gerçeği yansıtmamakla suçlanmıştı
Kaynak: http://ekonomi.milliyet.com.tr/kredi-
derecelendirme-kuruluslari-sec-sin-kiskacinda/
ekonomi/ekonomidetay/02.10.2011/1445819/
default.htm 20.01.2012
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

1 Sermaye Piyasası Kurumlarını

sayabilmek

• Sermaye Piyasası Kurulu • Yatırım Danışmanlığı

• Borsa İstanbul • Bağımsız Dış Denetim Kuruluşları

bölüm özeti
• Takas Ve Saklama Kuruluşları • Derecelendirme Kuruluşları
• Aracı Kurumlar • Konut Finansmanı Kurumları
• Yatırım Ortaklıkları • İpotek Finansmanı Kuruluşları
• Fonlar • Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu
• Portföy Yönetim ve Saklama Şirketleri • Yatırımcı Tazmin Merkezi
• Gayrimenkul Değerleme Şirketleri • Sermaye Piyasası Meslek Birlikleri

2 Sermaye Piyasası Kurulu’nu

açıklayabilmek

Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), 1981 yılında 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur. Yet-
kilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan, idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici ve de-
netleyici bir kamu kurumudur. Kurul’un temel görevi, sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde
çalışması ve tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını sağlamaktır. Kurul, Cumhurbaşkanı kararı
ile atanan yedi üyeden oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı yedi üye arasından bir kişiyi Kurul Başkanı olarak be-
lirlemektedir. Kurul başkanı ve üyelerinin görev süreleri beş yıl olarak belirlenmiştir. Süresi bitenlerin tekrar
atanmaları mümkündür. Başkan dışındaki üyelerin üçte biri iki yılda bir yenilenir. Kurul çalışmaları, Kurul
başkanı ve başkan yardımcılıklarına bağlı çalışan hizmet birimleri tarafından yapılmaktadır. Hizmet birimleri,
daire başkanlıkları ile bunlara bağlı olarak çalışan daire başkan yardımcıları, uzmanlar ile müdürlükler bünye-
sindeki servisler ve memurlardan oluşmaktadır.

3 Borsaları tanımlayabilmek

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), 91 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak kurulan,
yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun gözetim ve
denetimine tabi, kamu tüzel kişiliğine haiz bir kurumdur. İMKB 26 Aralık 1985 tarihinde kurulmuş ve 3
Ocak 1986 tarihinde faaliyete başlamıştır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş (VOB) 4 Şubat 2005 tarihinde faaliyete başlamıştır. VOB bünyesinde
hisse senedi, döviz, faiz ve emtia olmak üzere dört ayrı piyasa mevcuttur. Hisse senedi piyasasında hisse senedi
endekslerine, döviz piyasasında yabancı paralara, faiz piyasasında hazine bonosu, devlet tahvili veya diğer kısa
ve uzun vadeli faiz oranlarına, emtia piyasasında ise hisse senedi, döviz ve faiz dışında kalan emtia ve diğer
dayanak varlıklara dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde işlem yapılmaktadır.
İstanbul Altın Borsası (İAB), 1993 yılında Kıymetli Maden Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esaslarına Dair
Genel Yönetmelik çerçevesinde 26 Temmuz 1995 tarihinde faaliyete başlamıştır. İAB’da standart, standart
dışı, cevherden üretim altın, gümüş ve platin üzerine spot işlemlerin yapıldığı “Kıymetli Madenler Piyasas”ı,
ödünç ve sertifika işlemlerinin yapıldığı “Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası” ile elmas ve kıymetli taşların
işlem gördüğü “Elmas ve Kıymet Taş Piyasası” bulunmaktadır. Piyasada işlemler TL/kg, US$/ons, EUR/ons
üzerinden gerçekleştirilmektedir.

103
 Sermaye Piyasası Kurumları

4 Takas ve Saklama Kuruluşları

açıklayabilmek

İMKB’nin faaliyete geçtiği ilk dönemlerde, hisse senedi alım satım işlemlerinin takası üyelerin kendi arasında
gerçekleşiyordu. Takas işlemleri 1988 yılından itibaren İMKB bünyesinde kurulan müdürlük tarafından ya-
bölüm özeti

pılmaya başlanmış, Ocak 1992 tarihinde ise takas ve saklama yetkisi, İMKB ve üyelerinin ortaklığı ile kurulan
İMKB Takas ve Saklama A.Ş.’ye verilmiştir. 1996 Ocak ayından itibaren İMKB Takas ve Saklama Bankası
A.Ş. (Takasbank) adıyla kalkınma ve yatırım bankasına dönüşmüştür.
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesi uyarınca, sermaye piyasası
araçlarını ve bunlara bağlı hakları, bilgisayar ortamında, üyeler ve hak sahipleri itibariyle kayden izlemek
üzere kurulmuş bir anonim şirket olarak faaliyette bulunmaktadır. Ayrıca Yatırımcıları Koruma Fonu’nu idare
ve temsil etmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından tedrici tasfiyelerine karar verilen aracı kurumların
tasfiye işlemlerini Yatırımcıları Koruma Fonu adına ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülmesinden
de sorumludur.

5 Yatırım Ortaklıklarını
tanımlayabilmek

Yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföylerini
işletmek amacıyla kurulan anonim ortaklıklardır. Bu portföyler müstakilen bu unsurlardan oluşabileceği gibi,
karma da olabilir. Yatırım ortaklıklarının temel fonksiyonu, küçük tasarruf sahiplerinin birikimlerini bir ha-
vuzda toplayarak, değişik menkul kıymetlerden oluşacak bir portföye yatırmak ve bu yolla elde ettikleri ka-
zancı paydaşları ile paylaşmaktır.

104
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

1 Ülkemizde, sermaye piyasası kurumları, aşa- 6 İstanbul Altın Borsası (İAB), hangi tarihte
ğıdaki kanunlardan hangisinde düzenlenmiştir? faaliyete başlamıştır?
A. 24 Ocak 1980

neler öğrendik?
A. Sermaye Piyasası Kanunu
B. Türk Ticaret Kanunu B. 29 Ekim 1990
C. Medeni Kanun C. 26 Temmuz1995
D. Borçlar Kanunu D. 18 Mart 2003
E. Vergi Usul Kanunu E. 4 Şubat 2005

2 Sermaye Piyasası Kurulu hangi tarihte kurul- 7 İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. hangi
muştur? tarihte kalkınma ve yatırım bankasına dönüşmüştür?
A. 1974 A. 1996 B. 1997
B. 1980 C. 1999 D. 2000
C. 1981 E. 2001
D. 1990
E. 2000 8 Sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın
ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek
3 Sermaye Piyasası Kurulu kaç üyeden oluş- amacıyla kurulan anonim ortaklık aşağıdakilerden
maktadır? hangisidir?

A. 5 Üye A. Yatırım Fonları

B. 6 Üye B. Takas Kuruluşları
C. 7 Üye C. Aracı Kurumlar
D. 8 Üye D. Derecelendirme Kurumları
E. 9 Üye E. Yatırım Ortaklıkları

9 Karşılaştırma ölçütünün ağırlıklı vadesi 0 -

45 gün olan fonlar aşağıdakilerden hangisidir?
4 Kurul başkanı ve üyelerinin görev süreleri ne A. Tahvil – Bono Fonları
kadardır? B. Karma Fonlar
A. Beş Yıl C. Hisse Senedi Fonları
B. Altı Yıl D. Likit Fonlar
C. Yedi Yıl E. Uluslararası Fonlar
D. Sekiz Yıl
E. Dokuz Yıl 10 Bankalar, özel finans kurumları ve diğer mali
kurumların alacakları ile diğer varlıklarının satın
alınması, yeniden yapılandırılarak satılması amacı-
5 Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş (VOB) na yönelik olarak faaliyet göstermek üzere kurulan
hangi tarihte faaliyete başlamıştır? şirket aşağıdakilerden hangisidir?
A. 24 Ocak 1980 A. Varlık Yönetim Şirketleri
B. 29 Ekim 1990 B. Takas Kuruluşları
C. 1 Ocak 2000 C. Aracı Kurumlar
D. 18 Mart 2003 D. Derecelendirme Kurumları
E. 4 Şubat 2005 E. Yatırım Ortaklıkları

105
 Sermaye Piyasası Kurumları

1. A Yanıtınız yanlış ise “Sermaye Piyasası Kurum- 6. C Yanıtınız yanlış ise “Borsalar” konusunu ye-
ları” konusunu yeniden gözden geçiriniz. niden gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

2. C Yanıtınız yanlış ise “Sermaye Piyasası Kuru- 7. A Yanıtınız yanlış ise “Takas ve Saklama Kuru-
lu” konusunu yeniden gözden geçiriniz. luşları” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. C Yanıtınız yanlış ise “Sermaye Piyasası Kuru- 8. E Yanıtınız yanlış ise “Yatırım Ortaklıkları” ko-
lu” konusunu yeniden gözden geçiriniz. nusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. A Yanıtınız yanlış ise “Sermaye Piyasası Kuru- 9. D Yanıtınız yanlış ise “Fonlar” konusunu yeni-
lu” konusunu yeniden gözden geçiriniz. den gözden geçiriniz.

5. E Yanıtınız yanlış ise “Borsalar” konusunu ye- 10. A Yanıtınız yanlış ise “Varlık Yönetim Şirketle-
niden gözden geçiriniz. ri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Sıra Sizde
4 Yanıt Anahtarı

Sermaye Piyasası Kurulu, Borsalar, Takas ve Saklama Kuruluşları, Aracı Ku-

rumlar, Yatırım Ortaklıkları, Fonlar, Portföy Yönetim ve Saklama Şirketleri,
, Gayrimenkul Değerleme Şirketleri, Yatırım Danışmanlığı, Bağımsız Dene-
Sıra Sizde 1
tim Kuruluşları, Derecelendirme Kuruluşları, Konut Finansmanı Kurumları,
İpotek Finansmanı Kuruluşları, Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim
Kuruluşu, Yatırımcı Tazmin Merkezi, Sermaye Piyasası Meslek Birlikleri.

Pay senetleri piyasası, “Ulusal Pazar”, “Kurumsal Ürünler Pazarı”, “İkinci

Ulusal Pazar” ve “Gözaltı Pazarı”ndan oluşmaktadır. Kotasyon şartlarını sağ-
Sıra Sizde 2 layamayan, gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin hisse senetleri
ise “Gelişen İşletmeler Piyasası”nda işlem görebilir. Bunun dışında halka açık
olmakla birlikte payları Borsa İstanbul’da işlem görmeyen şirket hisse senet-
lerinin işlem görmesi amacıyla, Borsa bünyesinde, “Serbest İşlem Platformu”
oluşturulmuştur.

Sıra Sizde 3 Sermaye piyasası araçlarını ve bunlara bağlı hakları, bilgisayar ortamında, üye-
ler ve hak sahipleri itibariyle kayden izlemektir.

atırım ortaklıklarına kuruluş ve faaliyet izni verilebilmesi için, anonim or-

taklık şeklinde kurulması gerekmektedir. Başlangıç sermayelerinin Sermaye
Sıra Sizde 4 Piyasası Kurulu’nca belirlenen miktardan az olmaması, pay senetlerinin nakit
karşılığı çıkarılması, ticaret ünvanlarında “Yatırım Ortaklığı” ibaresinin bu-
lunması, esas sözleşmelerinin Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine uygun
olması, kurucularının müflis olmaması gibi ilgili mevzuatta açıkça belirtilen
şartların sağlanması gerekir.

106
Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar

Sıra Sizde
4 Yanıt Anahtarı

• Konut Finansmanı Fonları

• Menkul Kıymet Yatırım Fonları
Sıra Sizde 5 • Varlık Finansmanı Fonları
• Bireysel Emeklilik Fonları

Yatırım danışmanlığı faaliyeti, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi al-

Sıra Sizde 6 mış kurumlarca yürütülür.

İnternet Kaynakları
www.spk.gov.tr www.tdub.org.tr
www.takasbank.com.tr www.borsaistanbul.com
www.mkk.com.tr www.ytm.gov.tr
www.tspakb.org.tr

107