ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ ( 1878 – 1960 ) / ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Με την παραχώρηση της Κύπρου στην Αγγλία , επαληθεύτηκαν οι προσδοκίες των

Κυπρίων ;

Η παραχώρηση , που τερμάτιζε την οθωμανική διακυβέρνηση τριών αιώνων , διάνοιγε

προοπτικές για μεταρρυθμίσεις στην πολιτική , την οικονομική και κοινωνική ζωή της
Κύπρου . Οι προσδοκίες όμως δεν επαληθεύτηκαν για τους εξής λόγους :
- Η οικονομία υφίστατο αφαίμαξη από το φόρο υποτελείας , που επέβαλαν οι Άγγλοι
για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους έναντι της οθωμανικής αυτοκρατορίας .
- Οι διοικητικοί θεσμοί βελτιώθηκαν μεν , όμως οι Έλληνες της Κύπρου (80% του
πληθυσμού – υποδέχτηκαν ευνοϊκά το ΄΄χριστιανικό και πολιτισμένο αγγλικό έθνος΄΄,
θεωρώντας το ως προσωρινή κατάσταση) δε συμμετείχαν στη λήψη αποφάσεων για τη
διακυβέρνηση και ο βασικός στόχος τους για ένωση με την Ελλάδα δεν υλοποιείτο .
Απεναντίας , οι Άγγλοι προσπαθούσαν να αφελληνίσουν το νησί μέσω της παιδείας .
- Η απογοήτευση για τους πιο πάνω λόγους οδήγησε στο αποτυχημένο κίνημα των
Οκτωβριανών το 1931 και ακολούθως – αφού εξαντλήθηκαν τα ειρηνικά μέσα – στον
ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα του 1955-59 . Το 1960 γεννιέται η Κυπριακή Δημοκρατία .

ΕΘΝΙΚΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ

Πώς διαμορφώθηκε το ενωτικό ιδεώδες και ποιο ήταν το αποτέλεσμα ;

- Με την ίδρυση του ελεύθερου ελληνικού κράτους μετά την Επανάσταση του 1821 , η
Ελλάδα αποτελούσε πόλο έλξης για κάθε Κύπριο πατριώτη .
- Από το 1878 ανέμεναν ότι , όπως έκαναν με τα Επτάνησα το 1864 , οι Άγγλοι θα
παραχωρούσαν την Κύπρο στην Ελλάδα . Έτσι η Ένωση εξελίχθηκε σε εθνικό ιδανικό .
- Ο ενωτικός αγώνας διεξαγόταν είτε με αιτήματα / ψηφίσματα / υπομνήματα προς το
Λονδίνο και προσπάθεια κινητοποίησης της κοινής γνώμης , είτε με συμμετοχή
εθελοντών σε απελευθερωτικούς πολέμους της Ελλάδας .
- Οι Άγγλοι απέρριπταν διπλωματικά το αίτημα των Κυπρίων για εθνική αποκατάσταση ,
με τη δικαιολογία ότι κατείχαν μόνο το νησί ενώ ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία .
- Το 1915 οι Άγγλοι προσφέρουν την Κύπρο στην Ελλάδα , με στόχο να πετύχουν την
είσοδο της μέχρι τότε ουδέτερης Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γερμανόφιλη
ελλαδική κυβέρνηση αρνείται εμμένοντας στην ουδετερότητα και πιστεύοντας πως η
Γερμανία θα πρόσφερε την Κύπρο στην Ελλάδα .
- Στη συνέχεια , το ενδεχόμενο της Ένωσης αποκλείεται οριστικά από τους Άγγλους ,
αφού αναβαθμίστηκε η σημασία της Κύπρου ( σταυροδρόμι 3 ηπείρων ) ως ναυτικής και
αεροπορικής βάσης για έλεγχο των πετρελαίων της Μέσης Ανατολής . Έτσι το 1925
γίνεται βρετανική αποικία .

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ 1931

Ποια ήταν τα αίτια του κινήματος ;

1
- Ο στόχος των Άγγλων για καλλιέργεια κυπριακής συνείδησης μέσω της Παιδείας .
- Η οικονομική εξαθλίωση της αγροτικής και αγροτικής τάξης .
- Η απογοήτευση των Κυπρίων από το γεγονός ότι και η εργατική κυβέρνηση, που
διαδέχτηκε τις συντηρητικές στην Αγγλία , απέρριπτε το αίτημα για Ένωση .

Ποια ήταν η αφορμή ;

- Το κυβερνητικό διάταγμα που επέβαλε δικτατορικά τελωνειακούς δασμούς , τους

οποίους το Νομοθετικό Συμβούλιο είχε πριν καταψηφίσει . Αυτό οδήγησε σε παραιτήσεις
των Ελληνοκυπρίων βουλευτών , με πρώτο τον Μητροπολίτη Νικόδημο Μυλωνά με
διάγγελμα του οποίου εκηρύσσετο η Ένωση με την Ελλάδα και παρακινείτο ο λαός σε
ανυπακοή προς τους κατακτητές .

Πώς εξελίχθηκαν και πώς κορυφώθηκαν τα γεγονότα ;

- Με αυθόρμητες ογκώδεις συγκεντρώσεις και φλογερούς λόγους πολιτευτών που

καλούσαν σε παθητική αντίσταση, που κορυφώθηκαν στη Λευκωσία όπου πλήθη λαού
κατευθύνθηκαν προς το Κυβερνείο για διαμαρτυρία και επίδοση ενωτικού ψηφίσματος .
Ο Κυβερνήτης αρνείται να δεχτεί αντιπροσωπεία πριν να απομακρυνθούν οι διαδηλωτές ,
επεμβαίνει η αστυνομία , η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχο των διοργανωτών ,
λιθοβολείται και παραδίδεται στις φλόγες το Κυβερνείο .

Οι συνέπειες των γεγονότων :

- Ένας νεκρός στη Λευκωσία (Ονούφριος Κληρίδης ) , 15 παγκύπρια και 60 τραυματίες ,

καμία απώλεια για τους Άγγλους , ζημιές σε κυβερνητικές εγκαταστάσεις για τις οποίες
οι Άγγλοι απαίτησαν και εισέπραξαν 35,000 λίρες για ΄΄κακόβουλη ζημιά΄΄ , συλλήψεις ,
φυλακίσεις και εξορίες (μεταξύ τους και ο Ν. Μυλωνάς ) .

- Η αποικιακή κυβέρνηση εφαρμόζει εκδικητική πολιτική και εγκαθιδρύει στυγνή

δικτατορία με έκδηλη αφελληνιστική στάση που διήρκεσε 10 χρόνια , με χειρότερη φάση
της την Παλμεροκρατία . Ο λαός μένει προσηλωμένος στο ιδανικό της Ένωσης . Την ίδια
στιγμή όμως στην Ελλάδα , η κυβέρνηση Βενιζέλου ακολουθούσε την πολιτική της
φρόνιμης αναμονής και της αποκατάστασης των Κυπρίων σε διαδοχικά στάδια΄΄.

ΑΠΟ ΤΟ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

- Ο Ελληνισμός θεωρούσε θέμα δικαιοσύνης την αναγνώριση της ελληνικής προσφοράς

στη συντριβή του φασισμού και την ικανοποίηση των εδαφικών διεκδικήσεων της
Ελλάδας . Μετά την απελευθέρωση όμως , οι Άγγλοι ξεχνούν τις υποσχέσεις τους και οι
ελληνικές κυβερνήσεις προκρίνουν τη διατήρηση της ελληνοβρετανικής φιλίας .

- Οι Κύπριοι δεν κάμπτονται από την αλλαγή πολιτικής του εθνικού κέντρου ούτε
από τα συνεχιζόμενα ανελεύθερα μέτρα των Άγγλων . Στέλλουν αντιπροσωπεία στο
Λονδίνο με επικεφαλής το Λεόντιο για να ζητήσουν την Ένωση , με αρνητική απάντηση .

- Η αγγλική κυβέρνηση συγκαλεί τη Διασκεπτική και προσφέρει μια μορφή

αυτοκυβέρνησης , με προτάσεις όμως που δεν ικανοποιούσαν τους Κύπριους . Έπειτα

2
προτείνει ολοκληρωμένο Σύνταγμα που και πάλι απορρίπτεται ομόφωνα , αφού όλοι
φοβούνταν ότι με την αποδοχή του θα αποκλειόταν το δικαίωμα αυτοδιάθεσης – ένωσης .

- Ακολουθεί το ενωτικό δημοψήφισμα το 1950 , όπου το 95,7% ψήφισε υπέρ της Ένωσης ,
χωρίς όμως αποτέλεσμα . Αρχιεπίσκοπος εκλέγεται ο Μακάριος Γ΄. Η Κύπρος προσφεύγει
στον Ο.Η.Ε. μέσω της Ελλάδας αλλά η συζήτηση για αυτοδιάθεση αναβάλλεται , για να
δοθεί χρόνος σε Ελλάδα και Αγγλία να εξετάσουν το θέμα μεταξύ τους .

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ 1955 – 59

- Τα πολιτικά αδιέξοδα οδηγούν στην ανάληψη ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα από

την Ε.Ο.Κ.Α. : ιδρύθηκε 2 χρόνια πριν . Αρχηγός ο Γ. Γρίβας – Διγενής . Ο χαρακτήρας της
ήταν συνωμοτικός και σκοπός της ο αγώνας για την ελευθερία της Κύπρου .

- Η πολιτική οργάνωση του Αγώνα ανατέθηκε στην Π.Ε.Κ.Α. (Πολιτική Επιτροπή

Κυπριακού Αγώνα): στόχος της η διαφώτιση, η καθοδήγηση και η συμμετοχή –
συμπαράσταση του λαού στον Αγώνα και η εξύψωση του εθνικού φρονήματος .

- Ο αγώνας ξεκινά την 1η Απριλίου 1955 με ανατινάξεις κυβερνητικών εγκαταστάσεων .

Έτυχε μαζικής αποδοχής και υποστήριξης , με επιφυλάξεις αρχικά μόνο από το Α.Κ.Ε.Λ.
Στρατιωτικός αρχηγός ήταν ο Διγενής και πολιτικός ο Μακάριος . Πρώτος νεκρός ήταν ο
Μόδεστος Παντελή .

- Κορυφαίες στιγμές του Αγώνα υπήρξαν το ολοκαύτωμα του Γρηγόρη Αυξεντίου

στο Μαχαιρά , η θυσία του Κυριάκου Μάτση στο Δίκωμο , ο ηρωϊκός θάνατος των 4
αγωνιστών στο Λιοπέτρι , η θυσία των ηρώων της αγχόνης κ.ά.

- Η τουρκική αντίδραση στον ένοπλο αγώνα υπήρξε έντονη . Συνεργάστηκαν με τους

Άγγλους και οργάνωσαν τη μυστική οργάνωση ΤΜΤ που ευθύνεται για τις βιαιοπραγίες
εναντίον των Ελληνοκυπρίων .

- Με την έναρξη του Αγώνα , εντάθηκε και η διπλωματική δραστηριότητα των

ενδιαφερομένων μερών . Η κυπριακή πλευρά με επικεφαλής το Μακάριο ακολουθεί τη
γραμμή της διεθνοποίησης που εγκαινιάστηκε με προσφυγή στον Ο.Η.Ε. το 1954 .
Ακολούθησαν άλλες τρεις . Στην τελευταία το 1958 το αίτημα μετατράπηκε από
Αυτοδιάθεση σε Ανεξαρτησία .

- Πρώτη επιτυχία της αγγλικής διπλωματίας ήταν η σύγκληση της Τριμερούς Διάσκεψης
του Λονδίνου (1955) (Ελλάδα – Τουρκία – Αγγλία) , όπου ο κυπριακός λαός αγνοήθηκε , η
Τουρκία επιβαλλόταν ως ισότιμος συνομιλητής στο Κυπριακό , το δε Λονδίνο αναλάμβανε
ρόλο διαιτητή σε μια διαφορά Ελλάδας – Τουρκίας . Η Ελλάδα απορρίπτει τις εισηγήσεις .
- Σε συνδυασμό με την Τριμερή , οργανώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη
βιαιοπραγίες εναντίον των Ελλήνων της Τουρκίας , ως προειδοποίηση στην ΕΟΚΑ που
δήθεν σχεδίαζε σφαγές των Τουρκοκυπρίων .

- Οι Άγγλοι ήταν πανευτυχείς με την τροπή των πραγμάτων . Το Κυπριακό έπαψε να

θεωρείται αποικιακό πρόβλημα και μεταβαλλόταν σε σοβαρό διεθνές πρόβλημα.
Ακολουθούν αγγλοκυπριακές συνομιλίες , η αποτυχία των οποίων οδηγεί στην εξορία του
Μακαρίου στις Σεϋχέλλες .

3
- Ακολουθεί το Σύνταγμα Ράντκλιφ που εισήγαγε την αρχή της διχοτόμησης και το
σχέδιο Μακμίλλαν που περιείχε διαιρετικά στοιχεία και καθιστούσε την Τουρκία
συγκυρίαρχο στην Κύπρο . Και τα δύο απορρίφθηκαν . Προς ενίσχυση της διχοτόμησης , η
τουρκοκυπριακή πλευρά προκάλεσε τις διακοινοτικές ταραχές του 1958 .

- Ο κίνδυνος διχοτόμησης , οδηγεί το Μακάριο στο στόχο της ανεξαρτησίας . Μετά από
το συμβιβασμό αυτό , την εγκατάλειψη δηλ. της γραμμής της Ένωσης , ο δρόμος ήταν
ελεύθερος για ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις , αυτές που οδήγησαν στις συμφωνίες
Ζυρίχης – Λονδίνου .

ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ – ΛΟΝΔΙΝΟΥ

- Η τελική συμφωνία για λύση Ανεξαρτησίας που να αποκλείει την Ένωση και τη
Διχοτόμηση , υπογράφηκε στις 11/2/1959 από τους πρωθυπουργούς Ελλάδας και Τουρκίας
Καραμανλή και Μεντερές . Περιελάμβανε 4 κείμενα :
α. Βασικά άρθρα του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Κύπρου .
β. Συνθήκη Εγγύησης Ελλάδας – Τουρκίας – Μ. Βρετανίας και Κυπριακής Δημοκρατίας .
γ. Συνθήκη Συμμαχίας Κύπρου – Ελλάδας – Τουρκίας .
δ. Συμφωνία κυρίων .

- Η συμφωνία Ζυρίχης επικυρώθηκε στο Λονδίνο από τους αντιπροσώπους της

ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής ηγεσίας . Ο Μακάριος υπέγραψε με επιφυλάξεις ,
αφού κάθε προσπάθειά του για βελτίωση όρων απέτυχε . Κύρια διαφάνηκαν αντιθέσεις
που αφορούσαν στην παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στο νησί .

Ποια ήταν τα μειονεκτήματα των συμφωνιών ;

- Καθιέρωναν ένα συνεταιρισμό Ελλήνων και Τούρκων στη διοίκηση δυσανάλογο προς
την πληθυσμιακή τους αναλογία : οι Τ/Κ ήταν το 18% και έπαιρναν 30–40% στη διοίκηση.
- Ο Έλληνας πρόεδρος και ο Τούρκος αντιπρόεδρος είχαν δικαίωμα βέτο για πολιτικά,
οικονομικά και αμυντικά ζητήματα .
- Διαχωρισμός των δημαρχείων στις κυριότερες πόλεις .
- Χωριστή ψηφοφορία για την έγκριση του Προϋπολογισμού.
- Δημιουργία 2 Κοινοτικών Συνελεύσεων , ελληνικής και τουρκικής , με ευθύνη τους τα
θρησκευτικά , εκπαιδευτικά και πολιτιστικά θέματα της κάθε κοινότητας .
- Η εγκατάσταση της ΕΛΔΥΚ με 950 άντρες και της ΤΟΥΡΔΥΚ με 650 άντρες.
- Η διατήρηση των κυρίαρχων αγγλικών στρατιωτικών βάσεων .
- Το δικαίωμα των εγγυητριών δυνάμεων να αναλαμβάνουν δράση στην Κύπρο, ακόμα
και χωριστά σε περίπτωση παραβίασης της Συνθήκης .
Παρά τα αρνητικά , ο λαός δέχτηκε τις συμφωνίες με αισιοδοξία και ελπίδα .

Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

- Πρώτος Πρόεδρος εξελέγη ο Μακάριος και αντιπρόεδρος ο Κουτσιούκ . Η Κυπριακή

Δημοκρατία ανακηρύχτηκε επίσημα στις 16/8/1960 . Με διάγγελμα της βασίλισσας Ελισάβετ
τερματιζόταν επίσημα η αγγλική διοίκηση στο νησί .

4
- Ένα νέο κεφάλαιο ελευθερίας άρχιζε για τους Κύπριους . Τα διαιρετικά – διχοτομικά
στοιχεία όμως ενός δοτού συντάγματος , επιτάχυναν την έκρηξη δραματικών γεγονότων
με συνέπειες που διαρκούν μέχρι σήμερα

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ( 1960 – 63 )

- Το πρώτο Υπουργικό Συμβούλιο αποτελούσαν 7 Ε/Κ και 3 Τ/Κ υπουργοί , την πρώτη
Βουλή 35 Ε/Κ και 15 Τ/Κ βουλευτές που εξελέγησαν ξεχωριστά από κάθε κοινότητα.

- Η Κυπριακή Δημοκρατία γίνεται μέλος του Ο.Η.Ε. , της κοινοπολιτείας , του Συμβουλίου
της Ευρώπης και του Κινήματος των Αδεσμεύτων, στην ίδρυση του οποίου πρωτοστάτησε .

- Στην πρώτη περίοδο της Δημοκρατίας , παρατηρήθηκε έντονη προσπάθεια με στόχο να

αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα και να εξουδετερωθούν τα μειονεκτήματα των
Συμφωνιών , ώστε η Κύπρος ως ενωμένο ανεξάρτητο κράτος να διαδραματίσει το ρόλο
της στο διεθνές προσκήνιο.

- Η εξωτερική πολιτική της είχε αδέσμευτους προσανατολισμούς , αλλά διατηρούσε

στενές σχέσεις με τη Δύση και φιλικές σχέσεις με την Ανατολή και τον υπόλοιπο κόσμο.

- Εξακολουθούσε να παρατηρείται μια τάση εμμονής της Ε/Κ πλευράς στην Ένωση με
την Ελλάδα , μολονότι η επιλογή αυτή είχε ρητά αποκλειστεί με τις συμφωνίες .
Ταυτόχρονα οι Τ/Κ επέμεναν συστηματικά στην εφαρμογή των ευνοϊκών γι’ αυτούς
διαιρετικών προνοιών του συντάγματος και με την ΤΜΤ προσπαθούσαν να
εξουδετερώσουν κάθε προοδευτική φωνή που τασσόταν υπέρ της συνεργασίας .

- Το αποτέλεσμα ήταν να υπάρχει δυσλειτουργία του κράτους και δυστοκία στη λήψη
αποφάσεων από κυβέρνηση και βουλή . Οι Τούρκοι επεδίωκαν τη διχοτόμηση και
θεωρούσαν τη Ζυρίχη ως ενδιάμεσο σταθμό .

ΤΑ ΔΕΚΑΤΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΒΛ. ΣΕΛ. 278

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1963

- Η τουρκική απάντηση στις προτάσεις Μακαρίου για τροποποίηση του συντάγματος

ήταν αρνητική . Απειλούν μάλιστα ότι θα επέμβουν στρατιωτικά σε περίπτωση
διατάραξης της ΄΄ισορροπίας΄΄. Εντούτοις οι Υπ. Εξωτερικών των 3 χωρών συμφωνούν να
επιδιωχθεί διαπραγμάτευση των 13 σημείων .

- Ένα τυχαίο όμως επεισόδιο τον Δεκέμβριο 1963 προκαλεί την πρώτη ένοπλη σύγκρουση
Ε/Κ και Τ/Κ που είχε απρόβλεπτες καταλυτικές συνέπειες στην παραπέρα πορεία της
Δημοκρατίας . Οι διακοινοτικές ταραχές ή τουρκοκυπριακή ανταρσία εντάθηκαν , ωσότου
με συμφωνία των εγγυητριών και της κυβέρνησης , οι Άγγλοι αναλαμβάνουν ρόλο
ειρηνοποιού χαράσσοντας την πράσινη γραμμή , η οποία στη συνέχεια εξυπηρέτησε τα
τουρκικά σχέδια για εδαφικό διαμελισμό του νησιού .

- Εξυπηρετώντας ακριβώς τα διχοτομικά της σχέδια , η τουρκική πλευρά μετακινεί

χιλιάδες Τ/Κ που συμβίωναν με τους Ε/Κ και τους εγκαθιστά σε αμιγείς Τ/Κ περιοχές –

5
Θύλακες , η ΤΟΥΡΔΥΚ καταλαμβάνει τμήμα του δρόμου Λευκωσίας – Κερύνειας
δημιουργώντας προγεφύρωμα , αποχωρούν ο αντιπρόεδρος και οι υπουργοί από την
κυβέρνηση , οι 15 βουλευτές και οι δημόσιοι υπάλληλοι .

- Από τότε οι Τ/Κ δε συμμετέχουν στη διακυβέρνηση ,. Το 1983 προχώρησαν στην

ανακήρυξη του ψευδοκράτους που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία .