Τρόποι- μέθοδοι ανάπτυξης παραγράφων

1. Με παραδείγματα
Τον τρόπο αυτό τον χρησιμοποιούμε πάντα με φειδώ.
Θ. Π.: Η διατύπωσή της χρειάζεται διευκρίνιση.
Σ. Λ. : αναφορά παραδειγμάτων από την ιστορία, τη λογοτεχνία, τη καθημερινή
ζωή, τις εμπειρίες μας ή τα επινοούμε. Τα παραδείγματα πρέπει να
καταφάσκουν προς τη θέση της θεματικής πρότασης.
Π.Κ. : Διατύπωση γενικού συμπεράσματος. Προαιρετική η χρήση της.
Λέξεις κλειδιά: παράδειγμα, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη,
ας πούμε.
Παράδειγμα:
Τα επαγγέλματα στα οποία μπορεί να εφαρμοστεί η τηλεργασία είναι πολλά.
Για παράδειγμα, η παρουσία ενός γραφίστα ή ενός δημοσιογράφου σήμερα δεν
είναι απαραίτητη, αφού μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι τους
χρησιμοποιώντας τον προσωπικό τους υπολογιστή. Επιπλέον, με τον ίδιο
τρόπο μπορούν να εργάζονται και όσοι απασχολούνται στο χώρο του
ηλεκτρονικού εμπορίου, της οικονομίας, στην παροχή πληροφοριών ακόμη και
στην εκπαίδευση. Η τηλεργασία, επομένως, ανατρέπει τις παραδοσιακές
μορφές εργασίας και απαιτεί την προσαρμογή μας στα νέα δεδομένα.
Από τον ημερήσιο Τύπο
Ενδεικτική απάντηση: η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο των
παραδειγμάτων. Συγκεκριμένα, στη θεματική περίοδο της παραγράφου
αναφέρεται ότι η τηλεργασία μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά επαγγέλματα. Στη
συνέχεια στα σχόλια – λεπτομέρειες προκειμένου να τεκμηριωθεί η παραπάνω
θέση, παρατίθενται παραδείγματα επαγγελμάτων όπως του γραφίστα, του
δημοσιογράφου, ο χώρος του ηλεκτρονικού εμπορίου, της οικονομίας και της
εκπαίδευσης. Επίσης, υπάρχει η λέξη- φράση κλειδί: «για παράδειγμα».
2. Με σύγκριση και αντίθεση
Θ. Π. : Αναφέρονται τα συγκρινόμενα ή αντιτιθέμενα μέλη. Αναγνωρίζεται η
ομοιότητα ή η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στα συγκρινόμενα μέλη.
ΣΛ. : Η ανάπτυξη γίνεται με δύο τρόπους:
Α) παρουσιάζονται όλα τα γνωρίσματα του ενός μέλους και στη συνέχει όλα τα
γνωρίσματα του άλλου μέλους.
Β) καταγράφονται σημείο προς σημείο οι ομοιότητες και οι διαφορές των
συγκρινόμενων – αντιτιθέμενων μελών.
Π.Κ. : Περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης ή μία γενική παρατήρηση
και κρίση.
Λέξεις κλειδιά: αντίθετα, απεναντίας, εντούτοις, αλλά, ωστόσο, όμως, παρόλο
που, διαφέρω, αντίθεση, συγκρίνω, σύγκριση, από την άλλη πλευρά, οι
αντιθετικοί και παραχωρητικοί σύνδεσμοι: αν και, μολονότι, και που, και ας, και
αν, και να και οι αντώνυμες λέξεις.
Παράδειγμα:
Μέσα στην ιστορική πορεία του πνεύματος δύο αντίθετα ρεύματα υφαίνουν
με την ορμή τους την κίνηση των ιδεών. Το ένα ωθεί ακάθεκτα προς τα εμπρός,
προς κάτι ανείπωτο ακόμη, κάτι που δεν έχει άνετα σαρκωθεί στη σκέψη και
στη διατύπωση, δεν έχει πραγματοποιηθεί, αλλά θέλγει σαν πυρετώδης
αναμονή. Το άλλο αντιστέκεται και προσπαθεί με σύνεση και περίσκεψη να
κρατήσει το με αγώνες πραγματοποιημένο, το δοκιμασμένο, τη θετική και
σίγουρη κατάκτηση που λαμποκοπά σαν ώριμος καρπός.
 Ε. Π. Παπανούτσος
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της
σύγκρισης- αντίθεσης. Συγκεκριμένα, στη θεματική πρόταση της παραγράφου
αναφέρεται ότι στην ιστορική εξέλιξη του πνεύματος οι ιδεολογίες
διαμορφώνονται από δύο αντίθετα ρεύματα. Στη συνέχεια, στα σχόλια –
λεπτομέρειες αυτά (ο προοδευτισμός και ο συντηρητισμός) συγκρίνονται και
αντιπαραβάλλονται. Ειδικότερα, ο συγγραφέας παρουσιάζει όλα τα
γνωρίσματα του ενός ρεύματος και στη συνέχεια όλα τα γνωρίσματα του άλλου
ρεύματος. Επίσης, υπάρχουν οι λέξεις – φράσεις κλειδιά : «αντίθετα», «το ένα…
το άλλο».
3. Με ορισμό
Ορισμός είναι ο καθορισμός και η έκθεση των κύριων γνωρισμάτων μιας
έννοιας. Π.χ. ευτυχία είναι η ψυχική ικανοποίηση του ατόμου, που προέρχεται
από τη σωματική ευεξία, την αίσθηση της εσωτερικής πληρότητας και την
επιτυχία των στόχων που έθεσε στη ζωή του.
Στον ορισμό διακρίνουμε:
Τη οριστέα έννοια. Π.χ. ευτυχία.
Το γένος της έννοιας, δηλαδή την ευρύτερη έννοια στην οποία υπάγεται η
οριστέα έννοια. Π.χ. η ψυχική ικανοποίηση του ατόμου.
Την ειδοποιό διαφορά. Δηλαδή τα διακριτικά χαρακτηριστικά της οριστέας
έννοιας από τις άλλες του ίδιου είδους. Π.χ. προέρχεται από σωματική…

Τα είδη των ορισμών

Ως προς τον τρόπο που παρουσιάζουν την οριστέα έννοια:
α. αναλυτικός= παριστάνει το νόημα μιας έννοιας εκθέτοντας τα γνωρίσματά
της.
β. γενετικός/ συνθετικός= περιγράφει τη διαδικασία γένεσης μιας έννοιας/
φαινομένου.
Ως προς την έκταση:
α. σύντομος
β. εκτεταμένος
Λέξεις κλειδιά: ορισμός (σε όλες τις πτώσεις ενικού και πληθυντικού), το ρήμα
ορίζω (σε όλες τις εγκλίσεις, χρόνους, πρόσωπα, αριθμούς, φωνές), το ρήμα
είναι, μέσα σε γλωσσικό περιβάλλον που ταιριάζει σε ορισμό, τα ρήματα εννοώ
και σημαίνω, κυρίως στις φράσεις με τον όρο…εννοούμε, ο όρος (η λέξη)…
σημαίνει ή θα πει. Ο ορισμός μπορεί να δίνεται και επεξηγηματικά: Το επίθετο,
δηλαδή η κλιτή λέξη…
Παράδειγμα:
Συνήθως, μιλώντας για δημοκρατία εννοούμε το πολίτευμα, στο οποίο η
εξουσία απορρέει και ασκείται από το λαό. Πρόκειται δηλαδή για εκείνο το
σύστημα πολιτικής οργάνωσης στο οποίο ο λαός συμμετέχει στη λήψη των
αποφάσεων, που καθορίζουν τη ζωή του. Η συμμετοχή αυτή στην εποχή μας
πραγματοποιείται μέσω αιρετών αντιπροσώπων. Οι τελευταίοι είναι
υποχρεωμένοι να κινούνται στα πλαίσια των νόμων και του δημοκρατικού
Συντάγματος, ώστε να αποφεύγεται η αυθαιρεσία. Παράλληλα, υπάρχουν
θεσπισμένοι μηχανισμοί ελέγχου (Βουλή, Τύπος, κ.λπ.) , ενώ η διάκριση των
εξουσιών προστατεύει από ενδεχόμενα φαινόμενα αυταρχισμού της εξουσίας.
Ενδεικτική απάντηση: η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του
ορισμού, καθώς εντοπίζονται η οριστέα έννοια: «δημοκρατία», το γένος της
έννοιας: «πολίτευμα» και η ειδοποιός διαφορά: «στο οποίο η εξουσία απορρέει
και ασκείται από το λαό». Επίσης, υπάρχουν οι λέξεις – φράσεις κλειδιά:
«εννοούμε», «δηλαδή».
4.Με διαίρεση
Α. Τα συστατικά στοιχεία της διαίρεσης:
1.διαιρετέα έννοια: η έννοια που πρέπει να διαιρεθεί.
2.διαιρετική βάση: τα γνωρίσματα σύμφωνα με τα οποία γίνεται η διαίρεση,
όπως το περιεχόμενο, η ποιότητα, η σχέση με τις άλλες, η δομή της.
3.είδη/ μέλη της διαίρεσης: το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη διαίρεση της
διαιρετέας έννοιας με τη διαιρετική βάση.
Β. Αναγκαίες προϋποθέσεις για να είναι σωστή η διαίρεση:
Για να είναι σωστή η διαίρεση πρέπει να είναι:
1.ενιαία η διαιρετική της βάση
2. τέλεια
3. συνεχής
Θ. Π. : Περιέχει τη διαιρετέα έννοια, τη διαιρετική βάση και τα είδη.
Σ. Λ. : Αναλύονται όλα τα είδη που αναφέρονται στη θεματική πρόταση.
Π.Κ. : Συμπυκνώνεται το νόημα της ανάλυσης που έγινε στις λεπτομέρειες.
Λέξεις κλειδιά: διαιρούμε, χωρίζουμε, διακρίνουμε, είδη, μορφές, μέρη, κλάδοι,
τομείς και τα αριθμητικά.
Παράδειγμα:
Η αγορά εργασίας συχνά παρουσιάζει τρία προβλήματα ταυτόχρονα, ήτοι
ανεργία, υποαπασχόληση και ετεροαπασχόληση. Με άλλα λόγια, παρατηρούμε
ταυτόχρονα άτομα που επιθυμούν να εργασθούν και δε βρίσκουν κανενός
είδους εργασία (άνεργοι), άτομα που προκειμένου να μην είναι άνεργα
προτιμούν να εργασθούν ορισμένες ώρες ή ορισμένες ημέρες
(υποαπασχολούμενοι) και άτομα που αναγκάζονται να εργασθούν σε θέσεις
εργασίας των οποίων το περιεχόμενο είναι άσχετο, εν όλω ή εν μέρει, με τις
σπουδές τους ή τις ειδικεύσεις τους (ετεροαπασχολούμενοι).
Θ. Λιανός
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της
διαίρεσης καθώς δίνονται η διαιρετέα έννοια: «αγορά εργασίας», η διαιρετική
βάση: «προβλήματα» και τα είδη – μέλη διαίρεσης: «ανεργία, υποαπασχόληση,
ετεροαπασχόληση». Επίσης, υπάρχουν οι λέξεις – φράσεις κλειδιά: «τρία».
5.Με αιτιολόγηση
Θ.Π. : Διατυπώνεται η θέση του συγγραφέα. Η διατύπωσή μας παρακινεί να
ρωτήσουμε γιατί και καθίσταται απαραίτητη η ανάγκη αιτιολόγησης.
Σ. Λ. : Παρατίθενται λογικά και αξιόπιστα επιχειρήματα που στηρίζουν /
αποδεικνύουν τη θέση της θεματική πρότασης.
Π.Κ. : Επιβεβαιώνεται η ορθότητα της θεματικής περιόδου.
Λέξεις κλειδιά: επειδή, διότι, γιατί, αφού, καθώς, που, εφόσον, η αιτία, ο λόγος,
η εξήγηση είναι, γι’ αυτό το λόγο, κατ’ αυτόν τον τρόπο , έτσι, αυτό οφείλεται,
εξηγείται, αιτιολογείται, αποδεικνύεται, οι αιτιολογικές μετοχές, οι εμπρόθετοι
και πτωτικοί προσδιορισμοί της αιτίας.
Παράδειγμα:
Στη δημοκρατία κάθε άνθρωπος είναι σεβαστός. Γιατί η πολιτεία που ο ίδιος
με ελεύθερη συγκατάθεση όρθωσε, υποκύπτει και κυβερνάται σύμφωνα με το
Συνταγματικό Χάρτη που ο ίδιος, με τους ελεύθερα εκλεγμένους
αντιπροσώπους του, συνέταξε. Γιατί ο πολίτης κάθε τόσο, σε καθορισμένη
προθεσμία ερωτάται, αν θέλει και ποιους θέλει να τον κυβερνήσουν ως
εκπρόσωποί του. Γιατί είναι το πολίτευμα του διαλόγου, όπου ολόκληρη η ζωή
μιας κοινωνίας πυργώνεται προς την επιτέλεση μιας ιστορικής αποστολής με
πλήρη σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες,
που χωρίς αυτά άνθρωπος αυθεντικός δε νοείται.
Κώστας Τσιρόπουλος
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της
αιτιολόγησης. Συγκεκριμένα, στη θεματική περίοδο αναφέρεται ότι στη
δημοκρατία κάθε άνθρωπος είναι σεβαστός. Στη συνέχεια, στα σχόλια –
λεπτομέρειες παρατίθενται λογικά και αξιόπιστα επιχειρήματα που στηρίζουν/
αποδεικνύουν την παραπάνω θέση. Ειδικότερα επισημαίνεται ότι στη
δημοκρατία ο πολίτης επιλέγει ο ίδιος ποιους θέλει να τον κυβερνήσουν και είναι
σεβαστά τα δικαιώματα και οι ελευθερίες του: «Γιατί η πολιτεία… δε νοείται.»
Επίσης, υπάρχει η λέξη κλειδί: «Γιατί».
6. Με αίτια και αποτελέσματα 3
Θ.Π.: Αναφέρονται: α) τα αίτια ή β) τα αποτελέσματα ενός φαινομένου.
Σ.Λ. : Αναπτύσσονται: α) τα αποτελέσματα, όταν τα αίτια αναφέρονται στη
θεματική περίοδο ή β) τα αίτια, όταν στην θεματική περίοδο αναφέρονται τα
αποτελέσματα.
Π.Κ. : Επιβεβαιώνεται η σχέση αιτίου και αποτελέσματος.
Λέξεις κλειδιά: εκτός από τις λέξεις και φράσεις με αιτιολογική σημασία, που
επισημάναμε ως αναγνωριστικά σημάδια της παραγράφου με αιτιολόγηση,
υπάρχουν λέξεις και φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα: ώστε, για να, (με)
αποτέλεσμα, λοιπόν, άρα, επομένως, συνεπώς, κατά συνέπεια, έτσι.
Παράδειγμα:
Η επιτάχυνση και το βάθος της κινητικότητας την τελευταία δεκαετία είναι
πρωτόγνωρα σημεία των καιρών και η αιτία της διαδικασίας αυτής είναι ένας
συνδυασμός νομικών και οικονομικών παραγόντων. Η δημιουργία μιας ενιαίας
ευρωπαϊκής αγοράς διευκόλυνε την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και
ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έκτοτε έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο
αριθμός των Ευρωπαίων που αποκτούν πτυχίο εκτός του τόπου καταγωγής
τους και πολλοί εξ αυτών παραμένουν στη νέα τους πατρίδα, για να εργασθούν,
έστω προσωρινά. Αυτή τη στιγμή η διεθνής παιδεία είναι απαραίτητη για
ταλαντούχους νέους και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στρατολογούν στελέχη
από ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που δρουν
συμπληρωματικά σχεδόν σε όλους τους τομείς της πολιτικής, όλο και
συχνότερα αναζητούν αυτή τη διεθνή διάσταση.
Από τον ημερήσιο Τύπο
3 Η παράγραφος με αίτια και αποτελέσματα είναι συγγενής της παραγράφου
που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση. Η διαφορά τους είναι ότι η αποδεικτική
διαδικασία της αιτιολόγησης συμπληρώνεται και με τα αποτελέσματα τα οποία
έπονται και λογικά και στην ανάπτυξη της παραγράφου.
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του αιτίου-
αποτελέσματος. Συγκεκριμένα, στη θεματική περίοδο αναφέρονται τα
αποτελέσματα: «Η επιτάχυνση και το βάθος της κινητικότητας την τελευταία
δεκαετία» για τα οποία ευθύνονται νομικοί και οικονομικοί παράγοντες. Στη
συνέχεια, στα σχόλια- λεπτομέρειες αναπτύσσονται τα αίτια: «Η δημιουργία…
τη Γηραιά Ήπειρο.». επισημαίνεται, δηλαδή, η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών
και ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου οι τελευταίοι να
σπουδάσουν ή να εργαστούν. Επίσης, υπάρχει η λέξη κλειδί: «αιτία».
Μέθοδος αιτίου/ αποτελέσματος: Αίτια + επιπτώσεις ενός φαινομένου,
νομοτελειακή σχέση που δηλώνεται ήδη από τη θεματική περίοδο.
Μέθοδος αιτιολόγησης: Επισήμανση των αιτιών ενός φαινομένου ή των λόγων
ή των παραγόντων που οδήγησαν σε κάποια διαδικασία
ή
Οι αιτίες που πιστοποιούν την ορθότητα της κατευθυντήριας ιδέας.
7. Με αναλογία
Χρησιμοποιείται, προκειμένου να γίνει περισσότερο κατανοητή η σημασία της
κύριας έννοιας του θέματος, αφού προβάλλεται μια λανθάνουσα ομοιότητα με
μία άλλη έννοια που φαινομενικά είναι διαφορετική. Επειδή ο αναλογικός
συλλογισμός δεν οδηγεί πάντα σε ορθό συμπέρασμα, η χρήση αυτού του
είδους πρέπει να γίνεται με προσοχή. Συγκεκριμένα απαιτείται: α) πετυχημένη
αναλογία. β) καλή οργάνωση της παραγράφου. γ) χρήση ανάλογων
διαρθρωτικών λέξεων. Π.χ. όπως… έτσι, ανάλογα ισχύει και…, το ίδιο θα
παρατηρούσε κανείς και για…, και ο ……κ.λπ.
Θ.Π. : Εισάγεται η αναλογία (με μεταφορά ή παρομοίωση).
Σ.Λ. : Αναπτύσσονται οι λεπτομέρειες της αναλογίας.
Π. Κ. : Εντοπίζονται τα κοινά σημεία των μερών της αναλογίας.
Λέξεις κλειδιά: όπως… έτσι, τόσο… όσο, ανάλογος, -η, -ο, αναλογία,
αναλογικά, κατ’ αναλογία, όμοια ή παρόμοια, σαν, μοιάζω, παρομοιάζω,
παραλληλίζω, παραβάλλω, παραβολή.
Παράδειγμα:
Πόσες φορές δε θ’ ακούσετε να παρομοιάζουν το σήκωμα μερικών
ανθρώπων χωρίς αξία – χωρίς αληθινά φτερά, χωρίς εσωτερική δύναμη- με το
πέταγμα ενός κουρελόχαρτου, που ένα ευνοϊκό αεράκι μπόρεσε να το ανεβάσει
για λίγες στιγμές μεσούρανα μες στο φως και τη δόξα ενός ηλιοβασιλέματος.
Αλλά, όπως, μόλις πάψει να φυσά το αγεράκι, το κουρελόχαρτο πέφτει στον
τσίγκο, στο δρόμο, στη σκόνη, στη λάσπη, έτσι πέφτει κι ο ψευτοανεβασμένος
άνθρωπος μόλις του λείψει η εξωτερική δύναμη, η προστασία που τον σήκωσε
απ’ τα χαμηλά. Κι όπως μας γελά το κουρελόχαρτο πως είναι ένα ζωντανό κι
άσπρο πουλί, με μακριές δυνατές φτερούγες, έτσι μας γελά όταν βρίσκεται στο
ύψος του, κι ο ανάξιος άνθρωπος πως κάτι είναι. Ύστερα, με το άδοξο πέσιμό
του βλέπουμε πως δεν ήταν τίποτα και πως τόσο καιρό μας γελούσε…».
Γρ. Ξενόπουλου, Αθηναϊκές επιστολές, στο βιβλίο του Χρ. Τσολάκη,
Από το λόγο στη συνείδηση του λόγου
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της
αναλογίας. Συγκεκριμένα, στη θεματική περίοδο παρομοιάζεται/
παραλληλίζεται: «το σήκωμα μερικών ανθρώπων χωρίς αξία – χωρίς αληθινά
φτερά, χωρίς εσωτερική δύναμη» με «το πέταγμα ενός κουρελόχαρτου». Στη
συνέχεια, στα σχόλια – λεπτομέρειες αναπτύσσονται τα επιμέρους στοιχεία της
αναλογίας εντοπίζοντας τις λανθάνουσες ομοιότητες μεταξύ αυτών «Αλλά,
όπως, μόλις πάψει… μας γελούσε…». Επίσης, υπάρχουν οι λέξεις – φράσει
κλειδιά: «παρομοιάζουν», «όπως… έτσι».
8.Με συνδυασμό μεθόδων
Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται από το συγγραφέα, όταν θέλει να καταστήσει
περισσότερο σαφή και πειστική τη θέση του. Για το λόγο αυτό συνδυάζει δύο ή
περισσότερους τρόπους ανάπτυξης. Ο κάθε τρόπος ανάπτυξης δεν είναι
απαραίτητα της ίδιας έκτασης.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν εντοπίζουμε δύο τρόπους ανάπτυξης, τους αναφέρουμε και
τους δύο αναλυτικά.
Παραδείγματα:
Διαίρεση, αίτια – αποτελέσματα και σύγκριση – αντίθεση
Στην τέχνη, υπάρχουν δυο τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν
να διακριθούν. Στον πρώτο, ο καλλιτέχνης εφαρμόζοντας προσεκτικά ό,τι οι
άλλοι έχουν κατακτήσει μιμείται τα έργα τους ή επιλέγει και συνθέτει τις ποικίλες
ομορφιές τους στον άλλο, αναζητά την υπεροχή στην πρωταρχική της πηγή, τη
φύση. Στον πρώτο διαμορφώνει ένα στυλ βασισμένο στη μελέτη έργων και
παράγει είτε μιμητική είτε εκλεκτική τέχνη στο δεύτερο, με την άμεση
παρατήρηση της φύσης, ανακαλύπτει αξίες που υπάρχουν σ’ αυτή, και ποτέ
πριν δεν έχουν μορφοποιηθεί. Έτσι δημιουργεί ένα στυλ πρωτότυπο. Τα
αποτελέσματα του πρώτου τρόπου, καθώς επαναλαμβάνουν αυτό με το οποίο
έχει κιόλας εξοικειωθεί το μάτι, αναγνωρίζονται και μετριούνται αμέσως.
Αντίθετα, οι κατακτήσεις του καλλιτέχνη σ’ έναν καινούργιο δρόμο πρέπει
αναγκαία να είναι αργές, γιατί λίγοι είναι ικανοί να κρίνουν ό,τι παρεκκλίνει από
τη συνηθισμένη πορεία, ή προικισμένοι να εκτιμούν τις πρωτότυπες λύσεις.
Habert Read
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό
μεθόδων. Συγκεκριμένα, συνδυάζονται οι μέθοδοι της διαίρεσης, του αιτίου –
αποτελέσματος και της σύγκρισης – αντίθεσης. Αρχικά, η παράγραφος
αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης, καθώς εντοπίζονται η διαιρετέα
έννοια: «τέχνη», η διαιρετική βάση: «τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι
προσπαθούν να διακριθούν» και τα είδη – μέλη της διαίρεσης: η μίμηση («Στον
πρώτο… ομορφιές τους») και η πρωτότυπη σύλληψη («στον άλλο… τη
φύση.»). λέξεις – φράσεις κλειδιά: «δύο», «στον πρώτο», «στο δεύτερο», «στον
άλλο». Επιπλέον, χρησιμοποιείται η μέθοδος της σύγκρισης – αντίθεσης,
καθώς συγκρίνονται και αντιπαρατίθενται οι δύο τρόποι με τους οποίους
προσπαθούν να διακριθούν οι καλλιτέχνες: «Στον πρώτο διαμορφώνει..
πρωτότυπες λύσεις.». λέξη κλειδί: «Αντίθετα». Τέλος, χρησιμοποιείται και η
μέθοδος του αιτίου –αποτελέσματος, αφού αναφέρονται ως αίτια οι δύο τρόποι
διάκρισης στην τέχνη και ως αποτέλεσμα η αντιμετώπιση των έργων τέχνης
από το κοινό. Λέξη κλειδί: «αποτελέσματα».
Ορισμός και διαίρεση
Πρόταση, λέγεται το συντομότερο τμήμα του λόγου που εκφράζει μια σκέψη,
μια επιθυμία ή ένα συναίσθημα. Τα είδη των προτάσεων ως προς το
περιεχόμενό τους είναι: α) προτάσεις κρίσεως, με τις οποίες διατυπώνεται μια
κρίση, μια σκέψη ή δίνεται μία πληροφορία, β) προτάσεις επιθυμίας, με τις
οποίες εκφράζεται μια επιθυμία, προσταγή, ευχή, γ) προτάσεις
επιφωνηματικές, με τις οποίες εκφράζεται ένα έντονο συναίσθημα και δ)
προτάσεις ερωτηματικές, με τις οποίες διατυπώνεται μια ερώτηση.
Έκφραση – Έκθεση Β’ Λυκείου
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό
μεθόδων. Συγκεκριμένα, συνδυάζονται οι μέθοδοι του ορισμού και της
διαίρεσης. Αρχικά, η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του ορισμού,
καθώς εντοπίζονται η οριστέα έννοια: «πρόταση», το γένος της έννοιας: «τμήμα
του λόγου» και η ειδοποιός διαφορά: «που εκφράζει μια σκέψη, μια επιθυμία ή
ένα συναίσθημα.». Επίσης, υπάρχει η λέξη – φράση κλειδί: «λέγεται». Τέλος, η
παράγραφος αναπτύσσεται και με τη μέθοδο της διαίρεσης («Τα είδη… μια
ερώτηση.»), καθώς δίνονται η διαιρετέα έννοια: «είδη των προτάσεων», η
διαιρετική βάση: «περιεχόμενο» και τα είδη – μέλη της διαίρεσης: «α) προτάσεις
κρίσεως», «β) προτάσεις επιθυμίας», «γ) προτάσεις επιφωνηματικές» και «δ)
προτάσεις ερωτηματικές».
Αιτιολόγηση, διαίρεση και παραδείγματα
Η γνώση ήταν, και είναι πάντα, για κάθε λογής κατεστημένο ένα δίλημμα, κάτι
που γεννάει αντιδράσεις αντιφατικές και διφορούμενες. Από τη μια μεριά η
εξάπλωση των γνώσεων και γενικότερα η πνευματική ανάπτυξη των
ανθρώπων φαίνεται αναγκαία για την οικονομική διαδικασία τόσο στη φάση της
παραγωγής όσο και στη φάση της κατανάλωσης: ο καλός τεχνίτης, ο καλός
επαγγελματίας, ο καλός διευθυντής, ο καλός εφευρέτης χρειάζονται μόρφωση
κι ο μορφωμένος άνθρωπος έχει πρόσθετες ανάγκες να ικανοποιήσει. Από την
άλλη όμως μεριά, ο μορφωμένος άνθρωπος δε γίνεται μόνο καλό στέλεχος
στην παραγωγή και καλός πελάτης στην κατανάλωση μέσα του ξυπνούν
ερωτηματικά και προβληματισμοί, αμφιβολίες και για την ίδια τη δομή της
κοινωνίας, που μπορούν να υποσκάψουν τα θεμέλια του κατεστημένου και να
αποβούν μοιραία για την ύπαρξή του.
Γ. Κουμάντος
Ενδεικτική απάντηση: Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό
μεθόδων. Συγκεκριμένα, συνδυάζονται οι μέθοδοι της αιτιολόγησης, της
διαίρεσης και των παραδειγμάτων. Αρχικά, η παράγραφος αναπτύσσεται με τη
μέθοδο της αιτιολόγησης. Στη θεματική περίοδο αναφέρεται ότι η γνώση
γεννάει αντιδράσεις αντιφατικές και διφορούμενες «Η γνώση…διφορούμενες.».
Στη συνέχεια, στα σχόλια – λεπτομέρειες αιτιολογείται η παραπάνω θέση με
λογικά και αξιόπιστα επιχειρήματα. Παράλληλα, η παράγραφος αναπτύσσεται
και με τη μέθοδο της διαίρεσης, καθώς εντοπίζονται η διαιρετέα έννοια:
αντιδράσεις για τη γνώση, η διαιρετική βάση: επιδράσεις της γνώσης στον
άνθρωπο και τα είδη – μέλη της διαίρεσης: η γνώση ως αναγκαία προϋπόθεση
της οικονομικής διαδικασίας – η γνώση ως κίνδυνος της ίδιας της ύπαρξης του
ανθρώπου.

Λέξεις – φράσεις κλειδιά: «Από τη μια μεριά… Από την άλλη όμως μεριά…».
Τέλος, η παράγραφος αναπτύσσεται και με τη μέθοδο των παραδειγμάτων,
διότι στην παράγραφο υποστηρίζεται ότι οι γνώσεις είναι αναγκαίες για την
οικονομική διαδικασία, θέση που τεκμηριώνεται με την παράθεση σχετικών
παραδειγμάτων: «ο καλός τεχνίτης… να ικανοποιήσει.».

ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΟΠΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ

ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ
Στις παραγράφους που ακολουθούν να εντοπίσετε: α) τα δομικά στοιχεία
και β) τον/ τους τρόπο/ τρόπους ανάπτυξής τους.
1.Η ρητορική του πολιτικού λόγου χρησιμοποιεί αντίθετες τακτικές, ανάλογα αν
ανήκει στο κόμμα που κυβερνά ή στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Είναι
πλήρως καταξιωτική στον πολιτικό λόγο του κυβερνώντος κόμματος και
εντελώς απαξιωτική στο λόγο της αντιπολίτευσης. Τα πάντα έχουν καλώς στον
κυβερνητικό πολιτικό λόγο τα πάντα βαίνουν κατά κρημνών σύμφωνα με τον
πολιτικό λόγο της αντιπολίτευσης. Ο κυβερνητικός λόγος μιλάει καταξιωτικά για
σημαντικό έργο που έχει συντελεστεί, για γνώση των θεμάτων και για πείρα,
για επιτυχίες χειρισμούς κ.λπ. Ο αντιπολιτευτικός πολιτικός λόγος είναι
προβλέψιμα απαξιωτικός: ανυπαρξία έργου από το κυβερνόν κόμμα, άγνοια
των θεμάτων, απειρία, ανικανότητα χειρισμών κ.λπ.
Γ. Μπαμπινιώτης
Απάντηση:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
2.Ας δεχθούμε ακόμη ότι η τεχνολογία ορίζεται ως το σύνολο των μεθόδων, τις
οποίες οι άνθρωποι χρησιμοποιούν, για να πετύχουν τους σκοπούς τους και να
ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Το μαχαίρι με το οποίο κόβουμε το ψωμί, το
τηλέφωνο με το οποίο επικοινωνούμε εξ αποστάσεως, το ηλεκτρικό φως με το
οποίο φωτίζουμε το θέατρο, το πιεστήριο με το οποίο τυπώνουμε τα βιβλία, ο
ηλεκτρονικός υπολογιστής με τον οποίο κάνουμε αριθμητικές πράξεις και το
όπλο με το οποίο σκοτώνουμε, είναι παραδείγματα των στοιχείων της
τεχνολογίας.
Θ. Λιανός
Απάντηση:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
3.Είναι γεγονός ότι οι εποχές έχουν αλλάξει. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι
πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου έχει
αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο
από το δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν
πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους – η εφημερίδα, το
περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση- ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί, δηλαδή,
ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα
και απεριόριστα «ειδήσεις» από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας:
ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας,
κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής τεχνικής.
Ε. Π. Παπανούτσος, Η Παιδεία, το μεγάλο μας πρόβλημα
Απάντηση:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
4.Τεράστιο χάσμα χωρίζει τον άνθρωπο που αντιμετωπίζει αισιόδοξα τη ζωή
από τον απαισιόδοξο. Ο πρώτος βλέπει τα πράγματα από τη θετική τους
πλευρά. Και αν ακόμη συναντήσει δυσκολίες ή προβλήματα, δε θα
πανικοβληθεί, δε θα πιστέψει ότι όλα είναι «μαύρα και άραχνα» και ότι δεν
υπάρχει διέξοδος. Χωρίς να υποτιμά τις απώλειες, τα μελανά στοιχεία μιας
κατάστασης, πιστεύει ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα, για αυτό και δεν
καταθέτει τα όπλα. Ο απαισιόδοξος λειτουργεί εντελώς διαφορετικά. Μένει στις
αρνητικές πλευρές μιας κατάστασης και στις πιο αδιέξοδες πτυχές του
προβλήματος. Ακόμη και καθημερινά προβλήματα ρουτίνας, που αργά η
γρήγορα θα βρουν το δρόμος τους, αυτός τα υπερεκτιμά και προβληματίζεται
τόσο, ώστε να χαλά η διάθεσή του. Πρόκειται για δύο ανθρώπινους τύπους
τόσο διαφορετικούς, ώστε το ίδιο πράγμα ο ένας να το βλέπει με τα πιο μελανά
και ο άλλος με τα πιο ρόδινα χρώματα.
Ε. Παπανούτσος
Απάντηση:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
5.Η σταθερά ανερχόμενη ανεργία και η εντεινόμενη πόλωση μεταξύ πλουσίων
και φτωχών μετατρέπουν μερικούς τόπους σε εστίες κοινωνικών παριών,
παρανόμων και πολιτών τρίτης κατηγορίας. Για πολλούς η ανεργία είναι
άρρηκτα δεμένη με την εγκληματικότητα. Λόγω της ανισότητας στην οικονομική
ανάπτυξη, τα ρεύματα των οικονομικών μεταναστών παραλύουν από φόβο τις
συντηρητικές δυνάμεις, τις κάνουν να στρέφονται ακόμη πιο δεξιά,
αναπτύσσοντας την αίσθηση της ξενοφοβίας και της ανθρωποφοβίας και,
καθώς η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς της
οικονομίας, είναι γεγονός ότι τόσο η βία όσο και η εγκληματικότητα θα
αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς.
Από τον ημερήσιο Τύπο
Απάντηση:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………