Osobowość to trwały i unikalny zespół cech psychicznych, emocjonalnych oraz Efekt Lucyfera, nazywany również paradoksem Lucyfera, odnosi
ucyfera, odnosi się do sytuacji, w
behawioralnych jednostki, który kształtuje jej sposób reagowania na otoczenie
oraz wpływa na jej myślenie, uczucia i działania. Jest to systematyczna organizacja
cech, które pozostają stosunkowo stałe przez dłuższy czas i które odróżniają
jednostkę od innych. Osobowość obejmuje zarówno cechy widoczne na zewnątrz,
jak i te, które są bardziej ukryte, takie jak motywacje, przekonania czy wartości.
Teoria osobowości Sigmunda Freuda, znana jako psychoanaliza, jest kompleksowym
modelem, który wnosił istotny wkład w rozwój psychologii i psychoterapii. Poniżej
przedstawiam bardziej szczegółowe aspekty tej teorii:
1. Struktura umysłu:
• Id (To): Jest to sfera nieświadomego, działająca według zasady przyjemności,
natychmiastowo dążąca do zaspokojenia pragnień i impulsów.
• Ego (Ja): Reprezentuje racjonalną część umysłu, operującą na zasadzie rzeczywistości,
planując i podejmując decyzje w celu zaspokojenia potrzeb id.
• Superego (Nad-Ja): To obszar wartości, norm społecznych i moralności. Superego
kształtuje się na podstawie internalizacji norm i wartości społecznych.
2. Mechanizmy obronne:
• Zaprzeczanie: Odrzucanie nieprzyjemnej prawdy.
• Przesuwanie: Przenoszenie uczuć z jednego obiektu na inny.
• Sublimacja: Przekształcanie nieakceptowalnych impulsów w akceptowalne działania.
3. Fazy rozwoju psychoseksualnego:
• Etap oralny: Rozwój skupia się na jamie ustnej. Problemy w tej fazie mogą prowadzić
do nawyków oralnych lub nadmiernej zależności.
• Etap analny: Kontrola wydalania staje się kluczowa. Konflikty w tej fazie mogą
skutkować obsesyjnymi zachowaniami lub niechlujstwem.
• Etap falliczny: Kształtuje się kompleks Edypa (u chłopców) lub Elektry (u dziewcząt).
Rozwiązanie konfliktu wpływa na rozwój tożsamości i moralności.
4. Kompleks Edypa i Elektry:
• W fazie fallicznej dzieci doświadczają atrakcji do przeciwnego płciowo rodzica i
rywalizacji z tym samym płciowo rodzicem. Rozwiązanie tego konfliktu wpływa na rozwój
tożsamości płciowej.
5. Nieświadome:
• Nieświadome procesy psychiczne, pragnienia i konflikty są kluczowymi elementami
psychoanalizy. Przez analizę snów czy techniki wolnych skojarzeń Freud dążył do odkrycia
ukrytych treści.
6. Psychodinamika:
• Freud rozwijał koncepcję psychodinamiki, czyli zrozumienia, jak nieświadome siły
wpływają na zachowanie jednostki. Koncentrował się na dynamice konfliktów między
różnymi strukturami umysłu.
7. Znaczenie seksualności:
• Freud przypisywał duże znaczenie seksualności w rozwoju osobowości, zwłaszcza w
fazie fallicznej. Jego teoria była jednak bardziej skoncentrowana na szerokim znaczeniu
seksualności, obejmującym wszelkie źródła przyjemności.
Teoria Freuda była rewolucyjna, ale również kontrowersyjna. Działała jako punkt wyjścia
dla wielu innych kierunków psychologii, ale wielu współczesnych psychologów krytykuje
ją za brak naukowego potwierdzenia oraz założenia zbyt dużej roli dla seksualności i
psychoanalizy. Niemniej jednak, wpłynęła na rozwój myśli psychologicznej i stanowi
ważny element historii psychologii.
Behawioralna teoria osobowości skupia się na badaniu zewnętrznych, obserwowalnych
zachowań jednostki i rozwijała się głównie w ramach behawioryzmu w psychologii. W
przeciwieństwie do teorii psychoanalitycznych czy humanistycznych, behawioralne
teorie osobowości przyjmują, że osobowość jest w dużej mierze formowana przez
środowisko i doświadczenia jednostki, a nie przez wewnętrzne konflikty czy procesy
psychiczne. Poniżej przedstawiam kluczowe elementy behawioralnej teorii osobowości:
1. Założenia Podstawowe:
• Środowisko i Doświadczenie: Według behawiorystów, to, co kształtuje osobowość, to
skutki uczenia się z doświadczeń w środowisku.
• Obserwowalne Zachowania: Behawioryści skupiają się na badaniu obserwowalnych
zachowań, unikając analizy procesów psychicznych czy wewnętrznych konfliktów.
2. Proces Uczenia się:
• Klasyczne Warunkowanie: Zdolność do nawiązywania skojarzeń między bodźcem a
reakcją, przykładem jest badanie Psów Pawłowa.
• Operant Conditioning (Warunkowanie Operacyjne): Zachowanie jest kształtowane
przez konsekwencje, tj. nagrody i kary. Teorię tę rozwinięto głównie dzięki pracom B.F.
Skinnera.
3. Modele Behawioralne:
• Modelowanie (Modeling): Ludzie uczą się przez obserwację innych. Jeżeli
obserwujemy, że pewne zachowanie jest nagradzane, to jesteśmy bardziej skłonni je
naśladować.
• Wzmacnianie (Reinforcement): Zachowanie, które jest nagradzane, ma większe szanse
na powtórzenie się w przyszłości.
4. Teoria Uczenia się Społecznego (Social Learning Theory):
• Opracowana m.in. przez Alberta Bandurę, zakłada, że jednostki uczą się nie tylko
poprzez własne doświadczenia, ale również obserwując zachowanie innych i
konsekwencje tego zachowania.
5. Brak Stałej Struktury Osobowości:
• W odróżnieniu od teorii, które zakładają stałe struktury osobowości, behawioralna
teoria sugeruje, że osobowość jest bardziej zmienna i zależy od kontekstu oraz tego,
jakie zachowania były nagradzane czy karane w danym środowisku.
6. Krytyka:
• Behawioralna teoria osobowości bywa krytykowana za zbyt jednostronne
skoncentrowanie się na obserwowalnych aspektach zachowań i brak uwzględnienia
procesów myślowych i emocji.
• Niektórzy zarzucają jej zbytnią prostotę i pominięcie kwestii dziedziczenia
genetycznego.
7. Terapia Behawioralna:
• Behawioralne podejście znalazło zastosowanie w terapii behawioralnej, która skupia
się na modyfikowaniu niepożądanych zachowań poprzez zastosowanie technik
warunkowania operacyjnego czy modelowania.
Behawioralna teoria osobowości wniiosła znaczący wkład w psychologię, szczególnie w
zakresie zrozumienia, jak jednostki uczą się i jak środowisko kształtuje zachowanie. Jej
modele były także wykorzystywane w praktyce terapeutycznej, zwłaszcza w terapii
behawioralnej.
której osoba kompetentna, posiadająca wysokie umiejętności lub zdolności,
doświadcza upadku, utraty renomy lub popełnia błąd. Efekt Lucyfera jest
zjawiskiem psychologicznym, które podkreśla paradoks, iż osoby wysoce
kompetentne, zdolne i inteligentne mogą czasami podejmować decyzje, które
prowadzą do negatywnych konsekwencji dla nich samych. Może to wynikać z
nadmiernego pewności siebie, arogancji lub niedostatecznej uwagi w ocenie
sytuacji. Podsumowując, efekt Lucyfera opisuje sytuację, w której osoba o
wysokich kompetencjach podejmuje działania lub decyzje, które prowadzą do jej
upadku lub utraty reputacji, często z powodu pewności siebie, nadmiernego
optymizmu lub zaniedbania pewnych aspektów sytuacji.
Hipokrates, znany również jako ojciec medycyny, miał swoje własne podejście do teorii
osobowości opartej na tzw. teorii humoralnej. Jego koncepcje sięgają V wieku p.n.e. i
były jednymi z pierwszych prób wyjaśnienia różnic indywidualnych w kontekście zdrowia
i charakteru. Hipokrates wierzył, że równowaga czterech płynów cielesnych, zwanych
humores, wpływa na fizyczne i psychiczne zdrowie jednostki. Oto główne elementy teorii
osobowości Hipokratesa:
1. Teoria Humoralna:
• Hipokrates wierzył, że cztery podstawowe płyny cielesne, zwane humores, wpływają
na charakter i zdrowie. Są to:
• Krew (sanguis): Związana z optymizmem, ekstrawertycznością.
• Flegma (phlegma): Powoduje apatię, spokój, introwertyczność.
• Żółć żółta (cholera): Związana z irytacją, ekstrawertycznością.
• Żółć czarna (melancholera): Skojarzona z pesymizmem, introwertycznością.
2. Cztery Temperamenty:
• Hipokrates łączył te cztery humores z czterema temperamentami:
• Sangwinik: Dominacja krwi, optymizm, entuzjazm, żywiołowość.
• Flegmatyk: Dominacja flegmy, spokój, równowaga emocjonalna.
• Choleryk: Dominacja żółci żółtej, aktywność, niecierpliwość.
• Melancholik: Dominacja żółci czarnej, introwertyzm, pesymizm.
3. Związek z Zdrowiem:
• Teoria Hipokratesa zakładała, że zachowanie się ludzi, ich zdolności czy nawet
skłonności do chorób były wynikiem równowagi lub braku równowagi w tych humores.
Zdrowie psychiczne i fizyczne miały być efektem harmonii tych substancji.
4. Znaczenie Dziedzictwa Genetycznego:
• Hipokrates uznawał także wpływ dziedzictwa genetycznego na charakter jednostki.
Wierzył, że niektóre temperamenty były dziedziczone z pokolenia na pokolenie.
5. Terapia:
• Leczenie według tej teorii miało polegać na przywróceniu równowagi humores poprzez
dietę, aktywność fizyczną i inne metody. Przykładowo, nadmiar żółci żółtej miał być
leczony poprzez schłodzenie organizmu.
6. Dziedzictwo:
• Mimo że wiele z koncepcji Hipokratesa zostało odrzuconych wraz z postępem wiedzy
medycznej, jego podejście do łączenia zdrowia fizycznego i psychicznego pozostawiło
trwały wpływ na rozwój myśli na temat natury ludzkiej.
Teoria osobowości Hipokratesa była jednym z wczesnych modeli starających się wyjaśnić
różnice indywidualne i zachowanie ludzkie. Mimo że dzisiaj jest uznawana za
przestarzałą z punktu widzenia naukowego, wpłynęła na rozwój późniejszych teorii
osobowości i była elementem wczesnego myślenia psychologicznego.
Trzy czynnikowa teoria osobowości i pięcioosobowa teoria osobowości to dwie różne
koncepcje, które analizują różnice indywidualne w charakterze i zachowaniu ludzkim.
Oto krótka charakteryzacja obu teorii:
Trzy Czynnikowa Teoria Osobowości:
Trzy czynniki osobowości to podejście oparte na badaniach nad cechami osobowości. W
tym kontekście, najczęściej wspominane są trzy główne czynniki:
1. Ekstrawersja: Skłonność do bycia towarzyskim, aktywnym, energicznym i skłonnym
do pozytywnych emocji.
2. Neurotyczność (lub emocjonalna niestabilność): Stopień, w jakim jednostka
doświadcza negatywnych emocji, takich jak niepokój, złość czy depresja.
3. Stabilność emocjonalna: Przeciwieństwo neurotyczności; oznacza równowagę
emocjonalną i odporność na stres.
Pięcioosobowa Teoria Osobowości (Modele Wielkiej Piątki):
Pięcioosobowa teoria, znana również jako Model Wielkiej Piątki, opiera się na pięciu
głównych czynnikach osobowości:
1. Ekstrawersja: Stopień towarzyskości, aktywności i entuzjazmu.
2. Przyjemność (Ugodowość): Stopień zaufania, sympatii i współpracy z innymi.
3. Sumienność: Stopień organizacji, skrupulatności, odpowiedzialności i
samodyscypliny.
4. Stabilność emocjonalna (Neurotyczność): Stopień doświadczania negatywnych emocji
i odporność na stres.
5. Otwartość na Doświadczenie: Skłonność do otwartości na nowe idee, kreatywność i
różnorodność doświadczeń.
Połączenie Obu Teorii:
Połączenie Trzy Czynnikowej Teorii Osobowości z Pięcioosobową Teorią Osobowości
może oznaczać zastosowanie obu zestawów czynników do analizy i opisu osobowości
jednostki. Na przykład, ekstrawersja z Trzy Czynnikowej Teorii może być porównywana
do ekstrawersji w Modelu Wielkiej Piątki.
Takie połączenie umożliwia bardziej kompleksową analizę cech osobowości i
uwzględnia różne perspektywy na badanie różnic indywidualnych. Jednak warto
zaznaczyć, że te dwie teorie mają różne korzenie i pomiar, co wymaga ostrożności w ich
integracji i interpretacji.

Mechanizmy obronne to psychologiczne strategie, które jednostki nieświadomie stosują,
aby radzić sobie z lękiem, stresem czy konfliktem emocjonalnym. Te mechanizmy
pomagają utrzymać równowagę psychiczną, ochronić psychikę przed przeżyciami
uznawanymi za nieprzyjemne czy trudne do zaakceptowania. Są one kluczowym
elementem teorii psychoanalitycznych, zwłaszcza teorii Sigmunda Freuda, choć używane
są również w innych nurtach psychologii osobowości. Oto kilka przykładów popularnych
mechanizmów obronnych:
1. Zaprzeczanie (Denial):
• Osoba ignoruje rzeczywistość lub istnienie pewnych faktów, które byłyby dla niej
bolesne. To jest forma celowego odwrócenia uwagi od trudnej sytuacji czy
nieprzyjemnych faktów.
2. Przesuwanie (Displacement):
• Wyrażanie emocji, pragnień czy impulsów w sposób skierowany przeciwko innej osobie
lub obiektowi, który nie stanowi bezpośredniego źródła konfliktu. Na przykład, osoba
może być zła na szefa, ale wyrazić tę złość w domu w stosunku do rodziny.
3. Racjonalizacja (Rationalization):
• Tworzenie racjonalnych i logicznych wyjaśnień dla swojego zachowania, pomijając
rzeczywiste, często nieświadome, motywy. To umożliwia jednostce uzasadnienie
własnych działań w sposób, który zniweluje ewentualne poczucie winy czy wstydu.
4. Projekcja (Projection):
• Przypisywanie swoich własnych nieakceptowalnych myśli, uczuć czy cech innym
ludziom. Osoba projektująca może odmówić sobie rozpoznania tych cech u siebie i
widzieć je u innych.
5. Sublimacja (Sublimation):
• Kierowanie nieakceptowalnych impulsów czy pragnień w sposób społecznie
akceptowalny i konstruktywny. Na przykład, jednostka odczuwająca agresję może
przekierować ją w kierunku treningu sportowego.
6. Introjekcja (Introjection):
• Akceptowanie i internalizowanie cudzych wartości, przekonań czy norm społecznych
jako swoich własnych. Jest to rodzaj obrony, w którym jednostka unika konfliktu poprzez
przyjęcie cudzych punktów widzenia.
7. Regresja (Regression):
• Powrót do bardziej prymitywnych form zachowania, charakterystycznych dla
wcześniejszego etapu rozwoju. Może to wystąpić w sytuacji stresowej, prowadząc do
zachowań charakterystycznych dla młodszego wieku.
8. Kompensacja (Compensation):
• Pokrywanie realnych lub wyobrażonych słabości lub niedoskonałości poprzez
rozwijanie innych obszarów życia, w których jednostka czuje się kompetentna i
skuteczna.
Te mechanizmy obronne pełnią funkcję ochronną, jednak mogą również prowadzić do
fałszywego przekonania o rzeczywistości czy trudności w rozwiązywaniu problemów. W
praktyce psychoterapeutycznej analiza mechanizmów obronnych może być używana do
zrozumienia głębszych konfliktów emocjonalnych i wspierania procesu samopoznania.
Przestępcy, podobnie jak inni ludzie, używają mechanizmów obronnych w celu ochrony
swojego ego i radzenia sobie z trudnymi emocjami czy konfliktami. Mechanizmy obronne
umożliwiają im zaprzeczanie nieprzyjemnym prawdom, minimalizowanie poczucia winy
czy też przenoszenie odpowiedzialności na inne osoby lub okoliczności. W kontekście
przestępczości, istnieje kilka powodów, dla których przestępcy mogą sięgać po tego
rodzaju strategie obronne:
1. Zaprzeczanie (Denial):
• Przestępcy mogą używać zaprzeczania, aby minimalizować znaczenie swoich
przestępstw. Wierząc w swoją niewinność lub umniejszając wagę swoich działań, próbują
zredukować napięcie związane z własnymi postępkami.
2. Racjonalizacja (Rationalization):
• Mechanizm racjonalizacji może być stosowany w celu znalezienia "akceptowalnych"
powodów dla swojego zachowania. Przestępca może przekonywać siebie, że jego
działania były nieuniknione, konieczne lub wynikały z trudnych okoliczności życiowych.
3. Przesuwanie (Displacement):
• Przestępcy mogą przenosić swoje emocje czy agresję związane z własnymi problemami
na inne osoby, co może prowadzić do popełnienia przestępstw wobec niewinnych ofiar.
To umożliwia im uniknięcie bezpośredniej konfrontacji z własnymi problemami.
Przykładowo, przestępca, który dokonuje kradzieży, może użyć zaprzeczania, twierdząc,
że działał z konieczności finansowej, aby przetrwać. Mechanizm racjonalizacji może być
stosowany w przypadku uzasadniania kradzieży jako "niesprawiedliwej sytuacji
społecznej". Przesuwanie może wystąpić, gdy przestępca przenosi swoją frustrację czy
złość na ofiary, uznając je za reprezentantów systemu, który według niego jest
niesprawiedliwy.
Najczęściej stosowanym mechanizmem obronnym wśród przestępców może być
racjonalizacja, ponieważ umożliwia ona kreowanie logicznych (choć często błędnych)
uzasadnień dla własnych działań, co pomaga złagodzić uczucie winy i utrzymać poczucie
własnej wartości. W konsekwencji, przestępcy mogą odmawiać moralnej
odpowiedzialności za swoje czyny, co ułatwia utrzymanie własnego obrazu siebie jako
osoby stosunkowo uczciwej czy sprawiedliwej
Mechanizm obronny: Przesuwanie (Displacement)
Przesuwanie to mechanizm obronny, który wybrałem do opisania, ponieważ jest często
obecny w codziennym życiu i może stanowić skuteczną strategię radzenia sobie ze
stresem czy trudnymi emocjami.
Przesuwanie polega na przenoszeniu emocji, pragnień lub impulsów związanych z jedną
sytuacją na inną, bezpośrednio niepowiązaną z źródłem konfliktu. Jest to swoisty sposób
odwiedzenia bezpiecznego obszaru, gdzie wyrażanie tych trudnych emocji jest bardziej
akceptowalne lub mniej ryzykowne.
Uzasadnienie tego wyboru wynika z powszechności tego mechanizmu obronnego w
życiu codziennym. Często zdarza się, że z różnych powodów, takich jak obawa przed
konsekwencjami społecznymi czy utratą pracy, jednostki nie mogą otwarcie wyrażać
pewnych emocji w danym kontekście. Przesuwanie umożliwia im odreagowanie tych
emocji w innej sytuacji, która nie niesie ze sobą takich negatywnych konsekwencji.
Przykładowo, osoba doświadczająca frustracji w miejscu pracy może z powodzeniem
przenieść te uczucia na domowe otoczenie, wyładowując je na swoim partnerze. Jest to
dla niej sposób uniknięcia bezpośredniego konfrontowania z problemem w miejscu
pracy, co mogłoby prowadzić do trudnych sytuacji. Przesuwanie umożliwia jednostce
zachowanie pozornego spokoju w jednym obszarze życia kosztem innego.
Wybór tego mechanizmu obronnego jest uzasadniony także ze względu na jego
powszechność i roli w utrzymaniu psychicznej równowagi. Przesuwanie może być
używane jako adaptacyjny sposób radzenia sobie w sytuacjach, w których bezpośrednie
wyrażanie trudnych emocji może być niebezpieczne lub niemożliwe. Jednocześnie,
jednakże, może wprowadzać pewne trudności w zrozumieniu i radzeniu sobie z
własnymi emocjami, co sprawia, że jest fascynującym aspektem analizy psychologicznej.
Dyskusja na temat wpływu genów i środowiska na rozwój inteligencji i osobowości jest
kompleksowa i obejmuje różnorodne perspektywy. Obecnie powszechnie akceptowane
jest, że zarówno geny, jak i środowisko odgrywają istotną rolę w kształtowaniu tych
aspektów ludzkiej psychiki. Niemniej jednak, ważne jest zaznaczenie, że to, jak te
czynniki się oddziałują, jest złożone i zależy od wielu czynników.
Wpływ Genów:
1. Inteligencja:
• Badania nad inteligencją wskazują na istnienie dziedziczności tej cechy. Dziedziczenie
genetyczne stanowi około 50-70% zmienności inteligencji w populacji. Jednak same geny
nie wyjaśniają wszystkiego; są to jedynie predyspozycje, które oddziałują z otoczeniem.
2. Osobowość:
• Genetyczny wpływ na osobowość również jest zauważalny. Badania na bliźniakach
wskazują na to, że pewne cechy osobowości, takie jak ekstrawersja czy neurotyczność,
mają skłonność do dziedziczenia.
Wpływ Środowiska:
1. Inteligencja:
• Środowisko odgrywa kluczową rolę w rozwijaniu potencjału intelektualnego.
Stymulujące środowisko, edukacja, dostęp do zasobów edukacyjnych, a także interakcje
społeczne mogą istotnie wpływać na rozwój inteligencji.
2. Osobowość:
• Doświadczenia związane z wychowaniem, edukacją, relacjami interpersonalnymi oraz
kulturowym kontekstem wpływają na kształtowanie się cech osobowości. Traumatyczne
przeżycia czy wsparcie społeczne mogą znacząco wpływać na rozwój danej osobowości.
Współdziałanie Genów i Środowiska:
1. Inteligencja:
• Koncepcja "dziedziczenia zależnego od środowiska" sugeruje, że wpływ genów na
inteligencję może zależeć od środowiska. Innymi słowy, pewne geny mogą wykazywać
swoje działanie tylko w konkretnych warunkach środowiskowych.
2. Osobowość:
• Interakcje między genami a środowiskiem są również istotne dla kształtowania się cech
osobowości. To, jak jednostka reaguje na określone sytuacje czy jak przystosowuje się do
zmian, może zależeć od zarówno genetycznych predyspozycji, jak i doświadczeń
życiowych.
Uzasadnienie:
Genetyczny i środowiskowy wpływ na inteligencję i osobowość są ze sobą splecione w
skomplikowany sposób. Dziedziczenie genetyczne może stworzyć pewne predyspozycje,
ale ostateczny rozwój zależy od interakcji z otoczeniem. Środowisko dostarcza bodźców,
edukacji i doświadczeń, które mogą zarówno pobudzać, jak i hamować rozwój danego
człowieka.
Podkreślenie roli obu czynników ma znaczenie dla zrozumienia indywidualnych różnic, a
także dla opracowywania strategii wspierających rozwój jednostki. Badania nad
inteligencją i osobowością coraz częściej skupiają się na zintegrowanym spojrzeniu, które
uwzględnia zarówno dziedziczenie genetyczne, jak i wpływ środowiska na proces
kształtowania się tych fundamentalnych aspektów ludzkiej psychiki.
Ogólnie rzecz biorąc, różnice w cechach psychicznych jednostki wynikają z złożonych
interakcji między czynnikami genetycznymi a środowiskowymi. W zakresie badań nad
fizjologicznymi mechanizmami cech psychicznych, istnieją pewne ogólne zależności, ale
również dużo zmiennych indywidualnych. Czynniki Genetyczne: 1. Dziedziczenie
Genetyczne: Geny mogą przyczyniać się do predyspozycji do pewnych cech
psychicznych. Badania bliźniaków i rodzin sugerują, że pewne cechy, takie jak
inteligencja czy skłonności do pewnych zaburzeń psychicznych, mogą mieć skłonność do
dziedziczenia. 2. Geny a Funkcjonowanie Układu Nerwowego: Specyficzne geny mogą
wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, neuroprzekaźników i reakcje na stres.
Czynniki Środowiskowe: 1. Wpływ Wychowania: Doświadczenia w okresie wczesnego
dzieciństwa, rodzinnego i społecznego wychowania mogą znacząco kształtować rozwój
cech psychicznych, takich jak osobowość czy inteligencja. 2. Edukacja i Kultura:
Środowisko edukacyjne i kulturowe wpływa na rozwój umiejętności poznawczych,
stylów uczenia się i adaptację do norm społecznych. Interakcje Gen-Środowisko: 1.
Dziedziczenie Zależne od Środowiska: Niektóre cechy mogą wykazywać dziedziczenie
zależne od środowiska, co oznacza, że geny mogą wykazywać swoje działanie tylko w
określonych warunkach środowiskowych. 2. Epigenetyka: Zmiany w ekspresji genów,
które nie wynikają z samej sekwencji DNA, ale z oddziaływań z otoczeniem, mogą
wpływać na rozwój cech psychicznych. Ostateczny kształt cech psychicznych jednostki
wynika z skomplikowanego współdziałania tych czynników. Badania w zakresie
psychologii fizjologicznej starają się zrozumieć, jak te czynniki oddziałują na poziomie
neurobiologicznym, tak aby lepiej zrozumieć mechanizmy kształtujące ludzkie
zachowanie i osobowość