EKONOMIA – nauka społeczna badająca działania gospodarcze człowieka.

Realizacja obranego przez niego celu gospodarczego przy ograniczonych zasobach i możliwościach
produkcyjnych.

MIKROEKONOMIA – bada elementy tworzące gospodarkę np. gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory, rynki dóbr i usług. Analizuje procesy.

MAKROEKONOMIA – bada gospodarkę jako całość, koncentrując się na analizach wzrostu gospodarczego oraz wahań gospodarczych.

1. Popyt i prawo popytu.

Popyt - to ilość dobra, którą nabywcy są skłonni i są w stanie nabyć w określonym czasie,
przy ustalonej cenie.

Prawo popytu - odzwierciedla trwały związek ceny z popytem. Kiedy cena produktu rośnie
ceteris paribus – zmniejsza się popyt na niego i odwrotnie.

Cena Popyt

Cena Popyt

Krzywa popytu

Czynniki wpływające na popyt:

 Cena
 Dochody konsumentów
 Gusta, upodobania, preferencje, moda, tradycję
 Ceny dóbr substytucyjnych, komplementarnych
 Demografia – struktura ludności, wiek, płeć, zamieszkanie
 Natura – klimat, atmosfera, środowisko
 Polityka – sytuacja kraju, wojna, bariery handlowe
 Wielkość rynku
 Skłonność do oszczędzania
 Dostępność dóbr importowanych
 Efekty naśladownictwa, reakcję snobistyczne.
Nietypowe reakcje popytu na zmianę ceny:
 Paradoks griffena – wzrost cen podstawowych produktów niższego rzędu przy
niskich dochodach powoduje wzrost wielkości popytu na te produkty.
 Paradoks snoba – dobra luksusowe są nabywane przez konsumentów ze względu
na prestiż, konsument podejmując decyzję o zakupie pomija wartości użytkowe
takich dóbr.
 Przypadek Veblena – wzrost cen produktów luksusowych wywołuje reakcję
snobistyczne, co przekłada się na wzrost popytu.
 Owczy pęd – zachowanie konsumentów jest uwarunkowane oddziaływaniem
producentów poprzez reklamy, promocję i modę. Cena nie jest determinantą
popytu. Konsumenci dokonują podobnych zakupów jak ich najbliższe otoczenie
(znajomi itd.)
 Spekulacja – panujące przekonanie o potencjalnym (trwałym) wzroście ceny w
najbliższej przyszłości sprawi, że popyt w danym momencie wzrośnie.
 2. Podaż i prawo podaży.
Podaż – S – ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie,
po określonej cenie.
Prawo podaży – przy niezmienności innych warunków rynkowych CP, gdy cena towaru
wzrasta – wielość podaży też wzrasta. Niska cena ogranicza wielkość podaży.

Krzywa podaży

Czynniki determinujące wielkość podaży

 Cena,
 Ceny zasobów i surowców,
 Liczba firm konkurencyjnych w gałęzi i sektorze,
 Regulacje państwowe,
 Podatki i koszty pracy,
 Przewidywania warunków rynkowych,
 Kurs walut,
 Postęp technologiczny.

3. Cena równowagi rynkowej.

 Cena – określona ilość pieniędzy jaką należy zapłacić za nabycie jednostki
określonego dobra. Ceny najczęściej kształtują się w wyniku zmian relacji
pomiędzy popytem a podażą. W pewnym zakresie są kształtowane przez
producentów i konsumentów, rzadko są sterowane przez państwo.
Łączne zestawienie popytu i podaży umożliwia ustalenie ilości sprzedawanych i
nabywanych na rynku dóbr oraz określenie ich ceny rynkowej – równowaga rynkowa.

Reakcja popytu na zmianę czynnika pozacenowego:

Reakcja podaży na zmianę czynnika pozacenowego:

4. Elastyczność cenowa popytu

Zawsze przybiera wartości ujemne. Wynika to z odwrotnej reakcji zmian wielkości
popytu na zmiany ceny. Stąd też konieczne jest stosowanie wartości bezwzględnej.
5. Elastyczność mieszana popytu
Wskazuje o ile procent zmieni się popyt na dobro X jeśli cena dobra Y zmieni się o 1%.
Jeśli współczynnik wyjdzie ujemny tzn, że dobra X i Y są komplementarne.
Jeśli współczynnik wyjdzie dodatni tzn, że dobra X i Y są substytucyjne.
Wartość zerowa = dobra są od siebie niezależne.

6. Zależności między elastycznością popytu a

przychodami przedsiębiorstwa.
PC = max gdy PM = 0
 7. Użyteczność marginalna.
UC – suma satysfakcji uzyskanej dzięki
zakupowi n jednostek dobra. Nabywając
każdą kolejną jednostkę określonego
dobra lub usług, konsument uzyskuje
określoną ilość użyteczności.

UC Zwiększa się wraz ze wzrostem ilości

konsumowanego dobra, ale rośnie ona
coraz wolniej. Wynika to z tego że UM
Przy konsumpcji dodatkowej jednostki
użyteczność maleje. Gdy UC ma max to
= 0. Od tego momentu obie użyteczności
zmniejszają swoją wartość a UM ma
wartości ujemne.

UM – przyrost użyteczności całkowitej

uzyskany dzięki zwiększeniu konsumcji danego dobra o jednostkę.

8. Krzywa obojętności konsumenta

Łącząc wszystkie punkty, które dają konsumentowi taki sam poziom użyteczności
całkowitej z konsumpcji dwóch dóbr (zastępowalnych) otrzymujemy krzywą obojętności
konsumenta. Konsument w celu uzyskania określonego przyrostu dobra A jest skłonny
zrezygnować z większej ilości dobra B.

Krzywe są:
 Funkcje nieliniowe,
 Pierwsza pochodna jest ujemna i rosnąca asymptotycznie do zera,
 Funkcje stałego efektu,
 Liczba teoretycznie nieograniczona.
Zależności:
 Większe nasycenie dobrem A sprawia, że konsument coraz mniej ceni sobie
dalszą konsumpcję tego dobra i za każdą dodatkową jego jednostką chce tracić
coraz mniejsze ilości dobra B.
 Relacja zmienności jednego dobra, drugim dobrem nazywamy stosunkiem pewnej
utraconej ilości dobra B do uzyskanej dzięki temu ilości dobra A.
Jest to Marginalna Stopa Substytucji – wartość ujemna.
 Liczba krzywych jest nieograniczona – na jednym wykresie może być kilka.
 Im krzywa obojętności jest położona wyżej w stosunku do początku układu, tym
poziom użyteczności całkowitej będzie wyższy = więcej satysfakcji.
 Wyraz preferencji konsumenta i obraz jak konsument uporządkował poszczególne
kombinację nabywanych przez siebie dóbr.

9. Produkcja
Funkcja produkcji to zależność między wielkością produkcji a zastosowanymi
w procesie produkcji nakładami kapitału i pracy.
 -> efektywność techniczna produkcji – ograniczenie do minimum nakładów
potrzebnych do osiągnięcia założonego efektu (minimalne zużycie czynników
produkcji)

->efektywność ekonomiczna produkcji – wykorzystanie nakładów tak aby koszt

wytworzenia jednostki produktu był minimalny (najmniejszy koszt)

Krótki okres
 Tylko jeden czynnik zmienny – praca
 Jeden czynnik stały – kapitał
 Technologia produkcji jest dana
 Czynniki łączone w różnych proporcjach
 Produkt jednorodny
Wielkość produkcji jest tym większa im więcej pracowników jest zatrudnionych
w przedsiębiorstwie.

Etapy
1) PP i PC się zwiększają
2) PP się zmniejsza, PM się zmniejsza (ale jest dodatni), PC rośnie
3) PP się zmniejsza, PM jest ujemny, PC się zmniejsza.
W pierwszym etapie każdy pracownik dostarcza przedsiębiorcy kolejny zysk, na
etapie trzecim zwiększenie pracowników daje ujemny przyrost produkcji.
Najlepszy jest etap II.

Prawo malejącego produktu marginalnego (prawo malejącej produkcyjności

krańcowej) oznacza, że w wyniku zwiększania zatrudnienia (czynnika zmiennego
produkcji) następuje moment, od którego każdy dodatkowy wzrost zatrudnienia (wzrost
tego czynnika) powoduje coraz mniejsze przyrosty produktu całkowitego.
 Produkt marginalny początkowo wzrasta wraz ze wzrostem liczby zatrudnionych
pracowników, po osiągnięciu swego maksimum zaczyna spadać, by w końcu zacząć
przyjmować wartości ujemne. Zatem zwiększenie zatrudnienia, gdy produkt marginalny
przyjmuje wartość zerową, prowadzi do ujemnych przyrostów produktu marginalnego i w
rezultacie produkt całkowity zaczyna maleć.

10. Koszty
Klasyfikacja
- Koszty prywatne – koszty ponoszone przez producenta w wyniku procesu gospodarowania, czyli
nakłady na czynniki produkcji.
- Koszty księgowe (jawne) – koszty odzwierciedlone w ewidencji księgowej, obejmujące rzeczywiste
wydatki pieniężne, jak i niepieniężne (amortyzacja)

- Koszty ukryte – nieponoszone w rzeczywistości przez przedsiębiorstwo, ale mogłyby być one
ponoszone, gdyby podjęto inne możliwe zastosowanie (koszt alternatywny). Nie są traktowane jako
wydatek firmy.

- Koszt ekonomiczny – suma kosztów księgowych (jawnych) i alternatywnych (ukrytych).

Zysk księgowy = przychody całkowite – koszty księgowe Zysk ekonomiczny = przychody całkowite -
koszty księgowe – koszty alternatywne

11. Konkurencja doskonała

Założenia:
• Jednorodność dobra
• Duża liczba nabywców i dostawców,
• Mały udział w rynku nabywców i dostawców – brak możliwości wpływania
na cenę,
 • Cena rynkowa kształtuje się wyłącznie pod wpływem zachowań uczestników
rynku,
• Pełna mobilność czynników produkcji,
• Doskonała informacja o rynku dostępna dla wszystkich jego uczestników,
• Producenci dążą do maksymalizacji swoich zysków, natomiast konsumenci
do maksymalizacji użyteczności,

Równowaga w konkurencji doskonałej

 Gdy zwiększa się wielkość produkcji z punktu A –
koszty produkcji kolejnych jednostek KM się
zmniejszają i są niższe od ceny rynkowej PE.
Każde dodatkowe jednostki przynosić będą
dodatnie zyski marginalne i zwiększać zysk
całkowity.
W punkcie E kolejne jednostki przynoszą ujemne
zyski marginalne.
 W punkcie E jest maksymalny zysk –
RÓWNOWAGA
 Zysk jednostkowy (przeciętny) jest równy
odcinkowi E*B
Próg rentowności w
konkurencji doskonałej .
 Cena opłacalności – cena równa
min. PKC. Jeśli cena rynkowa wynosi Cenę
Opłacalności to maksymalny zysk wynosi 0 i
osiągany jest dla wielkości produkcji dla
której PKC osiąga minimum.
Jest to punkt RÓWNOWAGI
 Cena opłacalności pozwala na opłacenie wszystkich kosztów, a wynik
ekonomiczny wynosi wtedy zero.
 Jeśli cena rynkowa jest niższa od ceny opłacalności, przedsiębiorstwo osiągnie
straty – produkcja deficytowa.

 Jeśli cena rynkowa jest większa od ceny opłacalności, maksymalny zysk

ekonomiczny będzie dodatni.

Próg rentowności gdy PKC = Cena opłacalności = PM = KM (zerowa wartość

zysku)
PC = KC

Punkt zamknięcia
w konkurencji
doskonałej.
 Cena zamknięcia PZ – to cena
równa minimalnemu kosztowi
zmiennemu przeciętnemu KZP.
Jest to cena po której sprzedaż
w równowadze przynosi straty
równe kosztom stałym
produkcji. Mamy wtedy punkt równowagi E2

 Jeśli cena rynkowa jest mniejsza od Ceny Opłacalności i większa od Zamknięcia,

podejmując produkcję firma może opłacić koszty stałe i część kosztów
zmiennych.

Punk zamknięcia – KZP = PZ = PM = KM

PC = KZC

12. Monopol
 Jeden dostawca,
 Pełen udział w rynku,
 Nie ma bliskich substytutów,
 Wpływ na cenę rynkową,
 Różne formy wspierania sprzedaży,
 Uniemożliwia wkroczenie na rynek innym,
 Często nie może zakończyć działalności,

Przychód przeciętny i marginalny w monopolu

  Krzywa popytu rynkowego jest
krzywą na produkty monopolisty i
jest też krzywą przychodu
przeciętnego. Dlatego ma
nachylenie negatywne.

 Cena to średni przychód dostawcy

za jednostkę produktu PP.

 PM jest nie większy niż PP.

 PM = PP tylko dla pierwszej sprzedanej jednostki produktu, dla kolejnych PM

spada szybciej niż PP.

 PP jest równy zeru dla max popytu wynoszącego Q1, a PM osiąga zero dla
połowy tej wielkości.

Równowaga w monopolu
 Pkt. Równowagi określa wielkość
produkcji maksymalizującą zysk. Cena,
która maksymalizują zysk z tytułu
sprzedaży to P1.

 Przeciętny jednostkowy zysk jest równy

długości BC.

 Zysk całkowity graficznie jest pokazany

przez pole prostokąta ABCD.

Wielkość produkcji monopolu, która

będzie maksymalizować zysk to:
1) PM = KM
2) KM rośnie, lub maleje wolniej od
PM,
3) KCP \< P
12. Oligopol
 Kilku producentów,
 Udział poszczególnych jest znaczący,
 Produkty jednorodne lub zróżnicowane,
 Sprzedawca ma spory wpływ na cenę,
 Konkurowanie ceną – wojny cyfrowe,
 Konkurowanie za pomocą czynnika pozacenowego,
 Bariery wejścia,

- Zdominowany – bardzo silna pozycja największego dostawcy,

- Duopol – 2 największych dostawców,
- Oligopol – produkty jednorodne,
- Oligopol – produkty zróżnicowane,

RENTOWNOŚĆ
W jakim stopniu firma jest w stanie wygenerować zysk opierając się na swoich
aktywach i KW. Pozwalają obrać właściwą strategię finansową i rozwoju.

ROA – rentowność aktywów – określenie wielkośći wyniku finansowego netto

przypadającego na jednostkę aktywów (źródeł finansowania). Obrazowanie
zdolności aktywów do generowania zysku. Efektywność zarządzania majątkiem.

ROE – Jaką stopę zwrotu można uzyskać z wybranej inwestycji. Im wyższy tym
lepiej.

ROS – zależność między wynikiem finansowym netto jaki został wypracowany a

przychodami firmy netto generowanymi przez sprzedaż. Ustalamy stopę zysku z
danej inwestycji.