Trường Đại học Y Hà Nội.

Ban Đổi mới CTĐTBSYK

Mẫu B. Tài liệu dành cho sinh viên
M.02B.LAB.VIS.SKL.CSP.ROL.CBA.CTĐM

GIẢI PHẪU TIM, MẠCH VÀNH VÀ CÁC MẠCH MÁU LỚN Ở

NGỰC, BỤNG
Mã bài giảng: LAB1.S2.5.MD
- Tên bài giảng: Giải phẫu tim, mạch vành và các mạch máu lớn ở ngực, bụng
- Đối tượng học tập: Sinh viên Bác sĩ Y khoa, năm thứ 2
- Số lượng: 25 sinh viên.
- Thời lượng: 2 tiết (100 phút).
- Địa điểm: Phòng giảng thực hành (Lab)/Skills lab – BM Giải phẫu Trường Y Hà Nội
- Giảng viên biên soạn: Ths. Phạm Duy Đức phamduyduc@hmu.edu.vn
- Giảng viên giảng dạy: PGS.TS. Trần Sinh Vương, PGS. TS. Ngô Xuân Khoa, TS. Nguyễn Đức
Nghĩa, PGS.TS.Nguyễn Văn Huy, Ths. Vũ Bá Anh, TS. Trần Quốc Hoà TS. Lê Mạnh Thường,
Ths. Vũ Thành Trung, Ths. Chu Văn Tuệ Bình, Ths. Phan Văn Hậu, Ths.Nguyễn Ngọc Ánh,
Ths. Hoàng Văn Sơn
Mục tiêu học tập
1. Kiến thức
1.1. Mô tả được vị trí, hình thể ngoài, liên quan, cấu tạo, mạch và thần kinh của tim.
1.2. Mô tả được các đoạn của động mạch chủ và các nhánh của chúng: động mạch chủ
lên, động mạch chủ ngực, động mạch chủ bụng.
1.3. Mô tả được các tĩnh mạch lớn: tĩnh mạch chủ trên, tĩnh mạch chủ dưới, hệ tĩnh
mạch đơn, tĩnh mạch cửa.
2. Kĩ năng
2.1. Xác định (chỉ) được đúng các chi tiết trên xác/tiêu bản và mô hình.
2.2. Gọi tên đúng các chi tiết trên theo danh pháp giải phẫu.
3. Thái độ
3.1. Tôn trọng xác và các tiêu bản học tập.
3.2. Giữ gìn các mô hình.
1. Nội dung các bước trong quy trình/kĩ năng
1.1. Xác định được vị trí, hình thể ngoài và trong, liên quan, cấu tạo, mạch và thần kinh
của tim trên xác/mô hình
Bước 1: Xác định vị trí của tim, giới hạn trung thất giữa
Bước 2: Xác định hình thể ngoài của tim
- Các rãnh: rãnh gian nhĩ, rãnh vành, rãnh gian thất trước; gian thất sau, rãnh tận.
- Đỉnh tim; Đáy tim: tĩnh mạch chủ trên, tĩnh mạch chủ dưới.
- Các mặt: mặt trước (ức – sườn), mặt hoành, các mặt phổi phải/ trái
- Các bờ: bờ trái, bờ dưới, bờ phải.
Bước 3: Xác định hình thể trong của tim
- Tâm nhĩ phải: mào tận cùng
+ Phần sau: xoang/lỗ các tĩnh mạch chủ, van/lỗ xoang vành, van tĩnh mạch chủdưới.
+ Phần trước: tiểu nhĩ phải, cơ lược, hố và viền hố bầu dục, vách gian nhĩ
- Tâm thất phải: nón động mạch, cơ nhú, thừng gân, bè cơ, dải băng điều hoà, lỗ nhĩ -
thất phải. Van 3 lá. Van động mạch phổi
 Trường Đại học Y Hà Nội. Ban Đổi mới CTĐTBSYK
Mẫu B. Tài liệu dành cho sinh viên
M.02B.LAB.VIS.SKL.CSP.ROL.CBA.CTĐM

- Tâm nhĩ trái: tiểu nhĩ trái, 4 tĩnh mạch phổi, van của lỗ bầu dục.
- Tâm thất trái: cơ nhú, thừng gân, bè cơ, lỗ nhĩ - thất trái, vách gian thất. Van 2 lá; van
động mạch chủ
Bước 4: Xác định các thành phần cấu tạo của tim
- Ngoại tâm mạc: lá thành, lá tạng. Thần kinh hoành, bó mạch ngoại tâm mạc – hoành
- Cơ tim, vòng sợi động mạch phổi/chủ/2 lỗ nhĩ – thất, tam giác sợi phải/trái.
Bước 5: Xác định các mạch máu của tim
- Động mạch chủ lên -> động mạch vành phải, nhánh nón; nhánh bờ phải; động mạch
gian thất sau.
- Động mạch chủ lên -> động mạch vành trái, động mạch gian thất trước, nhánh xiên;
động mạch mũ; nhánh bờ trái.
- Các tĩnh mạch tim lớn, tim giữa, tim nhỏ -> xoang vành.
1.2. Xác định được các đoạn của động mạch chủ và các nhánh chính của chúng
Bước 1: Xác định động mạch phổi
- Thân động mạch phổi
- Động mạch phổi phải và động mạch phổi trái
Bước 2: Xác định động mạch chủ lên
Bước 3: Xác định cung động mạch chủ và 3 nhánh
- Động mạch cảnh chung trái
- Động mạch dưới đòn trái
- Thân động mạch cánh tay đầu -> động mạch cảnh chung phải, động mạch dưới đòn
phải.
- Dây chằng động mạch
Bước 4: Xác định động mạch chủ ngực và các nhánh
- Eo động mạch
- Nhánh ngoại tâm mạc, phế quản, thực quản, trung thất
- Các cặp động mạch hoành trên; động mạch dưới sườn; động mạch gian sườn sau.
Bước 5: Xác định động mạch chủ bụng và các nhánh
- Động mạch thân tạng; Động mạch mạc treo tràng trên, động mạch mạc treo tràng
dưới.
- Các cặp động mạch thượng thận giữa, động mạch thận, động mạch sinh dục (tinh
hoàn/ buồng trứng), động mạch hoành dưới, động mạch thắt lưng.
- Động mạch cùng giữa
1.3. Xác định được các tĩnh mạch lớn
Bước 1: Xác định tĩnh mạch chủ trên đổ vào tâm nhĩ phải
- Tĩnh mạch cảnh trong, tĩnh mạch dưới đòn
- Tĩnh mạch cánh tay đầu phải, tĩnh mạch cánh tay đầu trái
Bước 2: Xác định tĩnh mạch chủ dưới đổ vào tâm nhĩ phải
- Tĩnh mạch chậu ngoài, tĩnh mạch chậu trong, tĩnh mạch chậu chung
Bước 3: Xác định hệ tĩnh mạch đơn
- Tĩnh mạch đơn: tĩnh mạch thắt lưng lên phải, tĩnh mạch dưới sườn phải, tĩnh mạch
 Trường Đại học Y Hà Nội. Ban Đổi mới CTĐTBSYK
Mẫu B. Tài liệu dành cho sinh viên
M.02B.LAB.VIS.SKL.CSP.ROL.CBA.CTĐM

gian sườn trên phải, tĩnh mạch gian sườn sau; quai tĩnh mạch đơn.
- Tĩnh mạch bán đơn: tĩnh mạch thắt lưng lên trái, tĩnh mạch dưới sườn trái, tĩnh mạch
gian sườn sau.
- Tĩnh mạch bán đơn phụ: tĩnh mạch gian sườn trên trái, tĩnh mạch gian sườn sau.
Bước 4: Xác định tĩnh mạch cửa
- Tĩnh mạch lách, tĩnh mạch mạc treo tràng trên.
- Tĩnh mạch mạc treo tràng dưới
2. Chỉ tiêu thực hành
Chỉ tiêu tối thiểu cho 1 sinh viên
STT Tên kỹ năng/kỹ thuật/thí nghiệm Quan Thực hành Làm Làm thành
sát có GV HD đúng thạo
1 Xác định được vị trí, hình thể ngoài và trong, 1 lần 1 lần 5 lần 5 lần
liên quan, cấu tạo, mạch và thần kinh của tim
trên xác/mô hình
2 Xác định được các đoạn của động mạch chủ và 1 lần 1 lần 5 lần 5 lần
các nhánh chính của chúng
3 Xác định được các tĩnh mạch lớn 1 lần 1 lần 5 lần 5 lần

3. Bảng kiểm dạy học

Bảng 01: Tim
STT Các bước thực hiện Ý nghĩa của từng bước Tiêu chuẩn phải đạt
1 Bước 1: Xác định vị trí của Mốc giải phẫu để tìm vị trí Chỉ đúng, gọi tên đúng
tim, giới hạn trung thất giữa của tim theo danh pháp
2 Bước 2: Xác định hình thể Mốc giải phẫu để chỉ hình thể Chỉ đúng, gọi tên đúng
ngoài của tim ngoài của tim theo danh pháp
3 Bước 3: Xác định hình thể Mốc giải phẫu để chỉ hình thể Chỉ đúng, gọi tên đúng
trong của tim trong của tim theo danh pháp
4 Bước 4: Xác định các thành Mốc giải phẫu để hiểu cấu Chỉ đúng, gọi tên đúng
phần cấu tạo của tim tạo của tim theo danh pháp
5 Bước 5: Xác định các mạch Mốc giải phẫu để hiểu cấu Chỉ đúng, gọi tên đúng
máu của tim tạo của tim theo danh pháp
Bảng 02: Các động mạch chủ
STT Các bước thực hiện Ý nghĩa của từng bước Tiêu chuẩn phải đạt
1 Bước 1: Xác định động mạch Mốc giải phẫu để tìm động Chỉ đúng, gọi tên đúng
phổi mạch phổi theo danh pháp
2 Bước 2: Xác định động mạch Mốc giải phẫu để tìm động Chỉ đúng, gọi tên đúng
chủ lên mạch chủ lên theo danh pháp
3 Bước 3: Xác định cung động Mốc giải phẫu để tìm cung Chỉ đúng, gọi tên đúng
mạch chủ và 3 nhánh động mạch chủ và các nhánh theo danh pháp
4 Bước 4: Xác định động mạch Mốc giải phẫu để tìm động Chỉ đúng, gọi tên đúng
chủ ngực và các nhánh mạch chủ ngực và các nhánh theo danh pháp
 Trường Đại học Y Hà Nội. Ban Đổi mới CTĐTBSYK
Mẫu B. Tài liệu dành cho sinh viên
M.02B.LAB.VIS.SKL.CSP.ROL.CBA.CTĐM

5 Bước 5: Xác định động mạch Mốc giải phẫu để tìm động Chỉ đúng, gọi tên đúng
chủ bụng và các nhánh mạch chủ bụng và các nhánh. theo danh pháp.
Bảng 03: Các tĩnh mạch lớn
STT Các bước thực hiện Ý nghĩa của từng bước Tiêu chuẩn phải đạt
1 Bước 1: Xác định tĩnh mạch Mốc giải phẫu để tìm tĩnh Chỉ đúng, gọi tên đúng
chủ trên đổ vào tâm nhĩ phải mạch chủ trên theo danh pháp
2 Bước 2: Xác định tĩnh mạch Mốc giải phẫu để tìm tĩnh Chỉ đúng, gọi tên đúng
chủ dưới đổ vào tâm nhĩ phải mạch chủ dưới theo danh pháp
3 Bước 3: Xác định hệ tĩnh Mốc giải phẫu để tìm hệ tĩnh Chỉ đúng, gọi tên đúng
mạch đơn mạch đơn theo danh pháp
4 Bước 4: Xác định tĩnh mạch Mốc giải phẫu đề tìm tĩnh Chỉ đúng, gọi tên đúng
cửa mạch cửa theo danh pháp

4. Bảng kiểm lượng giá

Bảng 01: Tim
Thang điểm
STT Các bước thực hiện
Sai Đúng
1 Bước 1: Xác định vị trí của tim, giới hạn trung thất giữa 0 2
2 Bước 2: Xác định hình thể ngoài của tim 0 2
3 Bước 3: Xác định hình thể trong của tim 0 2
4 Bước 4: Xác định các thành phần cấu tạo của tim 0 2
5 Bước 5: Xác định các mạch máu của tim 0 2

Bảng 02: Các động mạch chủ

Thang điểm
STT Các bước thực hiện
Sai Đúng
1 Bước 1: Xác định động mạch phổi 0 2
2 Bước 2: Xác định động mạch chủ lên 0 2
3 Bước 3: Xác định cung động mạch chủ và 3 nhánh 0 2
4 Bước 4: Xác định động mạch chủ ngực và các nhánh 0 2
5 Bước 5: Xác định động mạch chủ bụng và các nhánh 0 2

Bảng 03: Các tĩnh mạch lớn

Thang điểm
STT Các bước thực hiện
Sai Đúng
1 Bước 1: Xác định tĩnh mạch chủ trên đổ vào tâm nhĩ phải 0 2
2 Bước 2: Xác định tĩnh mạch chủ dưới đổ vào tâm nhĩ phải 0 2
3 Bước 3: Xác định hệ tĩnh mạch đơn 0 4
4 Bước 4: Xác định tĩnh mạch cửa 0 2
 Trường Đại học Y Hà Nội. Ban Đổi mới CTĐTBSYK
Mẫu B. Tài liệu dành cho sinh viên
M.02B.LAB.VIS.SKL.CSP.ROL.CBA.CTĐM

Quy đổi sang thang điểm 10:

Điểm bảng kiểm Thang điểm 10 Điểm bảng kiểm Thang điểm 10
1 điểm 6 điểm
2 điểm 7 điểm
3 điểm 8 điểm
4 điểm (Đạt) 9 điểm
5 điểm 10 điểm

5. Tài liệu học tập

- Giải phẫu người (2006), Nguyễn Văn Huy, Nhà xuất bản y học, 198-221 (Bài 19,20).
- Atlas giải phẫu người (2007), Frank H. Netter, Nhà xuất bản y học, Hình
200- 230, 282-303.

6. Tài liệu tham khảo

- Giải phẫu người (2004), tập 1, Trịnh Văn Minh, Nhà xuất bản giáo dục, 63-217.
- Gray’s Anatomy for Student , 3rd, Elsevier, 18-241.
- Thiemme Atlas of Anatomy, Vol2: Internal organs, second edition, 70-170.

Trưởng Module Giảng viên biên soạn

Phạm Mạnh Hùng Phạm Duy Đức