Professional Documents
Culture Documents
სოხუმში დაბრუნება ბაკმის გამომც.
სოხუმში დაბრუნება ბაკმის გამომც.
gamarjoba, soxumo!
katerebis navsadguri
berias saxli
sawvimari labada
zmaneba: `matarebeli~
puris maRazia
baTu danelia da me Cais vsvamT. gareT Tovs.
berias saxlSi civa, magram Cai, ase Tu ise, gvaTbobs.
RamiT Tovli movida, pirveli Tovli, sveli da mZime. gadaaTeTra umal yovelive,
magram diliT dnoba daiwyo.
axlac Tovs, magram ukve meCxeri, naxevraddamdnari fifqebi efineba qalaqs.
baTu aRelvebulia _ Cemken momavalma kaci naxa puris rigSi mkvdari, leoniZis
quCaze, yofil kirovze.
jer puris baraTebi ar arsebobs da puri misia, vinc iyoCaRebs, dRe da Rame
zedaxoraa maRaziasTan, puri rom iyido, an didi gamZleoba da moTminebis niWi unda
gqondes, an kidev sindisze aiRo xeli.
Rames uTeven purs. maRaziebTan kocons agizgizeben da mTeli Rame mxolod isiniRa
anaTeben Cabnelebul ubnebs.
_ axla rogori amindebia viTom avstraliaSi? _ mekiTxeba baTu.
_ ra Tqma unda, mziani, aba, avstraliaSi Tovls ra unda?!
baTus avstraliaSi unda wasvla. samuSaos viSovni, erTi-ori weli davrCebi,
mTargmnelobiT kolegiaSi karga xania xelfasic ar amiRiao.
Tumca, ra, xelfasic rom aiRos, ra mere _ or dResac ar eyofa.
wina dRiT romeliRac firmaSi viyaviT, maCabelze, mweralTa kavSiris win. firma
sazRvargareT samuSaod wasvlis msurvelebs uwyobs xels.
fuli maSinve gadagvaxdevines, konsultaciisaTvis. mere sainformacio biuletenebi
gadagvifurcles. kanada xe-tyis gadasazidi manqanebis mZRolebs uxmobs, germania _
mSeneblebs, saberZneTi _ eleqtroinJinrebs, avstralia ki ufro _ xis ostatebsa da
oficiantebs.
_ xis ostati Sen xom ara xar, magram oficiantobas SeZleb? _ vekiTxebi baTus.
_ ratomac ara, xelfasi aTas dolarze metia, binac ufasoa.
_ magram ena, inglisuri?..
_ hoo, _ saxe eRuSeba, _ magram viswavli, kaco, yvela swavlobs, me ra, ver
viswavli?
gareT Tovs.
modis Zia karlo _ mweralTa saxlis komedanti. Zia karlo oTxmoc wels mitanebuli
kacia. rogorc TviTon ambobs, _ adre `benzinSi muSaobda~ da yovelTvis SeZlebulad
iyo.
_ esaa saqme?.. Tvalebi uwyliandeba Zia karlos, _ Cemi erTi Tvis xelfasiTa da
pensiiT oTx boTl Rvinosac ver viyidi. rogor, SenTan, soxumel kacTan, erTi Wiqa
Rvino ver davlio?
axla samive Cais vsvamT.
_ esaa saqme? nemsi da Zafi ra aris, isic ara gaqvT, _ TiTqmis tiris Zia karlo.
_ ara uSavs, Zia karlo, yvelaferi kargad iqneba, arc Tu ise daRupuladaa saqme, _
vamSvideb.
is adre aqve cxovrobda _ sololakSi, berias saxlis mosazRvre SenobaSi. axla misi
qaliSvilis ojaxia iq, Tavad meuRlesTan erTad saburTalozea. Zia karlos kargad
axsovs, rogor aaSenes berias saxli. mezoblebs am saxlisken gamoWrili fanjrebi
amoagmanines. amoavses Zia karlos sarkmelic. ase rom, ezoSi iSviaTad moseirne
lavrenti pavloviCi mxolod axloRa mdgari Senobebis yru kedlebsRa Sescqeroda. ar
vici, ra saidumlos inaxaven es kedlebi, magram maSin, etyoba, ase iyo saWiro saxlis
mflobelisTvis; drosac ase sWirdeboda. mxolod berias sikvdilis Semdeg aRadgines
mezoblebma amoSenebuli fanjrebi...
_ Sida kibec iseTi hqonda, fexs rom Sedgamdi, misi Wriali mesame sarTulze ismoda.
specialurad gaakeTebina es, eSinoda, albaT frTxilobda, _ miyveba Zia karlo.
ramdenjerme momiwia am kibeebze asvlam. axla igi ar Wrialebs.
gareT isev Tovs, Cven kvlav Cais vsvamT...
saSinelebaa, kibis yovel gaWrialebaze krTebode. saSinelebaa, Seni mizeziT mezobeli
bnel oTaxSi cxovrobdes.
baTu saxlSi mepatiJeba, wavideT, erTi-ori dRe CemTan darCio. wina RamiT, roca Suqi
movida, mWadi gamoacxo. marTalia, mWadi ukve civia, magram mainc xom mWadia. cxare
sawebelSi Samaia Caawyo. Samaia Tevzia, Tbilisis zRvaze iWers zafxulobiT, mere mzeze
axmobs. dRes, Cems pativsacemad, mTeli duJini Samaia Caawyo sawebelSi, anu `daamxeca~.
es baTus terminia, rac niSnavs, rom Zalian kargad gaakeTa. winaT Cemi TandaswrebiT
aseve `daamxeca~ badrijnis kerZi.
kidev mwnili aqvs baTus, kidev mezoblad mcxovrebi daTo mWedluris imedi _
SemogvierTdeba daTo da dapirebul karg kaxur Rvinos Semodgams magidaze.
baTus macivarSi sami kvercxi udevs. macivari karga xania, rac ar muSaobs, misi
SesakeTebeli fuli ara aqvs. kvercxebi rva Tvea macivarSi devs. isini, ra Tqma unda,
gafuWebulia, magram es ar aris mTavari. mTavari isaa, rom gamoaRebs baTu macivars,
daxedavs kvercxebs... ese igi, produqtebiT momaragebulia! mere kmayofili mixuravs
macivris kars, miujdeba magidas, dalevs naxevrad uSaqro Cais da mere lojSi gaSlil
loginSi Cawveba. loji misi kabinetia. logini ki sawolicaa da aseve saweri magidac.
mTeli Rameebi Zili ar ekareba, leqsebs wers.
baTu marto cxovrobs varkeTilSi. meuRle Svidi wlis winaT daeRupa avariaSi, Tamaz
baZaRuasTan da mis ojaxTan erTad. mxolod baTu gadarCa maSin.
vemSvidobebiT Zia karlos. vicvam Cems germanul qurTuks. es NATO-s jarebis
qurTukia, naxmari. germanelebma gviwyalobes, Camoitanes da TviTonve dagviriges
ltolvilebs.
Zia karlo meubneba, rom gasaRebi samalavSi eqneba. samalavad gabzarul kedels
viyenebT. kars boqlomiT vketavT. ise Taviseburad sainteresoa boqlomdadebul oTaxSi
cxovreba.
Tovs. quCaSi Wyapia. mivuyvebiT maCabels. me xeljoxiT mivdivar. jerjerobiT ver
moviSore es xeljoxi. uReltexilma fexi ufro gamiRiziana. arada, Zalian ar
gvimarTlebs me da Cems muxls. soxumSi ivlisis dabombvisas, erTxel kidev damizianda.
vuxvevT leoniZeze, puris maRaziasTan.
baTu adgilze xevdeba. xeliT miCvenebs skamZelisaken.
skamZelze kaci asvenia. is ase, samocdaaTi wlis iqneba. maRali, tansruli.
_ es raa... jer kidev ar wausvenebiaT es kaci?.. ukve xom samia dawyebuli? _
ratomRac me mekiTxeba baTu.
gardacvlilisaTvis viRacas saxeze gazeTi gadaufarebia, magram mis WaRara Tmas
gazeTi mainc ver faravs.
skamZelTan didi xnis winaT Caferflili koconis sveli, CaSavebuli nacari yria.
Tovlis fifqebiT dasvelebuli gazeTi gadahkvria saxeze gardacvlils. gamokveTilad
Cans cxviri da Tvalis Rrmulebi. kaci romeliRac speqtaklis niRbian personaJs hgavs,
gazeTis niRbians. ase mgonia, cocxalia, magram jer ar dgeba, radganac roli bolomde
unda iTamaSos, Tanac kargad unda iTamaSos. amitomac ar dgeba, ai, daixureba farda, da
wamodgeba igi, RimiliT gadaxedavs rigs.
vis hgavs am niRbiT, vis? verafriT vixseneb.
gazeTSi, albaT, axali ambebia dastambuli, parlamentis dRiuri, gulaxdili
dialogebi, interviuebi, aseve aucileblad iqneba cnobebi seqs-bombebze, sawvavze,
amindze, gazze, omze, mSvidobaze, oriode anekdotic... sxvanairad ra gazeTi iqneba?!
_ saswrafos gamovuZaxeT, benzini ara gvaqvso, gviTxres, _ gveubneba xanSiSesuli,
susti kaci, _ Cven ar viciT sadauria, velodebiT, iqneb, naTesavebma moakiTxon, xom
moisakliseben saxlSi...
_ meriasac SevatyobineT, magram kaciSvili araa Cveni patroni, _ ambobs
gawiwmatebuli qali.
gazeTidan Camocurebuli wveTebi qvafenils ecema.
ra vqnaT? ra movimoqmedoT? riT vuSveloT?
uReltexili maxsendeba, TovlSi Cayinuli gardacvlilebi. ver vSvelodiT veravis,
magram iq uReltexili iyo, aq ki qalaqSi varT! dedaqalaqis uReltexilze!
puris maRaziasTan, wina dReebisgan gansxvavebiT, araa zedaxora, magram mainc modian
adamianebi da rigSi dgebian. ra qnan _ puri undaT. modian, wess icaven. meCxeria rigi.
adamianebi, aseve wina dReebisgan gansxvavebiT, ufro pativs scemen erTmaneTs _ urigod
aravin cdilobs puris aRebas. TiTqos raRac SeTqmulebis monawileebi ariano _ arc
kinklaoben, arc Cxuboben. gasvenebis wesi da rigia puris maRaziasTan, panaSvidebis,
oRond erTicaa _ aravin uyurebs micvalebuls, Tavisuflebis moednisaken imzirebian,
ufro Sorsac _ gorakebs iqiT.
yiduloben purs da swrafad Sordebian iqaurobas.
... da pirvelive wamebidan, pirvelive nabijebidan Tavidan iSoreben mogonebebs
gazeTisniRbian kacze.
bavSvoba gamaxsenda: mezoblis monadire ZaRlma, sulTanma, Cvens katas knutebi
dauxrCo. maRaziidan movdivar, puri momaqvs. vxedav _ kata daxocil knutebTan mimodis,
knavis, purs mTxovs. damxrCvali knutebis naxviT SeZrwunebuli usityvod vdgavar. kata
kvlav knavis. angariSmiucemlad vtexav purs da katas vugdeb. puris natexi knutebTan
ecema. kata mSvidad, auCqareblad Wams purs, iqve, Tavis damxrCval knutebTan. cota xnis
Semdeg mas qvebis sroliT vagdeb saxlidan...
igi ki am dros Cvens Soris dadis _ gardacvlilis aCrdili, gana tyuil-marTali
ambebiT daserili gazeTidan gvicqeris, dadis da TiToeul Cvengans evedreba _ Svilebo,
Zmebo, debo, RmerTi ara gwamT, nu damtovebT am Tovl-WyapSi marto, acnobeT Cemianebs,
wamiyvaneT saxlSi... SeatyobineT Cemebs. wamiyvaneT saxlSi... daSinebuli var, daSinebuli...
mas aq aravin icnobs.
ltolvilia iqneb?!
vuaxlovdebiT univermaRs. jixuri, jixurebi, `marlboro~, `bondi~, `lm~... Tvals
varideb Wyetelakolofebian sigaretebs. vyidulobT `primas~.
_ bratok, bratok, bratok, bratok... _ maCerebs moxuci, veteranis samkerdeniSniani
maTxovari.
vaZlev fuls.
_ Дай еще, у тебя еще есть!
baTu Riziandeba:
_ es vin aris, magisi...
CavdivarT metroSi.
metroSi fuls ar vixdi. me xom ltolvilis sabuTi maqvs. Tumca, ara, ltolvilis
ara, sabuTs ase aweria _ iZulebiT gadaadgilebuli piris mowmoba.
mokled, baTu da iZulebiT gadaadgilebuli piri metroSi Cadian.
kidev kargi, metro muSaobs.
eskalatori Wrialebs. ufro zustad, eskalataroebi Wrialeben, rogorc daRmavali,
aseve aRmavali, albaT, didi xania, rac aravis daupoxavs isini. mgzavrebi Cumad arian.
mxolod WrialiRa ismis.
mgzavrebs CamogrZelebuli saxeebi aqvT, gaSeSebuli, uazro mzera. ruxi feri
gadahkravT. SeiZleba imitomac, rom metroSi susti ganaTebaa. isini erTmaneTis zurgs
uyureben an TavianTi fexsacmlis Wvints, an kidev arafers.
iSviaTad gadaxedaven Camavalni amomavalT. aseve, piriqiT. zogi imitom icqireba meore
mxares, rom nacnobs mokras Tvali. umravlesobas ki aravis naxva ar surs da amitomac
arafers da aravis uyurebs.
iqneb aseTive eskalatorebi Wrialeben sadRac maRla, Rrublebs miRma, erTiT adian
isini, romelTa kuTvnili puri da
wyali damTavrda ukve miwaze, meoreTi ki isini Camodian, romlebic yovel wuTsa da
yovel wams ibadebian dedamiwis sxvadasxva kuTxeSi.
Cvenc ase CamovediT da ase avalT, albaT, Cvenc SevcqerodiT erTmaneTs am zeciur-
miwieri mogzaurobisas, Cven _ mimaval-momavalni, magram dabadebis mere rodi gvaxsovs
es.
is _ puris rigSi daRupuli kacic miWrialebs, SeiZleba, axla zecisaken. netav
rogori mzeriT moacilebs maT, romlebic ase moiswrafvian Cvenken? ukeTia Tu ara isev
gazeTis niRabi? iRvenTeba Tu ara wveTebi gazeTidan? eubneba Tu ara is kaci danarCen
mgzavrebs _ Svilebo, debo, Zmebo, daSinebuli var, daSinebuli, ar damtovoT marto,
RmerTi ara gwamT, saxlSi wamiyvaneTo...
rogor Sexvdeba netavi misi saxli _ zeciuri sauflo?..
baTu Cumadaa. iqneb im kacze fiqrobs an araferze... an avstraliaze.
marTlac, rogori amindebia axla avstraliaSi? Tbila Tu civa? Tu... iqneb arc Tbila
da arc civa. iqneb arc aris avstralia amqveynad da sulac gvatyuebdnen georafiis
maswavleblebi, televizorebi, gazeTebi... iqneb am duniaze mxolod es puris maRazia, es
mkvdari kaci da es Wrialaeskalatoriani metroa da meti araferi!
soxumis yure
zRvas, gaTbeba Tu ara, ar vSordebi. aris dRe, saaTobiT ar amovdivar wylidan. bolo
wlebSi ki, samwuxarod, dro naklebad mqonda. axla vnanob: sxva rameze ar unda
damexarja zRvisTvis gankuTvnili dro.
turbazis plaJze davdivar xolme, saxlTan axlosaa, xanac _ maWaraSi.
plaJebi erTmaneTisgan gansxvavdeba _ maWaris sanapiro qviania, zogjer did lodebsac
waawydebi wyalqveS; kelasuris _ qviSiania da amitomac wyali aq xSirad amRvreulia,
Tumca, zRvaSi Sesvla fexisgulebs siamovnebs _ qviSaze miabijeb. turbazis plaJi
wvrilkenWovania da zRvac aq sxva adgilebTan SedarebiT, dawmendili, xandaxan
kamkamacaa. centraluri univermaRis win sanapiro dabinZurebulia, Tumca, xalxi
arasodes aklia iqaurobas.
didebuli plaJebi aqvs gagrasa da biWvinTas, magram axla rom vixseneb, mikvirs _
soxumis yures garda sxvagan arsad micuravia, Tumca, gagraSic xSirad davdiodi,
biWvinTaSic, oCamCireSic, baTumSic da foTSic. odesaSic vyofilvarT, ialtaSi,
novorosiiskSi da, ra Tqma unda, soWSic (yvelaze xSirad _ soWSic).
amboben, miuseras aqvs didebuli sanapiro, umSvenieresi
wyalqveSa samyaro. arada, sul vapirebdi miuseraSi sacuraod wasvlas. vnanob...
wyalqveSa curvis niRbiTa da miliT vcurav. jer erTi,
wyalqveS yvelafers vxedav, TiTqos televizors uyurebo, da garda amisa, mili
sunTqvas miadvilebs. SemiZlia, ori-sami saaTi SeuCerebliv vicurao. ise SeveCvie niRabsa
da mils, rom ukve maT gareSe curva miWirs.
sanapirodan ori kilometris daSorebiT uzarmazari rusuli gemi dgas. gemi
tvirTmzidia, Ruza aqvs CaSvebuli. zRvaze xSiri, patara talRebi iqoCrebian, magram
miuxedavad amisa, gadavwyvite, gemamde gavcuro. ukve Sua zafxulia da mec, ase vTqvaT,
formaSi var.
mivcurav auCqareblad, staieris moTminebiT.
niRbidan Tavdapirvelad kenWebs da wvril Tevzebs vxedav, ocdaxuTi metris iqiT ki
qviSa iwyeba. mziT ganaTebul qviSaze zRvis wvrili lokokinebi irevian. kidev oci
metri da fskeri lurjad inisleba da TvalTaxedvidan qreba. irgvliv mxolod
silurjea, meti araferi. xandaxan aqa-iq meduza gailevebs, xanac mozrdili kefali, esaa
da es, mzis sxivebze wvrili
mtveriviT moCanan zRvis mikrosxeulebi. mivcurav. mxolod wylis Sxefebis ritmuli
xmaRa mesmis.
xandaxan Tavs vwev da gems gavxedav, sworad mivcurav Tu ara.
gemisgan xelmarjvniv soxumis Suaguli moCans, porti da portSi mdgari TeTri,
veeberTela saokeano laineri, soxumis mTa da satelevizio anZa, saxlebi, evkaliptebi,
kiparisebi. yvelaze Sors ki Suquraa. SuadRea, magram mainc inTeba da qreba Suqura,
inTeba da qreba. SuqurasTan iwyeba (an iqneb mTavrdeba) soxumis yure.
xelmarcxniv plaJebia, mwvane gorebi da gulrifSi. soxumis yure sadRac Sors,
gulrifSSi mTavrdeba (an sulac iwyeba).
xandaxan zurgze gadavtrialdebi da ise mivcurav. Tan sanapiros vakvirdebi. karga
manZili gamicuravs, gliserebisa da motoriani navebis zolSi var. aq yofna saSiSia,
vinicobaa, romelime menavem ver SegamCnios da...
erTi aseTi Tviseba aqvs soxums (albaT, iseve, rogorc yvela sazRvao qalaqs) _
zRvaSi Sesuli, rac ufro Sordebi, miT ufro lamazdeba. TandaTanobiT msubuqdeba misi
saxlebi, gorebi, plaJebi, TiTqos Tavadac talRebze tivtivebso, ufro lurjdeba,
mwvandeba, wiTldeba da yviTldeba erTbaSad maSin.
mivcurav da vfiqrob, rom axla yvela zRvasa da okeaneze mivcurav erTdroulad,
Cemi zRva xom yvela zRvasa da okeanes ukavSirdeba. Sors gliseri moCans. maRla ki
WrelparaSutiani kaci. kaci glisers TokiTaa mibmuli. es axladSemosuli gasarTobia
soxumSi. Txilamurebian-paraSutian damsvenebels Tu adgilobrivs gliseri gaaqanebs da
isic cota xanSi haerSi aiWreba. daaxloebiT asi metris simaRleze mifrinavs.
warmovidgine, ra netarebaSia, iqneb mec vcado bedi.
uceb `biTlzebis~ simRera ismis. Tavs maRla vwev. Cemgan asormocdaaTi metris
moSorebiT kateri micuravs. katerebis plaJidan qalaqis centrisken gadayavT
soxumelebi da qalaqis stumrebi. saxegacinebuli qalebiTa da kacebiT savsea kateri.
aqa-iq irevian sportuli, afriani navebi.
niavi Zlierdeba, talRebic xSirdeba.
sportsmenebs moswonT aseTi amindi, TavTavianT afrebs moxerxebulad ucvlian
mimarTulebas, ostatdebian, varjiSoben.
baidarebi da kanoebi aseT talRebSi gamosvlas eridebian. isini aseT dros besleTze
varjiSoben, zRvis SesarTavTan.
xandaxan skuterebis gamayruebeli xmauri axSobs zRvis idilias. isini rwyiliviT
daxtian talRebidan talRaze da udides siCqares aviTareben.
erTxel erTma soxumelma sportsmenma skuteri damatebiTi motoriT gaaZliera,
zRvisfrad gadaReba da sazRvargareT gaqceva scada _ neitraluri wylebisken gaswia,
magram mesazRvreebma daiWires. amboben, gaasamarTleso.
navebis navsadguri besleTzea. iqidan navebs diliT adre zRvaSi gasvlis ufleba ara
aqvT, mxolod Svidi saaTis Semdeg. saRamos rvis mere ki navsadgurs unda daubrundnen.
yoveli gasvlisas navebisa da katerebis nomrebs iweren, saRamoobiT ki maT navsadgurSi
dabrunebas amowmeben. garda amisa, verc Suquras iqiT gaxval da verc gulrifSs iqiT.
verc zRvaSi Sexval Rrmad, gakontroleben _ neitraluri wylebi axlosaa. TurqeTic
yuris ZirSia.
erTxel vano dvalaZem, Temur mJaviam, jano RoRoberiZem da me gadavwyviteT vanos
naviT gagraSi CavsuliyaviT. saSvzec ki daviwyeT sirbili, magram ocneba ocnebad darCa.
ise, vanos naviT xSirad gavdivarT xolme saTevzaod. vanos navs gverdebSi carieli
balonebi aqvs datanebuli, wyliTac rom aivsos, ar CaiZireba. koxta kacia vano, navs
tentic Seukera, manqanis savarZlebi daamontaJa, sportuli saWec dauyena.
vercxlisferi, brWyviala ankesebiT vTevzaobT. TiToeul Zuas 20-30 ankesi aqvs
mikvanZuli. ankesebs satyuara ar sWirdeba, Tavadaa satyuara, wyalSi CaSvebuli
ankesebi mzis sxivebze iseT ciags iwyeben, rom Tevzma Tvali Tu mohkra, umal iqve
Cndeba. aseT dros mTavaria, TevzTa qaravnebis gzasavalze moxvde. Cven ramdenjerme
gagvimarTla. maxsovs, ankesebidan stavridebis moxsnas ver vaswrebdiT. naxevar saaTSi
erTi didi vedro avavseT TevziT... mozrdil qafSiebsac ase viWerdiT.
kefalis daWera navidanac SeiZleba, magram ufro xSirad mas napiridan iWeren,
`fantomasiT~. `fantomasi~ ankesebis Taviseburi sistemaa, wriulad ganlagebuli,
romelic specialuri, katletis magvari surnelovani masiT ifareba. mere `fantomass~
joxiT Sors isvrian zRvaSi da Zuas meore bolos miwaSi Casobil bambukze, an patara
joxze amagreben. moxerxebul meTevzes ramdenime aseTi `fantomasi~ aqvs. kefali didi
Tevzia, or-sam kilosac iwonis xolme. ufro xSirad siRrmeSi dacuravs. aRmoaCens Tu
ara `fantomass~ kefali, mis Wamas iwyebs. amas meTevze umal grZnobs patara joxis
vibraciiT. Semdeg igi Zuas napirisaken qaCavs. kefali mosdevs `fantomass~, an ylapavs
ankess, an kidev _ sasusnavis devnaSi lamis xmeleTze amosul kefals meTevze joxiT
klavs.
meTevzeebiT Suquras raionia cnobili. iq ufro rusebi cxovroben, TiTqmis yvela
meTevzea. soxumelebi SuquraSi yiduloben Tevzs, Tumca, bazaric savsea TevzeulobiT.
marTalia, krZalaven, magram gamyidveli mainc axerxebs mis gayidvas, myidveli ki _
yidvas.
erTxel, vanom da Temuram daiJines _ kefali roca mzeze gasaTbobad amocurdeba
zRvis zedapirze, SegviZlia, isini SurdulebiT davxocoTo. amis gagonebaze siciliT
CavbJirdiT gia erqvania da me. isini gagulisdnen, davniZlavdiT. mokled, SurduliT
mokluli Tevzebi Cven ver vnaxeT. ise, SurdulebiT moTevzave vanosa da Temuras rom
warmovidgen, axlac mecineba xolme.
Tevzebis mefe soxumelTaTvis ki mainc qambalaa, romelic zRvis fskerze binadrobs.
misi daWera akrZalulia, radganac ukve gadaSenebis pirasaa misuli. mas adamianis garda,
gogirdwyalbadic spobs. rac dro gadis, gogirdwyalbadis done Sav zRvaSi matulobs
da TandaTanobiT faravs zRvis fskers. sadac is aRwevs, sicocxle qreba. brakonierebi
qambalas badeebiT iWeren _ Cayrian zRvis fskerze badeebs, adgils moiniSnaven da meore
dRes midian, qambala badeebSi ixlarTeba. axaldaWerili qambala Tavis muq fers ar
icvlis, Tu feri Seicvala, momwamvleli xdeba, saWmelad ar varga...
mivcurav, TandaTanobiT vuaxlovdebi gems.
Sors meTevzeTa seinerebi ilandebian. seinerebia Tu samxedro gemebi? ara, seinerebia.
samxedroebi iSviaTad Semodian soxumis yureSi. siRrmeSi dganan xolme. aTasSi erTxel
wyalqveSa navic gamoCndeba xolme. erTi-orjer pirdapir portsac moadga.
didebuli ramaa zRvaSi curva, micurav da aTvaliereb samyaros _ qalaqs, garemos,
zRvas, cas, Tan Sens safiqralsac fiqrob, warsuls igoneb, samomavlo gegmebs adgen.
ramdeni xania, minda soxumis yure gadavcuro _ qalaqis erTi bolodan meoremde,
kelasuridan _ gumisTamde. megobarsac movelaparake _ vova norakiZes, naviT gamomyevi-
meTqi, magram verc am saqmes movabi Tavi.
ai, gamoCnda kidec warwera gemze _ Одесса. ratomRac ruseTis gemi megona, es ki
ukrainisa yofila.
kidev ramdenime wuTi da gemTan var. axlodan bevrad didia, vidre Soridan Canda.
xels vartyam mis sqel, CaJangul, xavs da wyalmcenareebmodebul korpuss. uceb SiSi
mipyrobs _ vaiTu, amuSavda misi giganturi Zrava.
WianWvelad vgrZnob Tavs mis siaxloves.
vSordebi gems da ise vaTvaliereb. gembanze sarecxi gaufeniaT. ramdenime
iluminatoridan wyalSi CaSvebul Zuas vxedav _ Tevzs iWeren. zogan gamxmari Tevzi
hkidia. moajirs dayrdnobili mezRvauri xels miqnevs. mec vuqnev xels. cota xans
zurgze vwevar, visveneb. Semdeg ukan vbrundebi. am siSoridan Znelia, gaarCio, romelia
Seni plaJi. orientirad ministrTa sabWos dasasvenebel saxls viReb. revoluciamde es
smeckois saxli iyo. axla mTavrobisaa; smeckois baRic dendroparkad gadaakeTes.
ukan dabruneba Zneldeba _ talRebma imZlavra da xSirad miwevs dasveneba. garda
amisa, dinebasac sadRac mivyavar.
daaxloebiT erT saaTSi napirze amovdivar...
rodesac curviT guls vijereb, napirTan kiborCxalebs veTamaSebi xolme.
kiborCxalebi lodebSi, ufro xSirad ki zvirTmWrelebis filebs Soris budoben.
lodebsa da zvirTmWrelebze saocrad swrafad moZraoben isini, xolo Tu maT
moSordnen da wylis meti sayrdeni ar miecaT, ususurebi xdebian. xelisgulisodena
kiborCxalebic damiWeria. mwared ikbinebian, amitomac xeli unda moarido maT marwuxebs
da TiTebi zurgSi CasWido.
wvrili kiborCxalebi ki zRvis fskerze cxovroben, mziT gamTbar fskerze darbian
xolme. rogorc ki saSiSroebas igrZnoben, TavianT cirkis klounis qudiviT saxlSi
SeZvrebian da gaitrunebian. maT dasaWerad 5-7 metris siRrmeSia saWiro CayvinTva. ar
aris didi siRrme. maTze nadiroba ki sainteresoa. bavSvobisas xSirad viWerdi xolme
zRvis binadrebs, magram yovelTvis isev zRvas vubrunebdi.
wyalqveS yvelaze xSirad zRvis Rorjoebs Sexvdebi. isini Zlier swrafebi arian,
vecade, magram xeliT verasodes daviWire. iSviaTad zRvis mamlebs naxav, Sav mocekvave
didebul Tevzebs. erTxel gvelTevzac movinadire, xeliT daviWire. gvelTevzebi cotani
arian, TiTqmis amowydnen. kefalsac naxav xolme. qambala ki arasodes Semxvedria.
gundebad dacuraven vercxlisferi qafSiebi. gansakuTrebiT diliT arian lamazebi.
erTxel metad ucnaur da umSvenieres Tevzebsac gadavawydi _ momwvano-
movercxlisferoebs, neonis TevzebiviT sanaxevrod gamWvirvaleebs. sadRac wavikiTxe,
rom Sav zRvaSi yvelaze lamazi Tevzebi luizianebi ariano. ar vici, iqneb luizianebi
iyvnen isini.
ximinjebsa da zvirTmWrelebs midiis niJarebi ekvrian. maTgan berZnebi saukeTeso
delikatess amzadeben.
rodesac dilis mzes wyalqveSeTidan amoxedav, Tavi ubednieresi kaci ggonia _
irgvliv wyalqveSa samyaro fusfusebs da saqmianobs, dacuraven `reaqtiuli~ meduzebi,
wrialeben
zRvis Rorjoebi, kamkamebs wyali, mimoiqceva talRebi, Cxrialebs wvrili kenWebi.
amoyvinTav da sxva samyaroa _ miwis. wyalqveSa samyaros, samwuxarod, soxumSi cota
icnobda. miwis qveyanas ki _ did-patarianad _ yvela.
Cemi mezoblebidan yvelaze xSirad jumber beTaSvils, paC barcicsa da zaur wulaias
vxedavdi turbazis plaJze. ramdenjerme bagrat Sinqubac vnaxe. is betonis safexurze
icvlida tansacmels, dinjad midioda zRvisken da aseve dinjad Cadioda wyalSi.
gverdiT ministrTa sabWos dasasvenebeli saxlis plaJi iyo. iq miliciis
polkovniki, avtoinspeqciis popularuli muSaki Sali adleiba dadioda xolme,
TiTqmis yovel dila-saRamos. mas plaJze Tavisi gasaxdeli oTaxi hqonda gamoyofili.
movidoda, gaaRebda gasaxdelis Carazul kars, tansacmels gaixdida, iq datovebda da
zRvisken amayad gaemarTeboda, TiTqos mTeli zRvis mflobeli yofiliyo. ramdenjer
minaxavs, Tu rogor esalmeboda Sali adleiba dabla, betonis safexurze Camomjdar
bagrat Sinqubas. oRond maSin ratomRac krTeboda xolme.
sxvaTa Soris, adleibas `sacivis polkovniks~ uZaxdnen. moskovSi hyolia erTi
didCinosani, romlis ojaxs Zalze hyvarebia sacivi. adleiba eSeraSi erT sacivis
didostat qals yovel mesame dRes avtoinspeqtoris xeliT indaurs, nigozsa da
sxvadasxva sanelebels ugzavnida. mere mza sacivs xuTlitriani TermosiT moskovis
TviTmfrinavs ayolebda, moskovSi ki sacivs im didCinosnis manqana xvdeboda. ase rom,
Sali adleiba mokle droSi maiori, podpolkovniki da mere polkovnikic gaxda.
es ambavi ise movyevi, sxvaTa Soris, kalami gameqca. Tumca, soxumis yuresTan, ase Tu
ise, masac aqvs raRac kavSiri.
imdroindel soxumis wylisqveSa da wyliszeda samyaros rom vixseneb, im zRvasa da
im miwas rom vigoneb, vnatrob xolme _ rad ar var amfibia-meTqi. roca xmeleTi Tavisi
gauTavebeli problemebiT damRlis, zRvaSi vicxovreb, roca iqac momwyindeba, miwaze
amoval.
axla sad vicxovrebdi? axla CavyvinTavdi Sav zRvaSi sadRac, baTumTan an foTTan da
XXI saukunis dasawyisis soxumSi amovyvinTavdi.
magram es maSin, Tu amfibia viqnebodi...
paTanatomiis ganyofileba
Zveli soxumis ambavia es ambavi. oTar miqaZem momiTxro aTiode wlis winaT, Zvelma
soxumelma.
revoluciamdel soxums, iseve, rogorc yvela zRvispira, silamaziT Tavmomwone
qalaqs, faetonebi hyavda. garda imisa, rom faetonebs soxumelebi mimohyavdaT, riTac
Zvirfas dros uzogavda da manZils umoklebda, moqeifeebsac daaseirnebda xolme. oRond
im gansxvavebiT, rom loT-SfoTebs droisa da manZilis sul sxva SegrZnebiT
ajildoebda.
erTxelac ramdenime soxumelma yoCma mTeli dRiT iqirava faetoni. Rvinis Zmakacebi
xan erT duqans miadgebodnen, xanac meores. sxvaTaSoris, es tradicia _ erTi dRis
ganmavlobaSi sxvadasxva restoranSi lxinisa, bolomde SemorCa qalaqs.
hoda, imas mogaxsenebdiT, yoCebma ramdenime duqani moinaxules-meTqi. anda, rom
icodeT, ra duqnebi iyo maSin soxumSi. erT-erTs `wiTeli Tevzi~ erqva da mxolod
TevzeuliTa da TeTri RviniT umaspinZldeboda stumrebs. iyo duqnebi, sadac mxolod
xarCo, Romi da Savi Rvino hqondaT. zogan _ lobio, mwnili da izabelas Rvino...
soxumis gasasvlelTan mdgar duqans «Не уезжай, голубчик» erqva... da ase Semdeg.
evropuli restornebic iyo. iq ufro Sampanursa da koniaks etanebodnen.
Cvenma yoCebma im dRes arc erTi duqani ar datoves uyuradRebod. restoranic
moinaxules. iq erTi vedro `Sampani~ daalevines Turme faetonSi Sebmul ulays. ar
vici, iqneb evropuli civilizaciis abuCad agdebis mizniT gaakeTes es. Zneli saTqmelia.
Semdeg dol-garmonis TanxlebiT simRera-simReriTa da mauzeris sroliT bazrisaken
gaaqanes faetoni. iqac duqani egulebodaT.
bazarTan miaxloebisas franguli SampanuriTa da qarTul-afxazuri satrfialo
simRerebiT aRgznebulma ulayma Robeze mibmuli TeTrze TeTri, lamazze lamazi faSati
ixila. ixila da iqiTken gaqanda Tavisi faetoniT, momRerali moqeifeebiTa da dol-
garmoniT. gaqanda... da gaqanda...
mokled, ramdenime yoCi ayiravebuli faetonidan Camovardnila da miwas danarcxebia,
ramdenimes ki, sxvaTa Soris, musikosebsac, faetonSi ris vai-vaglaxiT mouxerxebiaT
Tavis Sekaveba da ase ritmulad irweodnen ulayTan da faetonTan erTad, Tanac
moulodnelad momxdar ambavSi vergarkveulni simRerasac agrZelebdnen Turme...
ar gagecinaT? ara?! uxamsia? ase iyo da? vfiqrob, asatania, Tumca, Tqveni nebaa, Cemo
batono Tu Cemo qalbatono. me ki miyvars es patara ambavi, radganac Zveli soxumisaa
igi, Cemi qalaqis ambavia. yovelTvis meRimeba xolme, rodesac SampanuriT gabruebuli
Tanameinaxe-ulayis wyalobiT bunebis idumal da maradiul ritms ase moulodnelad da
ase ucnaurad ayolili faetonSi momRerali yoCebi maxsendeba.
ar minda daviwyebas mieces es ambavi.
iyos, darCes am furclebze!
gana ras gviSavebs?
soxumSi dabruneba
devnilTa uReltexili
... uReltexili bevrad adre daiwyo, ufalo, vidre masze Sevdgi fexi... da es
meramdene saukunea, rac me da Svili Cemi, mSobeli Cemi, axloblebi, Zvirfasi adamianebi,
cocxlebica da gardacvlilebic, isinic ki, romlebic amis Semdeg unda moevlinon
qveynierebas, yvelani erTad mivabijebT am uReltexilze. mivabijebT uxmod, Tovs da
yinavs... rogor daiRala sxeuli da rogor moiqanca suli... guliscemac gaqra TiTqos
sadRac, arada mivabijebT da mivabijebT jiutad da erTgulad, gzas ki aRar uCans
bolo... Sen uSvele yvela devnils, Sen daifare yvela gaWirvebuli, mamav Cveno, naTelo
diado, rwmenav... _ daaxloebiT ase vesaubrebodi RmerTs ori oqtombris saSinel Rames
saken-Wuberis uReltexilis umaRles monakveTSi, swored im Rames, rodesac Cems
Tvalwin da Cems xelebSi ramdenime adamianma CitiviT dalia suli.
mamiseuli saxli sofel maWaraSi 27 seqtembris saRamoJams davtove. Cemi sakmaod
moZvelebuli `volgiT~ momyavs deda, Zma da megobari _ gela mamforia. meuRle da
salome TbilisSi arian, amitomac SedarebiT mSvidad var.
27 seqtembers soxumi daeca. kodoris xidi vera da ver gaarRvies sxvadasxva
nomrisa da mrisxane dasaxelebis korpusebma da batalionebma. xalxi iZulebulia xsnis
erTaderT _ svaneTisaken mimaval gzas daadges (yvelas kargad axsovs gagra da ara
marto gagra). devnilebi Cqaroben, vin manqaniT, vin fexiT... cxenebiTac miemarTebian
mTebisken.
Camwkrivebuli jariskacebi areuli nabijiT midian merxeulisken. miTuxTuxeben
meomrebdazvinuli „bmp~-eebi (rusuli „bmp~-e ufro uxdebaT maT saxelad, vidre
qarTulad kopwiad Targmnili _ „fexosanTa sabrZolo manqana~). mziani Semodgomis
didebuli dRea _ `naTeli, feradi, lbili, dedofluri~. „Sokoladis dRe~ _ CemTvis
karga xania, ase Sevarqvi zRvispireTis aseT dRes.
yanebSi mwifs simindi, ezoebSi Ruis izabela, mokled, mosavlis aRebis Jamia,
ayvavebulia mandarinisa da forToxlis xeebi, ganumeorebel surnels afrqvevs feihoa.
Camavali mzis qveS lurjad zimzimebs zRva.
Tvalcremliani dedaCemi mSobliur ezo-kars emSvidobeba. kidev kargi, _ gveubneba
deda Zmas da me, _ mamaTqveni ar moeswro am ambavs.
Zveli akumulatori ukanasknel Zalas ikrebs da raRac saswauli amuSavebs manqanas.
vCqarob, megobrebs unda davewio _ benzini maT unda miwiladon, cota maqvs. naTesav
qals wamosasvlelad gamzadebul mezobels vutoveb _ mas adgili aqvs manqanaSi. Tumca,
am qalis ambavi kinaRam sananeblad gamixda _ mezobels ar wamoyolia da fexiT
wamosula.
maWaris xids gadavdivarT, xelmarjvniv vuxvev. gzaze transportis teva araa. Cemi
manqanis win ori `bmp~-e miraxraxebs. `bmp~-eebze sadac Camojdoma SeiZleba, yvelagan
jariskacebi sxedan. gaugebaria maTi saxis gamometyveleba, mzera TiTqos gaSeSebuli
aqvT. is-isaa, unda gavuswro maT, rom moulodnelad, sapirispiro mxridan momavali
TavRia `jipidan~ avtomatiani, Savformiani meomrebi isvrian, clian mWideebs. tyviebi
Cvensa da `bmp~-eebs TavzemoT wiviliT ifanteba. manqanas mkveTrad vamuxruWeb.
_ dabrundiT, Tqveni... _ uyvirian Savformianebi `bmp~-eebis mZRolebs, _ dabrundiT,
Torem CagxocavT! vin mogcaT qalaqis datovebis brZaneba!..
rogorRac vaxerxeb ukve gaCerebul `bmp~-eebsa da `jips~ Soris `gaZromas~. esec
erTi patara gadarCena _ vambob gulSi.
soxumis dacemamde, sami dRiT adre _ 24 seqtembers Cemi dabadebis dRe iyo. rac Tavi
maxsovs, dabadebis dRes dedaCemi mamals daklavda, sanTels anTebda da RmerTs Cems
janmrTelobas avedrebda. ori ufrosi Zma myavs pataraobisas daRupuli da mSoblebs
sul imis SiSi hqondaT, rame ar momsvloda; arada, mec TiTqos jibrzeo, sul
avadmyofobdi. im dRes gametebiT ibombeboda soxumi. sastiki brZolebi mimdinareobda
Cvengan aTiode kilometris moSorebiT. is iyo Cemi erTaderTi dabadebis dRe, romelic
ar mogonebia RamenaTev, TvalebSi SiSCamdgar dedas. arc me gavacxade, miT umetes,
ratomRac, arasodes miyvarda es dRe. mxolod Zmas gaaxsenda naSuadRevs. dedaCemi
mwared atirda _ es ra momividao. vamSvidebdi, ra dros Cemi dabadebis dRea, roca es
24 seqtemberi, vin icis, ramdeni adamianis sikvdilis dRed iqca-meTqi... im diliT
ramdenime Wurvi saxlis maxloblad feTqdeba, iRupeba Tavis WiSkarTan mdgari mezobeli.
afeTqebis talRa amsxvrevs Cveni saxlis pirveli sarTulis minebs. Wurvis namsxvrevebi
kedlebs azianebs. TiTqmis ganuwyvetliv grialebs maWaraSi mdgari ramdenime qvemexi.
isvris maWara da esvrian maWaras... saxlis sardafSi varT TavSeyrili ocamde kaci _
mezoblebi, soxumidan gamoxiznuli megobrebi da naTesavebi. mamiseuli saxlis sardafs
metramde sisqis kedlebi aqvs. mama 70 wlis iyo, am axali saxlis mSenebloba rom
daiwyo. xuT weliwads aSenebda. sul bolos laqi wausva koxtad nagebi, gawkrialebuli
Senobis iataks _ amieridan karg saxlSi vicxovrebTo. meore dRes, ganTiadisas, gulis
SeteviT gardaicvala. es iyo 1990 wlis 26 noembers. sami dRis Semdeg ki, roca laqi
gaSra da oTaxebic ganiavda, mama darbazSi davasveneT. ase gaatara man Tavisi ukanaskneli
Rameebi wvalebiT nageb saxlSi. mamaCemi samxedro kaci iyo da bolo wlebSi samoqalaqo
Tavdacvis leqciebis kurss kiTxulobda. sul amerika-sabWoTa kavSiris SesaZlebel oms
varaudobda, _ gardauvaliao. mamas atomuri omis eSinoda da, amitomac, sardafis
kedlebs blomad Caayola rkinis konstruqciebi, ar daiSura cementic da milebis
meSveobiT Wersa da kedlebs sahaero filtrebi dautova, es ra aris-meTqi, roca vkiTxe,
mipasuxa _ atomuri bombis afeTqebisas, vinicobaa, saxli daingres da gasasvleli kari
Cagvexergos, haers aqedan visunTqavTo. mokled, anekdotiviT vyvebodi megobrebSi am
ambavs, magram...
miuxedavad qarTul-afxazuri konfrontaciisa, mamaCems imdeni afxazi megobari hyavda,
rom verasodes warmoidgenda msgavsi omis SesaZleblobas, vimeoreb _ mas mxolod
amerika-sabWoTa kavSiris omi aSinebda.
mokled, 24 seqtemberia. vsxedvarT mamiseuli saxlis sardafSi kacebi da qalebi,
patarebi da didebi, aqvea akvnis bavSvic. irweva akvani, bombaven soxums, ar Cerdeba qarTuli
artileriac, JamiJam aviagamanadgurebeli gadaikivlebs cas. moxucebi mamaCems igoneben,
locaven _ nikos sardafma gadagvarCina, omi rom damTavrdeba, mis sasaflaoze avalT,
madlobas vetyviT da mere mis saxelze maWaraSi did sufras gavSliTo.
cudi winaTgrZnoba maqvs, magram veravis vumxel.
dedaCems mamaCemis ukanaskneli naxelavi _ sikvdilamde ori TviT adre dawuruli,
samlitrian qilaSi Tavmoxufuli izabela gamoaqvs.
TiTo-TiTo Wiqa yvelas gvergo.
ase dagvemSvidoba Tavisi RviniT im dRes mama, TiTqos gza (CvenTvis maSin idumalebiT
moculi) dagvilocao. vin icis, rodis vnaxav mis saflavs... vin icis, vin cxovrobs
axla mis saxlSi...
sacodavi sanaxavia damarcxebuli jari.
midian TavCaqindruli, siamayeSelaxuli meomrebi, Tvals veravis usworeben, zogierTi
nacnobebs emaleba, mzeras aridebs.
msubuqi da satvirTo manqanebis, avtobusebis, „bmp~-eebis, „Silkebis~, „btr~-ebis,
traqtorebis gamonabolqvi trasas nislavs. nel-nela miviwevT win. zogan gza samxedro
teqnikiTaa Caxergili. jariskacebs miaqvT „muxebi~, yumbarmtyorcnebi, naRmmtyorcnebi.
sqel kvamlSi moCans sxvadasxva danadgari (arc vici maTi saxelebi). xalxi uyurebs da
ukvirs, ratom gatyda arcTu ise cudad SeiaraRebuli, arcTu ise mcirericxovani jari.
miuxedavad imisa, rom mamaCemi profesionali samxedro iyo da ocdaxuTi weli jars
emsaxura. gansakuTrebiT axla vgrZnob, Tu rogor mZuls iaraRi. mZuls `kalaSnikovebi~
da `makarovebic~, `semionovebi~... Cemi rwmeniT arasodes ukeTebia iaraRs keTili saqme,
marad sikvdilisa da SurisZiebis usasrulo jaWvs agrZelebda mxolod, an rogori
faruli sadisturi siyvarulia Cabudebuli kacTa kvlis xelovnebis ganmaviTarebelTa
mier TavianTi naxelavisTvis Serqmeul poetur saxelebSi: avtomaturi naRmmtyorcni
„vasilioki~ (qarTulad RiRilo, iciT, albaT, mindvris yvavilia erTgvari, ulamazesad
moCiTavs xolme mdelos), an „nona~_ umSvenieresi saxeli qalisa, musikaluri gamis
mecxre safexuri, cxrastriqoniani strofi; `edelvaisi~ _ esec naRmmtyorcnia
`nonasaviT~; „akacia~ _ esec; Tundac saqveynod cnobili „limonka~. (ara `limoni~ an
sxva ram, aramed `limonka~, lamis `limonoCka~).
me minaxavs „vasiliokebiT~, „akaciebiT~, „nonebiT~, `edelvaisebiT~, `limonkebiT~
dafleTili bavSvebi da moxucebi, qalebi da mamakacebi. swored amitomac mTeli omis
ganmavlobaSi aTasgzis SemZulda iaraRi, miT umetes, roca dRes ase advilad uvardeba
igi xelT Sleg da gulRrZo adamianebs, maT, romlebic TavianTi qmedebiT meramdenegzis
gvimtkiceben, Tu rogor Sors varT civilizebuli samyarosgan, rogor Sors da ra
sacodavad gariyulebi. ubeduria qveyana, sadac keTil sityvaze metad tyvia fasobs,
siyvarulze metad ki siZulvili.
moZraoba Cerdeba _ win mimaval `Silkas~ Zrava Cauqra da gza gadaketa. motors
vTiSav da manqanidan gadmovdivar, miaxlovdeba nirSecvlili nacnobi. ici, ra vnaxe, _
meubneba akankalebuli xmiT, _ kelasuris xidze qali gadmodioda, ai, axla oriode
saaTis win... raRacas butbutebda TavisTvis, mZime CanTa mohqonda, Sevatyve, cudad iyo
Zalian, vkiTxe _ qalbatono, xom ar dagexmaroT-meTqi. butbuti ar Seuwyvetia, CanTa
gaxsna da „gradis~ namsxvrevebiT dasaxiCrebuli Svilis cxedari miCvena...
merxeulSi nodar naTaZes movkari Tvali. jariskacis xakisfer formaSia, fexiT midis.
genwviSSi ase miTxres _ fizikuri Seuracxyofa miayeneso. mokled, xeli gaurtyamT
qalebs. ar vici, marTalia es Tu ara, magram is ki cxadia, rom naTaZes mSvidobis
drosac ar swyalobdnen qalbatonebi. ratom toveb soxumso, _ Tavs dasxmian devnilebi,
_ televiziiT rom gamogvayrue ruseTis ginebiT, ratom garbixar axla, midi, ebrZole
ruseTs, amaze ukeTes Sanss sad ipovi, an jer xalxi mainc gaxizneT da mere datoveT
aqauroba, vis unaxavs, jari sardlebianad Tavs Svelodes da xalxis ubedureba arc
axsovdes... sad garbixar, Tavdacvis komisiis ufrosoo!..
erTic kia _ rasac sxvebs ver ubedaven, naTaZes advilad kadreben, sxvaTa codvebs
misas umateben da sadac waawydebian, pasuxs mxolod mas sTxoven.
webeldaSi naxevari saaTiT vCerdebiT. megobrebis manqanebs velodebiT. win mdgari
`Jigulidan~ policiis nacnobi oficeri gadmodis. Sublze axali, jer kidev sisxliani
naiarevi atyvia. merxeulis piketze biW-buWebma gamaCeres, fronts toveb, iaraRi Cven
unda Cagvabaroo, miTxres, _ meubneba is, _ revolveri wamarTves, simwrisagan Tavi saWes
vurtyi. gana ar vici, arc erTi araa meomari, sul gayidian warTmeul iaraRs.
gavdivarT gvirabebs, xelmarjvniv, xeobaSi xmauriT miedineba kodori.
_ am xeobis iqiT tyvarCeli iwyeba, _ ambobs gia _ Cemi Zma.
manqanebi swrafad toveben gvirabebis monakveTs.
Ramdeba. alag-alag asfaltian gzas qvaRorRiani cvlis.
vuaxlovdebiT aJaras.
moulodnelad gzaze `moskviCi~ meRobeba. iqidan saswrafod gadmodis ori
samxedroformiani axalgazrda.
_ Camodi manqanidan! _ yviris erTi da avtomats mimiznebs, _ Tu erTi tyvia mainc
gipove, Subls gagixvret! Cven aq unda vibrZoloT da Sen ki... Sen ki iaraRi migaqvs,
xom... xom!..
amas ambobs da Tan muStris TvaliT aTvalierebs Cems manqanas.
ar gadmovdivar da vuxsni, rom iaraRi ara maqvs, mxolod mamiseuli sanadiro Tofi
mimaqvs.
_ moita Tofi, moita Tofi, rad ginda Tofi, moita!.. _ yviris gaxelebuli.
uceb uknidan manqanebis kolona gviaxlovdeba, _ maTi Suqfarebis sinaTle iqaurobas
anaTebs, ismis gabmuli signalebis xmebi.
_ kargi, wadi, wadi, Cqara wadi!.. _ luRluRebs SemkrTali, avtomats dabla uSvebs
da `moskviCisaken~ garbis.
mogvianebiT sakenSi vnaxe, sadac erTdroulad ramdenime axali manqanis mflobels
evaWreboda _ uReltexilze `uraliT~ gadagiyvanT, oRond manqanebi me damitoveTo.
aJaris SuagulSi gvaCereben. postia. Cxreken manqanebs _ vinmes iaraRi xom ar miaqvs.
sevdiani saxis axalgazrda miaxlovdeba.
_ mamiseuli Tofi maqvs mxolod... _ vuxsni mas.
_ keTili, ar gaaRoT sabarguli, _ meubneba, ra moxda, rogor daeca soxumi?..
makvirvebs misi _ `sabarguli~, Cven xom did-patarianad `bagaJniks~ gaviZaxiT...
gzas vagrZelebT.
sul ramdenime wuTis Semdeg isev aCereben manqanebs. gaismis srolis xma.
manqanas arTmeven omar anjafariZes.
RamiT aJaraSi, gujejianebis ezoSi vCerdebiT. veZebT omaris manqanas, magram ver
vpoulobT,
_ Cveni tansacmelic manqanaSia, _ meubneba xalaTisamara, sicivisa da gancdebisagan
akankalebuli omari.
gujejianebis mezobels indaurebi da qaTmebi dauklavs, grZel sadarbazoSi
veeberTela sufra gauSlia da yvelas epatiJeba. xalxi rig-rigobiT vaxSmobs.
RamiT manqanaSi viZinebT.
meore dRes sakenSi varT _ `afxazeTis svaneTis~ bolo dasaxlebul punqtSi. manqanis
spidometrs davxede _ maWaridan sakenamde arc meti, arc naklebi, zustad asi
kilometri yofila.
aqedan iwyeba uReltexili, romlis saxeli, visac ar vkiTxe, veravin miTxra,
uReltexilis gadalaxva mxolod samxidian samxedro `urals~, `bmp~-s da traqtors
SeuZlia, `nivasac~. msubuqi manqana iqaur aRmarTebs `buqsiris~ gareSe ver daZlevs. miT
umetes axla, roca wvima daiwyo, da rac mTavaria, mZime transportma gza alag-alag
saerTod moarRvia.
Wuberamde 50 kilometria, zogic 65-ao, gvimtkicebs.
sakenSi aTiaTasobiT adamiania TavSeyrili, aTasobiT manqana. devnilebi bWoben, Tu ra
moimoqmedon. zogi qonebas nacnob adgilobrivebs utovebs, umravlesoba _ ucnobebs da
fexiT ganagrZobs gzas. arian iseTebic, romlebic TavianT manqanas xevSi gadaCexaven _
amieridan Cemi aRar xar da nurc sxvisi gaxdebio! xalxis nakads bolo ar uCans.
sakenSi yofnisas ramdenime `btr~-i gadmodis Wuberidan uReltexiliT. TavianTi
rezinis veeberTela borblebiT isini ise uxmaurod gviaxlovdebian, rom
Tavdapirvelad verc vamCnevT. aqve vxedav TanamSromlebiT garSemortymul qarTuli
policiis Sefs _ zeikiZes, romelsac daWrili xeli kiserze aqvs Camokidebuli.
28 Tu 29 seqtembers moskovis radiom gadmosca Jiuli Sartavas daxvretis ambavi.
devnilebi marCieloben, Tu sad, rogor unda Cavardniliyo Jiuli Sartava tyved. vin
SeiZleba daexvritaT masTan erTad da ase Semdeg. xmadabal saubrebSi, CurCulSi
zoziniT ibadeba da elvis siswrafiT vrceldeba Worebi.
mTebSi yofnisas ramdenime winaswarmetyveluri sizmari vnaxe (sizmari damemarTao, _
ase ambobda xolme Cemi naTesavi ymawvili bavSvobaSi). hoda, mec damemarTa ramdenime
erTdroulad saocari da saSineli sizmari, yvela sxva sizmrisagan gansxvavebuli,
mkafio da feradi. idumalma arsebam meyseulad miCvena mTeli is gza, romelic
ramdenime dRis ganmavlobaSi unda gamevlo da TiTqos yurSi miCurCula ramdenime
ambavi, rac uklebliv amisrulda. es swored man gamaRviZa pirvel oqtombers,
gamTeniisas, ase _ oTx saaTze da TiTqos mibrZana _ gadavsuliyavi uReltexilze.
svanebi gvafrTxileben _ male CamoTovs da 10-15 oqtombrisTvis uReltexili
Caiketebao. Cvenc vCqarobdiT. TiTo-orola vertmfreni ramdenime ZuZuTa balRisa da
maTi dedebis gadayvanas axerxebs mxolod.
giasa da gelas 29 seqtembers diliT vacileb Wuberisaken, TiTo CanTas vatan _ es
waiReT, me da deda vertmfrens davelodebiT-meTqi, _ veubnebi. arada, ukve
gadawyvetili maqvs, dedaCemi axloblebTan davtovo (isinic fexiT ver gadavlen
uReltexils da vertmfrenis imediT arian), me ki meore diliT megobrebTan erTad
unda gavudge gzas uReltexilisaken.
ZmasTan erTad gzaze siaruls veridebi. vin icis, iqneb Sua uReltexilze mimtyunos
natkenma muxlma, maSin igi me ar damtovebs da RmerTma uwyis, rogor damTavrdeba
yvelaferi...
_ Cven zugdidSi CavalT, _ meubneba gela, _ iqidan satvirTos gamogigzavniT,
nacnobebi, naTesavebi myavs...
vici, ver gamoagzavnian manqanas, magram mainc dafiqrebuli kacis ieriT veTanxmebi:
_ aba, Tqven iciT, biWebo, Tqveni imedi gvaqvs, uReltexilze arsad SeCerdeT,
Wuberamde ar SeisvenoT...
miuxedavad imisa, rom manqanaSi xatula CanTebic maqvs, 10 kilogramamde tvirTs
(ZiriTadad tansacmels) polieTilenis tomaraSi vuyri Tavs (rogorc amas devnilTa
umravlesoba akeTebs da me gansakuTrebiT axla, Zalian ar minda, sxvaTagan
gamovirCeode). wvrili sarecxi Tokisagan mklavebis gasayrelsac vaxlaforTeb da
superzurgCanTac mzadaa. es swored is polieTilenis tomaraa, romliTac amerika omis
dros puris fqvils gvigzavnida. tomaras mwvane farSavangi axatia, romelic axla
Zalze umweod da sasacilod gamoiyureba. mokled, mwvane farSavangi gadafofria axla
mTels Cems avla-didebas. mSvidobiT, mSvidobiT, pativcemulebo, _ ferado xalaTebo,
„absoiuzidan~ gamotanilo fexsacmelebo, _ simboloebo vaWrobis mesveurTa Cemdami
didsulovani mowyalebisa. mSvidobiT, Cemo Zvirfaso, friad soliduro paltov,
wyalqveSa curvis niRbebo, batono inglisur-Cexuro halstuxebo, kekluci qaliviT
natifo yavis frangulo servizo... Tqven axla sruliad zedmetebi xarT da manqanaSi
gtovebT, qurd-bacacaTa RvTaebebs gwiravT, Tumca, am patara Tojinas _ salomes
Tilismas _ Tan waviReb, am sunamosac, am... ex, sixarbev, sixarbev, ganuyrelo demonov
kacTa, _ Cemi tvirTi 15 kilogramamde mZimdeba, Tumca, mere kvlav adrindel maCvenebels
ibrunebs. srul mzadyofnaSia Cemi Zveli _ mgzavrobaSi gamocdili qurTuki,… kaSnec,
xeljoxic, qudic, romelic sxvaTa Soris ramdenime saaTis Semdeg ugzo-ukvlod
mekargeba.
dilis eqvsia. guram kakuliasTan erTad dedaCemis mier mbJutav cecxlze raRac
saswauliT gamomcxvari lavaSiT (robinzon kruzos nacodvilar purs rom hgavs),
dakonservebuli xorciTa da induri Cais Tunuqis oqrosfer qilaSi aseve oqrosfrad
mocimcime TafliT vsauzmobT. mikvirs, rusiko anjafariZev, aseT panikur aliaqoTSi
Taflis wamoReba rogor moaxerxe. vsauzmobT da Tan sul Taflis qebaSi varT _ ho,
ho, ra Taflia, biWo, ra Tafli (Tan dodo abaSiZes vbaZavT _ „ra Tofia, ra Tofio~,
rom iZaxis erT filmSi), mTebSi Tu siaruli ginda, mxolod Tafli unda Wamo, xergians
Tafli uyvarda da a.S. mokled, erTmaneTs vamxnevebT, Tavsac viimedebT. isic unda
aRvniSnoT, rom ara gvaqvs soxumSi ardabrunebis SiSi.
sanam gzas SevudgebodeT, raRacas vimizezeb, Cems manqanasTan, Cems „tigrTan~ mivdivar,
saWesTan vjdebi da vemSvidobebi. ara mgonia, Zmakaco, _ veubnebi, _ es Cveni ukanaskneli
mgzavroba iyos. yvelafrisaTvis didi madloba, gansakuTrebiT bolo wlebisTvis, Sen
ufro Semayvare soxumic da gagrac,
zRvac da mTeli duniac. aravin icis, Tu ra Zvirfasi xar CemTvis, Tu rogor miyvarxar;
Sen Cemi magiuri Zmakaci xar, Cemi mesaidumle. bevrjer arad Cagvigdia me da Sen soflis
sevda, gadasakargavSi gavqceulvarT, ganvmartovebulvarT da ramdenime saaTis Semdeg
guldamSvidebuli dabrunebulvarT Sin. erTad gviSenebia saxli, erTad davxmarebivarT
sxvebs. ki gtoveb, magram unda gamigo, ver gadaxval uReltexils, „niva~ rom iyo,
`tigro~ sxvaa, mapatie... iyavi jer aq, calanebis ezoSi... da rac unda moxdes, ra Jammac
ar unda ganvlos, mainc mogZebni _ Cven kidev bevri gza gvaqvs gasavleli. gana
mSvidobiT? naxvamdis, Zmakaco, naxvamdis!
`tigrs~ xels vuTaTuneb da sakenidan vard-yvavilebiT aelvarebul milion madlobas
vugzavni mis Semqmnels _ gorkis avtoqarxanas. ratomRac maxsendeba Zveli qarTuli
filmi `gazafxuli sakenSi~.
iCqareo, _ maniSneben megobrebi.
ai, iwyeba pirveli aRmarTi.
aqve unda aRvniSno, rom Cemi cxovrebis erT-erT usaSinles periodSi usityvo
monologebi da sakuTar TavTan dialogi, ironia da xumroba gaxldaT Cemi Tanamgzavri.
mTeli Rame wvimda da elavda. quxda. wamierad naTdeboda Semcivnuli, wvimiT
damZimebuli fiWvnari. RamiT brezentgadafarebul `vilisSi~ gveZina, ufro zustad,
viTom gveZina. brezenti wyals atarebda da gamTeniisas sanaxevrod dasvelebulebi
gamovZveriT manqanidan. arc diliT gviviwyebs wvima _ erT dros CemTvis sinaziTa da
romantikiT aRsavse, axla ubedurebis momtan, mrisxane qalbatonad qceuli.
uReltexilis dasawyisi manqanebiTaa gaWedili. „zilebi~ da „mazebi~, „uralebi~ da
„gazikebi~, „nivebi~ da „vilisebi~, kidev vin moTvlis, teqnikis ramdeni Rirseuli
warmomadgeneli uimedod elodeba Tavis rigs. gametebiT wvims, gza Caxergilia.
mowiTalo, plasteliniviT talaxs mxolod adamianebis fexebi jabnis.
satvirTo manqanebis Zarebi polieTileniT, brezentiT, fiWvis xeebidan Camosxepili
totebiTaa dafaruli, ismis CvilTa tirili. tyeSi danTebul aTeulobiT kocons
adamianebi usxedan, Tbebian, saWmels imzadeben. faSfaSa qals cxeli kverebiT savse
feSxumi miaqvs erT-erTi manqanisaken. viRac coms zels, viRac kartofils Tlis. etyoba,
zog ojaxs Tadarigi bevrad adre dauWeria, manamde, vidre soxumi daecemoda.
xarebSebmuli uremic aqaa, muyaos qaRaldiT gadaxuruli, urmis siRrmidan bavSvebis
SeSinebuli, daWyetili Tvalebi mimzeren: esec Seni boSaTa banaki...
vis ar Sexvdeb aq. ai, ramin ninua da misi jalabic. vesalmebi raminis nirSecvlil
gogonebs, veferebi:
_ aba, Tqven iciT, gogonebo, yoCaRad iyaviT!
_ oTxi dRea, traqtors velodebi, _ meubneba ramini, _ magram am gzas ra
gaaTavisuflebs, arada es „mazi~ Tu ar gadaviyvane, rogor varCino col-Svili.
gzas vagrZelebT. moZraoba Wirs. Znelia, gverdi auaro viwroebSi gaxirul,
motordadumebul manqanebs.
ramdenjerme vertmfrenebma gadagvifrines. maTi yoveli gamoCenisas viRac yviris _
afxazebis desanti! afxazebis desanti! xalxi tyes afarebs Tavs. Soriaxlo momavali
meomrebi naRmtyorcnebsa da avtomatebs imarjveben _ niSanSi iReben vertmfrenebs.
vertmfrenebs ki sakenidan WuberSi gadahyavT devnilebi. oqtombris dasawyisSi TiTo-
orola Tu dafrinavs. pirvel Tu or ricxvSi erT-erTi, xalxiT gaWedili vertmfreni,
mTas Seejaxa da afeTqda. mgzavrebi da pilotebi daiRupnen.
xanSiSesul, wowolaqudian kacs gzidan gadauxvevia, isvenebs. mimaval jariskacebs
ironiulad uyurebs da viRacas xmamaRla eubneba:
_ Sexede, Sexede, amgens niCbebic ara aqvT, ar kadrulobdnen sangris gaTxras, baba,
da ase moigebdnen oms?
_ Sen sad iyavi, ratom ar gvexmarebodi, biZaCemo, _ gaavebulad gadmosZaxebs axmaxi
oficeri.
_ iqneb Sens magivrad mebrZola kidec?
_ gaaCere ena, Torem...
gadareul oficers jariskacebi Zlivs amSvideben.
_ sul ar meSinia me Seni, biZiko, eg enaRa damrCa ukve, meti araferi, _ mwared
iRimeba kaci.
kvlav wvims, fexebi Rrmad gvefloba talaxSi. saSinlad srialebs Cemi
TxellanCebiani fexsacmelebi. nabiji win, oric _ ukan! _ leninuri gziT miviwev, me _
mTasvlelobis staxanoveli! mowinaveTa siamaye! ????? ???????!Даешь перевал!
iwyeba kedlebiviT aRmarTebi.
ara, aseTi fexsacmelebiT mTaSi siaruli sigiJea, magram maqvs ki sxva gza?
mogvianebiT, ukve TiTqmis siqagamoclili, vxvdebi, rom elastiuri bintebi Semovixvio
fexsacmelze da lanCebis gauTvaliswinebeli Ralati amgvarad mainc davTrguno.
Zirs sriali!
ver gavige, aqaurebs manZilis sazomi sul sxva erTeuli gaaCniaT, Tu Cven
gvamxneveben, roca, magaliTad, kilometris nacvlad 5 an 6 kilometrs gveubnebian.
Tavdapirvelad gviTxres, sul 3-4 kilometria aRmarTebi, mere advildeba gzasavalio. 3-
4 kilometris Semdeg mwyemsi gveubneba _ kidev 7 kilometri unda iwvaloTo. zogan _ 2
saaTi da banakamde mixvalT, zogan _ kidev (imave manZilze) 8 saaTi unda iaroTo da a.S.
lamis sruliad gvenisleba isedac TiTqmis areuli goneba _ droisa da sivrcis
SegrZnebas TiTqmis vkargavT.
mTaSi zedmeti foriaqi ar SeiZleba, _ mafrTxilebda wina dRes nacnobi soxumeli
monadire da mec morCilad mivyvebi adamianTa aRma mimaval gulmoqviTine mdinares.
aTiaTasobiT wyvili fexsacmlis mier azelili webovani talaxi TvalisTvis uCinrad
moiRvenTeba Zirs.
oriode kilometris Semdeg qvemodan qalis kivili ismis. devnilebs tanSi aJrialebT.
ocdaaTiode wlis infarqtgadatanili kacisTvis guls uRalatnia. iqve daukrZalavT
ubeduri.
_ guSin qalma mkvdari bavSvi imSobiara, _ meubneba viRac, _ qalic mokvda. kidev
erTi moxuci qali damarxes tyeSi, aqve axlos.
aq ar arsebobs gicnob _ ar gicnob. aq yvela erTmaneTis nacnobia, _ ufro metic _
megobari. giaxlovdeba kaci, geubneba _ momitexe puri; Tu gaqvs, unda moutexo, Tu
gaqvs da ar moutexav, mTa ar gapatiebs. devnilobis Jams es udidesi codvis tolfasia.
Tumca, „jer Tavos~ modgmisani aq blomad arian. modian da TavianT dakargul qonebas
dastirian. sulTmobrZav TanamoZmes dahyureben da kvlav TavianTi Tavi uWirT, mxolod
TavianTi Tavi. omma da uReltexilma maT veraferi aswavla. Tvali advilad amCnevs
aseTebs devnilTa uwyvet nakadSi.
mTa didi siyvaruliviTaa, _ didi siyvaruli keTils ufro akeTilSobilebs. borots
ufro matebs siZulvils, xarbs _ sixarbes, Zunws _ siZunwes, mSiSaras _ SiSs,
gulubryvilos _ gulubryvilobas...
mTa omiviTaa _ rentgenis sxivebiT amJRavnebs yvelas.
taZariviTaa mTa, _ visac cotaTi mainc swams RmerTis da cotaTi mainc uyvars
adamiani, aq ganiwmindeba da swored es rwmena da siyvaruli uadvilebs gzas.
mivdivar da vfiqrob, rom swored ufalma momiyvana am uReltexilTan, ar SeiZleboda
sxvagan gadaexvia Cems Saras, ar unda qceuliyo igi komfortabelur gzad, me arc
TviTmfrinaviT unda dametovebina mSobliuri qalaqi da arc gemiT,
mxolod da mxolod uReltexiliT, radgan igi iyo da aris Cemi bediswera, Cemi
sikvdili da Cemi sicocxle, sasowarkveTa Cemi da imedi.
gzis dasawyisSi saocari Tanadgoma da urTierTsiyvaruli igrZnoba.
me arasodes mivlia msgavs gzebze... da am saerTo ubedurebis miuxedavad, vgrZnob, rom
mTels Cems arsebaSi manamde ucxo bedniereba meRvreba siyvaruliviT... uReltexilze
TvalnaTliv vxedavdi, rom Cvens Soris bevrad meti siyvaruli da erToba yofila,
vidre siZulvili, amas xedavdnen sxvebic, TiTqmis yvela. mSvidobianobis Jams mxolod
erTeulebi grZnoben siyvarulis sidiades, umravlesobas ki, Cvenda saubedurod, Turme
raRac didi gasaWiri sWirdeba Tvalis asaxelad. me yovelive es RmerTis niSnad miviRe
maSin da axla suliT xorcamde mwams _ Tu gadarCeba Cveni mamuli daRupvas, mas
mxolod siyvarulis, sibrZnisa da sikeTis Zala, nebismier iaraRze uZleveli Zala
gadaarCens.
_ mTaSi Sens sxeuls xSirad unda miayurado, _ meubneba sandomiani saxis, WaRara
kaci, _ mTas zedmeti laparaki ar uyvars, Zalas wagarTmevs. arc bevri unda Wamo.
maZRari arc cxeni varga da arc kaci.
da mec vayuradeb Cems sxeuls, nawil-nawil vamowmeb, ase vTqvaT, revizias vutareb
mas: gulo, Sen jvari gweria, gulo, yoCaRad muSaob _ jer-jerobiT, araferi geSleba,
„tigris~ motoriviTa xar. RviZlo da Tirkmelebo, Tqve `simuliantebo~ Tqvena, ar
gamagonoT wuwuni, Tumca, bolo dros xSirad gWyepdiT Saqris aryiTa da wyalwyala
RviniT. filtvebo, SemindeT, Tqvenc karga gvarianad gagboleT omis sigaretiT _
„astraTi~ o, mapatieT, gamoiCineT didsulovneba! aba, Sen ici, usistemo sistemav
nervebisa, axla mWirdeba Seni Zmoba, Tumca, Sens winaSec damnaSeve var _ gvarianad
davaglejine Seni liTonis simebi oms, aRar daginde. iqneb Seni xaTriT mainc
dametovebina soxumi da zogierTi soxumeliviT mec mecxovra ruseTis an sxva qveynis
romelime did, milionobiT naTurebiT gaCiraRdnebul qalaqSi, mekeTebina mwvane fuli,
SemeZina rZisferi `mersedesi~, meyida CrdiloeTis RamesaviT Savi smokingi da
restornebSi zedmetad keTili, mokiskise qalebiT garSemortymuls, medarda mere Jamis
cvalebadobaze da samSoblos mTebze! hai, dedasa, aseT tial dReSi rom Cagagdebdi,
vifiqrebdi gana? mapatieT, mapatieT, axla mapatieT, Cemi keTilebo, gamoiCineT
didsulovneba, gamiwieT Zmoba! Sen rogora xar, Cemo aqilevsis quslo _ marcxena
muxlo? mravalgzis daSavebulo da daCeCqvilo, Sen nafexburTal-nameniskaro, ivlisis
erT-erTi dabombvisas `nagradalo~, ar mimtyuno, yoCaRad iare, yoCaRad! ukve xom
TiTqmis sami Tvea, rac Seni xaTriTa da pativiscemiT xeljoxi aviRe. ar daiviwyo es
yuradReba! garda amisa, mTeli msoflios teleradiokompaniebi Sen giTvalTvaleben, Tan
sanaZleosac deben _ gauZleb Tu ara gzas, gajobebs Tu ara uReltexili. getyvi
pirdapir _ umravlesoba amtkicebs, rom veRar gauZleb! geyureba Sen, ras gibedaven? ar
momWra Tavi, icode, foladad iqec, foladad! gana tyuilad gmkurnalobda keTili
rodiko meiSvili askuravas wamliT, gana tyuilad cdilobda amdens? rao, jer ver
gaqcia mglis muxlad? ras izam, dro unda, Zamiko, yvelafers. aba, Sen ici, axla, sul
win iare, win _ naTeli momavlisaken! iCqare, nela! Festina lente!
pirvelive SegonebisTanave friadosani mowafesaviT mijerebs muxli, yuCdeba misi
tkivili da mSvidi ritmiT mivuyvebiT uReltexils. aRmarTebs bevrad ufro advilad
vZlevT, daRmarTebSi gviWirs. ex, ukuRmarTebi varT, muxlo, me da Sen, ukuRmarTebi,
ucxoebi raRacnairad, ucnaurebi, pikan-pikan-pikanturebi.
ramdenime aRmarTis Semdeg visveneb.
xis gadanaWerze Camomjdari vakvirdebi saxeTa usasrulo girliandebs. gza viwroa da
devnilebis nakadi Zalumad miedineba maRla.
SuadRea, pirveli saaTi.
daviRale.
ukve ar wvims, odnav JinJRlavs, magram 20-25 nabijis iqiT araferi Cans _ mTeli
danarCeni samyaro nislSia CaZiruli.
saxeebi ki mofarfateben da mofarfateben Semodgomis yviTeli foTlebiviT. vzivar
guldamZimebuli da uniWo sinoptikosiviT mivCerebivar am tragikul foTolcvenas.
adamianebi Cumad miabijeben. mxolod webovani talaxiT damZimebuli nabijebis xma da
gawamebul bavSvTa tirili ismis.
axalgazrda, janian qals fexsacmelebi gadauyria da SiSvel, dasiebul fexebze
celofani Semouxvevia. Suaxnis glexkacic fexSiSvela modis. vekiTxebi, ar gciva-meTqi,
is ki pasuxad keTilad miRimis mxolod. 6-7 wlis atirebuli gogona mamas mxrebiT
mohyavs. gogonas erTi fexi kaSneTi aqvs Sexveuli, meore _ TavsafriT, etyoba, gzaSi
dauSavda. Cems gverdiT axalgazrda mama jdeba, msubuq sabanSi gaxveuli Cvili uWiravs,
ukan tanjulsaxiani coli mohyveba.
Cemodniani, TvalebgafarToebuli qali ukve meramdened kiTxulobs _ male gaTavdeba
uReltexili? male CavalT WuberSi?..
_ lali, dalie wamali, Svilo, dalie, lali! _ exveweba deda borcvze Camomjdar 16-
17 wlis, xelebSi TavCargul moqviTine gogonas.
gzas yoCaRad moikvlevs yavarjniani, calfexa, uwverulvaSo meomari, gverdiT mama
mohyveba da raRacas eubneba, albaT, afrTxilebs _ nu Cqarobo. calfexa biWis gamoCena
raRacnairad amxnevebs devnilebs, Zalauneburad welSi imarTebian da erTmaneTs aniSneben
_ Sexe, ra vaJkacurad modiso. meuRlesTan erTad moabijebs subtropikuli institutis
reqtori vaxtang fruiZe, mSvidad modis, auCqareblad. vxedav tite mosias, karlo
izorias, revaz surmavas, lia miqaZes...
modis TeTrwvermoSvebuli geno kalandia. Zlivs vcnob.
gzaSi miTxres _ satvirTo manqanaSi jano janeliZes vkideT Tvalio.
modian da modian usasrulod; modian bavSvebi da moxucebi, qalebi da kacebi, modian
profesorebi da ministrebi, ueSmako xelobis xalxi _ glexebi da meTevzeebi, modian
mZRolebi da qurdebi, sxvadasxva politikuri partiisa Tu sazogadoebis
warmomadgenlebi, patiosnebi da unamuso adamianebi, keTilebi da borotebi, isini,
romlebsac erTmaneTis danaxva cis gaxsnasaviT uxariaT da isinic, romlebsac Wiris
dResaviT ezarebaT erTmaneTi. vxedav namdvil meomrebs, vxedav morodiorebs, omis
sisxliT dadaRul, sulgayidul, korumpirebul samxedro Cinosnebsac. gverdigverd
moabijeben mzesumziris gamyidveli da ukve gaproletarebuli, viwroSubliani
milioneri. meZavebic aq arian da medrovenic, sxvanairad arc iqneboda, ufalo, maT
gareSe arc mSvidobaa da arc omi, da arc devna, ra Tqma unda... wminda mamebic
moabijeben, mama antons Soridan vcnob, simpaTiurs, nu miwyens da cota
Teatralizebuli cxovrebiT gatacebul mama antons... modian soxumis umSvenieresi
qalbatonebi, Tvalayvavilebuli, saTno da nazi, amayi qalebi, Tumca, ki gafiTrebiaT saxe
da daRliaT muxlebi, magram maTze ulamazesi qalebi mTels msoflioSi ar meguleba
axla. o, ra didebulad gamoiyurebian isini am uReltexilze... vuyureb maT da is dro
maxsendeba, rodesac zafxulis Tbili saRamoobiT soxumis ferad sanapiroze
daseirnobdnen, idumalebiTa da sinatifiT aRsavseni, nebierad momusaifeni. ra iqna is
Jami, RmerTo, nuTu marad soxumSi darCa, mokvda da aRar ganmeordeba?..
modian am jojoxeTuri paradis monawileebi _ soxumelebi da soxumis raionelebi,
gulrifSelebi, gawamebulebi da gatanjulebi. modian da modian... TavCaRunulebi gzas
CasCerebian, miwas, dedamiwas _ am paradis erTaderT kanonier mimRebsa da patrons. maT
mTeli erTi wlis ganmavlobaSi yvela im iaraRis siave TavianT Tavze gamoscades,
romelic avRaneTSi moqmedebda. ufro metic _ avRaneTSi ar iyo zRva da, Sesabamisad,
samxedro katarRebi da gemebi ar bombavdnen qalaqebsa da soflebs. xandaxan meCveneba,
rom yvela saxe nacnobia TiTqos, minaxavs adre, JamgamoSvebiT ki piriqiT _ nacnobTa
saxeebic ucxo mgonia. ramdenjerme gardacvlilTa saxeebic vixile cxadad _ abJayvis
dabombvisas SvilTan erTad daRupuli Tanakurseli _ guli CalaZec vnaxe da zafxulSi
yaCaRTa mier wamebiT mokluli biZaCemic... ramdenia es saxeebi, ramdeni _ aTasebi, aTi
aTasebi...
modian... magram maT ar mouZRviT win arc mose, arc mwyemsi keTili, arc xatad hyavT
vinme, arc aravis rwmena SerCeniaT... gaazrebuli arca aqvT, saiT miiweven. maTi ltolva
Sordeba geografiasa da saaTis ciferblats, konkretul saxelmwifosa da saukunes.
isini, bibliis furclebidan gadmosulebi, nislian sknelebSi wrialeben, sakuTari,
acremlebuli sulis labirinTebSi xetialoben, miemarTebian arsaiT! modian... vici,
Znelia saTqmelad, magram mainc unda vTqva _ ufalic ar axsovT ukve, yovel
SemTxvevaSi, vinmes RmerTis saxeli exsenebinos uReltexilze, ar magondeba. arc aravis
ZaluZs xuTi puriT maTi danayreba, arc kldeze kverTxis dartymiT maTTvis uwmindesi
wylis mopoveba. moabijebs jvris simZimiT gaTanguli jvarcmuli xalxi! modian... JamiJam
Tavs weven da win imzirebian. maTi mzera kiTxulobs _ vin, vin mogviZRvis, vin ewameba
CvenTan erTad am gzaze?.. _ aris ki vinme aseTi, Tu sruliad martoni varT? ase
akvirdebian xolme bavSvebi matareblis
mgzavrobisas elmavals, raTa mosaxvevSi Tvali hkidon memanqanes. uReltexili im
rkinigzas damsgavsebia, romelsac kiviliT miuyvebian uelmavlo da memanqanis gareSe
darCenili matareblebi. me arasodes minaxavs amdeni naRvliani mzera da RmerTma
nurasodes maCvenos!
vdgebi da vagrZeleb gzas, damRala aseTma TvalTvalma, maSineben miriadi Tvalebi.
siarulisas mxolod erTmaneTis zurgsRa vxedavT da es bevrad advili asatania.
mTeli gza vgrZnobdi, rom viRac gvsjida, magram igive gonebismiRmuri arseba
gvicavda, Tan TiTqos bejiTad gvakvirdeboda _ kidev ramdens gauZlebeno.
rad gavrbivarT did-patarianad am uReltexiliT? sikvdils gavurbivarT _
SurismaZieblebsa da mkvlelebs? ara, namdvili meomrebis aravis eSinia _ isini omis
dauwerel Tu daweril wesebs icaven, magram maT ukan xom sisxlmowyurebuli avkacebi
mohyvebian? da nuTu mxolod sikvdils gavurbivarT? iqneb sicocxlesac? iqneb sakuTar
Tavsac? mogonebasac? siZulvilsac, Ralatsac da erTgulebasac, zRvasac da mTasac,
kacsac da RmerTsac?.. ra codva gvabrunebs aseTi? gvadga ki, uzenaeso, msgavsi gasaWiri
am saukuneSi, an Tundac gardasulSi? mivdivar, ver vazrovneb ukve, vaCumeb kiTxvebs, me,
TviTgadarCenis instinqtiT dakompleqsebuli, superzurgCanTiani arseba.
ukve pirveli isteriis mowme vxdebi _ ismis sasowarkveTili SeZaxili: jobda afxazebs
movekali, ver gavuZleb amdens! _ aqviTinebuli, mTeli sxeuliT moZagZage qali Cemodanze
Camomjdara. cocxal-mkvdari qmari neli nabijiT uaxlovdeba cols, ayenebs, iRebs
Cemodans da xevSi moisvris, Tan yviris: Tavs iklav, ubeduro? ramdenjer giTxari,
gadayare es WinWebi-Tqva! talaxSi Camjdari qali zluqunebs: bavSvebis tanisamosebia iq,
Seni palto... xom veRar viyidiT awi...
uReltexili TandaTanobiT mkacrdeba. Cemodnebi, fuTebi da CanTebi tyviasaviT
mZimdeba _ aTi kilo, as kilod qceula ukve. maRla da maRla ufro Wirs...
xalxi gzispiras an xevSi yris tansacmels, dana-Cangals, Zvirfas TefSebsa da surebs,
ojaxur albomebs, antikvarebs... iSorebs qonebis ukanasknel nawilsac. erT adgilas
vercxliT gawyobil, warwerebian yanws vawydebi. vin icis, ramdeni sadRegrZelo Sesmula
am sasmisiT, ramdeni qorwilisa da Zeobis, qeifis mowme yofila igi _ mflobelTan
erTad devnili yanwi.
gzaSi ucnobi kaci miyveba, Tu rogor daasaflaves maWaraSi, gzispiras soxumSi
daRupuli eqvsi jariskaci: samedicino manqana „kobram~ saswrafod Camoasvena isini, erTi
maTgani SuaSi ise iyo gadaWrili, TiTqos uzarmazari celiT gadaceleso. mesame dRea,
azrze ver movdivar, ra iaraRi ixmares aseTio.
grZeldeba diadi gza, vuaxlovdebiT mwyemsTa banaks.
banakamde erTxel kidev visveneb. ukve arc JinJRlavs, magram garemo mainc Zveleburad
moqufrulia.
gvarianze metad var daRlili.
mxolod ramdenime wuTis Semdeg vamCnev Cems gverdiT mdgar uzarmazar xars.
qalaqeli kaci var da ver daviCemeb _ saucxoo jiSis xari vnaxe-meTqi, magram
damatyveva am umSvenieresma pirutyvma. ulamazesTvalebiani, mefuri ieris, sakuTar
qandakebas damsgavsebuli xari gaognebuli dahyurebs aRmarTze amomaval, talaxSi
amoTxvril kacTa modgmas. ra Tqma unda, mTiel maspinZels adre arasodes unaxavs amdeni
adamiani, arasodes gaugonia amdeni gminva da kvnesa da arc aseTi, JamiJam mZimed
Camovardnili siCume. mTeli Cveni ubedureba xaris muStisodena TvalebSi irekleba,
Zlierdeba da suls mixuTavs. vnanob, rad ar var kinoreJisori, Torem gadaviRebdi
films, sadac erT-erT siuJets am xars mivuZRvnidi.
moulodnelad xars Tvalebi ufarTovdeba _ mosaxvevidan ucxo Sriali moismis. 10-
15 kacian jgufs axalTaxali polieTilisagan labadismagvari mosasxamebi moujvarTavs,
Tavsa da mxrebze wamoukosebia da TiTqmis mwyobrad moabijebs, mizanswrafulad. me da
xari Tvals vayolebT am fantastikur suraTs. garSemo vixedebi, maT mfrinav TefSs
TvalebiT veZeb, magram amaod. `ucxoplanetelTa~ ekipaJi SrialiT ikargeba mosaxvevSi...
nestoebdaberili xari Tvals ar aSorebs xalxs.
meCveneba, sanTlebiviT anaTeben xaris rqebi.
aba, Cemo wiqarav, kargad iyavi, Zamiko, mxsnelo Cveno da dampurebelo. gvapatie
adamianebs sisastike da Segvinde codvebi! xom xedav, sanamde mogviyvana yovelive aman.
kargad vgrZnob, Tu rogor gekumSeba fuTiani guli sibralulisagan. vici, gecodebiT
Zlier, rogorc yovelTvis, rogorc maradJams, keTilo! ver geqceodiT, wiqarav,
kacurad, gvaWmevdi da gvasmevdi, Tavad ki waiforxilebdi da... maSinve gakvdinebdiT Cven
_ siZulvils adevnebulebi, avi, moCxubari arsebebi...
jemal darcmelia, Tanaklaseli meweva. rogorc yovelTvis, gvixaria erTmaneTis
danaxva.
mwyemsTa banaki sam momcro, TunuqiTa da toliT daxurul ficruls warmoadgens.
Senobebi xalxiTaa gaWedili. aTasobiT adamiani ireva garSemo. axalgazrda kaci
muxlebTan damwvar, nacarSi amoganglul Sarvals iferTxavs _ koconTan zezeulad
CasZinebia da cecxlSi Cavardnila.
iwyeba Tova. gaCereba SeuZleblad mimaCnia.
_ gavagrZeloT gza? _ vekiTxebi jemals.
_ gavideT bolomde! _ mesmis pasuxad.
da ai, aqedan iwyeba sikvdil-sicocxlis gza _ uReltexilis alpuri zona!
gzadagza edelvaisebi gvxvdeba, dabla vardisferebi iyvnen, mwvervalze ki yviTlebi
arian.
dagvkrife, raindo, dagvkrife, da Seyvarebuls aCuqe Cveni Tavi _ mwared mexumrebian
edelvaisebi, damcinian oxrebi. xom xedavT, rekordze mivdivar, mSvenierebo, pirdapir
ginesis wignisaken mivabijeb, Tanac rogor Rirseulad _ gegmazomierad. erTi
santimetriTac ki ar vcildebi Cems gezs. cota macaleT, gadavrev celq Jurnalistebs
da ai, mere naxeT Tqven ulamazes qalTa gagiJeba, aTi mwvervalis yvavilebi ar meyofa
maSin. damcineT, damcineT, mzeTunaxavebo, vnaxoT, vinc gaicinebs bolos.
nislSi saSineli xmauriT dabla momavali traqtori gamoCnda. viRac ambobs _ es
traqtori gzas moasworebs da mere manqanebs eSvelebao. erTi saaTis Semdeg traqtori
aseve gausaZlisi gugun-RrWialiT brundeba, sqeli TokiT mobmul wiTel `nivas~
moaTrevs. vcnob saWesTan mjdar kacs _ mito Wanturias. win dedamisi uzis, ukana
savarZeli ki tansacmliTa da raRac yuTebiT aqvs gaZeZgili. `niva~ miswordeba.
_ adgili ara maqvs, Torem wagiyvandi! _ TiTqmis yviris mito, _ traqtorists
pulimioti miveci, mwvervalamde amiyvans da mere Tavad mivxedav saqmes!
cota xnis Semdeg ukve Soridan ismis mitos xma, viRacas uZaxis:
_ adgili ara maqvs, Torem wagiyvandi!..
saRamovdeba. uberavs civi qari. iwyeba xSiri Tova.
jemali da me vCqarobT.
zRvispirelebma mTis erTi-ori kanoni ukve viciT, _ ar SeiZleba mwvervalze SeCereba,
iq mxolod balaxi da edelvaisi xarobs, wamlad erTi xec ar dgas _ cecxls ver
daanTeb, gaiyinebi, mwvervalze gaCereba sikvdilia!
qari da Tovli Zlierdeba. viwro bilikze gasulebi ise Segvaqana qarma, kinaRam
ufskrulSi amovyaviT Tavi.
vfrTxilobT.
namqeri sul ramdenime wuTSi faravs gzas. qrebian edelvaisebi, qreba balaxi, feradi
samyaro Sav-TeTri feriT icvleba. xelebi meToSeba. qurTukis farTo jibeSi CakuWuli
qudi sadRac damkargvia. kapiuSons visworeb, magram, gaqvavebulia kapiuSoni _ yinulian
qarSi tkacunobs xelis mokidebisas. gaxevebula windebic, fexsacmlis zonrebs sqlad
mosdebia yinuli da SuSa kitriviT gaberili aqeT-iqiT xtis siarulisas. xeljoxsac
TiTqmis kilogramamde yinuli akidebia. Zlivs vaTavisufleb zonrebs da joxs
yinulisagan.
male pirvel daRupul adamians davadeqiT Tavze _ samocdaaTiode wlis maRali kaci
gzispiras pirdaRma wevs, Zvelmoduri qudi axuravs, piri dafCenili aqvs, Tvalebi Ria.
Cven arc veWvobT, rom is mkvdaria.
_ adeqi, biZia, _ gamamxneveblad eubneba jemali, mxarze xels hkidebs da umal
gvelnakbeniviT aSorebs.
mkvdariao, _ maniSnebs TvaliT.
mxolod axlaRa aRviqvam kacs, rogorc cxedars, da umalve sazareli xdeba misi
Tvalebi da piri, saxis feri, tanisamosica da qudic...…
_ iqneb mokles? _ gveweva patara tanis, ociode wlis grZelfarajiani jariskaci.
sisxlis kvals versad vpoulobT.
zemodan svani meomrebi Camodian Cqari nabijiT, TiTqmis morbian.
_ ukan dabrundiT, banakSi dabrundiT, Torem gaiyinebiT yvelani! _ iZaxian isini.
_ moicaT, am kacs ra mouvida? _ vekiTxebiT.
_ gaiyina, gaiyina!.. mokvda!..
civi qari Zvlebamde atans. grZelbewvian kaSnes Tavze vixvev.
_ ra vqnaT, jemal?
_ ukan axla eSmaki ver damabrunebs, Zlivs movaTrev fexebs, tyuilad gamoviareT
amxela manZili?
jemali zurgCanTidan or Txel sabans iRebs, erTs me maZlevs, meoreSi TviTon ifuTeba.
feradujredebian sabanSemoxveuli, grZelulvaSa jemali umal argentinel mwyemss
emsgavseba.
sastikad gvciva. ver vpatronobT daRupuls, gaCereba ki ar SeiZleba. TavCaqindrulebi
gzas vagrZelebT.
Tavs damnaSaved vgrZnob, Zalian damnaSaved. gardacvlili mamis tola kacia, ase ar
unda dagvetovebina, rame unda mogvefiqrebina, magram ra, ar vici...…
patara jariskaci gverdiT mogvyveba. qari TandaTanobiT Zlierdeba.
sul asiode nabijis Semdeg 60-65 wlis col-qmars veweviT. uceb Casuqebuli qali
CanTebs dabla yris da Sua gzaze, zed Cems fexebTan ecema, xelebs haerSi asavsavebs da...
kvdeba. Tvalebs ar vujereb. nuTu es cxadia?
_ deida! _ vanjRrev, _ deida!..
sunTqvaSekruli qmari erTxans dgas, Cemodans xels uSvebs, Tavs akanturebs, qudi
uvardeba. jer muxlebze ecema, Semdeg mowyvetiT _ colis gverdiT.
_ ra cxovreba gvqonda da sad vixocebiT... _ ai, misi ukanaskneli, Zlivsgasagonad
warmoTqmuli sityvebi.
xan erTs mivvardebiT, xan meores, kacis sxeulisa da sulis gayras jer ar
Sevswrebivar. ar megona, Tu ase advilad kvdeboda adamiani...…
patara jariskaci isteriulad tiris, nacemi biWiviT.
_ amas ras vxedav, amas ras vxedav... imeorebs usasrulod, _ amas ras vxedav...
_ wadi, iare! _ uwyreba jemali jariskacs, _ iare, Torem gaiyinebi!
patara jariskaci gvtovebs.
win kvlav aRmarTebia, kedeliviT aRmarTebi.
male lodze mucliT gawolil gayinul qals vxvdebiT, Semdeg _ qurTukze samxedro
qamarSemortymuli wverebiani kacis cxedars.
sakuTari ususuroba yelSi burTiviT gvebjineba _ veravis vexmarebiT. es aris,
mxolod SeZaxilebiT vamxnevebT mgzavrebs:
_ ar gaCerdeT, iareT! iareT! tyis dawyebamde gauZeliT! ar gaCerdeT, cotaa
darCenili!
bintiT TavSexveuli sulieri avadmyofi mohyavs dedasa da Zmas. TiTqmis yovel meaTe
nabijze ecema avadmyofi da masTan erTad orive Tanamgzavric. avadmyofi xmas ar iRebs,
Tavaweuls Tvalebi cisken aqvs apyrobili. deda da Zma qviTineben.
ocdaaTiode wlis kaci lodze Camomjdar, sasowarkveTil dedas efereba, adeqio,
exveweba. ver dgeba qali. adeqiT, qalbatono, iareT, _ vemudarebiT Cvenc. axalgazrda
kaci purs gvTxovs. ori dRea, araferi gviWamiao, gveubneba. purs vaZlevT da gzas
vagrZelebT. cota xnis Semdeg ukan vixedebiT. qali amdgara da Zlivs molaslasebs.
ramdenime dRis Semdeg vgebulob, rom is deda-Svili daRupula. qali imitom, rom
uReltexils ver moeria, Svili imitom, rom deda ver miatova.
aravis gaufrTxilebia es xalxi, aravis miucia rCeva-darigeba, Tu rogor unda
moqceuliyo uReltexilze. mTeli gzis ganmavlobaSi arc eqimi Segvxvedria sadme da
arc maSveli, arc puri daurigebia vinmes, xolo is _ didi da mcire rangis Tavkacebi,
romlebsac xalxis xsna evalebodaT, yovel SemTxvevaSi, sul mcire, gamxneveba mainc,
pirvelebi Svelodnen Tavs. gangebam sikvdil-sicocxlis saSineli maraTonis monawile
gagvxada _ gauZleb bedisweris gamocdas? icocxleb! arada...
nervebdaglejili, guldamZimebuli devnilebi SimSilis, wyurvilisa da tvirTis
simZimis gamo iRupebodnen. gamosavaTebulebi Caimuxlebdnen sadme, Tvals milulavdnen da
morCa _ zeciuri saqarTvelos sazRvrebamde isedac TavianTi fexiT amosulebi Jamis
erT gaelvebaSi gvtovebdnen uReltexilis, bunebis, adamianis, bedis mier naRalatev
TanamoZmeebs. guli _ es usaTnoesi da ufaqizesi megobari, uwmindes saidumloTa
salaro, yuCdeboda upirvelesad da samudamod adumebda Tavis ubedur patrons.
mogvianebiT WuberSi Cemze sami dRiT adre gadmosul nacnobTa jgufs Sevxvdi.
moSiebulebs romeliRac kenkrovani mcenaris nayofi eWamaT Turme uReltexilze
gadasvlisas, mowamluliyvnen da Zlivs gadarCeniliyvnen. meore dRes erTmaneTs ver
cnobdnen. miTxres, erTmaneTs vekiTxebodiT vinaobaso.
berZnul miTologiaSi daviwyebis lotoss Wams gmiri da umal iviwyebs, Tu vinaa da
saiTken midis. analogiuria qarTuli zRaprebis boJmis yvavilic.
aris yovelive amaSi bedisweris sisastike, gangebis mier CvenTvis Cauwvdomeli,
umkacresi, logikuri ganaCeni.
daaxloebiT aTi saaTia. bnela. vuaxlovdebiT uReltexilis ukanasknel aRmarTs.
saSinel wyurvils vgrZnob. mwvervalze wyaroebi iSviaTad gvxvdeba, amitomac gzadagza
romeliRac mcenaris Zabris msgavsi farTo foTlebidan da maRali Zabvis anZaTa
ximinjebidan peSviT viReb Tovls da SaqaryinuliviT mivirTmev, ara, ufro zustad _
Saqris bambasaviT, soxumSi, turbazis ubanSi rom yiddnen xolme, Cems bavSvobaSi,
samxedro sanatoriumis win. mamxnevebs Tovli, sicocxlis eleqsiriviT moqmedebs,
energias mmatebs.
vewevi patara jariskacs. igi ar tiris. xmadabla miyveba TanamebrZolis ambavs. mJave
wylebis gzaze (Wuberisken mimavali, SedarebiT mokle gzaa, mokle da saSinlad
momqancveli) orbavSvian, tvirTiT welSi gawyvetil qals daswevia, daxmareba
SeuTavazebia da patarebi zurgze miubams. oriode saaTis siarulis Semdeg orive bavSvi
gayinula...
bolo aRmarTs jemalze adre avdivar, vjdebi lodze da Tanamgzavrs velodebi.
daqanculs ise tkbilad meZineba, gaRviZeba arc minda. vici, gaviyinebi ase, kargad
vici, magram sadRac Sors zafxulis zRvis urbiles fskerze mZiravs es ucxo,
hipnozur-narkotikuli Zili. geficebiT, gadaRlil organizmSi koncentrirebuli,
bunebaSi ararsebuli saZinebeli wamlis es uzarmazari doza boroti da cbieri,
magram keklucad moalerse, lamazi jadoqari qaliviT mixuWavda Tvalebs.
jemali maRviZebs, saxeze xels mirtyams, aqve unda aRvniSno, rom arc Tu saTuTad.
_ adeqi! _ miyviris, _ adeqi, axlave!
_ Tu Zma xar, madrove, meTauro, cotas waviZineb da dagewevi, _ vcdilob, Rimilis
magvari ram gamovxato saxeze.
magram „meTauri~ mkacria, ar mTanxmdeba da jibidan raRac momcro, wiTeletiketiani
SuSa amoaqvs.
_ uynose!
_ es ra oxrobaa, ufroso?
_ odekolonia, „krasnaia moskva~, didi bodiSi, koniakis wamoReba damaviwyda, Torem
imas mogarTmevdi...…
_ mgoni, swored „krasnaia moskvam~ dagvRupa da Sen kidev...
_ midi, midi uynose, iqneb cota azrze moxvide da mere ukeT gaigo, ram dagvRupa.
vynosav odekolons, saxeze visvam da erT ylups vsvam kidec. gamigia zogan metad da
friad pativcemuli adamianebi svamen xolme odekolons da Tavsac mSvenivrad grZnoben.
arada, `krasnaia moskvas~ firmam rom icodes Cveni ambavi, aucileblad sareklamo
klipSi gadagviRebda me da jemals uReltexilis fonze da diqtoris mSvidi baritoniT
auwyebda kacobriobas _ `SeiZineT `krasnaia moskva~, is Tqveni erTguli megobari
gaxdeba eqstremalur situaciebSi, eTnokonfliqtebSi~.
xandaxan Tavad gvikvirda Cvenive ironiisa _ aseTi saSinelebis momswre xar da ra
gexumreba?.. magram erTxel kidev vrwmundebodiT, Tu rogor icavs adamians yovelive is,
rac mxolod laRi cxovrebis nawili gvgonia... alpuri monakveTis dasawyisSi WaRara,
lamazi qali vnaxe _ edelvaisebs krefda... krefs da krefs, ukve imdeni daugrovda, rom
xelSi veRar eteva, TmaSiac imagrebs yvavilebs, megobrebi ki xels uqneven, uyvirian:
_ Sen xom ar gadairie, magis droa?!. wamodi!
is ki krefs...
nu iCqarebT, Cemo qalbatono, yvelaferi moeswreba, kidev dakrifeT yvavilebi,
megobrebsac uwiladeT, am patara, Tvalmocimcime, cremlian varskvlavebTan erTad ufro
gagiadvildebaT gzasavali...
yvelas, visac Zvirfasi adamiani gaeyina saken-Wuberis gzaze, minda vuTxra _ netari
sikvdiliT gardaicvalnen isini. daRupulebs, romlebsac gzadagza vxvdebodi, mSvidi
saxeebi hqondaT da tanjvis araviTari niSani ar etyobodaT. yuri ugdeT am striqonebis
avtors, romelmac kinaRam gaiziara maTi xvedri _ daqanculs tkbilad, Zalian tkbilad
eZineba yinvaSi, viT axalwlis umSvenieres Rames im bavSvs, romelsac deda saTuTad
Semoukecavs sabans. vici, kargad vici, ar dagamSvidebT Wirisuflebs Cemi sityvebi,
magram merwmuneT, sul sxvaa, roca uRmerTo gzis Semdeg mSvidad ubrundebi mSobliur
saxls _ maradisobas, sadac adre Tu gvian yvelam unda moviyaroT Tavi.
gzas vagrZelebT. fexebis kunTebi gvtkiva. matulobs yinva. icvleba sastiki
speqtaklis dekoracia _ amodis mTvare, batoni mTvare, idumali mTvare...
… vgrZnob, nel-nela Zala memateba, vgrZnob, TvaliT uxilavi, idumali arsebebis
moZraobas Cems garSemo, vgrZnob ar mtovebs, Tan momyveba mamis landi… da cdilobs
mTvare damamSvidos, imediT amavsos. mixsnas...
qvemodan raxraxi moismis. „bmp~-e amodis. ganze vdgebiT. gveweva mTvarisfersaxiani
xalxiT savse „bmp~-e. irgvliv yvelaferi mTvaris feriTaa gaJRenTili. mTvaris Suqze
yvelas ieri gvaqvs Secvlili, jemalic sul sxva kaci mgonia. iseTi SegrZneba maqvs,
TiTqos bosxis romeliRac tilos personaJi viyo. yviTeli lodebi da qvebi, moriale
Suq-Crdilebi daxocil adamianebsa da cxovelebs damsgavsebian.
„bmp~-es lulaze moxuci kaci sqeli TokiTaa mibmuli. ise uxerxulad iRimeba, TiTqos
raRacis gamo bodiSs ixdiso. kacs nacnobi saxe aqvs. SoTa Sartava! _ afxazeTis
profkavSirebis yofili Tavmjdomare. adamiani, romelmac marTlac patiosani cxovrebiT
icxovra. ukve araferi mikvirs _ arc gamarjvebis RvTaebasaviT „bmp~-es lulas amokruli
Sartavas xilva (romelic am yalyze Semdgar aRmarTebSi `bmp~-eze TokiT imagrebs Tavs),
piriqiT, igi Zvelebur, lamaz graviuraze gamosaxuli fregatebisa da karavelebis Wvintze
mimagrebuli uZleveli atlantis natifad Tlil figuras magonebs. SoTa Sartavas
Svilsac SoTa erqva, mecnieri kaci iyo, 15-16 martis brZolebisas daiRupa gumisTaze.
mxolod ori dRis Sedeg gamoasvenes brZolis velidan, Zlivs aaglijes avtomati, magram
vera da ver gauswores sasxletze gaqvavebuli saCvenebeli TiTi. saflavSic ise wevs igi
_ mokakvuli TiTiT, TiTqos isvriso. samareSic agrZelebs oms. cremli mereva, mecodeba
SoTa, yvela mecodeba, warmoidgineT, isic, vinc mas esrola. ra sabralo da pataraa
adamiani. arada, es ar aris gadaRlili kacis sentimentaluri ganwyobileba, es raRac
sul sxva grZnobaa, CemTvis manamde ucnobi, ucnaurad amamaRlebeli. TiTqos sxva
ganzomilebaSi movxvdi, TiTqos droebiT davtove fizikuri samyaro da sul sxva sferoSi
varsebob. ramdenime dRis ganmavlobaSi ar mSordeboda es grZnoba, Tan damyveboda,
raRacisagan mifaravda TiTqos, ucnaurad mifrTxildeboda. umcrosi SoTa Sartava da
„aidgilaras~ Tavkaci _ sergei Samba bavSvobis megobrebi iyvnen, erT ezoSi izrdebodnen,
TamaSobdnen omobanas, erTad swavlobdnen TbilisSi, erT binaSi cxovrobdnen... da mainc
iomes, esroles erTmaneTs...
gzaze kidev ramdenime gayinul qals vxvdebiT. iseTi ganwyoba meufleba, TiTqos es
qalebi aq, am gzaze iyvnen mudam, rogorc es lodebi da borcvebi, Tanac mudam aseTebi
_ mkvdrebi, fermixdilebi. sakuTari uZlurebis SegrZneba uReltexilsa da siciveze
aranakleb damTrgunvelad moqmedebs. isic ar viciT, ra unda gavakeToT _ davasaflavoT
isini Tu xval maTi Wirisufali gamoCndeba da man icis, ra moimoqmedos. gadavasvenoT?
ki magram, rogor...
kidev erTi „bmp~-e gveweva. vaCerebT.
_ waiyvaneT, Zmebo, ager moxucebi midian, Zlivs arian.
_ ar gvaqvs adgili, ver xedav? _ xelebs mxrebze madebs „bmp~-eze mjdari
axalgazrda kaci.
igi tiris.
_ ra gatirebs? _ vekiTxebi.
jariskacis farajaSi gaxveul cxedarze maniSnebs.
_ cols mivasveneb... „uraliT~ momyavda... gadavarda „urali~... muxruWebi, muxruWebi...
sityvas ver asrulebs, xmamaRla tiris.
„bmp~-e gzas ganagrZobs. axalgazrda kaci Tvals ar maSorebs.
mivyvebiT mTvariT ganaTebul daRmarTebs. mtkivani muxli meurCeba _ daRmarTebi ar
moswons.
ukve sruliad gagviqra sikvdilis SiSi _ 3-4 kilometris iqiT tye gamoCnda. tyeSi
aqa-iq cecxli bJutavs, aTeulobiT koconi anTia.
ukve xSirad gvxvdeba wyaroebi. TiToeul maTgans vewafebi, vivsebi maTi ZaliT, didi
xnis unaxavi megobariviT vesaubrebi.
_ gamarjoba, wyarov, aq ram mogiyvana, Se dalocvilo, Sena? rao, Senc devnili xar?
Senc CvenTan erTad garbixar am daRmarTebSi?..
jemali mikrZalavs, ar dalio amdeni wyali, magram me mainc Cemi gamaqvs.
_ meTauro, ar mimatovo! _ xumrobiT veZaxi win wasul jemals, _ ar mimatovo, Torem
moCvenebad gamogecxadebi daviT aRmaSenebelTan da kidev... kidev `krasnaia moskvas~
direqtorTan erTad.
_ amaze uaresi ra unda momelando, _ icinis „argentineli~ jemali.
marTlac, dokumentur filmebSi nanax, stalingradTan damarcxebul germanel
jariskacs vgavar bintebgadaxveuli fexsacmelebiT, talaxSi amolumpuli Sarval-
qurTukiT. arc jemalia ukeTes dReSi.
erT-erT TavdaRmarTSi jariskaci gvaCerebs:
_ ra vqna, qali mikvdeba.
garSemo vixedebi, Tavdapirvelad veravis vxedav. mere vamCnev borcvaks gadawolil
qals.
_ erTi qali axlaxan mokvda, axla es mikvdeba... ra vqna.
_ axlobelia? _ vekiTxebiT.
_ ara... erTi saaTis win davadeqi Tavze.
ramdenime wuTis Semdeg qali gardaicvala.
me dResac Camesmis yurSi im jariskacis _ `qali mikvdeba~.
gzaSi ambavs yvebian viRac qalze, romelmac TiTqos Cvili miatova da Tavs gaqceviT
uSvela. Semdeg sxva qalis ubedurebas vgebulob _ mas gzaSi ori Svili gahyinvia, mesame
devnilebisaTvis miubarebia, gza gaugrZelebia da cota xanSi Tavi mouklavs _ xramSi
gadaCexila. darwmunebuli var, orive ambavi erTsa da imave qals exeba, ufro zustad _
pirveli Woria da meore _ sinamdvile. warmoudgenelia, dedas Svili mietovebinos da
samSvidobis gaqceuliyos, Tu gaiqceva mxolod da mxolod mousavleTSi, SaveTSi...
oRond kidev erTi Svilis daRupva ar ixilos... oRond sikvdilma Tavad waiyvanos da
ara mesame... aha, es me var, me momkali, oRond Svili gadamirCine!..
male halucinaciebi gvewyeba _ Tovlidan amoSverili uzarmazari lodebi momTabare
tomTa qoxebi gvgonia.
_ ra xalxi cxovrobs aq? _ vekiTxebi jemals.
_ ar miixedo ukan, viRacebi gvakvirdebian, mZarcvelebia, albaT, _ meubneba jemali da
vgrZnob, rogor uWers igi xels ubeSi gadamalul revolvers.
„viRacebi~ qvebi aRmoCnda, gadamTielTa qoxmaxebi ki, rogorc axlaxan mogaxseneT,
lodebi.
am dros ki Turme Cvengan karga dabla, mosaxvevSi, realurad arsebuli yaCaRebi
realurad arsebul lodebTan da kldeebTan Casafrebulebi, Zarcvavdnen devnilebs,
jariskacebs arTmevdnen iaraRs, sxvebs _ qurTukebs, fuls, oqroulobas, ukanasknel
nivTebs... mosaxvevidan amofrenilma manaTobelma tyviebma ramdenimejer Semoxazes haerSi
naxevarwre, JamgamoSvebiT ismoda avtomatis Soreuli kakani.
gzaSi iaraRis gamo mokluli axalgazrda kacis cxedaric vnaxeT da gayinuli,
rkinisCaCqaniani meomris gvamic, Tumca, iqneb isic mokles da iqneb isic iaraRis gamo...
gamkiTxavi aravinaa, mfarveli, miTumetes. gauZleb adamianTa ugvanobas? _ icocxleb!
arada...
sokoebiviT amosul, gayinul qvebze fexi xSirad misxlteba. ramdenjerme vecemi.
marjvena gverds seriozulad vizianeb. didxans vizel neknebs _ ara, motexil-gabzaruli
mgoni, ar unda iyos, Torem siaruli gamiWirdeboda.
SuaRamisas vaRwevT tyemde, uamrav kocons erTs Cvensas vumatebT. zantad iwvis sveli
da nedli SeSa. amaod vcdilobT gaTbobas. viTom vnayrdebiT, viTom vSrebiT da
sicivisagan aZagZagebulebi daZinebasac vcdilobT viTom. yvelaferi `viTom~ gaxda _
viTom vcocxlobT da viTom vsunTqavT.
erTi ucnauri ambavic unda gavixseno _ TiTqmis mTeli gzis ganmavlobaSi marilis
gemos vgrZnobdi, TiTqos zRvaSi axladcurvanaswavli blomad vylapavdi mlaSe wyals.
mivdiodi da TiTqos viRacis jibrze sul Jolos murabis gemos vixsenebdi, Jolos
murabiani wyali menatreboda. rom ekiTxaT _ axla yvelaze metad ras inatrebo, Jolos
murabas-meTqi, vetyodi. koconTan mjdoms ucxo kaci miaxlovdeba. muraba ar ginda? _
mekiTxeba da litrian qilas mawvdis. moqanculs Tavis awevac mezareba. varTmev qilas.
Jolos murabaa... mivirTmev murabas, netarebisgan Tvalebs vxuWav. Wame, nu gerideba,
meubneba kaci. vyabuldebi, ra Tqma unda. mere madlobas veubnebi. kaci ise moulodnelad
qreba, rogorc gamoCnda. aris gansxvavebuli sizmari, romelic arc erT sxva sizmars ar
hgavs, arian originaluri adamianebic. is kacic gamorCeuli iyo, Zalze ucnauri. ver
gamigia, murabiani qila ram gadaatanina uReltexilze, im dros, roca tvirTis
Sesamsubuqeblad xalxi gzadagza Zvirfaseulobasac ki yrida...
koconebisgan moSorebiT Wrel qsovilSi gaxveuli ramdenime adamiani wevs, pirdapir
yinvisagan gaqvavebul miwaze.
_ rad ar modian eseni koconTan, ar scivaT? _ enis borZikiT vekiTxebi viRacas.
_ eseni mkvdrebi arian, _ mpasuxobs dinji da mSvidi xma.
_ hoo, _ vambob mec dinjad, maTaridan wyals vsvam da ratomRac sulac Cemi
simSvidis ar mikvirs.
meore diliT eqvs saaTze vdgebiT da gzas vagrZelebT. feradi da mziani, civi da
sastiki dilaa. gzadagza kvlav gvxvdeba micvalebulebi, gvacileben isini mSobliuri,
magram ukve sxvasamyaroseuli, yinuliani mzeriT; Cveni Zvirfasi, Cveni devnili
micvalebulebi. wvanan isini mSvidad, xelSi qaRaldis nagleji upyriaT, qaRaldze maTi
saxeli da gvari weria. yvelaferi swored isea, rogorc samSobiaro saxlSi, sadac
Cvilebs majaze vinaobis aRmniSvnel niSans umagreben, oRond esaa, rom samSobiaro
saxlSi axalSobilebi arian, uReltexilze ki _ axalgardacvlilebi. damTavrda srbola
maTi, damTavrda devna, magram... isini mainc ganarZoben TavianT svlas _ TavianT ltolvas
ukeTesi saqarTvelosken, sadac yvelaferi rigzea, sadac adamianebi patronoben
erTmaneTs, sadac kaci qveynis erTgulia da qveyana _ kacis, da aravin klavs erTmaneTs
arc iaraRiT da arc devniT, arc sityviT da arc siZulviliT.
mze aTbobs garemos, Semcivnul sxeulebs, magram ver aRwevs adamianebis TiTqmis
sasowarkveTil gulebamde. gzas xmauriT mosdevs patara, ankara mdinare. mivdivar da
fiqrebSi wasuli velaparakebi xeebsa da mdinares _ Cems Zvel, keTil megobrebs.
mewevian reno bokuCava da romeo jRarkava. reno da me Tanakurselebi varT. mas
uzarmazari CanTa moaqvs, xan erT
mxarze idebs, xanac _ meoreze. ramdenjerme visvenebT, sam tol nawilad vyofT puris
yuas da wyaros wyals vayolebT. amaze gemrieli puri iSviaTad migemia.
gzaSi Tanamgzavrebi xandaxan vSordebiT xolme erTmaneTs, mere isev viyriT Tavs,
ucnobebi ise vesaubrebiT erTimeores, TiTqos bavSvobis megobrebi viyoT. uReltexili
axla imdenad araa saSiSi. uReltexili suls Rafavs.
ukve iSviaTad vxvdebiT gzis piras dasvenebul gardacvlilebs, axal saflavebs.
fexnaRrZobi kaci damemgzavra, CemsaviT joxiT modis, col-Svili mohyveba. soxumze
melaparakeba. mivdivarT nela. vxedavT _ fiWvis Ziras samocdaaTiode wlis qalis
cxedaria dasvenebuli. jariskacis faraja aqvs gadafarebuli.
_ aqamde mosula da aq ra mouvida ubedurs, _ ambobs kaci.
mere uceb, moicao, meubneba da cxedarTan midis.
kaci fiTrdeba.
_ bicolaCemia, _ ambobs TiTqmis CurCuliT.
cota xnis Semdeg aseT gadawyvetilebas Rebulobs _ col-Svils Wuberisaken uSvebs,
TviTon ki cxedarTan rCeba.
_ manqanas davelodebi, Wuberis sasaflaoze mainc mivabareb miwas, droebiT... mere
gadavasaflaveb... soxumSi...
ukve JamgamoSvebiT qvemodan amodian xolme `uralebi~ da dauZlurebuli adamianebi
gadahyavT.
Zlier daqanebul daRmarTebs naklebad damreci cvlis.
vxvdebi sergo wurwumias _ axalgazrda mwerals. sami mcirewlovani Svili mohyavs.
sergo miyveba:
_ oTxi dRea movdivarT... erTgan cecxli davanTeT, sidedrma tafaze puris kverebis
cxoba daiwyo, Sebrawuli kverebis suni Sors gaifanta. pirvelad ramdenime dRis
naSimSilebi jariskaci mogviaxlovda, erTi kveri mTxova. sidedrma ori misca. jariskaci
CvenTan Camojda, Seisvena, Zala moikriba da wasvlis win Cems umcros Svils fuli
aCuqa, bavSvi nacnob qals ejda kalTaSi. qalma miixed-moixeda, malulad, gamoarTva
bavSvs fuli da xalaTis jibeSi Caicura. Semdeg viRac axalgazrda qali movida,
gvTxova _ Svils mTeli dRea araferi uWamia, iqneb kveri momceTo. sidedrma masac ori
kveri misca. qali ukan Sebrunda. vxedav, xes amoefara da swrafad daiwyo cxeli
kverebis Wama. ratomRac yvelaze metad maSin Semecoda xalxi. sidedrma sul daariga
kverebi, bavSvebi bolos gaaxsenda, Tan imeorebda _ RmerTi gviSvelis, RmerTi
gviSveliso. mgoni, gviSvela marTlac ufalma da samSvidobos gavediT, Tumca,
gaazrebuli ara maqvs, ra gvelis, axla saiT unda wavide, ra iqneba...
saRamoJams WuberSi varT. vwvebiT uzarmazar, gadaWril morebze da vgrZnobT, rogor
viZinebT ukidegano sicarielis okeaneSi...
Semdeg iyo konteinermzidiT mgzavroba zugdidamde. manqanaSi ormocdaaTamde kaci varT.
nemsis Casavardni adgili aRar aris. zogi zis, umravlesoba ki dgas. Weridan wyladqceuli
amonasunTqi haeri Tavze gvepkureba. nervebdaZagruli, gaRizianebuli devnilebi JamiJam
erTmaneTTan kinklaoben, mizezi milioni aqvT. sacodavad, gulismomkvlelad bJutavs
erTaderTi naTura _ simbolo Cveni imJamindeli yofisa. gzaSi vCerdebiT xolme _ haers
vaniavebT. xaiSsa da jvarSi gvaCereben, Cxreken araqaTgamoclil mgzavrebs, iaraRs eZeben.
daWeriT emuqreba erTi kaci renos _ Soridan vxedav, CanTaSi tanksawinaaRmdego yumbara
gidevso. midi da naxeo, _ eubneba reno. jariskacs CanTidan boTli amoaqvs. ux, Seni... _
ukmayofilod burtyunebs igi. sofel liaSi manqana gvifuWdeba (Tu ar vcdebi, samuSiebis
saxlis karTan). gamodis maspinZeli, mgzavrebi saxlSi Sehyavs, bavSvebsa da qalebs Caisa da
purze patiJebs, kacebs axal Rvinos aWaSnikebinebs, gvlocavs, gvaimedebs, gviTanagrZnobs,
gvacilebs, gvebodiSeba.
sam Rames zugdidSi, baCana ZanZavas mosiyvarule ojaxSi vaTev.
Semdeg iyo senaki _ aleko cxakaias saxli.
mere ki, cxeniswyalTan, gaRma da gamoRma mdgari qarTvelebi erTmaneTs esrodnen.
vTxoveT erTs da vTxoveT meore mxares, gavetarebineT. ifiqres, ifiqres, dagviniSnes
dro da qarTveli devnilebi gagvatares qarTvelebma. gadavediT Tu ara xidze, maSinve
kvlav dascxes erTmaneTs. yoCaRad ibrZodnen, verafers ityvi. isrodnen da isrodnen.
sadRac maRla, Rrublebs miRma ki cremlad iRvreboda mamulis deda... xiTxiTebda
satana...
TiTqos vZlie uReltexils, nel-nela, nabij-nabij davjabne TiTqos, magram... igi samive
JamSi gaixira, warsulisa da momavlis, awmyos magiur triptiqad meqca da Cems sulsa da
sisxlSi daido bina Tavisi cocxlebiTa da gardacvlilebiT, „ucxoplanetelebiT~,
gaognebuli xarebiT, „bmp~-es lulaze mibmuli moxucebiT, kvnesiT, vaebiT, usaSvelo
sinanuliT... vici, arasodes Sewydeba masze moZraoba, rameTu devnilTa uReltexilia igi,
erTaderTi uReltexili msoflioSi, romelic mogzaurobs da mogzaurobs mTels
dedamiwaze, damuxtuli devnilTa energiiT, uzarmazari xomaldis darad moivlis okeaneebs,
zRvebs, kontinentebs, saxelmwifoebs, msusxavi qariT gaTanguli, dawyevlili da diadi,
pirmSo TviTmkvleli, sakuTar guls sakuTari frCxilebiT Cafrenili, dasisxlianebuli
saqarTvelosi, gadasasvleli sikvdilidan sicocxlisaken. jvarcmuli, jvarcmuli
uReltexili!
devnilTa uReltexili yvelaze maRali uReltexilia, mamulis uwmindesi haeriT
gaJRenTili, yvela amqveyniur wvrilmansa da davidarabaze, fulsa da Ralatze,
sibriyveze, sixarbesa da sulmokleobaze maRlamyofi. uReltexili _ golgoTa sruliad
saqarTvelos codvebs miezideba... mis SuagulSi dgas mkerdSi momakvdavSvilCakruli
axalgazrda mama da wyevlis, xmamaRla wyevlis politikosebsa da arapolitikosebs,
guSindelebsa da dRevandelebs, qarTvelebsa da araqarTvelebs, kacebs, qalebs... Cven,
yvelas, uklebliv! yvelas, vinc mizezTa da mizezTa gamo Tavisi wili Tixa da RorRi
mozida, codvebi da vaeba moitana, Seqmna, aago, aRmarTa da aaboboqra es uReltexili.
mwyevlis me, romelic am striqonebs vwer axla da Tqvenc, Rrmadpativcemulebo,
romlebic am sityvebs kiTxulobT...
...ra vqnaT Cven, ra gzas davadgeT, riT vuSveloT im momakvdav, mamis xelSi
galursul, jer kidev msunTqav bavSvs, romlis winaSe mTeli qveyniereba, mTeli amer-
imeri saqarTvelo, TiToeuli CvenTagani damnaSavea?!
1993 weli
15-27 oqtomberi
qolga
aTkapikiani
Cems biZaSvils _ besik xoravas mama Cveneburma avkacebma moukles omis damlevs,
gulrifSSi, zemo fSafSi. saxlSi martodmarto darCenil kacs mTeli Ramis
ganmavlobaSi awamebdnen.
besiki, TviTonac bavSvobis asakidan arcTu ise didi xnis win gamosuli, ori bavSvis
mamaa. ojaxi mas daawva. ganebivrebuls gauWirda lukma-puris Sovna. verc TbilisSi ewia
beds da verc moskovSi. viRacam urCia _ holandiaSi wadi, iq samuSaos advilad iSovi
da Sens beds ZaRli ar dahyefso.
daujera.
Tvenaxevris ganmavlobaSi misgan araferi ismoda. mere Tavad gamogvecxada _ yurebSi
landi gasdioda. Zlivs vicaniT.
suli movaTqmevineT.
mere dawvrilebiT mogviyva Tavisi evropuli `turnes~ ambavi.
SeZlebisdagvarad Caviwere misi naambobi. sityvac ar damimatebia:
_ orni wavediT. me da Cemi Tbiliseli megobari kaxa. bileTi germaniamde aviReT,
TiTo 380 dolari dagvijda. turistebad wavediT. `boingma~ kiolnSi Cagviyvana.
pirvelad vimgzavre `boingiT~, moZvelebuli iyo, magram mainc `boingi~. aeroportSi
taqsi aviyvaneT da holandiis yvelaze axlomdebare qalaqSi _ deventurSi CavediT.
gzaSi ori kaci Segviamxanagda. taqsistma 60-60 dolari gadagvaxdevina. ase rom, valad
aRebuli 500 dolaridan, mxolod 60 dolariRa damrCa. ganwyoba cudi ar gvqonda,
erTmaneTs vamxnevebdiT _ ai, moviTminoT cota da yvelaferi rigze iqnebao.
deventuri patara qalaqia. Cveni damtvreuli inglisuriT kiTxva-kiTxviT mivadeqiT
banaks. iq sxvadasxva qveynebidan gadmoxvewilebi iyrian Tavs. yvela holandiis
moqalaqeobas iTxovs. vis ar naxav _ Turqebs, polonelebs, rusebs, axalzelandielebs,
somxebs, ukrainelebs, qarTvelebs... maT azuliantebs eZaxian. ratom, ar vici.
dagvabinaves. erT patara oTaxSi vcxovrobdiT, eqvskacianSi, gvaWmevdnen da gvasmevdnen.
sxvaTa Soris, normalurad; cota-cota fulsac gvaZlevdnen. Tan meTvalyureobis qveS
viyaviT, gvswavlobdnen. CasvlisTanave, Tbiliselebis ramdenime wvrilSviliani ojaxi
Zveli nacnobebiviT Semogvxda; gvkocnidnen, gveferebodnen. ganuwyvetliv gvekiTxebodnen,
Tu rogori amindi iyo TbilisSi, ra xdeboda axali saqarTveloSi, gvikvirda maTi
cremlebis. arada, sul erTi Tvis Camosulebi yofilan.
banakSi sam kviraze metxans velodebodiT holandiis iusticiis saministros
warmomadgenels. is esaubreba xolme azuliants, avsebs anketas da amis Semdeg
holandielebi wyveten, miscen Tu ara mas TavSesafari. moqalaqeobas ase uceb aravis
aZleven. moqalaqeobis uflebis miRebas sami weli unda. manamde ki holandiaSi droebiTi
cxovrebis uflebas gaZleven, gixdian fuls, gamogiyofen binas, gaswavlian enas, raime
xelobasac. rac ufro metia ojaxis wevri, fulsac mets mogcemen, magram mTavaria,
iusticiis moxelesTan gasaubrebam warmatebiT Caiaros, ese igi, mas unda dausabuTo,
rom Seni holandiaSi gamoqceva obieqturi mizeziT iyo ganpirobebuli _ an rom
gdevnian, Sens qveyanaSi ar gedgomeba, an politikuri mowinaaRmdegeebi mokvliT gaSineben
da Seni mTavroba ver gicavs; an TviT mTavroba gemuqreba da a.S. erT-erTi mizezi,
gagecinebaT, magram getyviT, aseTia _ Tu ganacxade, rom homoseqsualisti xar da
amitomac Sens samSobloSi agiTvalwunes, igulisxme, rom saqme mokvaraxWinebuli gaqvs.
ori kviris Semdeg Cvenma rigmac moaRwia. saubarma, an rogorc iq uwodeben,
intervium ramdenime saaTs gastana. verafriT movulbeT guli iusticiis saministros
agents. bolos man gviTxra _ kargi biWebi CanxarT, magram ver dagexmarebiT, Tumca,
holandiidan gaZevebis qaRalds ar mogcemT, sabuTSi CagiwerT, rom gaqvT evropaSi
Tavisuflad gadaadgilebis ufleba. saubari, ra Tqma unda, Tarjimnis SemweobiT
mimdinareobda, rusulis mcodne Tarjimnis.
kidev erTi biWi SemogvierTda, rusTaveli _ Tengo. holandielebma wasasvleli fuli
da produqtebi mogvces, kidev 24 saaTi, romlis ganmavlobaSi unda dagvetovebina
qveyana.
davsxediT da viTaTbireT. bolos ase gadavwyviteT _ evropis romelime qveyanaSi gveSova
samuSao. aRebul fuls Tavi movuyareT da patara, orkariani `peJo~ viyideT 400 dolarad.
holandiidan gamoZevebuli qarTvelebis kidev erTi manqana dagvemgzavra, magram mgzavrobis
dasawyisSive davkargeT erTmaneTi.
banakidan Turqebma gamogvaciles, didi pativiT. gveubnebodnen, Cven xom mezoblebi
varT, ese igi megobrebic varTo. manqanaSi blomad Cagviyares konservebi da purebi,
ludis qilebic moayoles.
megobrebma, rogorc yvelaze gamocdil `rulaviks~, saWe me mandes. davqoqe `peJo~ da
signalis WyvitiniT gamoveTxoveT acremlebul Turqebs.
cota xanSi holandiasac gamovemSvidobeT. Ramis sam saaTze gadavkveTeT belgiis
sazRvari. arc aravis gavuCerebivarT. arc aravin idga sazRvarze. sagzao firniSiT
mivxvdiT, rom belgiaSi viyaviT. gaCerebas azri ar hqonda, jer kidev banakSi gviTxres _
iq samuSaos ver iSoviT. sam-oTx saaTSi gadavWeriT mTeli belgia da safrangeTis
sazRvars mivadeqiT.
saqarTvelo yovelTvis Zalian patara qveyana megona. albaT, imitom rom, veSapiviT
ruseTis mezobeli varT, Torem, geubnebiT, uceb gaviareT belgia; pedalze fexis erTi
daWera gaxda sakmarisi. Cveulebrivi saSualo _ evropuli qveyanaa Cveni qveyana.
trasa didebuli iyo, betonis, farTo, RamiT lampionebiT gaCaxCaxebuli. gvsiamovnebda
gza, magram... Cveni mTavari safiqrali samuSaos Zebna gaxldaT.
gviTxres, safrangeTSi vizis gareSe gamogaZeveben, wasvla ar Rirso, magram Cven mainc
gavriskeT. safrangeTis sazRvari ise gadavlaxeT, arc iq gavuCerebivarT, `peJo~ sul
qaqan-qaqaniT miikvlevda gzas.
parizamde samoci kilometriRa gvqonda darCenili, rodesac Jandarmebma gagvaCeres.
vifiqreT, damTavrda Cveni mogzaurobao. magram maT gzis fulis gadaxda moiTxoves,
sabaJosi. fuli, romelic Cven gvqonda, amisaTvis ar gvyofnida. Cven xom meore manqanis
imediT viyaviT, romelsac sadRac avcdiT. `peJo~ gzispira avtogaCerebaze davayeneT.
Jandarmebs rogorRac avuxseni, rom megobari myavs parizSi da damarekineT-meTqi. Turme
sxva qveyanaSi kaci swrafad swavlobs ucxo enas da mec inglisur-germanuli sityvebis
garkveuli maragi damigrovda.
erTma Jandarma miTxra, parizSi mivdivar da Tan wagiyvano. megobrebi manqanaSi
davtove da mas gavyevi. gzaSi Jandarmma mkiTxa, boSa xom ara xaro. ara, qarTveli var-
meTqi. qarTvelebi sad cxovrobeno. avuxseni, magram ver gaigo, an ras gaigebda, rac ar
icoda. sadac ar viyaviT, saqarTveloze TiTqmis aravis araferi smenoda. ise, sul
boSebSi veSlebodiT. ara aqvT maT kargi saxeli, gansakuTrebiT ruminel boSebs _
yvelgan qurdbacacoben.
parizSi SevediT. viyurebodi garSemo da gaocebas Zlivs vmalavdi _ nuTu parizSi
var-meTqi.
policiis Senobidan Cems Tanaklasels _ badri gogias davureke. bedad, Sin aRmoCnda.
misi xmis gagonebaze Svebis cremlebi momadga. badri, gviSvele, Sua gzaSi varT
gaCxerili-meTqi. sad xaro? _ mkiTxa. me ra vicodi, sad viyavi da Jandarmebs vTxove,
daelaparakeT-meTqi. daelaparaknen isini badris da auxsnes TavianTi adgilmdebareoba,
anu Cemic.
badri istorikosia, franguli brwyinvaled icis, parizis universitetSi swavlobs,
universitetisve sacxovrebelSi cxovrobs. safrangeTSi sami welia, rac imyofeba,
disertaciisaTvis agrovebs masalebs. saqarTveloze iSviaT dokumentebs miakvlia,
iseTebs, rac jer arc erT qarTvels ar uxilavs. uWirs Zalian, universitetis
stipendiiT gaaqvs Tavi. puris fuli aqvs da egaa. saqarTvelodan aravin exmareba. Cveni
iqauri saelCo ki iqiT aris dasaxmarebeli.
badri erT saaTSi movida. gaxarebuli gadavexvie, megobris garda is iyo axla Cveni
erTaderTi mxsneli. badrim _ ase nu mexvevi, amaT SeiZleba sxvanairad gaigono.
marTlac, ucnaurad gviyurebdnen TvaldaWyetili Jandarmebi.
trasaze gavediT. manqanebs vaCerebdiT. magram arc erTma ar gagviCera. aba, taqsis
fuli sad gvqonda. ormoc kilometrze meti fexiT viareT da cocxal-mkvdrebi
mivadeqiT avtosadgurs. badrim gzis fuli gadaixada, benzinic Cagvisxa da saxlSic
migviyvana.
mas parizis universitetis saerTo sacxovrebelSi momcro oTaxi aqvs _ sada aveji,
televizori...
pirvelive dRidan parizSi samuSaos Zieba daviwyeT. sad ar viyaviT da vis ar
mivakiTxeT, magram amaod. Cven saelCoSi elCma gviTxra _ ras daexetebiT aq, wadiT
saqarTveloSi, saqme akeTeT, saxels nu gvitexTo. axla rom vfiqrob, marTali iyo,
magram ra mekeTebina saqarTveloSi, sadac aravin da araferi muSaobs. sigarets ki me ver
gavyiddi.
levilSi qarTvelebi gavicaniT. daxmarebis gaweva maT ver SeZles, Tavad Zlivs gaaqvT
suli.
parizSi pirvelad vigrZeniT Cveni uimedo mdgomareoba, manamde ki, ase Tu ise, mainc
viTom omaxianad viyaviT. aravis iq ar vWirdebodiT, miuxedavad imisa, rom ukve nebismier
samuSaoze vTanxmdebodiT.
movinaxuleT wminda giorgis qarTuli eklesia. sanaxevrod sardafiviT Senobaa,
ubadruki Sesaxedavi. viloceT, magram etyoba, RmerTamde ver mivida Cveni Txovna-mudara,
Tumca, vin icis, iqneb gvixsna ufalma...
ukve saxlSi gvindoda wamosvla, magram centi rom centia, isic ar gvqonda. badri
gvarianad davazaraleT. sul fuls sesxulobda.
nebismieri qarTveli, albaT, yvela sxva qalaqze metad parizis naxvas natrobs, magram
davdiodiT parizis quCebSi da guls ar ekareboda arc monmartri (Cveulebrivze
Cveulebrivi mogveCvena), arc eifeli, romlis axlos maTxovrebis simravlem gagvaoca
(koSkze ver avediT imitom, rom fuli ar gvqonda), arc luvri (ufulobis gamo iqac
ver SevaRwieT), arc cnobili moRvaweebis ZvalSesalagi.
gagvaoca danjRreulma manqanebma, gvegona, rom aq sul axal-axali gaprialebul-
gapiwkinebuli avtomobilebi dahqrodnen. zogs manqanebis sasaflaodan gamohyavs manqana,
Searemontebs da Tavi qudSi aqvs.
parizi, ratomRac, sabolood aSenebul-dalagebuli gvegona, arada, yovel nabijze
axal mSeneblobebs vxedavdiT, qalaqis centrSic. sul miSeneba-moSeneba mimdinareobda.
gagvaoca aseve nagavma parizis quCebSi. marTalia, nagavi polieTilenis didi tomrebiT
gamoaqvT, magram zogan karga xans elodebian nagvis manqanas. ase rom, nagvis suni da
buzebis simravle am ocnebis qalaqsac ar hklebia Turme. badrim gviTxra, xandaxan
ificebian menagveebi, xelfasis momatebas iTxoven da amitom xdeba aseo.
zogan kanalizaciis sunic idga. ramdenjerme CamoZonZili adamianebic vnaxeT _ nagavSi
iqeqebodnen. aman sul gagvafuWa, ufro mogvanatra samSoblo.
marTalia, me iq cota xniT viyavi da sul sxva ganwyoba mqonda, magram ratomRac
mgonia, evropa gadagvarebulia da xval-zeg Zalze gauWirdeba. sxvadasxva qveyanaSi
gzadagza aTasi juris aramzada Segvxvda. rogorc wesi, TiTqmis yvelganaa specialuri
kafe-maRaziebi, sadac Sedian narkomanebi, ixdian fuls da nebismieri narkotiki
SeuZliaT miiRon. kafeSi da mis garSemo sul gabruebuli axalgazrdoba daborialobs.
parkebsa da quCebSi erTmaneTs exvevian homoseqsualistebi da viTom araferi (amas
yvelaze xSirad holandiaSi vxedavdiT). televiziis programebSi sul mdare
pornofilmebs atrialeben, jgufur seqss uCveneben. adamianebic daprogramebuli
momeCvena. ki, normalurad cxovroben, kargi saxl-karic aqvT, manqanebic, magram
adamianoba ara aqvT, mgoni; midi-modian, kargs Wamen, kargs svamen, TavisTvis cxovroben
da TavisTavs ukvdebian. ase vfiqrob ratomRac _ vaiTu, Cvenc aseTebi gavxdeT odesme?!
soxumis dacemamde Tbiliss kargad ar vicnobdi, arc miyvarda mainc da mainc, ra
gasakviria. evropaSi Semiyvarda es qalaqi da momenatra. me arsad, arc erT qalaqSi ar
Semxvedria rusTavelis prospeqtze ufro lamazi quCa, arsad imdeni lamazi adamiani,
gogo-biWi ar daiareba, rogorc saqarTveloSi. evropaSi naTeli saxeebi ver vnaxe,
miuxedavad Cveni ubedurebisa, CvenTan mainc sxva xalxia, Cven ki amas ver vamCnevT.
winaT sxva qveyanaSi namyofi Cveneburebi msgavs rameebs rom ambobdnen da wuxdnen,
mikvirda, aWarbeben an vinmes davalebiT iqcevian ase-meTqi, vfiqrobdi.
ubedur saqarTvelos sul cota unda da CvenisTana qveyana meore ar iqneba. kargi
mTavroba, Wkua da erTianoba gvinda. adamianebis siyvaruli Cven ar gvaklia.
badrim gviTxra _ aq yvelaze didi utaqtobaa vinmes sadilis dros estumro; Tu
mainc da mainc ase moxda, nu ggonia, `mobrZandiT, mobrZandiT~ _ Semogegebon; darbazSi
mogacdevineben.
erT dRes badrim iaffasian kafeSi CvenTan erTad mezoblad mcxovrebi axalgazrda
col-qmari dapatiJa. saxlSi wasvlis drom rom moatana, badrim Cagvilaparaka _ axla
daakvirdiT Cvens stumrebso. saRamos bolos maT fuli amoiRes da TavianT danaxarjs
cal-calke ixdidnen, warmogidgeniaT, calke coli da calke qmari. badrim erTxel kidev
auxsna _ dRes Cemi stumrebi xarTo; maTTvis gaugebari iyo es.
dabadebis dReebsac ase ixdiano, gvixsnida badri gzadagza, kafeSi an restoranSi
iyrian Tavs, yvela SeukveTavs mas, rac nebavs, Semdeg TviTon istumrebs Tavis
danaxarjs.
saqarTvelo maxsendeboda, Cveni Sexvedrebi, sufrebi. ex, es omi rom ara...
erTi-orjer studentebis gaficvac vnaxeT _ swavlebis fulis daklebas iTxovdnen.
zog parizels Tavis saxlTan axlos skami gamoaqvs, Camoamwkrivebs sigaretis
kolofebs, Sokoladis filebs, sxvadasxva ramerumeebs da yidis. aman Tbilisi gamaxsena.
megona, marto Cven vvaWrobdiT ase _ quCebSi, metrosTan. aseT suraTsac Seveswari _
erT-erT aseT gamyidvels policieli eCxubeboda: aq vaWroba ar SeiZlebao, iman ki
policiels erTi kolofi sigareti Caudo jibeSi. policielma miixed-moixeda da Tavisi
gza ganagrZo. maSinve Cveni policielebi da samxedroformianebi gamaxsenda. amovisunTqe,
marto Cven ar vyofilvarT aseTebi-meTqi.
ise, samaxsovro suraTis gadaRebac Zlier gvindoda, magram fuli ar gvqonda, viRac
ingliselma ki gadagviRo videokameriT eifelis fonze, magram ra?!
parizSi TvalSi gecema arabebis, zangebisa da alJirelebis simravle. Turme frangi
nacistebi amas Zlier ganicdian da amtkiceben _ Tu ase gagrZelda, safrangeTi da
mTeli evropa gaSavdebao.
badris erT suli aqvs, rodis Camova saqarTveloSi, magram jer bevri saqme aqvs.
erTxel miTxra _ parizSi axalCamosulma erT-erT qarTvel emigrants davureke.
Sexvedra davTqviT. invalidis etliT movida, gverdiT Jangbadis baloni edga. oTxmocze
metis iqneboda. mTxova: wadi, wadi aqedan, Tavs uSvele, wadi saqarTveloSi, ra ginda am
ubedur evropaSi?! gamomSvidobebisas fuli maCuqa da kidev erTxel Semevedra _
dabrundi samSobloSio.
mokled, samuSao ver viSoveT parizSi; ar migviRo parizma, ar vundodiT. Cveni
sasowarkveTa TandaTanobiT matulobda. jer gadavwyviteT saqarTveloSi dabruneba,
Semdeg aseTi metad ucnaur, albaT, metad qarTuli azri mogvivida _ wavideT espaneTSi,
qarTvelebi espanelebs vgavarT da aucileblad beds veweviT, yovelnairad
dagvexmarebiano. Tanac baskebisa da Cveni naTesaobac gavixseneT.
badrim isev isesxa fuli, `peJos~ uyida benzini, Cven _ produqtebi. yovelnairad
movemzadeT espaneTSi gasamgzavreblad, magram RamiT viRacam benzini mogvpara. Tavs
vimSvidebdiT _ marto CvenTan ar yofila ase. mokled, zog rameSi evropa da Cven erT
standartul doneze varT.
badrim isev iSova fuli, isev Cagvisxa benzini da Cvenc davqoqeT `peJo~.
parizidan sul mixveul-moxveuli gzebiT gamovediT, raTa gzis fuli ar gadagvexada.
gvaswavles meorexarisxovani gzebi da sul sofel-sofel mivqrodiT. gaviareT limoJi,
Ramis sam saaTze ki _ tuluza.
cxovrobs evropa Tavisi cxovrebiT, mTeli Rameebi sulis moTqmis dro ara aqvT
kafe-barebsa da restornebs. yvela Tavisi ambebiT iyo dakavebuli, mxolod Cven viyaviT
yvelasaTvis ucxoebi da zedmetebi.
Cveni gza samxreTisaken miemarTeboda. mivuaxlovdiT espaneTs da daiwyo andora.
spidometrze daviniSne _ 55 kilometri sul aRmarT-aRmarT viareT. andoraze saken-
Wuberis uReltexili gamaxsenda da is ganwyoba dameufla, romelic iq gvqonda.
andora Zalian lamazia. xandaxan fiWvnaridan irmebi gamovardebodnen da gzas
gadagviWridnen. erTi-orjer guli gadamitriales. viRacam miTxra _ aq irmis mkvlels
kacis mkvlelze naklebad rodi sjiano!
gadavlaxeT andora da dabla daveSviT. gaviareT espaneTis soflebi. seqtemberSi iq
rTvelia. vxedavT, zvrebSia xalxi gasuli. vaCerebT manqanas, vTxovT, xels SegaSvelebT,
gvamuSaveTo. RimiliT gveubnebian uars. Tavaziani RimiliT. kidev ramdenime adgilas
vaCerebT manqanas. yvelgan uars gveubnebian. ise ki sul gviRimian mevenaxeebi. mxolod
erTgan SemogvTavazes yurZeni.
espanelebi Zalian gvgvanan. erTgan zustad Cvennairi, qarTuli orsarTuliani saxli
vnaxeT, gareTa kibiT, aivniT, ezo mavTulis badiT iyo SemoRobili. eWvi ar gvepareboda,
rom saxli qarTveli kacis iyo. rkinis WiSkars mivadeqiT. maspinZels vuxmeT. qali
gamovida, espaneli. wyali vTxoveT, uari gviTxra, sxvagan migvaswavla. Cveni uimedoba
izrdeboda. espaneTSi gansakuTrebulad mogvenatra saqarTvelo. barselonasken mimavalT
gzadagza transparantebi da firniSebi gvxvdeboda. zog maTganze stalini iyo
gamosaxuli. Tavidan CvenTvis ucnobi politikuri lideri gvegona, magram rodesac
barselonas cnobil fexburTis stadionze akruli stalinis uzarmazari portreti
vixileT, gavikiTxeT, visi iyo es suraTi? staliniao, _ gviTxres, Turme espaneTis am
kuTxeSi komunisturi partiis warmomadgenlebs gaumarjviaT arCevnebSi. msoflios
gadarCenis maTi programa Tavidan bolomde stalinisturi yofila.
_ yvelaferi gvapatie, Zia soso, qarTvelebs da gviSvele rame, gvaSovnine samuSao, _
Seevedra stalinis suraTs kaxa.
barselona didi qalaqia. qviT nagebi saxlebi Warbobs, centri normaluri aqvs,
danarCeni ki, ise ra. gareubnebi binZuria.
samuSao aqac ver viSoveT. gagviTavda produqtebi, fuli, benzini. mokled, mzad varT,
nebismieri samuSao SevasruloT. mrcxvenia, magram vityvi, tualetsac ki gavrecxavdiT;
iqac _ arao, gviTxres, Cveni xalxi gvyavso.
dRiTidRe gvenatreboda saqarTvelo, giJebs vemsgavsebodiT. is kacic ki momentra,
romlis danaxva saqarTveloSi Wiris dResaviT mezareboda, vnatrobdi, erTi aq
Semaxvedra-meTqi.
ukve sabolood gadavwyviteT Sin davbrunebuliyaviT. meti gaCereba aq ar SegveZlo,
magram rogor unda gveSova gzis fuli?!
portSi gavediT, iqneb saqarTvelos gemi gvenaxa. barselonas uzarmazari porti aqvs.
uamravi RuzaCaSvebuli gemi idga navsadgurSi, magram arc erTze ar frialebda
Sindisferi droSa. qalaqSi qarTvelebs daveZebdiT, magram amaod.
soxumis Semdeg zRva ar menaxa. wavediT sabanaod. wyali WuWyiani iyo, ucnauri,
gulisamrevad hyarda. Sevcure, magram talRebma napirze amomagdes, Zala gamomleoda.
momeCvena, zRva Tavidan miSorebda _ wadi aqedan, Sen sxva zRvis xaro. TiTqos mTeli
espaneTi da mTeli ucxoeTi me gadamekida. arc biWebi iyvnen ukeTes dReSi. sad soxumis,
gagrisa da biWvinTis yures simSveniere da sad barselonas sanapiro?! parizis Semdeg
barselonam ubadruki STabeWdileba datova _ nagavi, buzebi, xmauri... xSirad
vxvdebodiT qurd-bacacebs. yvelafers, risi gaqurdvac SeiZleba, boqlomi adevs, isevea,
rogorc CvenTan _ rkinis karebi, urdulebi, `sekretebi~...
erTgan aseT suraTs SeveswariT _ bananebis maRaziaSi, roca noqari ganze iyo gasuli,
erTma col-qmarma (albaT, col-qmarma) bananebis mozrdil akidos xeli staca da Tavis
CanTaSi gaauCinara. Semdeg viTom aq araferiao, gza mSvidad gaagrZela. cudi magaliTi
gadamdebiao da Cvenc `movtexeT~ bananebi, kostumi gadavafareT, guli gvifancqalebda.
pirvelad viqurdeT da isic evropaSi. Tu rodesme barselonaSi movxvdi, aucileblad
movZebni bananebis im maRazias da oTxi cali babanis vals davubruneb.
Tumca, im dRes bananebma SimSili ufro gagviZliera.
kidev ra codva maqvs evropis winaSe? ho, barselonaSi xuTiode litri benzini
movipareT, satvirTo manqanasac saliari CamovusxiT. mikvirs, ras gauZlo Cveni `peJos~
Zravam. mokled, sawvavis valic unda davubruno espaneTs!
manqanaSi gveZina. sxva xalxi viyaviT iqaurebisaTvis. rogorc vTqvi, TiTqos yvela da
yvelaferi ukugvagdebda, gviSorebda, magram sikeTes yvelgan Sexvdebi kaci. erTgan
mogvwyurda da Cvens tola axalgazrdas vTxoveT, mieswavlebina wylis adgilsamyofeli.
agvixsna. madloba vuTxariT da wavediT. SegvaCera _ wyali rad gindaTo. vuTxariT, rom
dasalevad gvindoda. im wylis daleva ar SeiZlebao da maRaziaSi Sevarda. iqidan wyliT
savse plastmasis sami boTliT gamovida. Cven gavagebineT, rom `mani _ mani~ ar gvqonda.
ra moxda mereo, _ gagvicina.
sxvaTaSoris, evropaSi wyali ar varga. karg wyals maRaziaSi yidian.
iq XIX saukunis istoriuli ZeglebiTac didZal fuls akeTeben.
erTxel, rodesac Zalian mogvSivda, erT-erT monasters mivakiTxeT, sadac deda
terezas samsaxuris xalxi saqvelmoqmedo sadiliT umaspinZldeboda Rarib-Ratakebs.
mivuaxlovdiT monasters, magram Sesvla ver gavbedeT, gvrcxvenoda. mowyalebis debma
SegvamCnies, gamovidnen da sasadilo oTaxSi migvipatiJes. xorciani makaroni da msxali
gamogvitanes. davnayrdiT. damSvidobebisas gviTxres, kidev mogvakiTxeT aseT dros,
yoveldRe gasadilebTo, metad aRar mivsulvarT.
barselonaSi bevri eklesia dgas. umravlesoba kaTolikuria. erT-erTi, Savgvremani,
ase 55 wlis wver da TmagaburZgnuli maTxovari gamogvecnaura. jer Soridan
gviTvalTvalebda, mere mogviaxlovda da rusulad gvkiTxa _ qarTvelebi xom ara xarTo;
Semdeg TiToeuls gadagvexvia da cremlmoreulma gviTxra _ Tqveni Zma var, erevneli
somexio. isic CvensaviT samuSaos saZebnelad daexeteboda Turme evropaSi. aTi Tu
Tormeti qveyana moevlo sami Tvis ganmavlobaSi, magram versad moikida fexi.
portugaliaSi apirebda gadasvlas. eklesiasTan ki gzis fuls agrovebda, maTxovrobiT.
movkvdebi, magram Cemsas mainc mivaRwev, samuSaos mainc viSovio. rom SevxedeT, mivxvdiT,
is marTlac miaRwevda Tavisas. gviTxra _ dasxediT CemTan erTad, eklesiaSi bevri
xalxi dadis da karg fuls gaakeTebTo. es ukve Cven ar SegveZlo. bolos gvTxova,
ramdeni xania, wesierad ar gamomiZinia, sul quCaSi vaTeneb Rames, iqneb manqanaSi
damaZinoTo. rogorc Tqva, ise moviqeciT _ Cven mTeli Rame quCaSi gavatareT, is ki
`peJoSi~ xvrinavda.
erevnelTan Sexvedram sulierad dagvca. ufro mondomebiT daviwyeT xsnis gzebis
Zieba. policiaSi ruseTis sakonsulos misamarTi gavigeT. mivediT. rusebma daxmarebaze
civi uari gvtkices _ Cven Cvens bomJebs ver avudivarT, saSualeba ara gvaqvso. meore
dResac mivakiTxeT. sxva rusi morigeobda. imanac iuara daxmareba, sindisis ZarRvi ukve
gawyvetili gvqonda da mesamejerac mivakiTxeT sakonsulos. mokled, avutalaxianeT
rusebs kari. im dRes sul sxva kaci dagvxvda, 40-45 wlisa. gavigeT _ iuri vasileviCi
rqmevia, gvari ver davimaxsovre. areul-dareulad vesaubreT, yvelaferi vuambeT,
yuradRebiT mogvismina. mere _ Tbilissa da soxumSi sul Cemi megobrebi ariano,
CamogviTvala kidec, maT pur-marils ra damaviwyebso?! ra mogividaT qarTvelebs, ra
mitingebi da omebi agitydaTo. sakonsuloSi araferi saSualeba ar gvaqvs, Cvenc kapikebs
vRebulobT! me saxlSi waval, rames movifiqreb, Tqven ki gareT damelodeTo.
cota xans velodeT. Tavisi manqana Cvens `peJos~ moayena, karga mozrdili CanTiT
savse produqtebi manqanaSi Cagviyara, TiToeuls aTas-aTasi peseta jibeSi Cagvido _
qarTvelebis pativiscema maxsovs, movale var Tqveni, aba, frTxilad iareT gzaze,
Tqvenze vinerviulebo da gamogvemSvidoba.
netav erTxel kidev Semaxvedra iuri vasileviCi!
Cveni moqmedebis gegma martivi iyo _ rogorme isev safrangeTamde migvetana Tavi.
rogorc agvixsnes, safrangeTi dasavleT evropaSi erTaderTi qveyanaa, romelic vizis
uqonlobis gamo samSobloSi abrunebs nebismieri qveynis moqalaqes, ra Tqma unda,
transportzec Tavad zrunavs.
davnayrdiT iuri vasileviCis puriTa da ZexviT, tkbileulic davayoleT, avamuSaveT
`peJo~ da andorasaken mimaval gzas davadeqiT.
SuaRamisas raRac manqana wamogvewia. areulsaxiani axalgazrdebiT savse. gviyvirodnen,
gvemuqrebodnen, gvaniSnebdnen _ gaaCereTo. Zlivs davaRwieT Tavi, romeliRac CixSi
SeviyvaneT manqana da gaTenebas davelodeT.
andoraze kinaRam gulma mimtyuna _ gancdebma, gadaRlam da SimSilma Tavisi hqna.
saaTze metxans damWirda dasveneba, raTa isev Cveulebrivad megrZno Tavi...
rogorc iqna, CavediT safrangeTSi. sanam benzini ar gagviTavda, ar gavCerebulvarT.
romeliRac qalaqSi amovyaviT Tavi. qalaqs, Tu ar meSleba, kohori erqva. Jandarmeria
vikiTxeT.
Jandarmebi erTmaneTs tkbilad ebaasebodnen, rodesac kari SevaReT. im dRes, etyoba,
mainc da mainc ar iyvnen saqmeebiT datvirTulebi. vuTxariT, rom viza ar gvqonda. amis
gagoneba da adgilidan wamofrindnen, gvecnen, xelebi gadagvitriales, Semdeg gvaiZules,
fexsacmelebi gagvexada, zonriT erTmaneTze gadagveba da kiserze Camogvekidebina _ ase
versad gaiqceviTo. mere gareT windebis amara gagviyvanes, gadaatriales Cveni `peJo~,
mTeli saaTi Cxrekdnen, iaraRs an narkotiks Tu eZebdnen. ra Tqma unda, veraferi ipoves.
is Rame raRac `kpz~-s magvar SenobaSi gavatareT. diliT Cai dagvalevines, dagvkiTxes,
vuTxariT, rom stalinis samSoblodan viyaviT. aaa, rusebi yofilxarTo. vuxseniT,
vuxseniT, veraferi gavagebineT. mere SevardnaZe vaxseneT. maT ki _ xom vambobdiT,
rusebi yofilxarTo. Cvenc xeli CaviqnieT.
or dReSi sasamarTlo daniSnes, sul xelborkilebiT davyavdiT. TiToeul Cvengans
Tavisi damcveli hyavda. isaubres, ikamaTes, damcvelebma Tavisi Tqves, mosamarTlem _
Tavisi, Cven visxediT da SiSisagan muxlebi gvikankalebda. franguli Cven ar gvesmoda
da, vin icis, rogor warimarTeboda Cveni saqme. imis gveSinoda, rame ar daebralebinaT,
vTqvaT, narkotikebiT vaWroba. biWebs davakvirdi da mxolod maSin SevamCnie _ TvalSi
sacemad dasustebuliyvnen.
bolos, mosamarTlem ganaCeni gamoacxada _ safrangeTidan gaZeveba mogvisajes.
gviTargmnes Tu ara ganaCeni, fexze wamovcvivdiT, gaxarebulebi erTmaneTs vexveodiT da
`vaSas~ gavyvirodiT.
aman frangebi Zalze ganacvifra _ ratom gauxardaT ase safrangeTidan gaZevebao?!
amis Semdeg ufro pativiscemiT gvepyrobodnen. ara, namdvilad ase iyo, ar meCveneba.
Jandarmeriis ufrosma Tavis kabinetSi Segviyvana: amixseniT, sadaa saqarTveloo.
Semdeg saidanRac xelqveiTebs patara ruka moatanina. Cven jer Savi zRva movZebneT,
Semdeg saqarTvelo da TiTi davade maSinaTve _ ai, saqarTvelo!
TiTma saqarTvelo mTlianad dafara.
Jandarmeriis ufrosma _ TiTi aiRe, verafers vxedavo. TiTi movaSore rukas. is cota
xans akvirdeboda miniSnebul adgils da mainc vera gaego ra. bolos, iseTi saxe miiRo,
TiTqos _ yvelaferi garkveuliao. mere gviTxra _ rusebsa da Turqebs Soris
yofilxarTo. Cvenc saxegabrwyinebulebma davudastureT.
Jandarmeriis ufrosma im dRes mogvianebiT gvauwya _ xval parizSi Turme Tqveni
qveynidan TviTmfrinavi Camofrindeba da imas gagayolebTo. Tqven gagiWirdebaT Cveni
sixarulis warmodgena...
meore dRes Jandarmeriis manqaniT wagviyvanes, pirdapir aeroports migvayenes.
mTeli gza Jandarmebma sityvis Rirsi ar gagvxades. sigareti vTxoveT da netav ar
gveTxova, iseTi Rriali atexes.
cxvirwin gvitrialebdnen muStebs _ xma gakmindeTo. Cveni mSobliuri, qarTveli
policielebic (anu guSindeli milicielebi) mogvenatra...
rac Seexeba Cvens `peJos~, kohorSi davtoveT, ufro zustad, dagvatovebines. ufleba
ar hqondaT, Cveni sakuTreba iyo, magram mainc dagvatovebines. saCivlelad, aba, sad
gvcxeloda. ase gamovida _ Tu ram valebi gvqonda evropis winaSe, `peJoTi~ gadavixadeT.
alali iyos!
aeroportSi manqaniT Segviyvanes. ai, gamoCnda kidec msoflioSi yvelaze lamazi,
TeTri TviTmfrinavi, yvelaze mSvenieri, lurji warweriT _ ORBI. gulebi CitebiviT
gvifarTxalebda.
TviTmfrinavis trapTan mgzavrebi SequCuliyvnen, qarTvelebi. axla ukve Segvrcxva
Cveni xelborkilebis, romelic aqamde mxolod fizikur diskomfortsRa gviqmnida.
gavbedeT da vTxoveT Jandarmebs _ mogvacileT es xelborkilebi-Tqo, maT isev
Rriali daiwyes. JestebiT gagvagebines, rom axla manqanas gavaCerebT, CamogiyvanT da
rezinis xeljoxebiT gJeJavTo. gavCumdiT.
manqana pirdapir trapTan daamuxruWes. erT-erTi Camovida, TviTmfrinavSi avida da
laineris meTaurs uxmo. mokled, Cveni Tavi mas Caabares, raRac qaRaldebic gadasces,
albaT, Cveni saqmeebi.
rogorc iqna, Segvxsnes borkilebi. Jandarmebisa da Cvens gamomSvidobebas gulTbils
ver vuwodeb...
axla imas vfiqrobdiT, rogor mogvepyrobodnen Cvenebi, yaCaRebad migviRebdnen Tu Ze
SecTomilebad. esenic xelborkilebs dagvadebdnen Tu Cveulebrivi mgzavrebiviT
mogvepyrobodnen?!
meTauri mogviaxlovda da gviTxra:
_ biWebo, jer praRaSi CavfrindebiT, iq sawvavi iafi Rirs, Semdeg ki _ TbilisSi.
axla ki adiT TviTmfrinavSi...
mis sityvebSi is siTbo igrZnoboda, romelic mTeli Tvenaxevari ar gangvicdia.
_ rogori amindia saqarTveloSi? _ erTmaneTs ar vaclidiT Cven. vekiTxebodiT da
darwmunebuli var, Cems megobrebsac im wuTebSi im TbiliselTa ojaxebi axsendebodaT,
holandiaSi axalCasulebs wamdauwum amindze rom gvekiTxebodnen.
_ kargi, kargi... _ RimiliT gvpasuxobda meTauri da xeliT trapisken gvaniSnebda.
praRaSi saRamoJams CavfrindiT. TiTqmis ori saaTi dasWirda TviTmfrinavSi sawvavis
Casxmas. mgzavrebi da Cven gareT davseirnobdiT; sul TviTmfrinavis siaxloves
vwrialebdiT, Tvals ar vaSorebdiT.
TiTqmis SuaRame iyo, Tbilisis aerodroms rom Seexo Cveni ` ORBI~-s Sasebi.
meTaurma aeroportis SenobaSi Segviyvana.
_ nu geSiniaT, yvelaferi rigze iqnebao, _ gagvamxneva.
romeliRac oTaxSi namZinarevma, Sua xnis kacma Cvens sabuTebs guldagul gadaxeda,
mere gawiTlebuli TvalebiT gviyura, gviyura da gabrazebulad gviTxra:
_ me TqvensaviT axalgazrda rom viyo, qals mainc Sevabamdi iq da davrCebodi. Tqven
ra mogividaT, uvargisebi xarT? ra gindaT am dampal qveyanaSi?!
Cven protestis niSnad avyayandiT.
mas meti araferi uTqvams, mxolod marjvena xelis aqneviT gvaniSna _ gaqriT aqedano.
Cvenc gavqriT. amdeni xnis unaxavi bavSvebi menatreboda, amitomac saxlamde mimavali
gza sarekordo droSi davfare.
diliT CaviZine.
mTeli dRe da Rame meZina.
roca gaviRviZe, vfiqrobdi, sinamdvileSi moxda yovelive es, Tu damesizmra-meTqi.
netav damsizmreboda!..
fotosuraTi
oqros beWedi
xanZari saxanZroSi
sizmar-cxadi
tutka
tutkas namdvili saxeli arc vici. mTeli soxumi tutkad icnobs. ase, ormocdaxuTi-
ormocdaeqvsi wlisaa.
tutkas sanapiroze, katerebis navsadguris win uyvarda dgoma, sastumro
`tyvarCelTan~. Cvenze ufrosi iyo da misabaZ biWad gvyavda miCneuli.
aravis ise ar uxdeboda TeTri Sarval-kostumi, rogorc mas, qalaqSi jinsebic erT-
erTma pirvelma man Caicva.
tanadsa da moxdenils, laRsa da keTilSobils alen delons adarebdnen, Tumca,
srulebiT ar hgavda mas.
biWebi cdilobdnen, tutkasaviT daevarcxnaT Tma, halstuxic masaviT gaenaskvaT _
prezidentulad; CacmiTac masaviT CaecvaT. zogi siarulSic baZavda. erTma Cvenma
amxanagma ki ise gamoido Tavi, lamis tutkas oreuli gaxda.
gogonebze nu mkiTxavT, lamis naxevari soxumis gogonebs uyvardaT tutka.
mis garSemo yovelTvis xalxmravloba iyo.
tutkas Zma _ Tamazi, Cems paralelur klasSi swavlobda; Cumi, usityvo biWi iyo.
skolis Semdeg samedicino saswavlebeli daamTavra da afTiaqSi provizorad muSaobda.
erT mSvenier dRes, Tamazma meore msoflio omisJamindeli, Zveli germanuli manqana
SeiZina, Tu ar vcdebi, _ `Khorkhe~. manqana uzarmazari iyo, TeTri feris. veeba, Savi
savarZlebi hqonda. gadaxsnidnen Zmebi `Khorkhe~-s brezentis saxuravs da megobrebTan
erTad daseirnobdnen qalaqis ayvavebul quCebSi. maTi naxvisas skot ficjeraldis didi
getsbi da misi manqana maxsendeboda. ramdenjerme maTi Tanamgzavri mec gaxldiT.
Tamazi aTiode wlis winaT restoranSi 13-14 wlis mTvralma biWebma daniT mokles.
erTma Tanaklaselma mis gasvenebaze miTxra _ mTeli cxovreba didebis meSinoda da
axla, roca Tavad didi var, patara biWebis meSiniao.
tutkas ramdenimejer Sevxvedrivar sufrazec. sityvamozomili iyo, xumarac. arasodes
mogaCvenebda Tavs imaze metad, rasac sinamdvileSi warmoadgenda.
bolo wlebSi iSviaTad vxedavdi. me Cemi saqmeebi mqonda, mas _ Tavisi.
amas winaT, TbilisSi, metros vagonSi SevxvdiT erTmaneTs. wina dRiT naRvinevs
Tvalebi CaswiTleboda, naoWebic gamravleboda saxeze. motexili, Zlier motexili
momeCvena, ufro sulierad, vidre fizikurad. tutka Tavis Tavs aRar hgavda.
visaubreT.
netav cocxali ar viyoo, _ miTxra gamomSvidobebisas.
`rusTavelze~ Camovida. albaT, `iveriaSi~ midioda, `iverielebTan~.
elda meca mis sityvebze.
maSin veRar movaswari da axla veubnebi: marto Tavis Tavs aravin ekuTvnis, tutka,
arca aqvs amis ufleba. Senc gamonaklisi rodi xar. Cemi tolebi kargi soxumeli biWis
simbolod gsaxavdnen, darCi im simbolod. gaixsene Cveni sanapiro, katerebis navsadguri,
sastumro... Cven, soxumelebi, axla xSirad vxvdebiT erTmaneTs sxva qalaqebSi da nu
ggonia, soxumi marto soxumSia.
soxumi TbilisSicaa!
gogita
ivnisis dila. mziani dRe Tendeba. metro `naZaladevidan~ didubeSi mivdivar. iq gigla
gobeCia melodeba _ zedazenze unda avideT.
metroSi uCveulo fusfusia. SesvlisTanave SeSfoTebuli saxeebi mxvdeba. dabla,
platformaze ramdenime policieli da metros muSaki dgas.
matarebels qali gautania. ar ician, vin aris.
cxedari grZel skamze asvenia. samocdaaTi wlisaao, amboben. mwvane kaba acvia. arc
minda davxedo, ukanasknel wlebSi bevri cxedari vnaxe. yovelma maTganma Tavisi kvali
damitova gulSi.
matarebeli rom gamoCnda, TviTon Cavida dabla da matarebels Cauvardao, ambobs
viRac qali. sxva sxvas ambobs.
skamze daRupulis labada da xelCanTa devs.
am sicxeSi labada risTvis sWirdeboda? aravin icis.
neli svliT Semodis matarebeli. cxedarTan Cerdeba pirveli vagoni. memanqanes
brezentis dakecili sakace gamoaqvs da policiels awvdis. Semdeg matarebeli
adgilidan iZvris, sarkes uswordeba da kvlav Cerdeba. mgzavrebi vagonebidan Camodian.
matarebels mivyvebi.
gigla dagvianebiT modis. Semdeg daaxloebiT erT kilometrs gavdivarT da
ediSeraSvilebis WiSkars vaRebT. gigla SoTa ediSeraSvils macnobs, 17-18 wlis
ymawvils, rogorc SoTa ambobs, erTi welia, rac ucxoplanetelebi daumegobrdnen.
Tavadac ucxoplanetels hgavs _ saxiTac, mimikebiTac. gigla mis fenomens ikvlevs.
quCaSi `rafi~ gvelodeba. axali nacnoboba _ nugzari, valeri, gia, marine, irma, nino...
mivdivarT zedaznisken. gzad avWalaSi SevdivarT _ `rafis~ mflobelis _ nugzaris
saxlSi. mis biWebs doli da akordeoni gamoaqvT. nugzaris saxls petre-pavles eklesia
dahyurebs. mis gverdiT uzarmazari jvaria aRmarTuli. Tvrameti metrisaa, Cemma
mezobelma aRmarTa sikvdils gadarCenili biWebis saxelzeo, ambobs nugzari.
mogvianebiT igi gvixatavs eqvs manaTobel sferos, romelic 31 maisis Rames eklesiis
TavzemoT naxa. daaxloebiT erTi wuTis ganmavlobaSi akvirdeboda igi sferoebs, sanam
isini mTis ukan ar Caimalnen. sferoebi imave dRes da daaxloebiT imave dros
aeroportSi naxa ramdenime aTeulma adamianma, wyneTSic, kojorSic... giglam mTeli
bloknoti Seavso mowmeTa naambobebiTa da naxatebiT.
gavdivarT saguramos, vuxvevT zedaznisken. ulamazesi bunebaa, didebuli tye...
zedazenze pirvelad var. TiTqmis ori welia, rac zRva ar minaxavs. mxolod
simaRlidan zRvis xilvas SemiZlia Sevadaro is aRtaceba, rasac zedaznis monasterSi
ganvicdi.
ase ggonia, aqedan mTel saqarTvelos xedav _ jvari, sveticxoveli, aragvi, mtkvari,
Tbilisis zRva, Tbilisi, wyneTi, kojori... erTmaneTSia areuli cisferi, lurji, mwvane,
yviTeli ferebi. haeric lurjia da wminda, mokamkame.
zedaznis eklesia ar vaWrobs. aq TiToeuls SeuZlia aanTos Tavisi sanTeli, romelic
eklesiaSi SesvlisTanave xelmarjvniv mdgar patara magidaze awyvia, xis kolofSi.
viRebT suraTebs. Cxakunobs giglas `zeniti~.
Semdeg dabla veSvebiT, tyisken. wiflis xeebqveS sufra iSleba. Tamada giglaa.
SoTa xandaxan gvtovebs _ xan maRla miuyveba tyes, xanac dabla.
CarTulia tyis `kondicioneri~. grila. kaxur Rvinosa da sufTa haers sxva samyaroSi
gadavyavarT.
nugzaris biWebi dol-akordeons axureben, xmaSewyobilad mRerian. zis nugzari da
tkbeba biWebis cqeriT. aba, tyuilad Sevqmeni, unda mimRerono, icinis.
bednieri kaci xar, netav yvela ojaxSi aseTi Sexmatkbilebuli mamaSviloba iyos-
meTqi, veubnebi.
simRera-simReriT Camodis dabla `rafi~. yvavis saydarTan gvaCerebinebs gigla manqanas.
aq odesRac cxra Zmas yana hqonia. erT dRes, mindvrad muSaobisas, cecxlze xorciT savse
qvabi Sedges. qvabSi gveli Cavardnila da CaxarSula. rodesac sadilad dasxdnen, iqve
mdgari xidan yvavi Camofrenila. ara da ar aclis ymebs qvabidan xorcis (ukve mowamluli
xorcis) amoRebas. Cayofen Zmebi xels qvabSi, maSinve daacxreba yvavi. bolos yvavi
ukanasknelad aiWra caSi, isariviT gamoqanda da qvabSi Cavarda.
Sewuxdnen Zmebi, amoiRes qvabidan yvavi da iqve gvelic ipoves.
ase gadaarCina yvavma isini.
xalxma patara saydari augo yvavs. saydars erTi kari da erTaderTi sarkmeli aqvs.
Soriaxlo frinvelis msgavsi uzarmazari lodi devs da es ambavic im lodze weria.
aseTi saydari, mgoni, erTaderTia msoflioSi, yvavis pativsacemad agebuli.
nugzari da misi biWebi saydarTan cekvaven.
gamvlel-gamomvleli maT uyurebs da saxe uciskrovndeba.
saRamoJams CavdivarT TbilisSi.
isev metro. isev sadguri `naZaladevi~.
eskalatorTan, jixurSi mjdom qalTan mivdivar da im qalze vekiTxebi, diliT
matarebelma rom gaitana.
_ Tavi moikla, _ meubneba, _ daaxloebiT rva saaTze Camovida metroSi, CanTa da
labada skamze daawyo... da matarebels Cauvarda. mxolod erTma mgzavrma naxa es.
matarebelma xeli gadauWra da Tavi dauziana. iqneb gaxsovT, WaRara rusis qali iyo,
maTxovrobda. netav mtkvarSi moekla Tavi, Cven ra davuSaveT, axla xom dasjian vinmes...
umal gamaxsenda TeTrTmiani, mwvanekabiani rusis qali. is bolo dros gamoCnda
metroSi. sadgurisken mimaval mgzavrebs sTxovda mowyalebas.
diliT sadguris xazze yovelTvis xalxmravlobaa.
etyoboda ojaxis qaloba, maTxovrobas miuCveveli iyo. Люди добрые... _ ase iwyebda
Txovnas.
SiSCamdgari Tvalebi hqonda, gafiTrebuli saxe.
saxlisken mimavali sul imas vixsenebdi, erTxel mainc Tu vuwyalobe fuli.
Tavdapirvelad ver gavixsene.
bolos momagonda, daaxloebiT ori kviris winaT 200 Tu 300 rusuli maneTi miveci,
Zalian cota. man ki aTasi madloba miTxra.
momagonda es da ratomRac SvebiT amovisunTqe.
uceb Tvalwin yvavis saydari damidga _ ra migvaniSneT Tqveni sikvdiliT, qalbatono,
ras unda gavufrTxildeT, ras moveridoT?..
bolo dros aseTi ram damCemda: saxlSi, quCaSi Tu metroSi, SuadRisas Tu gamTeniis
xans, TiTqos maCerebs viRac, Cemi cxovrebis romeliRac ambavs maxsenebs da Tan umal
gamomcdelad mekiTxeba _ gaxsovs? Tqven warmoidgineT, zogierTi ram ukve aRarc
maxsovs, Tumca, mere ki vigoneb, gvian, didi gaWirvebiT. vici, es Cemi meore `me~
xandaxan mkacri maswavlebeliviT mcdis _ mas xom axsovs Cemgan gansxvavebiT yvelaferi;
yvelaferi, yvelaferi axsovs.
gaxsovs? _ mekiTxeba _ 76 wlis ianvris gagra, `gagrifSi~, Tovli, Ramis
iasamnisferi Suqi, princis sasaxle, daTovlili sanapiro, gagris zamTris yure, mwvane,
nisliani mTebi, kafe...
gaxsovs? _ Seni Seyvarebuli da Sen gagris quCebSi, nuri xiSba, mogzauroba gagridan
biWvinTamde, monastris Senoba, sastumro `oqros sawmisi~, atraqcionebi, biWvinTis
korpusebi, fiWvnari, Tovli, miusera.
gaxsovs? _ valodia polianski TqvenTvis orRans rom ukravs, mxolod TqvenTvis.
ketavs monasters. gareT Tovs. gesaubrebaT TviT batoni baxi, mxolod Tqven _ ors.
... fSafi, babuSara, vano gaguas fazenda, saxls ukan didi, mwvane veli, omis dRis
zRva _ lurji, mokamkame, diadi. ukanasknelad amosvla zRvidan. ukanaskneli kvnesa
vnebiani
zRvis.
... smeckois sasaxle mTaze, mwvaneSi CaZiruli. yvavilebiani gza, spilos palmebi,
agavebi, Jasminebi, wiTeli korpusi, TeTri korpusi, fiWvebis tye.
... maWaris sanapiro, navebis sadguri, qviSa, rkinigza.
... merxeuli, maWarispiri, oqtomberi, webelda.
... fSafi, varCe, babuSara, weroebi, tyis qaTmebi zRvis piras, kurdRlebic. sad arian
axla is weroebi? is tyis qaTmebi?
... bavSvobis nayini, surnelovani, utkbesi. menayine kovziT rom avsebda myife, vaflis
Wiqebs, fereb-ferebiT, kovzs wyalSi xSirad asvelebda, civi, civi sitkbo. iqve _
zRvis surneli. bavSvobis nayini _ nayinebis Cempioni.
... qeraTmiani qali, maRali, amayi, meTvramete saukunis safrangeTidan gadmoxvewili,
frunzes quCaze, maradiuli siyvarulis miledi.
... gamtydar Wiqaze moqviTine Zmakaci. erTaderTi fexi hqonda da isic movtexeo.
... megobari musikosebi gasvenebaze. ho, ra vqnaT, fuli gvinda, `Jmurkebze~
davdivarT. gaxsovs, ras niSnavs `Jmurka?~ ho, micvalebulia, viTom `iJmurkeba~,
TvaldaxuWuli.
... `inturisti~, `onik-yava~, `televizori~, `brexalovka~, juguli _
gulSematkivrebis prezidenti, sxvebic, kievis gulSematkivari `kievi~ romaa,
`spartakisas~ `spartaks~ rom uZaxian, `torpedo~ aqaa, `araratic~. maTi namdvili
saxelebi TiTqmis aravin icis. rogor kamaToben, Cxuboben fexburTis gamo ministrebi
da mtvirTavebi.
... `kukur-Cai~ _ es saxeli Tavis kafesTvis TviTon kukurim rom gamoigona,
mebufetem, marad mocinarma, leqsic rom dawera _ `Tofi vesrole Citebsa, gavkari
bufetCikebsa~. yvelam rom icoda es leqsi. im Cais gemo gaxsovs?
... Seni saxlis mSenebloba meaTe sarTulze. biWebi rom gexmarebodnen: gia, daTo,
gela, soso, besiki, vova, dauri, givi, nugzari, iuri feodoriviCi, aleSka.
... funikuliori, mwvane feriT daburuli gza, xeebis mwvane gvirabi. maRla rom
adixar da suli gimsubuqdeba, soso CoCia da misi biWi _ mirza.
... mitingze mimavali qalebi, transparantebs rom maRazias ayudeben da xaxvs
yiduloben, rom yvirian Cven xaxvi urigod gvekuTvnis, mitingze mivdivarTo!@
... restorani `kriSa~. kaci rom daTvra da gadaxtoma daapira. oficianti rom exveweba
_ jer gadaixade da mere gadaxtio. musika, cekva. profesori mixeil axalaia qalTan
mocekvave biWs xelidan sigarets rom aclis _ ar grcxvenia, qalTan cekvavo. biWi rom
bodiSs ixdis.
... rene kalandia, misi `bunagi~, leqsebi, wignebi, qaSayi, Savi puri, arayi...
... `riwa~ _ sastumro, mesame sarTuli, lado kukulaZe, lali, nani, stasiki.
... `pingvini~, amirani, italieli fexburTelebis fotoebi.
... petia cqvitaria, gamomcemlobis mxatvari, fotokorespondent tarasovs rom aSinebs,
gamoqanebul manqanaSi rom imaleba, umZRolo manqana rom tarasovisken mihqris. tarasovi
_ erTsa da imave suraTs ramdenjerme rom beWdavs gazeTSi. Turme traqtoristi karga
xnis mkvdaria, mkvdaria, magram gazeTSi misi fotoa, tarasovis mier 10 wlis winaT
gadaRebuli, warweriT `es kaci gegmebs gadaWarbebiT asrulebs~...
... eSeris mTa, zemo eSera, mTebi, Tovli. eSera soxums Rrublebidan dahyurebs. gareT
_ sicive, manqanaSi _ siTbo.
... soxumis dabombva. Semdeg miwisqveSa samalavebidan amodian soxumelebi da quCebs
asufTaveben, yvavilebs rgaven. mama, deda da maTi biWi _ meezoveebi, mgoni, baptistebi,
turbazaSi quCebs rom gvian daTqmul dros, dabombvisasac ki, wvimaSic. is patara biWi,
energiuli, keTili. mowiTalo feris jubebi ecvaT, rogorc rkinigzis muSebs, manqanebs
rom Soridan SeemCniaT.
... rom icrue, bunebam ar gapatia. kidev rom icrue da kidev ar gapatia.
... codvili rom xar, codvili.
... samSobiaro, lodini.
... salome rom patara iyo, maZiniaze zRaprebs uyvebodi.
... mama rom gTxovda, erTad wavideT saTevzaodo, Sen ki rom vera da ver moicale.
anda is _ sikvdilamde erTi TviT adre _ biZaSvilTan gamiyvaneo, Sen ki kvlav Cqarobdi.
sad geCqareboda. sad?
... megobrebs rom iviwyebdi, kvlav _ udroobis gamo.
ramden adamians daakeli Seni sityva, ramdens _ siTbo, ramdens _ Seni Tavi. vina xar,
an sad midixar an aq ra ginda, an vin iyavi? _ Sen Tu isev aseTi darCi, verasodes
dabrundebi soxumSi. arc minda, aseTi rom dabrunde. verc veravin dabrundeba, Tuki isev
iseTi darCa, rogoric iyo... gaxsovs wminda wyali, wminda marili _ mokamkame bavSvis
TvalebSi?
gaxsovs?..
gaxsovs?..
gaxsovs?..
soxumSi dabruneba
omamde damarcxebuli
* * *
maTesa da markozis saxarebis mixedviT, ieso qristes dRis sam saaTze acvamen jvars,
eqvs saaTze bneli moicavs garemos, xolo cxra saaTze naRalatevi da nawamebi, devnili
da TiTqmis yvelas mier uaryofili ieso `didi xmiT~ SesCivlebs ufals _ `eloi,
eloi, lama sabaqTani?~ rac niSnavs _ `RmerTo Cemo, RmerTo Cemo, rad mimatove?~ es
macxovris ukanaskneli sityvebia. Semdeg igi erTxel kidev SesZaxebs zeciur mamas da
suls ganutevebs.
ieso RvTis Zea, magram Tan adamianicaa, Cveni sisxlisaa da Cveni xorcis, da swored
amitomac veRar uZlebs araadamianur tanjvas, sulier tkivils da sikvdilis win sul
ramdenime wuTiT eWvic ki Seepareba uflis TanadgomaSi, rad mimatoveo _ SesZaxebs, da
mere vin? _ ieso, ieso qriste!
uReltexilis alpur zonaSi varT. 1993 wlis 2 oqtombris Ramea, sastiki qari qris,
yinavs. xangamoSvebiT gzis piras daRupulTa cxedrebi gvxvdeba. micvalebulebisaTvis
aravis scalia _ yvela Tavs Svelis. ismis kvnesa, gaxSirebuli sunTqva. Rame leSis
momlodine svaviviT gadafofria uReltexils. mivdivarT... aravin axsenebs RmerTs, aravin
iwers pirjvars, aravin sTxovs ufals Svelas, araadamianurad nawameb, rwmenadaRupul
devnilebs ar sjeraT RmerTis, ar sjeraT da, ra gasakviria, rom sayvedursac ar
SeuTvlian mas. RmerTis samyofeli maTTvis sicarieliTaa savse. arc winamZRolad hyavT
vinme _ misi adgilic sicarielea, usaSvelo da usaxo, morgis susxiT gaJRenTili. maTi
winamZRoli _ sakuTari xel-fexia ukve, gulia da filtvebi, maTi RmerTi _ sakuTari
Tavisa da sayvareli adamianebis gadarCenis aqviTinebuli imedia. mivdivar da Tan iesos
godeba momyveba megzurad `eloi, eloi, lama sabaqTani?~
1992 wlis agvistoa, SvebulebaSi var. sxvagan sad unda wavide _ zRvaa Cemi
sanatoriumi, yoveldRe saaTobiT vcurav zRvaSi, ar viSoreb wyalqveSa curvis niRabs
da milaks. mziani dReebia, umSvenieresi, zRvac SampanuriviTaa, kriala, mxiaruli,
modResaswaule, mis mziT ganaTebul da gamTbar fskerze saocrebebi xdeba _ fusfuseben
kiborCxalebi, dawrialebs vercxlisferi lifsitebis qaravani, qviSas ekvrian zRvis
Rorjoebi, lbil silurjeSi nebivroben meduzebi... moulodnelad, kapronis ZafSi
vixlarTebi _ viRacis ankesi wyalqveS lods gamosdebia da Zua gaswyvetia. daaxloebiT
sami metris siRrmeSi vyvinTav da vaTavisufleb ankess. Zafs tivtivac SerCenia,
plastmasis tivtiva, lurj-TeTri. ankesi Tevzaobis survils miRviZebs. Tanac arsad
mimeCqareba. SvebulebaSi var, zRvac xom Cemi sanatoriumia: midiis niJaras qviT vtex da
xamanwkis naz, vardisfer xorcs ankesze vamagreb. vyvinTav. ankess dabla vuSveb. sanam
ankesi fskers miaRwevs, lodqveSidan elvis siswrafiT gamoqanebuli Savi, mozrdili
Tevzi _ zRvis mamali (etyoba, xamanwkis surneli pirvelma man igrZno), ylapavs ankess
da kvlav lodqveS imaleba. pirvelad vTevzaob aseTi wesiT, aseve pirvelad vxedav
cocxal zRvis mamals. niRabs visworeb. veqaCebi Zafs, maRla amomyavs zRvis mamali. is
gaafTrebiT iqnevs farTo farflebs da kuds. gaavebul, Savi ZaZebiT Semosil
axalgazrda qvrivs hgavs. mis arsebaSi raRac avis momaswavebeli igrZnoba (geficebi,
axlac rom vixseneb, Jruanteli mivlis tanSi). zRvis mamali saWmelad ar varga, mas
Sxamiani, lorwovani kani aqvs. zRvis zedapirze amomyavs. mtkavelze bevrad didia.
sastik winaaRmdegobas miwevs, meomeba, anCxlobs. minda, rogorme amovacalo ankesi. Tavs
ar manebebs. bolo-bolo, kvdeba Cems xelebSi. misi lorwovan-Sxamiani zedapiri TiTebs
misusxavs. vnanob, Zalian vnanob, ar mindoda misi sikvdili. yvelaferi moulodnelad
moxda. 13 agvistoa, 13 omis winadRea, wyalSi vdgavar da xelSi mipyria usulo zRvis
mamali _ omis dawyebis mauwyebeli, sikvdilis malemsrboli, Savi qvrivi. omis dawyebis
dResac zRvaSi var, qalaqgareT. umSvenieresi dRea, SampanuriviTaa zRva, kriala,
mxiaruli, modResaswaule, siyvaruliTa da vnebiT aRsavse. mziT ganaTebul fskerze
saocrebebi xdeba... uecrad zRvis Tavze `krokodili~ (samxedro vertmfreni) ilandeba.
isvris. saswrafod amovdivar wylidan. gavrbivar manqanisaken. ramdenime wuTSi
kelasurTan var. gzadagza vxvdebi im adamianebs, romlebmac omis ganmavlobaSi nel-nela,
rig-rigobiT, CvenTvis jerac Cauwvdomeli, caSi dawerili kanonebis Tanaxmad,
RrublebsmiRmur sasufevelSi daides bina. sinopis kulturis saxlTan gza gadaketilia.
Soridan ismis tankis xma. kakaneben `kalaSnikovebi~. daiwyo... saxlSi misvlisas vxedav _
snaiperebs dauxvretiaT fanjrebis minebi da kedlebi. kidev kargi, bavSvi bebiasTan iyo
stumrad...
1993 wlis aprilia. dilis 10 saaTi. paraskevi. zeg aRdgomaa. samsaxurSi var. daiwyo
eSeris mTidan (afxazuri mxridan) haubicebiT qalaqis dabombva. ibombeba porti da
centri. Tavs meriis pirvel sarTuls vafarebT. meria Zveli nagebobaa, amitomac
gveimedeba, arada, Tavs vityuebT, Senoba sanaxevrod gamofitulia, simtkicedakarguli.
Wurvebi Soriaxlo skdeba _ puSkinisa da kirovis quCebze, qvemexebi da haubicebi
drogamoSvebiT bombaven qalaqs, ase rom, moaswreb kidec sadme Tavis Sefarebas. `gradi~
sxvaa. `gradi~ erTbaSad, tyapa-tyupiT yris 10-15-20 reaqtiul Wurvs. `grads~ versad
gaeqcevi, sadac dgaxar, iqve unda dawve. Tu ginda, xelebi aifare Tavze, es ise
dasamSvideblad, Torem Tu axlos afeTqda, ra giSvelis?! saSinelia da sastiki
afeTqebis xma. SeecadeT, erTbaSad warmoidginoT zaTqisa da grialis, daWrili mxecis
Rmuilis, Weqa-quxilis, uzarmazari xis dacemis xmebi. yoveli Wurvis afeTqebisas
TiTqos wamisumal ramdenime santimetriT dabla iwevs azanzarebuli miwa, mTeli qalaqi
da ramdenime wamis Semdeg yvelaferi kvlav ibrunebs sawyis mdgomareobas. dResac
mikvirs, rogor gauZles bavSvebma da qalebma, moxucebma da avadmyofebma dabombvebs,
Tundac mxolod afeTqebis xmebs, sxvebze arafers vambob. o, rogori sasoebiT
moelodnen isini yoveli axali dRis gaTenebas, mSvidobis SemobrZanebas, simSvidis
davanebas, swored ise, viTarc momarxule qristianebi elodebian aRdgomis dilis
gamobrwyinebas.
mokled, 1993 wlis aprilia, zeg aRdgomaa. meriis qveda sarTuli xalxiTaa gaWedili.
zogs saxe gafiTrebia, zogs Tvalebi aqvs gafarToebuli, zogi sigarets Txoulobs,
iseTic ki, vinc karga xania, mowevas daaneba Tavi, an saerTod ar mouwevia. yovel
afeTqebas komentarebi mohyveba.
_ es portTan gaskda, _ ismis SeSinebuli xma.
_ ara, mgoni, ufro iqiTaa, mSvidobis prospeqtze, _ exmianeba mas Cemi megobari,
mwerali vano gagua.
me da vano erTad vdgavarT.
Cem axlos gadafiTrebuli, ase, ormocdaaTs gadacilebuli qali dgas. qals xelSi
mozrdili kalaTa uWiravs. sityvas ar iRebs. dabombva grZeldeba.
portTan qali da kaci daiRupa!.. _ Semorbis saxedakarguli, aqoSinebuli kaci, _ Cemi
mezobeli daiWra... qardava... me davweqi, is ar dawva... davuZaxe, daweqi-meTqi... ar dawva...
me davweqi...
misi sityvebis Semdeg dumili isadgurebs, matulobs sasowarkveTas miaxloebuli
SiSi. ukve sul axlos skdeba Wurvebi. Semorbis maRali, cilindriani kaci da
aRelvebuli ambobs: _ Ребенка убила... на Пушкине...
20-30 wuTis Semdeg dabombva wydeba. saxeze naZaladev Rimilgadafenili ramdenime
jariskaci pirveli tovebs `TavSesafars~. nel-nela sxvebic gadian quCaSi. kalaTian
qals saxis feri ubrundeba, sxvebsac, aramwevelebi sanaxevrod moweul `astras~ sanagve
yuTSi yrian.
_ zeg aRdgomaa, TiTqos Tavs eubneba kalaTiani qali, TiTqos eeWveba, marTla
aRdgomaa zeg Tu ara, da, saerTod, gaTendeba Tu ara is `zeg~, _ bazarSi mivdiodi,
vifiqre, kvercxebs gavyidi-meTqi, damigrovda...
qali damnaSavesaviT dahyureba kalaTas.
_ mec bazarSi mivdiodi, kvercxebis sayidlad, _ icinis gverdiT mdgomi faSfaSa
qalbatoni.
male kalaTianTan rigi dgeba. zogi xuT kvercxs yidulobs, zogi _ aTs...
jerjerobiT Sewyda qalaqSi `saaRdgomo saCuqrebis~ Camoyra. meriis pirvel sarTulze
vaWrobaa gaCaRebuli. grZeldeba cxovreba. ukve viRac xumrobs kidec, quCaSi sabavSvo
etliT gamosuli wyvilic gamoCnda, maslaaToben moxucebi. oRond esaa, rom ukve yvelas
saxlisaken, TavianTi cixe-simagrisaken, yvelaze saimedo citadelisken mieCqareba.
kalaTianma gayida kvercxebi da isic saxlisken micuxcuxebs. Cemi warmodgenis faruli
telekameriT naTlad vxedav mis mier gayidul kvercxebs _ fiCxiT Tu mandarinis yuTis
namtvrevebiT gaCaRebul cecxlze moxarSulebs, wiTlad SeRebilebs, TasebSi xuT-xuTad,
aT-aTad, lamazad Cawyobilebs, erTaderT manaToblebs Cveni SuqCamqrali, mZime, dardiani
da ubeduri dReebisa...
zeg aRdgomaa, diadi aRdgoma, dRes ki wiTeli, wiTeli paraskevia, ieso!..
vemSvidobebi vanos da Sinisken mivemarTebi. oriode nabiji da mSvidobis prospeqtisa
da puSkinis quCis gadakveTis adgilze var. uceb Soriaxlo cxedars vxedav. vakvirdebi.
bavSvis cxedaria, Tormeti-ToTxmeti wlis biWis. ufro swored, naxevarcxedari. mas ara
aqvs cali xeli, mxaric _ dafleTili bavSvis sxeuli. mis irgvliv sisxlis gube dgas.
iqve momcro, TiTqos viRacis mier miwisqveSidan gamoCiCqnili ormoa. Wurvis
namsxvrevebs ganmartoebiT mdgari fiWvis qerqi alag-alag auTliaT. carielia
gzajvaredini, aq mxolod _ bavSvi, ormo, fiWvi, quCis bolos _ zRva, da caa, kidev _
me. am adgils aravin ekareba, yvela gaurbis. me araferi vicodi, pirdapir davadeqi.
miSveleba rom SeiZlebodes, sxva saqmea, magram aq... xom movlen bavSvis deda, mama, xom
waiyvanen biWs saxlSi, TavianT cixe-simagreSi, TavianT citadelSi?.. xom ar datoveben
bavSvs aq?.. sul ramdenime wamiT Sevavle Tvali bavSvis cxedars. is ramdenime wami
samudamod rCeba CemSi da mTeli cxovreba iqneba CemTan. omi CemTvis tankebi da
TviTmfrinavebi rodia, CemTvis omis suraTi _ soxumSi, puSkinis quCaze daRupuli
bavSvis cxedaria, suraTi, romlis foni saocrad lurji da aseve saocrad mSvidi,
brZeni, ulamazesi zRvaa, sanapiros adevnebuli lampionebis erT dros qaTqaTa, TeTri
qvis svetebia, magnoliebisa da oleandrebis xeebia, umSvenieresi dRea, iseTi, rogoric
omis dReebis umravlesoba iyo saerTod. verc erT CarCoSi ver eteva es suraTi,
ganfenilia igi mTels samyaroSi, darialebs igi zRvebisa da okeaneebis naTelSi...
`qalaqSi, mtverSi waiqca bavSvi~... `SeSlili saxiT kioda quCa~... magram ara, ar kioda
quCa da arc SeSlili saxe hqonda. mdumarebda gzajvaredini, mdumarebda da vgrZnobdi,
rom swored misi siCume iyo amqveynad yvelaze xmamaRali kivili, kivili, romelic ar
esmoda arc kacs da arc RmerTs, arc gigantur saxelmwifoebsa da arc patara qveynebs,
arc zRvian da arc uzRvo qalaqebs, arc velebsa da arc mwvervalebs, arc raRacaze
RrmadCafiqrebul aleqsandr sergeis Ze puSkins, romlis biusti biWis cxedarTan sul
erTi kvartlis moSorebiT idga. ar hqonda gzajvaredins SeSlili saxe, ufro swored,
mas saerTod ar hqonda saxe da... is ukve gzajvaredini ki ara, galaqtikebSi kiviliT
afrialebuli ieso qristes kosmiuri, aRdgomis momlodine jvari iyo!
eloi, eloi, lama sabaqTani?!.
* * *
gulze arc manamde mexata, omma ki samudamod SemaZula iaraRi. dRes sityva `iaraRis~
gagonebac iseve ar minda, rogorc sityvebis _ `omi~, `kubo~, `revolucia~... TiTqos
gveliviT iRvarknebian es sityvebi gulSi. es, albaT, Cemi sisustea. de, iyos ase _ me
omTan sxva angariSebic maqvs. garda imisa, rom man bevri axloblisa da nacnobis
sicocxle wamarTva, gaminadgura nasaTuTevi samyaro, iavarqmna mSobliuri quCebi da
baRebi, omma wamgvara simSvenierisa da sidiadis SegrZnebebis sixaruli _ zRva! CemTvis,
soxumeli kacisTvis, zRva magiuri megobari iyo, Tanamoazrec ki. raRac-raRacebs vwerdi
da raRac-raRacebs vxatavdi, leqsebis krebulebsac gamovcemdi, soxumSic, sxvaganac.
ymawvilkacobisas me da Cems megobar poetebs `zRvis skolis~ Seqmnazec ki gviocnebia
(gogenis `tropikebis skolis~ wabaZviT). zRva mexmareboda qveynierebis aRqmaSi, usamano
sivrcis gasigrZeganebaSi, zRva _ giganturi mSveniereba, adamianiviT msunTqavi. Zalas
mmatebda is fantastikuri, zerealuri suraTebi, romlebsac zRva maCvenebda da
mkarnaxobda. sicocxlis siyvaruliT mavsebda misi arseba, ucxo zmanebebiT mimdidrebda
suls da Tuki sadme wasuli, aT dRes ar davbrundebodi mSobliur qalaqSi, zRva
sizmrebSi mewveoda maSin da Zils mikrTobda.
sul sxvaa zRvispira qalaqi. aq mzis Suqs uzarmazari, lurji sarke ireklavs,
amravlebs da aZlierebs dRis sikaSkaSes. aq wiTeli feri samgzis ufro wiTelia,
mwvanec samgzis mkafioa... aq Ramec feradia. soxumsa da gagraSi, axal aTonSi xaroben
iaponuri alublebi, meqsikuri agavebi, afrikuli palmebi, Cinuri fiWvebi... mokled,
iseTi mcenareebi, romlebsac sxva qalaqebi Tavs dahfofineben, zamTrobiT sqel
qsovilSi fuTnian, ufrTxildebian Tvalis CiniviT, eloliavebian; da isini mainc ver
uZleben iqaur pirobebs. aq ki viTom araferio _ mravldebian da mravldebian,
yvaviloben da yvaviloben, saamo surnels afrqveven garSemo. aq sul sxvagvar leqsebs
karnaxobs poetebs buneba, sul sxvagvar ferebs sTavazobs mxatvrebs.
omma ki zRva salvador dalis urCxulad miqcia, da sul sxva zRvam, omis zRvam,
cxedrebmotivtive talRebi momayena kars. misi iodis qorfa surneli simyralem
Secvala. zRvaze motivtive pirveli cxedari, romelic Suquras maxloblad miCvenes,
faqtobrivad, arc Canda. mxolod xuTi wertili gamokrTeboda xolme zRvis zedapirze
misi mSvidi rwevisas _ fexebis, xelebisa da cxviris daboloebebi. es xuTi wertili
uxilavi varskvlavis qimebis waxnagebs mohgavda Soridan. dineba nel-nela, livliviT
uaxloebda cxedars sanapiros. omis dros ramdenime cxedari vnaxe, magram yvelaze
saSineli sanaxavi zRvaSi motivtive gvami yofila. gavyurebdi ubeduri TanamoZmis
cxedars (da gana ra mniSvneloba hqonda mis erovnebas, cxedradqceuli kaci xom, miT
umetes, axla iyo Cemi TanamoZme) da TiTqos viRac CamCurCulebda: Sexede kargad, ai,
vina xar Sen, adamiano, ai, ra aris Seni xeloba, ai, rogoria Seni omi. axla mimoixede
garSemo, daakvirdi mzesa da tyes, baRsa da zRvas, yvavilsa da balaxs... momeCvena,
TiTqos bunebis goni zRvis SemweobiT cdilobda CemTan kavSiris damyarebas. ar
gavgiJde-meTqi, gavifiqre da gavcildi sanapiros.
ara da ar SeiZleboda aq omis warmarTva! Tumca, arsad ar SeiZleba omis warmarTva!
aq _ miTumetes! yvelaferi unda gveRona, raTa ar aTuxTuxebuliyo es jojoxeTi, ar
daRupuliyo xalxi, ar dangreuliyo qalaqebi da soflebi, xanZars ar CaenTqa unatifesi
nagebobebi, ar daenaxSirebina palmebi da evkaliptebi! didian-patarianad unda
aRvsdgomodiT oms! yvelani!
odesRac da sadRac vwerdi _ yoveldRiurad soxumSi dawerili leqsebis raodenoba
mravalgzis aRemateba im dRes gardacvlilTa raodenobas-meTqi. asec iyo. omma saSineli
ukumaCveneblebiT Secvala es RvTaebrivi proporcia. dRes ki veWvob, iwereba ki leqsi
soxumSi? dRes igi xom uamravi Zalismieri sikvdilis qalaqia, saSinelebagadatanili
qalaqebis msoflio rukaSi Sesatani. revoluciamdel gagraSi musikosTa raodenoba
aRemateboda iq myof jariskacTa raodenobas. gagra amayobda amiT, magram sisxliT
datbora revoluciam imperiis sivrce da dacarielda gagra. umuSevrad darCenilma
musikosebma iTmines, iTmines da bolos axal mTavrobas udepeSes: `gviSveleT rame, puris
fqvili mainc mogvawodeT. Cven ar vtovebT gagras, radganac warmoudgenelia gagris
datoveba musikis gareSe~. diax, warmoudgeneli iyo gagra da soxumi musikis gareSe.
warmoudgeneli iyo gagrasa da soxumSi omis warmarTva, Tanac aseTis...
1993 wlis aprili. aRdgomis winadRe. SabaTi. Ramis 9-10 saaTi. ibombeba qalaqi.
sastikad ibombeba Wanbas quCa. erT-erTi Wurvi Tofuriebis saxlTan feTqdeba, iRupeba
20 wlis qaliSvili irma Tofuria. aRdgoma dRes Wanbas quCisaken mivemarTebi. irma
biZamisis saxlSi gadausvenebiaT, baRmaranSi. iq iSviaTad skdeba Wurvebi. vaTvaliereb
ezo-kars, saxls. Wurvs samzareulos kedeli gaungrevia. miyvebian, rom afeTqebamde
oriode wamiT adre ojaxis sxva wevrebi iatakze gawvnen, irmas dedam Tavze leibis
gadafarebac moaswro. irma divanze ijda da saaRdgomo namcxvris (`paskis~) afuebuli
comi varclidan firfitaze gadahqonda. mas Wurvis frCxilisodena namsxvrevi moxvda
TavSi... davyureb comSi alufxul sxvadasxva zomis konservis qilebs (maT namcxvris
yalibebad iyeneben qalebi), gadmopirqvavebul qvabebs, Wiqebs... yovelive amas zemodan
fqvili gadahyria, TeTri, TeTrze TeTri, pirveli TovliviT wminda. maxsendeba tanadi
irmas lamazi da metyveli, yirmizi saxe... darwmunebuli var, amieridan yovel aRdgomas
swored is `paskebi~ gamaxsendeba, romelTa gamocxoba irmas ar dascalda. ar dascalda
aq, miwaze, Torem iq _ RmerTis saufloSi mogalobe bavSvTa TvalebiviT acimcimebuli
sanTlebis naTelSi Tavze feradxoSkakala moyrili, irmas mier gamocxobili `paskebi~
uflis tablaze awyvia, kacTa sibriyvisa da sisastikisagan gadaRlil, sevdinad
momziral iesosTan axlos...
1993 wlis maisis pirveli dReebi. dRis 2-3 saaTi. lakobas quCiT turbazisaken
mivdivar, saxlSi. ai, sacaa Cavuxvev sanapirosaken da wiTeli xidiT gadaval mdinare
besleTze (zogi CalbaSsac eZaxis).
vici, aseT dros xidTan axlos mcxovrebi ZiZiSvili eldar gedeniZe saxlis
WiSkarTan damxvdeba, visaubrebT cotas. dRes qalaqi ar dabombila, nazamTrali xalxi
quCebSia gamofenili da maisis mziT Tbeba. eldaris saxlamde erTi kvartaliRa mrCeba
gasavleli. Soridan vxedav mas da mis qeraTmian meuRles, tanias. uceb Cems gverdiT
manqana Cerdeba. saWesTan omar anjafariZea. wamodi, _ meubneba, _ Senken movdivar. cota
xans vyoymanob, mere mainc vjdebi manqanaSi, xuT wuTSi saxlSi var. vemSvidobebi omars
da binaSi avdivar, mecxre sarTulze. vaReb karebs da... ingreva qveyana _ ibombeba
wiTeli xidis ubani, swored is adgili, sadac axlaxan vimyofebodi. SeRamebulze Zma
amodis binaSi da meubneba, Wurvma tania mokla, eldars fexi waacalao. omar anjafariZe
rom ara, vin icis, rogor gavasrulebdi im dRes...
eldars saavadmyofoSi vnaxulob. misTvis fexi muxlqvemoT mouWriaT.
jer ar icis tanias sikvdili. pirvelive Wurvi eldarisa da mezoblis ezoebis
Suagamyof, blokebisagan nageb Robes moxvda. afeTqebis xma iseTi Zlieri iyo, rom
eldarma Tavdapirvelad verc gaigo. Tavi sizmarSi egona. afeTqebis talRam haerSi
aafriala. fexebqveS lurj cas da masze mdinar Rrublebs hkida Tvali. igrZno, raRacam
gaxurebuli samarTebeliviT gauara marjvena fexSi. mxriT daenarcxa miwas. wamoweva
moindoma, magram ver wamodga. mxolod SemdegRa daakvirda muxlqvemoT mosxepil, kanze
Camokonwialebul fexs. Wrilobidan sisxli moCqefda. orive xeli SemoeWdo muxls
zemoT da, rac Zali da Rone hqonda, mouWira. sisxlisdena Senelda. grZnoba ar
daukargavs. grZnoba rom daekarga, sisxlisgan daicleboda. yviroda, saSvelad uxmobda
mezoblebs, magram sardafebSi TavSefarebulebs misTvis ar ecalaT _ dabombva
grZeldeboda. eldari tanias ver xedavda, afeTqebamde is mezoblis saxlSi gadasuliyo,
Robis meore mxares idga. mxolod 15-20 wuTis Semdeg miakiTxes eldars... Wurvs tania
daefliTa, ezoSi mimoefanta misi sxeulis nawilebi. mezoblebi dangreuli kedlidan
didxans, Zalian didxans recxavdnen tanias sisxlisa da xorcis nafleTebis nakvalevs...
ZiZas saavadmyofoSi mivusamZimre rZlis daRupva, mere Svilis gadarCena mivuloce. Cemi
imdRevandeli ambavi rom movuyevi, manac momiloca gadarCena. arada, marTlac ase iyo,
erTi qalis rZiT gamozrdili ZiZiSvilebi kinaRam erT dRes davixoceniT. axlaxan
miTxres, eldari ukve protezs SeeCvia, sadRac ruseTSi imyofeba da xSirad svamso...
martSi daiRupa turbazeli grigori (gvari ar vici). grigori pensioneri iyo,
yofili samxedro, oficeri, volgispira ruseTis romeliRac sofelSi dabadebuli. omis
periodSi saaTebis SekeTeba daiwyo, ufro swored, gaixsena erT dros naswavli xeloba.
ucnauri ram xdeboda soxumSi _ omis dros saaTebis umravlesoba mogveSala. gaCerda
eleqtrosaaTebi (Zveli elementebi `dajda~, axlebi aravis Semohqonda), ratomRac
dadumda meqanikurebic. quCaSi aTi gamvlelidan erTs Tu hqonda saaTi. gvexumreboda omi
_ `bednierebs ar sWirdebaT saaTebio~. grigori keTili iyo, aravis eubneboda
daxmarebaze uars, miT umetes, arc hyavda mravalricxovani klientebi. igi martokacis
cxovrebiT cxovrobda. sadme wasvlisas Tavisi oTaxis quCaSi momzirali fanjris minaze
qaRalds gaakravda xolme warweriT, romelSic aRniSnuli iyo, Tu rodis dabrundeboda
Sin. erTxelac gavida qalaqSi, wasvlamde fanjaras qaRaldi aakra _ «Буду через 20
минут», wavida da aRar dabrunebula. dabombvaSi mohyva. saxlidan veRar moaxerxes da
pirdapir qalaqis morgidan gaasvenes mezoblebma grigori, radganac qalaqi Zlier
ibombeboda imxanad. miTxres, grigoris sxeuli saSinlad dausaxiCrebia Wurvs. misi
aseTi sikvdilis ambavi rom gavige, bavSvoba gamaxsenda. patara biWobisas vemuqrebodiT
xolme erTmaneTs _ WkuiT iyavi, Torem ise dagSli, mesaaTe veRar agawyobso! gana
romeli mesaaTe aawyobda mesaaTe grigoris sxeuls axla, gana romel jadoqars SeeZlo
sulis Cadgma misTvis xelmeored. caTa Sina myof udides mesaaTes xom kaciSvilis
Seqmnisas, misi xorcis srulyofisas, misTvis sadarigo nawilebis damzadebaze arc
ufiqria, miT umetes, misi sxeulis dubl-egzemplarze... gadayviTlebul qaRaldze
dawerili grigoris ukanaskneli baraTi ki «Буду через 20 минут» oTaxis finia ZaRlis
drunCiviT akvroda minas da TiTqmis mTeli Tvis ganmavlobaSi Tvals ayolebda quCaSi
gamvlel-gamomvlelebs da Tan sunTqvaSekruli ekiTxeboda TiTqos _ `rad agvianebs Cemi
patroni? rad agvianebs Cemi patroni?..~ erTi Tvis Semdeg viRacam Camoglija qaRaldi.
zafxulSi, dabombvisas daiRupa viqtor kekelia. viqtori mZRoli iyo, goliaTuri
aRnagobis, jeelobaSi yoC biWs, arc mere, ukve ormocdaaTs gadabijebuls, xmas
ubatonod veravin scemda. orfuTian girebs ping-pongiviT aTamaSebda. viqtors arc Wurvi
namsxvrevi moxvedria da arc saxlis nangrevebSi mohyolia. dabombvis mexTatexis xmebSi,
zaTqsa da grialSi gauskda guli, Tavisi saxlis sardafSi, qaTmebis kriaxSi. frinvelTa
bumbulsa da skoreSi. kargad vicnobdi viqtors, samiode wlis winaT saxlis
mSeneblobaSi mexmareboda. sikvdilamde ramdenime kviriT adre quCaSi Semxvda da
RimiliT miTxra:
_ saocari ram vnaxe! kikaleiSvilebs xom icnob, Cems mezoblebs? erTi moCxubari da
gadareuli mamali hyavdaT. ra avi ZaRli da ra is mamali. yvelas misdevda, aravis
uSvebda ezoSi, amaswinandeli dabombvisas ki moulodnelad erTi Seqanda da
afarTxalda. saswrafod waacales Tavi qalebma. erTi wveTi sisxli ar gadmodinda.
roca gaWres, naxes _ guli gaskdomoda. xedav, afeTqebebis xmas ver gauZlo, arada, ra
giJi vinme iyo!..
`gradiT~ qalaqis Suagulis erT-erTi dabombvis Semdeg ramdenime qali da kaci
daiRupa. sami adamiani `kamazSi~ Caiwva. dasaxiCrebuli da CanaxSirebuli cxedrebis
gadasvenebis Semdeg quCa moawesriges. meore dRes qalaqSi yvebodnen, rom quCis
morecxvisas qalis moglejili marjvena xeli upoviaTo. zogma Tqva _ xelis patrons
ver miagnes da xeli saavadmyofos morgSi waiReso. zogma _ xeli zRvaSi gadaagdeso,
zogma _ mawanwala ZaRlebma daRrRneso, zogma ki _ xels oqros beWedi ekeTa, viRac
ukeTuri ecada, magram ver waaZro beWedi, mere xeli Tavisi manqanis sabargulSi Caagdo
da sadRac gaaqanao (RmerTo, Sen gviSvele!). maxsendeba xolme im qalis xeli da
vfiqrob, ra iqna igi, ra iqna is xeli, romelic, albaT, misma mflobelma afeTqebis xmis
gagonebisTanave gulze miido, zustad ise, rogorc amas qalTa umravlesoba akeTebda
dabombvisas. sxeuls ki ara, upirvelesad im ubeduri qalbatonis guls aaglija
sikvdilma xeli.
Cemi Tanaskolelis, gia faRavas, coli axal raionSi daiRupa, bebiasTan stumrad
yofnisas. Wurvi maSin aufeTqda, roca igi yavis mosaduReblad samzareuloSi gavida.
bebiamisi gadarCa. dasaflavebidan oriode dRis Semdeg samzareuloSi ipoves misi TiTi.
jer raRac suni ecaT, Semdeg TiTi ipoves. is dRe iyo da is, aRar gakarebia gia axal
raions. cota xanSi SvilebTan erTad soxumidan gadaixvewa.
kargad maxsovs cnobili afxazi msaxiobi qalis, ivane Tarbas meuRlis, eTer
koRonias, daRupvis dRe. Cemi binis aivanze videqi, mSvenieri, mziani amindi iyo. uceb
qalaqis SuagulSi (Cemi saxlidan daaxloebiT kilometrnaxevarSi) igriala. haerSi
kvamlisa da mtvris buRi avarda. im dRes qalaqSi is erTaderT Wurvi afeTqda mxolod.
wamierad momeCvena, soxumi da mis Tavze aburTavebuli kvamlis sveti sul sxva qveynis
nawili iyo. soxumi televizorSi nanax meomar beiruTs hgavda... axlac Tvalwin midgas
is afeTqeba. davreke mSvidobis prospeqtze mcxovreb megobrebTan, eTer koRonia mZimed
daiWrao, miTxres. igi saavadmyofoSi gvian RamiT gardaicvala. me minaxavs eTer
koRonias monawileobiT dadgmuli ramdenime speqtakli. vnaxe misi cxovrebis yvelaze
xanmokle, yvelaze tragikuli speqtaklic, speqtakli, romelsac erTaderTi avtori da
erTaderTi reJisori hyavda _ omi. speqtakli, romelic yovelgvari repeticiebis gareSe
warimarTa. eTer koRonias bina Teatridan mxolod erTi kvartaliTaa daSorebuli, im
Teatridan, romlis scenaze, vin moTvlis, ramdeni gmiris sikvdili ganusaxierebia. bolo
sikvdili ki gamorCeuli iyo, daundobeli da Semzaravi, absurduli da namdvili.
qalaqis SuagulSi, saqalaqTaSoriso sadgurTan, `gradis~ Wurvi klavs axalgazrda
poets, gulrifSel guram salias. niWieri kaci iyo gurami, Taviseburi, albaT, ufro _
avangardisti, amerikul poeziaze Seyvarebuli. 1992 wels `nobaTSi~ daibeWda, premiiTac
aRiniSna misi gamoCena. guramma verc premiis miReba moswro (gazeTSi dabeWdili cnoba
premiis Sesaxeb sikvdilamde ramdenime dRiT adre wavakiTxe), verc `nobaTi~ ixila, ise
datova es mogriale, axanZrebuli, daundobeli wuTisofeli.
Tavs iklavs msaxiobi omar elerdaSvili, igi ver uZlebs erTaderTi vaJiSvilis
daRupviT gamowveul eldasa da tkivils, da... aivnidan xteba. pirveli, rac TvalSi
mxvdeba mama-Svilis panaSvidze misuls, ezoSi mdgari, SuaSi gaxleCili norCi Wadris
xea. mecxre sarTulidan gadmofrenili omari im Wadars dascemia. xSirad maxsendeba
xolme kacTan erTad daRupuli Wadari, rogorc simbolo mama-Svili elerdaSvilebis
qalaqSi kargad cnobili, saTuTi urTierTobisa da faqizi siyvarulisa.
omi uZRebi vampiriviT sxva elerdaSvilebis ojaxsac Suengrevs karebs _ dabombvisas
iRupebian: leqtori _ givi elerdaSvili, misi meuRle da rZali.
maisis Tvea. `gradis~ Wurvi ramdenime metriT scildeba Cvens cxrasarTulian saxls
da Cvens gverdiT mdgar saxlSi, ZaZuebis lojiaSi feTqdeba. afeTqeba adnobs da
saerTod aqrobs televizors, kondicioners, sxvadasxva sagnebs. saswaulebrivad
gadarCenili rusudan ZaZua miyveba: rogorc ki dabombva daiwyo, wamovxtiT da derefanSi
gaviyurseT. vxedav raRac cecxlmokidebuli saSineleba Cvenken mohqris. gavqandiT
karebisaken. misvla ver movaswariT, roca afeTqeba gaisma. talRam migvaxeTqa karebs.
mokled, kibis moedanze davenarcxeT CarCoianad amovardnil karebTan erTad. Tavze
baTqaSis namtvrevebi da mtveri dagveyara. kidev kargi, rkinis karebi ar gvqonda. Torem
is kedlidan ar amovardeboda da talRa zed migvasresda... gadarCnen qalbatoni
rusudani da misi qal-vaJi. ase gadarCenili bevria.
... ibombeba porti. zaTqsa da grialSi zRvispira saxlis gaRebuli fanjridan soso
pavliaSvilis simRera ismis _ `samSoblo... samSoblo... kavkasionze Tendeba...~ viRacas
magnitofoni CarTuli dautovebia da, albaT, Tavad sardafs Sexizvnia. gaqcevamde ki
xmisTvis bolomde auwevia. pirvelad vusmen simReras Wurvebis akompanementiT _
`samSoblo... (afeTqeba), samSoblo... (afeTqeba), kavksionze Tendeba... (kidev afeTqeba)...~
* * *
omi aravis indobs, omi cxovelebisa da frinvelebis sulebsac iTxovs. qalaqSi xan
erT, xan meore adgilas avtomatebis gasrolis xma ismis. xandaxan usaqmurobisagan
mowyenili jariskacebi ZaRlebs esvrian, ise, ubralod. cocxali samizneebia ZaRlebi.
Toliebsac xocaven, yuryumalebs, Cvamebs, mtredebs. isinic samizneebi arian. yvelaze
kargi mosaklavi talRaTmWrelze Camomjdari Toliaa. caSi afrenilebs ki ver
axvedreben, jersac miayoleben xolme, mWidesac daclian, magram mainc ver axvedreben, an
Tu axvedreben _ iSviaTad. ramdenjerme minaxavs dasisxlianebuli, zRvis zedapirze
mofarTxale Tolia. yuryumala ufro frTxilia, emaleba msrolelebs, Sors dacuravs,
magram masac artyamen. avtomats Sors miaqvs. moartyamen da... ori samkuTxa fexi
wamisumal ielvebs haerSi da... yuryumalac ukanasknelad CayvinTavs mSobliur wiaRSi.
pikasos naxatidan gadmofrenili mtredic minaxavs _ asfalts miyinuli,
mkerdgapobili.
_ ra vqnaT, srolaSi vvarjiSobT, Cven TviTon, aravin gvaswavlis, _ miTxra erTma
jariskacma, _ nacnobi myavs erTi, ramdenime brZolaSi monawileobda da mxolod Semdeg,
zRvaze gamoarkvia, rom damizneba ar scodnia. Tvals avtomatis lulas usworebda da
ara dasamizneblis wveros. mis avtomats sul maRla mihqonda amitomac. ase ibrZoda
Turme.
soxumi datoves Toliebma, TiTo-orola Tu dafrinavda da isic uniaTod,
avadmyofurad. ver uZlebdnen frinvelebi imas, rasac adamianebi itandnen. soxumidan
droebiT gaxiznuli ojaxis sanaxavad baTumSi rom Cavedi, gamaoca Toliebis simravlem.
mjera, maT Soris bevri iqneboda soxumeli ltolvili Tolia.
... maWaridan soxumisaken fexiT mivdivar. ar moZraobs erTaderTi marSrutis avtobusi
_ `dranda-soxumis bazari~. dilaa. maWaris xidTan unomro `toiota~ amuxruWebs.
manqanidan amerikulformiani samxedro swrafad gadmodis, iRebs avtomats da maWaris
(mdinaresac maWara hqvia) sanapirosken isvris. ismis ZaRlis kivili da wkavwkavi.
amerikulformiani amayad ucinis postTan mdgar samxedroebs _ ase unda srolao, da
manqanas soxumisken giJiviT gaaqanebs.
Cemi saxlis ezoSi jariskacebi Cxuboben, erT-erTma
mTvralma mezoblis, xusas, monadire ZaRli mokla. TviTon SemTvrali xusac iqve dgas,
xesTan da icremleba. mokluli ZaRli balaxebSi wevs.
_ kaci ar yofilxar, _ uyviris pirtitvela jariskaci
mTvrals, _ mere Sen ra, Tu ZuknasTan iyo da Tavis saqmes akeTebda?.. swored maSin
unda mogekla? kaci ar yofilxar!
walaparakeba xelis dartymamdec midis, magram sxva jariskacebi aSveleben moCxubrebs.
_ cudia, ase rom iCxubes, _ ambobs Soriaxlo mdgari WaRara kaci, _ brZolis dros
SeiZleba zurgSi esrolon erTmaneTs, ase icis Cxubma...
... maWaris xidTan avtomatis xma ismis. Tevzebs esvrian. zogjer artyamen kidec.
zogjer zRvaSi `limonkebiTac~ `Tevzaoben~. erTxelac tanksawinaaRmdego yumbara
usvriaT
zRvaSi. pirvelad uxmariaT maSin aseTi yumbara, romelsac paraSuti aqvs, haerSi ixsneba.
gaiSala paraSuti Turme da qarma yumbara qviSaze mdgari pirdaRebuli msrolelebisaken
waafriala. Tavqudmoglejili gaqceulan `mebadurebi~, Zlivs gadarCenilan.
omis dros erTma soxumelma nacnobma miambo: zemo kelasurSi mdgari artileristebi
morigi Setevis mogeriebis Semdeg isveneben. diliT erTi moxuci qali Zroxas saZovarze
midenis. artileristebs qvemexebis sasxlet berketebze grZeli Tokebi aqvT gamobmuli.
eSeris mxridan sapasuxo srolis an aviadabombvis dros, iqve, moSorebiT gaTxril
sangrebs afareben Tavs da Tokis SemweobiT isvrian qvemexs. moqaCaven da... igrialebs.
Semdeg romelime gaxoxdeba, Wurvs lulaSi moaTavsebs da kvlav sangars ubrundeba.
saWiroebisamebr, kvlav isvrian. moxucma qalma miwaze dagdebuli axalTaxali Toki rom
naxa, biWebs sTxova: ZroxisTvis minda, biWebo, Toki, momceT iqneba. aiRe, bebo, magas
rogor dagamadliTo, _ miuges biWebma da erTmaneTs eSmakurad gadaxedes. bebia axvevs
Toks da nel-nela qvemexs uaxlovdeba. axlos ar mixvide, bebia, qvemexTan, saSiSia, _
dauZaxes artileristebma, _ Senken moswie Toki! da bebiamac moswia... netavi ar moewia.
igriala, magram ra igriala. gamorCeulad. icinian artileristebi, ixocebian siciliT.
mere erT-erTi aforiaqda, moxuci cudad xom ar ariso. mividnen, naxes, cocxalia bebia,
SiSisagan uzomod gafarToebuli TvalebiT imzireba sadRac, buCqebidan. es ra hqeni,
bebia, daangrie naxevari gudauTa? Tavs uSvele axlave, Torem dagbombavs TviTmfrinavio,
_ `Seicxades~ artileristebma da bebiac gaiqca, arc Toki axsovda, arc masze metad
SeSinebuli marCenali Zroxa.
rogorc specialistebi amboben, artileristebs Soris bevri iyo gamocdili meomari,
WeSmariti profesionali, magram erTi ramaa saintereso _ sad afeTqda im bebias
nasroli Wurvi, romel kvadrats, romel strategiul Tu naxevradstrategiuli
mniSvnelobis obieqts daatyda mexad?!
jariskacebi xSirad isvrian. daTvrebian da isvrian, xasiaTze arian, isvrian, ar arian
xasiaTze da mainc isvrian. aravin afrTxilebs, rogorc saWiroa, arc Wkuas aswavlis,
arc sjis. miriadi tyvia ixarjeba ise, ubralod, haerSi; cvdeba avtomati, mwyobridan
gamodis...
_ umaRlesi oficrebi servirovkas gviwuneben, _ meubneba quCaSi ministrTa sabWos
dasasvenebeli saxlis gawiwmatebuli mzareuli, _ xan xelsaxocebi ar moswonT, Tavi
`metropolSi~ hgoniaT, erTni romelime kerZs Tu mikveTaven, meoreni sul sxva kerZs
iTxoven. gadairevi kaci! xandaxan _ dRes qali meyoleba da aba, Sen ici, rogor qababs
gamikvaraxWinebo. maSineben kidec. gadaviRale, meti aRar SemiZlia, gaviqcevi aqedan,
TviTon akeTon saWmeli. eseni am omis momgebi ar sCanan.
afxazurma mxarem gagra aiRo. soxumSi panikaa. dilauTenia viRac karebze abraxunebs.
vaReb. karebSi ormocdaaTiode wlis Savgvremani, Cofura jariskaci dgas:
_ marto xar? _ mekiTxeba salam-qalamis gareSe.
_ marto var.
_ bavSvebi gyavs?
_ myavs, erTi.
_ bednieri kaci yofilxar, bednieri.
_ ra ginda? _ vekiTxebi.
_ aba, ai, im oTaxSi Semiyvane, _ meubneba, _ bednieri kaci yofilxar...
saabazanoSi Semyavs. aTvalierebs kedlebs, mere skams iTxovs. vaZlev: skamze dgeba,
fanjaras aRebs da qvemoT viRacas gasZaxis:
_ emzar, didi lampoCqa yofila, ra, da kafeli. kafeli ireklavs! _ mere Cemken ixedeba,
_ bednieri kaci yofilxar. wuxel me gadagarCine... Sen Ramis pirvel saaTze aq Suqi aanTe?
_ mgoni... _ vixseneb, _ avanTe.
_ hoda, Zmao, Sen aq didi lampoCqa gqonia, kafelmac Suqi arekla, qvemoT yvelaferi
gaanaTa. Cven ki RamiT texnika miviReT. Sen texnika gaanaTe, jigrianad gaanaTe. Seni
sarTuli Tanac xom boloa, ara? mecxre, mecxre xomaa, mere es kafeli?.. gagris mere
frTxilad varT. biWebs Spioni egoneT, radganac gaanaTe. ra ici, aTasia Semogzavnili da
Taxsiri. biWebs pulimiotis srola undodaT. me SevaCere, vuTxari _ Tu kidev aanTo,
mere vesroloT-meTqi. meti ar aginTia... mokled, bednieri kaci yofilxar, Tanac bavSvi
gyolia... maladec ra.
mere fanjridan Tavmomwoned miCvenebs rezinis borblebian, patara javSnosan manqanas,
romelsac Tavze pawawkintela,
frTiani, vercxlisferi raketebi aqvs damagrebuli.
_ ai, texnika, brat-jan... wuxel miviReT.
virwmune misi sityvebis da mivxvdi, rom marTla bewvze gadavrCiT. swored maSin
pirvelad momivida azrad bavSvis gaxizvna.
_ ki, magram ase SeiZleba? _ veubnebi gagulisebuli, _ sanam isrodeT, cota mainc
xom unda ifiqroT? es fanjrebic Tqvenma biWebma dacxriles, albaT, pirvel dReebSi?
Semyavs saZile oTaxSi da snaiperebis mier dacxrilul fanjrebs vuCveneb.
_ ki, _ icinis da tatuirebul xels Tmaze isvams, _ Cvenebma. erTi gvyavs (saxeli ki
miTxra, magram ar maxsovs), hoda, iman Tqva, iqneb iq snaiperi ijdes, ra ici, bolo
sarTuliao da, nu gewyineba da, dacxrila. am oTaxSi yvela mina gaxvretilia, es imitom,
rom muqi fardebi gaqvs, brat-jan, omia, ar unda Camogefarebina. TiTo minas ki TiTo
esrola... maSinac bedi gqonia da axlac... aba, wavedi axla... me saSa mqvia, Zia saSas meZaxian.
Tu rameSi dagWirdi, aq var. artistebis dasasvenebel saxlSi vcxovrobT.
* * *
omi magintiviT izidavs avkacebs. omi maTi zonaa, maTi arena; omSi maT aravin sjis, iq
isini mSvidad arian, advilad SeuZliaT Caeweron TiTqmis nebismier samxedro
formirebaSi, `samSoblos damcvelis~ mantiiTac Seimoson. isini TiTqmis ar ibrZvian.
namdvili omiT WeSmariti, patiosani meomrebi omoben, romlebmac omis pirvelive
dReebidan sicocxle yofna-aryofnis sasworis pinaze dades. faqtia, namdvilma meomarma
icis mowinaaRmdegis pativiscema, icavs raindTa daweril Tu dauwerel kanonebs.
avkacebi ki saSovars daeZeben, maTgan Sorsaa idealebi, amitomac uiaraRo da udanaSaulo
kacis mokvla maTTvis TiTqmis arafers niSnavs. 1993 wlis ivnisSi Cveneburebma,
qarTvelma avkacebma sastikad awames 72 wlis ivliane xorava. igi zemo fSafSi
cxovrobda. manqana hyavda. omis dros gayida. manqanis fuli mogvecio, Tavs daesxnen
saxlSi martod darCenils. ori maTgani niRbiT iyo, oric _ uniRbod. fuli
SviliSvilebs gavugzavne, aq cota maqvs, yvelaferi waiReT, oRond nu momklavTo, _
ixveweboda. maT ki oTxi saaTis ganmavlobaSi awames,
cxeli uToTi fexisgulebi dauwves, anTebuli sigaretebiT _ saxe da xelebi.
cecxlmokidebuli, polieTilenis tomris wveTebsac awveTebdnen. mas ki diabeti hqonda,
or Tves ewama TbilisSi, damwvrobis centrSi, magram ver uSveles, agvistoSi
gardaicvala. seqtembris bolos ki, soxumisa da gulrifSis aRebis Semdeg zemo fSafSi
Semosulma momxvdurebma misi saxli dawves.
manqana waarTves, scemes, daayaCaRes babuSareli vaxtang gagua samxedroformianebma,
`TeTrarwivelebad~ rom asaRebdnen Tavs. soxumis dacemis Semdeg ki mkvlelTa jgufma
cemiT sicocxles gamoasalma vaxtangi, megobrebisa da qeifis moyvaruli, dReniadag
saxemomRimari.
ivliane xoravasa da vaxtang gaguas bedi ara erTsa da ors gaaziarebina omma.
... roca Cveni jari agvistoSi soxumSi Semovida, meore dResve morodiorebi moefinen
qalaqs. mihqondaT videomagnitofonebi, xaliCebi, televizorebi, tanisamosiT gaZeZgili
CanTebi... gahyavdaT manqanebi.
Cveni cxrasarTuliani saxlis ezoSi nadavliT datvirTuli `vilisi~ dgas.
`vilisTan~ ociode wlis lurjformiani biWi midis (etyoba, policieli) da
mZarcvelebs eubneba:
_ ar gaakeToT es, biWebo. omi damTavrdeba da aq xom Cvenebma da afxazebma erTad
unda icxovron... gTxovT, ar gaakeToT es.
_ wadi, Se ZaRlo, Seni rCevebi gvaklia swored. wadi, Torem migabridav! _ ubRvers
Savgvremani samxedro da avtomats xelSi aTamaSebs. misi megobrebic uteven biWs.
Semdeg `vilisi~ Tavisi gziT midis, TavCaRunuli biWi ki cota xans tkepnis erT
adgils. bolos, isic tovebs ezos.
* * *
da mainc, yvelaze saSineli, rac omma moimoqmeda, es bavSvebis samyaros gawirva iyo.
Tavdayira daayena omma maTi zRaprebisa da maTi disneis umSvenieresi qveyana.
kompraCikosiviT daamaxinja, daglija da daanakuwa, nacartutad aqcia. vuyureb naomar
bavSvebs da vxedav, kidevac hgvanan isini bavSvebs da kidevac ara. didi droa saWiro,
raTa gaisigrZegano, Tu ra moxda maT arsebaSi. erTi Cemi nacnobis biWma (bavSvis saxeli
ar maxsovs, gvarad gabuniaa) omis dros mamamiss kategoriulad mosTxova: damixate
mtris TviTmfrinavi! gaocebulma mamam SeZlebisdagvarad daxata TviTmfrinavi. axla
qarTuli TviTmfrinavi damixateo, mosTxova. isic daxata qaRaldis meore kuTxeSi. biWma
flomasterebidan wiTeli feris SearCia, orive xeliT CabRuja da `qarTuli~
TviTmfrinavis Wvintidan `mtris~ TviTmfrinavisken gaavlo sqeli, sveli xazi.
miuaxlovda Tu ara xazi `mters~, cecxlisa da kvamlis ablabudad iqca, datrialda
ablabuda da cecxlSi gaaxvia TviTmfrinavi. cecxli waekida mis kuds, frTebs...
RmuiliTa da stveniT daiwyo vardna TviTmfrinavma, daenarcxa miwas da saSineli xmiT
afeTqda. veRar moaswro katapultireba mfrinavma da isic TviTmfrinavTan erTad
daiRupa. mxolod maSin axeda mamas gabrwyinebuli TvalebiT biWma _ man xom `mtris~
TviTmfrinavi Camoagdo; diax, Camoagdo biWma TviTmfrinavi, magram misi vaJkacobis
Sesaxeb saqarTvelos Tavdacvis saministros prescentrs aravisTvis ucnobebia, mere ra,
rom ar ucnobebia, man xom moixada vali...
am ambavSi SemaZrwunebeli isaa, rom biWma namdvilad ioma, mTeli gznebiT da energiis
mTeli mobilizebiT. mas kompiuteruli omobana ar uTamaSia. biWis arsebaSi siZulvilma
Caibuda. is biWi axla ltolvilia, TbilisSi cxovrobs. amas winaT gaugia, rom
Tbilisis zooparkSi daTvi dakles da zooparkis mSier cxovelebs aWames. biWi
gaognebulia. misTvis omi grZeldeba.
***
***
* * *
omis dros gardaicvala mxatvari valeri arqania, veRar gauZlo oms. valera saTuTi
gulis kaci iyo. JamgamoSvebiT, roca dauzogavad epyroboda cxovreba, sasowarkveTa
sjabnida da van-gogis avadmyofobiT daavadebuls Zlieri Setevebi ewyeboda. omma
ukanasknelad da sasikvdilod auforiaqa suli. ver uSveles wamlebma. me ar meguleba
masze ufro saintereso soxumeli fermweri, ise naTlad xedavda da xatavda zRvas.
erTxel werilic davwere masze. valera zRvis mxatvari iyo. misi tiloebi zRvis
sinaTliTaa gaJRenTili. zRvis Suqi livlivebs mis qalTa portretebSic. zRva mis
naxatebSi xandaxan arc Cans, magram yovelTvis igrZnoba valeraseul ferTa naTebaSi. mis
oTaxSi, mis kubosTan vzivar da valeras dis tirils vismen. gverdiT oTaxSi valeras
momakvdavi deda kvnesis. kedlebze Camokidebuli naxatebidan misi qalebi, bavSvebi,
lekvebi, xeebi, meTevzeebi, quCebi, saxlebi, navebi, gemebi, Tevzebi damyureben. valeras
daxatul soxumSi samoTxiseuli simSvidea, Cvens, fanjrebsmiRmur soxumSi ki _
uimedoba. mis soxumSi xalxmravlobaa, Cvens soxumSi _ martosuloba. valeras soxumSi
qalebi icinian, Cvens soxumSi _ qviTineben. da yvelaferi es imitom xdeba, rom valeras
soxumSi mSvidobaa, CvenSi ki _ omi.
... vzivar valeras cxedarTan da TiTqmis vCurCuleb _ rogor minda Sens soxumSi,
valera, Seni soxumis droSi, mis ulamazes wamebSi. o, rogor minda, dabrundes 1992
wlis agvistomdeli Jami, ukusvliT daubrundes tyviebi avtomatebs, Wurvebi _
qvemexebsa da tankebs, `gradebs~, ukusvliT gafrindnen vertmfrenebi da TviTmfrinavebi;
Rimilic daubrundes saxeebs. kvlav mwvane balaxiT Seivsos bombebiT gadaTxrili miwa,
gamrTeldnen dangreuli Senobebi, aRsdges gadabuguli sastumro `riwa~, kino-Teatrebi...
gamwvandnen daferflili palmebi, magnoliebi... minda, CavyvinTo omis zRvaSi da
amovyvinTo agvistos soxumSi, mivujde finjan yavas yavaxanaSi, nebierad gavabolo
sigareti, megobar poets vesaubro, Sevxvde raul Jvanias, imanac swored is Sampanuris
boTlebi dadgas yavaxanis plastmasis magidaze, romelzec ase erTgulad mpatiJebda
sikvdilamde ramdenime dRiT adre. me xom maSin ver movicale; axla ki dro maqvs,
uamravi dro maqvs, magram...
omma datbora Cveni, realurad arsebuli soxumi, datbora valeras ubani, saxli, bina.
Sors, Zalian Sors waiyvana valera da sxvagvarad, albaT, arc iqneboda _ verasodes
morigdebodnen omi da mxatvari erTmaneTTan. arasodes eyofodaT erT omsa da erT
valeras erTi qalaqi. gaimarjva omma _ idumali qveynis mgzavrad aqcia valera, gandevna
igi da umal daipyro mxatvrisTvis gankuTvnili adgili...
* * *
* * *
omma cametnaxevari Tve gastana. man ori zafxuli da ori Semodgoma daimona,
zamTarsa da gazafxuls mxolod erTxel SeefeTa. gasaocari iyo omis erTaderTi
gazafxuli, umSvenieresi da ukeTilSobilesi. bunebam ganzrax SeurCia unatifesi foni
omis keTrovan saxes. isev ayvavdnen alublebi da tyemlebi, vaSlisa da atmis xeebi,
ayvavdnen da sxva SuqiT, angelozebis sxivebiT gaanaTes garemo. ayvavildnen oleandrebi
da palmebi, agavebi da qafuris xeebi, forToxlebi da limonebi, gaiSalnen egzotikuri
`TuTiyuSebi~ (yvavilebia) da `saaTebi~ (esenic gasaocari, TiTqmis ararealuri
yvavilebia). mcenareebma TavianTi surneliT datbores qalaqi, TiTqos gandevnes omis
mier motanili leSis suni, magram... qviSaSi Camaluli urCxuliviT kvlav amoZravda omi,
agruxunda da akvamlda, axanZrda...
... quCaSi TiTo-orola gamvlels Tu Sexvdeboda kaci. xandaxan aseT suraTsac
ixilavdi _ erT mxarze iaraRgadakidebul jariskacs meore mxarze maimuni azis. Tumca,
es ufro xSirad omis dasawyisSi xdeboda, roca soxumis maimunTsaSenidan wamoyvanili
`trafeini~ maimunebi dahyavdaT meomrebs. maimuniani jariskacebi gudiaSvilis
fantasmagoriul tiloebs maxsenebdnen.
drogamoSvebiT, soxumelebs ojaxebi naTesavebTan gadahyavT sxva qalaqebsa Tu
soflebSi, magram gadis cota xani da soxumelebi kvlav ubrundebian TavianT fuZes.
uWirs qveyanas, uWirs sanaTesaos, rTuldeba cxovreba, Zvirdeba puri da Saqari, xorci
da marili, saponi da asanTi. omia! ltolvilebs ki soxumSi yofna da uSaqro Cai
urCevniaT. gansakuTrebiT maT, vinc soxumSi daibada da mTeli sanaTesao aqa hyavs, mama-
papaTa saflavebic aq eguleba. sxvagan sad wavides _ misi mSvidoba Tu aq iyo, misi omic
aq aris!
omi Tavis saxels arqmevs yvelas da yvelafers. omma bevrs daswyvita guli da bevrs
aTqmevina viRaceebze _ es omi rom ara, verasodes gavigebdiT, eseni vin yofilano. zogi
ki keTil adamianebs Seaxvedra da axali megobrebiT gaumdidra cxovreba. gaWirvebam
gamoscada adamianebi.
SeZlebulebs xelewifebodaT, omisgan ganeridebinaT ojaxebi, col-Svili erCinaT da
Tanac kargad, hyolodaT isini sxva qveynebSi, sxva qalaqebSi, eyidaT maTTvis binebic;
JamgamoSvebiT da xangrZlivi droiTac TviTonac iq gadabargebuliyvnen. omi ZiriTadad
uqoneli, alal-marTali ojaxebis sulebs iTxovda. kargad vxedavdi omis am kanonis
mowamebriv aRsrulebas _ ufro naTel da patiosan adamianebs xocavda omi, xocavda da
awamebda. aba, sxvanairad omi risi omi iqneboda! gamigonia, rom daaxloebiT ase yofila
afxazur mxaresac _ mdidarTa umravlesoba iqac Soreul qalaqebSi xiznavda Turme
ojaxebs, magram Cvenebisagan gansxvavebiT isini fuls qalebsa da restornebSi ki ar
flangavdnen, zizil-pipilebs ki ar yidulobdnen, aramed oms emsaxurebodnen, isic
kargad icodnen, rom is fuli, daniSnulebisamebr iqneboda gamoyenebuli da viRacis
jibeSi ar aRmoCndeboda.
erT welze mets mimdinareobda omi soxumSi, omi ultraTanamedrove. gruxunebdnen
`gradebi~ da haubicebi, soxumelebs ki sul imis imedi hqondaT, rom ai, sacaa
damTavrdeba es saSineleba. bombavdnen TviTmfrinavebi, magram maT sjerodaT, rom es
ukanaskneli dabombva iqneboda. sjerodaT, rom soxumSi `Citic ver Semofrindeboda~. ase
arwmunebdnen maT. ase ambobda saxelmwifos meTauric. ase ambobda Tavdacvis ministric.
(is 24 saaTsac aZlevda afxazur mxares, raTa gons mogeboda). ase ambobdnen sxvebic... da
soxumelebic mSvidad iZinebdnen TavianT gayinul, Suqgadaxvewil oTaxebSi;
tansacmlianad loginSi CaTbunebulebi lamaz sizmrebs xedavdnen. eZinaT soxumelebs,
xolo maTi saxlebidan sul raRac 3-4 (zogan bevrad naklebi) kilometris moSorebiT _
gumisTasa da SromaSi, kamansa da odiSSi gaafTrebuli, samkvdro-sasicocxlo brZolebi
mimdinareobda. axla, rodesac yvelafers vixseneb, mikvirs, ras gauZles Cemma
Tanamoqalaqeebma, soxumelma bavSvebma da qalebma, moxucebma...
soxumsa da mis SemogarenSi moqmedebda yvela is iaraRi, romelic sikvdils
amravlebda avRaneTSi (CamoTvlac ar minda). kidev samxedro gemebi da katarRebi (rac
avRaneTSi ar iyo), Ria vagonebze `gradebi~ da qvemexdamontaJebuli matareblebi... da
kidev erTi ram _ afxazeTis avRaneTSi ar iyo aziuri udabno. subtropikuli da
tropikuli mcenareebiT moyvavile, mogalobe frinvelebiT amRerebuli, ulurjeszRviani,
mWidrod dasaxlebuli qalaqebi garkveulwilad uSlidnen xels samxedro operaciebis
warmarTvas, Tumca, erTicaa _ sxvanairi kompleqsiT muxtavdnen sikvdilis Semoqmedebas,
amZafrebdnen ngrevis, dawvis, xocvis, Zarcvis programas.
soxumelebs uqebdnen gamZleobis unars, WirTaTmenis niWs. seqtemberSi, soxumis
dacemis wina dReebSi, aeroportidanac daabrunes xalxi _ nursad nu midixarT, male
gamSvelebeli rusuli divizia Semova qalaqSi da yvelaferi rigze iqnebao. soxumelebma
daijeres, magram pasuxismgebloba diviziis Semoyvanis Taobaze aravin ikisra. gaiwira
xalxi. ecemoda soxumi, mosaxleobis evakuacias ki aravin acxadebda, arc aravis
mosdioda azrad. da ai, soxums nabij-nabij mouaxlovda 27 seqtemberi... da uceb,
yovelgvari winaswari gafrTxilebis gareSe qarTuli jari tovebs soxums da gaqceviT
Svelis Tavs; jari, romlis wmidaTawmida movaleobaa mosaxleobis dacva, pirveli
garbis! kargad SeiaraRebuli jari! mowinaaRmdegeze mravalricxovani!.. Semdeg
gulrifSelebisa da soxumelebis nawili golgoTas gzas _ devnilTa uReltexils
gauyveba, xolo meore nawili mSobliur saxlebSi rCeba da elodeba...
maT, romlebmac kargad icodnen, rac moxdeboda soxumSi misi dacemis Semdeg,
evakuaciis gareSe datoves qalaqi da Tavad gaiqcnen!
gaognebuli adamianebi ukan misdevdnen jars, romlis xelmZRvanelobamac uari
ganacxada gamSvelebeli rusuli diviziis qalaqSi Semoyvanaze, ar gvWirdebao! ase
Tqves... da RvTis anabara darCnen moxucebi da bavSvebi, qalebi, isini, romlebmac amdeni
axlobeli dakarges am saSineli omis dros (zogierTma politikosma da arapolitikosma
ki afxazeTis omi ubnis biWebis Cxubad aRiqva). axla ukve mowinaaRmdegeze iyo
damokidebuli, Tu rogor moepyroboda darCenilebs, dasjida Tu ar dasjida, moklavda
Tu daasaxiCrebda... Tu adamianurad moepyroboda, kacurad, ise, rogorc unda iyos
normaluri omis msvlelobisas, namdvili omebis dawerili Tu dauwereli kanonebis
mixedviT, iseTi omebis, romlis drosac mowinaaRmdegebi erTmaneTis daxocili
jariskacebis cxedrebs ki ar asaxiCreben, aramed gamarjvebis Semdeg maT pativsacemad,
maTi vaJkacobis aRsaniSnavad, qvemexebs isvrian; uiaraRo mosaxleobaze xom laparakic
zedmetia... axla gamarjvebuli gaxda darCenilTaTvis erTaderTi mfarveli, patroni,
mbrZanebeli, ufali... axla qarTveloba gaxda yvelaze didi ubedureba da sasjeli
soxumsa da gulrifSSi darCenili qarTvelebisaTvis. da isinic RmerTs swyevlidnen _
qarTvelebad ratom dagvbadeo! es ukve WeSmariti damarcxeba iyo. gadarCenis imedi, Tuki
darCenilebs saerTod gaaCndaT, ukve mxolod gamarjvebulebs ukavSirdeboda,
gamarjvebulebs, romlebic aravis arasdros ar ganukiTxavs!
diax, uniWieres sardlebsac waugiaT omi, uZlieresi armiebic damarcxebulan, magram
TavianT xalxs meti zrunviT mopyrobian, kedlad aRmarTulan maT winaSe da ise
gauyvaniaT samSvidobos Tanamemamuleebi. Cven sxva ubedurebasTan erTad rainduli
Rirseba dagviClungda, sadRac saukuneebis labirinTebSi Cagvekarga es Rirseba, TiTqmis
gagviqra. sakuTar xalxs ise ar eqcevian, rogorc Cven moveqeciT... `Cvens~ rom vambob,
upirvelesad, `gulisgamxarebel~ parlaments, rig politikur partiebsa da
politikosebs, uniaTo ministrTa sabWos, zogierT baqia generalsa da polkovniks,
ususur xelmZRvanels vgulisxmob.
jariskacTa udides nawilSi, ra Tqma unda, iyo rainduli SemarTeba, vaJakcoba,
patiosneba. omi jariskacebs ar waugiaT, arc maT patiosan, Tavdadebul, niWier
xelmZRvanelobas, omi waages araprofesionalma meTaurebma, omi waages diletantebma da
uRirsebma, populistebma...
* * *
... 1993 wlis 2 oqtombris SuaRame. uReltexili. alpuri zona. gzispira lodTan
vCerdebiT me da jemal darcmelia. suls viTqvam, lods moxuci qali gadaswolia, Zlivs
gasagonad kvnesis _ miSveleT, damexmareT! ver vSveliT. ver vexmarebiT. arc puri unda,
arc wyali moxucs, samSvidobos surs yofna, Svilebsa da SviliSvilebTan; sicocxle
unda. Cven misi tareba ar SegviZlia. aRmarTze RmuiliT amodis `urali~ _ samxedro
satvirTo manqana, `urali~ samxidiania, advilad sZlevs uReltexils. kabina axalgazrda
samxedroebiTaa gaWedili. gaaCereT, biWebo! _ vyviriT Cven. ar aCereben. gaxevebulebi
mxolod win iyurebian. arada, saxe yvelas erTnairi aqvs. verc erTs ver daimaxsovreb.
es maTac kargad ician, `urali~ gvSordeba. axlaRa vamCnevT, rom `uralis~ Zaraze
kaciSvili araa, `urali~ RrialiT jabnis aRmarTis mkveTr mosaxvevs. vakvirdebiT da...
ucxouri manqana, Tu ar vcdebi, `mersedesi~, daRlili, Zvirfasbewviani cxoveliviT
CayuJula `uralis~ ZaraSi. etyoba, magradaa mikoWili Zaras, Torem ase rom ar
yofiliyo, cicabo aRmarTebze gadmoqandeboda da Camosrialdeboda. midis `urali~,
gzispiras, lodze moxuci kvdeba, Cvenc, siqagamoclilebi, ise vuyurebT am suraTs,
TiTqos es yovelive sxva qveyanaSi, an sulac ucxo filmSi xdebodes; sakenSi aseTi
`uralis~ mZRolebi manqanis gadayvanaSi milion rusul maneTs iTxovdnen. klientebi
blomad hyavdaT. `urals~ ki SeuZlia 30-40 adamiani gadaiyvanos samSvidobos, 30-40
momakvdavi gadaarCinos, magram kaciSvili ar Cans `uralis~ svlis SemCerebeli. verc
iaraRs gamoiyenebs vinme, maSinaTve oTxi avtomati upasuxebs aramkiTxes kabinidan. ar Cans
kaci, `urali~ gaaCeros, `mersedesi~ gzispiras daagdos, 30-40 bavSviTa da moxuciT
daxunZlos manqana.
es suraTi CemTvis saqarTvelos sircxvilia _ uReltexili, `urali~ da `mersedesi~,
momakvdavi adamianebi. es suraTi CemTvis gerbia Cveni damarcxebisa!
omi omia, omis Semdgomi mSvidobac Taviseburi omia. erTni vamtkicebT, rom omi
ruseTTan wavageT, meoreni vasabuTebT, rom omi wavageT afxazebTan da
CrdilokavkasielebTan, mesameni _ sul sxvas vambobT. modiT, maT Tavi gavaneboT da im
omze vimsjeloT, romelic saqarTvelom sakuTar TavTan waago, im omze, romelSic
saqarTvelo damarcxda saqarTvelosTan! arc politikosi var, arc samxedro saqme vici,
verc veravis ganvikiTxav, magram erTi ram cxadia _ saqarTvelos rogorme unda
SeeCerebina es omi da ar waremarTa an ufro zustad _ ar daewyo! ver moaxerxa! swored
amitomac damarcxda qarTuli politika da am damarcxebam amdeni sisxli daRvara. gava
dro da omis gamomwvev mizezebsa da Sedegebs specialistebi gaanalizeben. Cemi saTqmeli
sxvaa _ saqarTvelo omamde iyo damarcxebuli! afxazeTis omi saqarTvelos upirveles
omSi damarcxebis dasturi iyo. meti araferi. saqarTvelos, iseve, rogorc nebismier sxva
qveyanas, dasabamidan daebeda Tavisi upirvelesi da maradiuli omi. esaa omi sakuTar
TavTan. esaa omi zneobisa uzneobis winaaRmdeg, sikeTisa _ borotebis winaaRmdeg,
erTgulebisa _ Ralatis winaaRmdeg, siyvarulisa _ siZulvilis winaaRmdeg... da rogorc
veravin da verasodes ver gaeqceva sakuTar Tavs, saqarTvelo am omsac ver gaeqceva
verasodes. is misi maradi Tanamgzavria. rodesac saqarTvelo igebda upirveles oms, is
erTiani, Zlieri, bednieri qveyana iyo maSin da sxva omebsac igebda, xSirad uomradac
igebda oms da mtersac ki moswonda aseTi saqarTvelo. rodesac agebda upirveles oms,
ubedurdeboda da sxva omebsac agebda umal.
sanam saqarTvelo damarcxebulia Tavis upirveles omSi, is verc erT sxva oms ver
moigebs, marad damarcxebuli iqneba!
erTxel kidev xazs vusvam _ me ar vsaubrob im omze, romelSic sxvebTan
davmarcxdiT, aramed im omze vlaparakob, romelic saqarTvelom sakuTar TavTan waago!
tankebiTa da aviaciiT rkinigzas ar icaven, Cvenma politikam ver gaisigrZegana Tavisi
qmedebis realuri Sedegi. omma imsxverpla aTiaTasobiT adamiani, erTmaneTs samkvdro-
sasicocxlod gadaekidnen mokeTe xalxebi, azvirTda siZulvili.
omis damlevs arakacTa mier gaugonari sisastikiT iqna daxocili qarTuli
mosaxleobis didi nawili. daiRupnen patiosani, keTili adamianebi, rogorc es
yovelTvis xdeba (rogorc zemoT vTqvi, omSi daRupulTa umravlesoba udanaSaulo,
naTeli sulisani arian). es wesia omis, misi znea, misi religia. Cven RmerTi gvsjis
imitom, rom gvarTmevs rCeulebs.
Cven afxazeTis omamde viyaviT damarcxebuli!
Cven maSin davmarcxdiT, roca siZulvilis eskalacia ganvaviTareT, roca boRmis Sxami
vanTxieT, imis nacvlad, rom gveTqva _ `gviyvardes erTmaneTi!~ megobari mtrad
gavixadeT, mowinaaRmdege samgzis mtrad movikideT, sakuTar ojaxSi agentebisa da
xalxis mtrebis Zieba gamovacxadeT, uRirsebi aRvazeveT, gansxvavebul azrs yiJiniT
gamovenTeT. upirvelesad, sityviT gavxdiT mkvlelebi erTmaneTisa; sityviT imitom, rom
daviviwyeT Cvens wminda werilebSi Tqmuli _ `yoveli, visac sZuls Tavisi Zma,
kacismkvlelia~. daviviwyeT rusTaveli _
`gvelsa xvreliT amoiyvans ena tkbili moubari~. es rusTvelologebmac daviviwyeT,
politikuri piramidis mwvervalze mdgarma rusTvelologebmac.
moZule kacze ubeduri am qveyanaze ar dadis. dRevandeli moZuleebi xvalindeli omis
Semoqmedebi arian; gamomxmobebi arian omis!
av sityvebs avi srolebi mohyva. pativcemul `makarovs~ batoni `kalaSnikovi~ ahyva.
yvelaferi ise warimarTa, rogorc saSinelebaTa speqtaklSi, gaibzara saqarTvelo.
ubedureba saqarTvelos gulidan daiwyo. Cvens mier briyvulad da boRmiT moqneuli
marjvenis inerciam Cvenve dagvca. iaraRi arakacebsac CauvardaT xelSi. iaraRma
mogzauroba daiwyo mamulSi. Cven aq, TbilisSi wavageT afxazeTis omi!
Cven maSin davmarcxdiT, roca pirvelma prezidentma pirveli srolebi ar CaaCuma
daaxloebiT aseTi sityvebiT _ `oRond Cems gamo wveTi sisxlisa nu daiRvreba, modiT,
gviyvardes erTmaneTi!~ frangi de golis magaliTi saqarTveloSi ar ganmeorda.
siZulvilma gadawona yvelaferi!
Tu marTlac sadRac sxvagan iwereboda am saSinelebis scenari, Cven zedmiwevniT
Cinebulad SevasruleT Cven-Cveni roli da Tan miamitebiviT viZaxeT: Cven amis gakeTeba
ar gvindoda, amas sxvebi gvakeTebinebdneno.
Cven maSin davmarcxdiT, roca ugunurad moviqeciT samegreloSi, roca ucodveli
adamianebi davsajeT, udanaSauloebs daverieT, vZarcveT Cvenive xalxi. ar zogavda am
kuTxes damxobili xelisufleba da, faqtobrivad, sisxlisRvrisaken, omisaken
mouwodebda mas, raTa skiptra da kverTxi daebrunebina; cdilobda, bolomde
gamoeyenebina misi potencia. ar zogavda am kuTxes axali, Zvelis iaraRiT mZleveli
mmarTvelobac... da sabolod, codvaTa morevSi xalxi isjeboda, isjeboda sruliad
saqarTvelo. Sedegad babilonelebiviT sxvadasxva enaze daiwyes saubari dedaqalaqma da
periferiebma. erTmaneTis Wirisadmi zedapirulma, agdebulma damokidebulebam, erTmaneTis
satkivaris vergagebam, Ralatma dagvamarcxa!
saqarTvelos istoriis dawyevlili wlebidan kvlav amotivtivda mojadoebuli taxti
da ar daaxana brZolamac taxtisaTvis, im taxtisaTvis, romelic, miuxedavad XX
saukunisa, miuxedavad amdeni Cvens Tavs damtydari ubedurebisa, briyvsac ki rom
aswavlida Wkuas, mainc bajaRlo oqrosi gvgonia, arada, avi demonis mieraa mooqrovili
mxolod da Cvens mier sisxliT moTxvrili. Cven dagvamarcxa im taxtis oqrosferma,
masze axladdaRvrilma da masze Semxmarma, Zvelma sisxlmac! Cven dagvamarcxa
urTierTsiZulvilma da daundoblobis im tradiciam, romelic vera da ver amoviSanTeT
gulidan.
Cven dagvamarcxa uRmerTobam!
Cven maSin davmarcxdiT, roca danawevrebuli da amputirebuli suliT viomeT
afxazeTSi. kidurebamputirebulma kacma kidev SeiZleba moigos omi, sulCakluli ki
verasodes gaimarjvebs! miTumetes, im omSi, romelsac, bunebaSi ar unda earseba!
romelic ver avicileT!
Cven miTiuri, orTaviani frinveliviT davRupeT saqarTvelos sxeuli. im frinveliviT,
romlis Tavebma SeiZules erTmaneTi da erTimeoris sazianod qvebis ylapva iwyes.
marTalia, ori Tavi, magram erTi sxeuli hqonda frinvels, erTi kuWi... da frinvelmac
ver moinela moZule Tavebis mier naylapi qvebi da daiRupa.
Cven siZulvilis gamo davisajeT, davisajeT siZulvilisa da sibriyvis gamo!
davisajeT im ukiduresi radikalizmis gamo, romelsac adevnebulebma Tavi meramdened
amovyaviT maxeSi da meramdened movxvdiT sisxlis niaRvarSi. movindomeT erTi naxtomiT
gadavvlebodiT im ufskruls, romelsac, yvelaze cota, sami naxtomi mainc sWirdeba,
CavvardiT kidec!..
jer ZmaTamoZuleebi, xolo Semdeg ZmaTamkvlelebi gavxdiT. maSin davmarcxdiT
swored! RmerTma daswyevla Zmismkvleli kaeni. man ki sasowarkveTilma aRmosTqva: `amis
Semdgom vinc me Semxvdeba, is momklavs meo~. RmerTma niSani daado kaens, raTa aravis
moekla igi. mas unda ecxovra da Tavisi codviT evlo am qveyanaze. RmerTma mas
sicocxle miusaja _ sasjelis umaRlesi zoma! araviTari mniSvneloba ar aqvs, or Zmas
Soris romelia marTali, mTavaria da saSineli, rom erT-erTi Zmis mkvlelia. aseTTan ki
subaric Znelia; aseTTan arc lxinis sufrazea gverdiT jdoma saxaliso!
ase davmarcxdiT Cven!
uReltexilze bavSvebi da moxucebi gveRupebodnen, Cven ki, SiSisa da sixarbisagan
dabrmavebulebi, `uralebiTa~ da vertmfrenebiT qonebas mivezidebodiT, vZarcavdiT
naxevradcocxal TvistomT, maT, romlebsac saxlidan erTi fuTaRa mohqondaT, fuTa da
imedi imisa, rom maT _ gawamebulebsa da devnilebs upatronebda da moefereboda mamuli.
Cven yvelam erTad gavwireT maTi da Cveni imedi. ramdeni sikeTe xvdeboda xalxs gzadagza,
ramdeni Tanadgoma, keTilSobili adamiani, magram verasodes warmovidgendi, Tu aseTi
siavis mowmec gavxdebodi odesme. afxazeTSi dabadebuli da gazrdili kaci var da kargad
vici, rasac vambob _ afxazi gaWirvebaSi Cavardnil afxazs arasodes moeqceva ise,
rogorc Cven erTmaneTs uReltexilze movepyariT.
Cven teritoriul omSi ki ar davmarcxdiT, aramed zneobriv omSi davmarcxdiT da,
upirveles yovlisa, sakuTar TavTan!
Cven maSin davmarcxdiT, roca komfortis Taobas davamonebineT Tavi. saqarTvelo
muxlebze daeca am Taobis winaSe. usityvo kapitulacia gamoacxada. Cven dagvamarcxes
fulisa da ucxoeTis maRaziebis kultiT, `yoCaRi biWebisa~ da siyalbis gandidebiT,
jer kidev samocian wlebSi miusxdnen erT magidas qurdebi da samarTaldamcavi
organoebis warmomadgenlebi, CarCebi da Cinosani moxeleebi. sabolood iSva maxinji
hibridi _ mafiozTa, CarCTa da medroveTa qveyana. daiTrguna sinaTle!
nuravis hgonia, rom gadavlaxeT is avadsaxsenebeli uReltexili. Cven Sua
uReltexilze vimyofebiT, sikvdil-sicocxlis samanze da iqve davrCebiT samudamod,
sanam Cvens gverdiT adamianebi ixocebian da sanam Cvens gverdiT taatiT gadis gzas
ucxouri manqanebiT datvirTuli `uralebi~. sanam aseTi gaWirvebis Jams, romlis
msgavsi, mgoni, arc Cveni istoriuli maxsovrobis SreebSia, vmuxTlobT erTmaneTs, sanam
ase gaTiTokacebuli da kuTxeebad dayofili ugunurebi da usindisoebi siZulvils
vamefebT, sanam erTmaneTs vlanZRavT da vaginebT, sanam vtrabaxobT kidec da Tavs
viwonebT, sanam vyaCaRobT da vxocavT, sanam boRma gvaxrCobs, sanam sruliad
saqarTvelos siyvaruli da sinaTle, sruliad saqarTvelos sikeTe da goni sadRac
kuTxeSi ar gvyavs mimwyvdeuli da ganwiruli, iq viqnebiT, iq samudamod _ ufskrulis
kideze mdgarni, uReltexilis susxsa da qarSi, nislsa da martoobaSi, erTa Soris
eulebi, gangebis mier dasjili, gadagvarebuli mamuliSvilebi!
CarCi gavibatoneT sulSi, gavimefeT. CarCs davapyrobineT sulis uwmindesi sfero,
gavibinZureT suli da sulCarCianma didCinosnebma da wvrilma samxedroebma,
gazuluqebulma, fufunebas daCveulma samoqalaqoebma, iqiTurebmac da aqeTurebmac
aTasnairi gziTa da xrikiT vyideT da vyideT `mkvdari sulebi~ im omSi, romelic ara da
ar unda dawyebuliyo. vyideT `qaRaldis batalionebi~, iaraRi da produqtebi, samxedro
formebi da jariskacebis kbilis jagrisebic ki, kacoba gavyideT da gavyideT imedi da
rwmena, mere vzideT da vzideT ojaxebSi saqarTvelos damarcxeba, saqarTvelos dacema,
saqarTvelos sircxvili!
ganukiTxaobam dagvamarcxa Cven!
ingreoda soxumi, gruxunebda omi mis erT ubanSi, meore ubans ki yidulobdnen
CarCebi, yidulobdnen da yiddnen, inawilebdnen, evaWrebodnen erTmaneTs. iyideboda
ucxoeTidan motanili humanitaruli daxmareba gemebiTa da TviTmfrinavebiT.
narkobiznesmenebi ucodvelebi Canan `humanobiznesmenebis~ fonze. cnobilia _ vaWarTa
qaravnebs xuTiode molaRobe yaCaRi acekvebs Tavis nebaze. CarCi mxdali, sacodavi
arsebaa. CarCuli suliT gaJRenTili omi didi xniT adre damTavrda damarcxebiT. ver
iqroleben, biWebo, Tqveni `mersedesebi~, saSineli sikvdiliT daRupuli 30-40, kidev
sxva 30-40 suli yoveldRe, yovelwams Tan sdevs maT da sul tyuilad ggoniaT, rom
isini veRar gxedaven Tqven. bolo-bolo, manqanebis gadayvanas merec xom moaswrebdiT,
roca devnilebs eSveleboda. ganwirulebi xarT, biWebo, codviania Tqveni qoneba. monebi
xarT Tqveni codvisa, da ara marto Tqven, Cvenc _ yvelani, Tqvens gamo! Tqvens fuls
vasiko jiSkarianis _ raindi meomris _ sisxli acxia, vasikosi, romelic ambobda _ mova
dro da aucileblad SevrigdebiT qarTvelebi da afxazebi, upirvelesad namdvili
meomrebi SevrigdebiT, Cven gavugebT erTmaneTs kacebi, da ara mkvlelebi, ara
mwvaleblebi, ara binZurebi. TqveniTac davmarcxdiT Cven; savalaloa Cveni mdgomareoba!
fulis keTebis sxva gzebic xom arsebobda, biWebo! iq, sadac CarCuli suli aRzevda,
gamarjveba ar gvewera!
iciT, rogor iWeren afrikaSi maimunebs? did, gulamoclil gogras xvrels ukeTeben
da Sig saWmls yrian. maimuni Cahyofs xels gograSi, muWiT iRebs sakvebs da ukan
amoRebisas damuStuli mtevani aRar eteva xvrelSi. modian monadireebi, maimuns gaqceva
unda, kivis, Cxavis, magram xarbia, saWmeli ar eTmoba, xeli gogridan ver gamoaqvs... ase
iWeren maimunebs afrikaSi!
iciT, rogor iWeren banana-Tevzebs amerikaSi? daaxloebiT axlaxan naxsenebi gogris
msgavs gograSi brinjs yrian da wyalSi aTavseben. Securdeba suleli banana-Tevzi, Wams
brinjs, Wams da mere uzomod gaberili, veRar eteva xvrelSi. modian meTevzeebi da
wylidan amoaqvT gogra... ase iWeren banana-Tevzebs amerikaSi!
Cven verc salafavi davTmeT, biWebo, vixmaureT da viyvireT, amerikasac gadavZaxeT da
afrikasac, iaponiasac da burkina fasosac, magram xarbni da uZRebni ver gavetieT im
xvrelSi, romlis iqiT ulamazesi, laRi da Tavisufali sivrce iwyeboda... ase
davmarcxdiT Cven aq, saqarTveloSi!
Cven maSin davmarcxdiT, roca akritikebdnen da lanZRavdnen ra ruseTs, Cveni
liderebi mitingebze sabelado frazebiT sabelado qulebs igrovebdnen. kritika _
kritikad, magram sad iyo, sad iyo is sibrZne, romelsac saqarTvelo qarborbalaSi
moxvedrili xomaldiviT usafrTxod unda gamoetarebina wyalqveSa rifebiT danaRmul
wylebze. sad iyo is didostati, visac 10-15 svliT adre unda scodnoda, Tu
daaxloebiT ra situacia Seeqmneboda politikis saWadrako dafaze, im dafaze, sadac
xisgan gamoTlili figurebi ki ara, adamianebi iRupebian...
xandaxan realobis SegrZnebadakargulebi sadRac movisvriT yumbaras da arc
vufiqrdebiT, sad afeTqdeba...
saqarTvelos ngreva misi sulis ngrevidan daiwyo (`ingliselebs ar daupyriaT
indoeTi, aramed igi Cven TviTon miveciT mas~, _ mahaTma gandi).
Cven bralmdebelTa qveyana varT, sadac yvela erTmaneTs ganikiTxavs da asamarTlebs,
sakuTari Tavi ki ucodvelad miaCnia. angelozebis mxareSi ar xdeba ase!
qveynis gamgeblebs arc adre hqondaT gaTavisebuli da arc axla axsovT
ZvelTuZvelesi, zeciuri principi _ rom isini mwyemsebi arian da saqarTvelos
nebismieri mosaxle Svilia maTi da ise unda gaufrTxildnen, rogorc sakuTar pirmSos;
gaufrTxildnen, miesaTuTon TavianT samwysos da uyvardeT uklebliv yvelani! uyvardeT
da Seiyvareben! uyvardeT da gadarCebian! mamuli mTebi, geografia da geopolitika ki ar
aris, mamuli _ adamiania!
da sanam Tavad ar CavwvdebiT Cveni sircxvilis arss, sanam Tavad ar CamovirecxavT
lafsa da talaxs, sanam ar vetyviT saTqmels yovelgvari mikibv-mokibvisa da
siZulvilis gareSe, Cveni saSveli ar iqneba. Cven TanadgomiT unda vumkurnaloT
erTmaneTsac da ubedurebebis rkalSi mowriale qveyanasac, Cven Tavad unda davdgeT
fexze, Torem sxvaTa imediT verasodes gavimarTebiT welSi!
arada, dawyevlilebic varT _ roca erTmaneTs mware, magram saWiro simarTles
mivagebebT, Cvens sityvebs Soris aRar ismis gulis kakuniviT xma _ `amas imitom
geubnebi, rom miyvarxar da minda, yvelas uyvarde! ukeTesi minda iyo!~
Cven maSin davmarcxdiT, roca 87 procentiT avirCieT prezidenti, xolo 95
procentiT _ saxelmwifos meTauri. nebismieri normaluri qveynisaTvis es aranormaluri
procentebia. Tu maTTan viTareba ase warimarTa, sagonebelSi Cavardebian. Cven erTi
kacis Semyure qveyana varT! Cven gvWirdeba is erTi kaci imisaTvis, raTa mere, roca dro
modgeba, yvelaferi mas gadavabraloT. Cven misi msxverplad Sewirva gvWirdeba, oRond
Cven ar viyoT rameSi damnaSave! Cven caSi avtyorcniT mas, gavaRmerTebT da mere
erTgvari siamovnebiTac davanarcxebT miwaze. esaa Cveni faruli, uzneo SeTqmuleba! ise
vcxovrobT, TiTqos ijariT aRebul qveyanaSi viyoT. moSlilia saxelmwifos erTianobisa
da misi sindisis erTianobis struqtura, aseve erTiani pasuxismgeblobis grZnobac.
davmarcxdiT imitom, rom ar gviyvarda. davmarcxdiT imitom, rom ar gvwamda.
israelis dasalaSqravad mimaval asureTis mefis, nabuqodonosoris ufros
mxedarTmTavars, olofernes brZenkacebi urCeven, ar SeebrZolos ebraelebs, eubnebian _
`maTi damarcxeba SegiZlia mxolod maSin, roca isini TavianT RmerTs daiviwyeben da
maSin RmerTi ar Seeweva maT. axla ki maT RmerTi Zlier uyvarT da swamTo.~ Cven? Cven
daviviwyeT RmerTi da amitomac davisajeniT. RmerTi ar Segvewia Cven!
zogierTi Cvengani dRes Tavs imSvidebs _ aseT mdgomareobaSi Cavardnil sxva qveyanas
saqme bevrad uaresad eqnebodao. Tundac ase iyos, mere ra? es Cven ras gviSvelis? Tavs
ratom vityuebT? sxvebs SeveSvaT, modiT, upirvelesad pasuxi sakuTar Tavs movTxovoT;
movinanioT Cveni codvebi _ didni da mcireni. Cven xom codvamravlebi varT. yvelaferi
sulieri ganwmendidan unda daviwyoT da mxolod Semdeg ganvikiTxoT sxvebi. es xom
kacuri da patiosani qmedeba iqneba. Znelia da SeuZlebeli mounaniebeli suliT
cxovreba. daviT aRmaSenebelma Zlieri saqarTvelo da `galobani sinanulisani~
dagvitova. nuTu Cven adamianur monaniebas mainc ar davutovebT STamomavlobas?
Tumca... Tumca, vin icis, Rirs ki axla yovelive amaze saubari, roca saboloo
WeSmariteba mxolod wlebis SemdegRa gaxdeba cnobili?..
***
... omis dros soxumSi ar minaxixarT, qalbatono eTer, TbilisSi brZandebodiT Turme
avadmyofi qali. xandaxan soxumSi CamoRweul gazeTebSi vkiTxulobdi Tqvens leqsebs.
axal wignsac amzadebdiT Turme. seqtemberSi CamosulxarT soxumSi, CamosulxarT da
omic ganaxlda. seqtembris bolos meuRle dagixvrites, Tqven oqtomberSi mogkles
Turme. ase miTxres, scodniaT vinc iyaviT _ poeti eTer samxaraZe-jRamaZe. saxlidan
gauyvanixarT da...
_ ase iyo, guram, _ mesmis fiqrebSi wasuls Tqveni xma, isev iseTi, rogorc
yovelTvis erTdroulad sevdianica da xalisianic. diax, isev iseTi, rogorc yovelTvis,
_ ar waxvideTo, ase Tqves, ukve ar aris saSiSi, male ruseTis divizia Semova da omic
Sewydebao. Cvenebma Tqves, samxedroebma, mec davrCi, xuta 28-Si mokles, ezoSi. is Rame
Relis napiras vimalebodi, xom gaxsovs, Cems saxls rom Rele Caudis, iq. mere
baramiebTan gadavedi. isini mpatronobdnen. mere baramiebic daxvrites _ col-qmari. ar
vici, ra danaSauli hqondaT aseTi. mec momkles... Tumca, ver gavige, jer guli gamiskda
da mere momxvda tyvia, Tu piriqiT... Tumca, amas ukve mniSvneloba ara aqvs...
... Senc mogkles, Tengiz vadaqariav, Cems Tvalwin gazrdilo, naadrevad
gaWaRaravebulo mxatvaro? Sen, romelic erTxel Cvens axlos, akaciebis koromSi, iebis
dasakrefad Sesuli, Tvalcremliani dabrundi. rogor unda momekrifa, ise sacodavad
miyuJuliyvnen iebi balaxSio, _ miTxari. ver Seasrule maswavleblis davaleba maSin.
_ mTeli omi me da Cemi afxazi mezobeli _ vova erTad viyaviT, Cemi toli (isic 35
wlisa). rogorc SemeZlo, yuradRebas vaqcevdi. puric momqonda misTvis,
morodiorebisaganac vicavdi. soxumi rom ecemoda, vovam miTxra, darCi, rogorc Sen
mSvelodi, mec ise dagifaravo. davrCi... pirvelad Semosuli meomrebi mxolod jars
ebrZodnen, mSvidobian mcxovreblebs TiTs ar akarebdnen, arc Zarcavdnen vinmes. maT
sxvebi Semohyvnen, mkvlelTa jgufebi. saxlidan gamiyvanes... vovam daminaxa, movarda da
maT eubneba _ me afxazi var, es Cemi mezobelia, kargi kacia, gauSviTo. maT ki _ swored
kargebs veZebT, cudebi qarTvelebsac ar undaTo. emudara vova, magram araferma gaWra.
maSin jer me damxvriteTo, _ uTxra maT vovam. axlaveo, _ upasuxes da dacxriles. mere
mec momkles. vova Tavis ezoSi daasaflaves, me _ CemsaSi, vaSlis xis Ziras...
aferum, Sens vaJkacobas, afxazis biWo, vova! yovelive imis Semdeg, rac afxazeTSi
moxda, amdeni urTierTganwirvis, sisxliani SurisZiebebiT, barbarosuli mkvlelobebis
Semdeg megobrisTvis Seni aseTi Tavdadeba sul sxva imedis SuqiT mavsebs, im SuqiT,
romelic saukuneTa wiaRidan molivlivebs da, romelsac TiToeuli Cvenganis sulSi
odiTgan udevs bina. arasodes yofila msgavsi omi qarTvelebsa da afxazebs Soris,
arasodes ase ar gagvimetebia erTmaneTi! am omze bevri iTqmeba, yvelaferi aiwon-
daiwoneba erT dros, me ki dRes Cemi mjera _ xalxebi udanaSauloni arian. omi sxva
sferoebSi gamoiZerwa. Tumca, tanjvis xanZari omis avtorTa sulSi ki ara, mxolod
xalxebis sulSi gizgizebs. omis yvela tyvia ucodvelTa guls fleTs! aseTia omi! ar
vici, gamigeben Tu ara, Svildaxvretili, mokeTeebnawamebi adamianebi, magram mainc vityvi,
rac mwams _ gava Jami da Cven kvlav erTi Wirisa da erTi lxinis gamziareblebi
viqnebiT, ise, rogorc aswleulebis winaT iyo, ise, rogorc unda iyos saerTod,
adamianebs Soris. xalxebis sibrZne da siyvaruli erTmaneTisken gaikvlevs omiT
dangreul gzas, omma urTierTTanadgomis mravali magaliTic gviCvena. jalaTebisa da
mkvlelebis saqme sxvagvaradaa _ maT arc RmerTi apatiebs danaSauls da arc kaci! isini
ganwirulebi arian!
Cven omidan sul sxva adamianebi gamovediT. omis sarkeSi erTxel kidev vixileT
sakuTari Tavi da erTxel kidev davrwmundiT omis saSinelebaSi. omis warmarTva ar
SeiZleba, omi omamde unda iqnes damTavrebuli, Cven ki mizezTa da mizezTa gamo omamde
viyaviT damarcxebulebi; damarcxebulebi Cvens upirveles da maradiul omSi. xandaxan
vfiqrob, albaT, mxolod didi tanjvis Semdeg gviweria erad Camoyalibeba. da varT
kidec satanjvelSi. erad vyalibdebiT! meramdened?!.
dRes mTavaria, Tavis upirveles omSi ar damarcxdes qveyana, yoveldRe, yovelwuTs,
yovelwams iyos is gamarjvebuli. TiToeulma Cvenganma unda sZlios siaves, TiToeulma
cal-calke da yvelam erTad. albaT, swored ise, rogorc cotne dadianma sZlia, cotnem
_ sindisisa da sibrZnis mociqulma. gaigo ra, megobrebis ubedureba, arc yiJini
mourTavs (dRevandeli sityvebiT rom vTqvaT _ mitingi ar gaumarTavs), arc xmalze
ukravs xeli (martokaci xmliT rogor sZlevda mravalricxovan mters). Zmebisa da
mamulis siyvaruliT savsem Zmebisa da mamulis tanjva gaiziara _ maTTan erTad ewama!
mtersac moewona aseTi cotne, misi kacoba irwmuna, misi erTgulebaca da Tavdadebac
irwmuna da mowiwebiTac ganimsWvala mis mimarT; cotnec gaaTavisufla da misi
megobrebic. ase gaimarjva maSin saqarTvelomac. cotnem usisxlod sZlia momxvdurebs,
iaraRis gareSe, erTgulebiT, vaJkacobiT, sibrZniT, sindisiT, siyvaruliT...
ra didebuli sityvaa `siyvaruli~, bavSvis Rawvze dagorebuli cremliviT kamkama da
wminda...
***
1994 weli,
7-29 aprili
zmaneba: gemi
mwvane dRe
agvistoa, cxela. zedized waewyo cxeli dReebi. didi xania, wvima ar yofila. samni
varT `riwis~ redaqciaSi: apolon jinjolia, gela mamforia da me.
Cveni Senoba zRvas xuTi kvartaliTaa daSorebuli, Tanac sanapirosTan zurgSeqceviT
dgas. amitomac brizi aqamde ver aRwevs.
kondicioneris haeri mogvbezrda, zRvaze wasvla gvezareba.
_ modi, kaklebis xeivanSi wavideT, Tamaris xidTan romaa, _ ambobs gela.
nigvzebis xeivani Wanbas quCis boloSia, samkurnalo wylebTan, besleTis xeobaSi. iq
mTeli zafxulis ganmavlobaSi grila.
gadawyda, vsxdebiT manqanaSi da mivdivarT. botanikur baRTan vuxvevT, WavWavaZis
quCiT gavdivarT. pirveli saSualo skola, samkurnalo dawesebuleba, `leCkomad~
wodebuli, gulias quCa, wiTeli xidi, TeTri xidi da Wanbac...
gavdivarT rkinigzis xidqveS, `bezimians~, ankaras... ankara
wyaros saxelis mixedviT Searqves am ubans, zogs TurqeTis dedaqalaqis saxeli egona.
maxsovs, erTxel erTi kaci stambols eZebda Wanbas quCaze. ankara stambolad
daumaxsovrebia. gverds vuvliT aguris qarxanas, patara wisqvils, sadac qarTulisa da
megrulis kargad mcodne somexi valodia mewisqviled muSaobs.
kaklis xeivani kiris karierTanaa. karieri didi xania umoqmedodaa. mTis ngrevam tyis
gaCanagebasac Seuwyo xeli da, amitomac Sewyvites kiris mopoveba. bavSvobaSi xSirad
mesmoda xolme aqedan afeTqebebis xmebi.
dinamitma kinaRam besleTze gadebuli Tamaris xidic daangria.
xeivanSi grila, TiTqmis civa kidec. aqve besleTi moCxrialebs, lodebze xtoma-
xtomiT moikvlevs gzas.
Tamaris xidic aqvea, xviara mcenareebSi gaxlarTuli, ZvelTuZvelesi.
uzarmazari kaklis xeebis foTlebi mzisgan gvifaravs. foTlebi mzis Suqze TiTqmis
gamWvirvaleni xdebian da xasxasa mwvane fers Rebuloben. TiTqos Signidan anaTebeno.
Cvengan xelmarcxniv gza odiSisken miemarTeba. aqidan odiSis mTebi iwyeba. kiris mTa
goliaTiviT gvadgas Tavze. aqauri mTebi xSiri, foTlovani, mravalwliani tyeebiTaa
Semosili. xeobis grili niavi Seusvenebliv uberavs. pirdapir balaxze vsxdebiT. sufTa
haers gadaCveulebs lamis Tvlema gvereva.
xeivanSi samwvade yofila.
apoloni mwvadebs ukveTavs.
_ Rvino ar hqoniaT, sofelSi gadavideT, mimaswavles, sad unda viyidoT, _ meubneba
samwvadedan dabrunebuli gela.
_ wavideT, Sen da apolonma dalieT, me mZRoli viqnebi, _ veubnebi.
manqaniT mivdivarT. soflis maRazias vkiTxulobT. TeTri Rvino hqoniaT, kamkama
`colikauri~.
male xeivans vubrundebiT.
apolons sufra gauSlia, kitri da pomidori uSovia sadRac.
_ aq pirvelad var, _ RimiliT ambobs apoloni da Wiqas avsebs, _ modi, am dRes
gaumarjos. dalie, guram, erTi Wiqa ras dagiSavebs?!
jandabas, davlev, vfiqrob me, erTi Wiqa ras mizams?
mere meoresac vsvam, mesamesac.
irgvliv yvelaferi mwvanea _ balaxi, mTebi, nigvzis xeebi. mzec mwvaned moCans
xeebidan, xviaramoZalebuli Tamaris xidic mwvanea; Rvinis boTlebic xom mwvanea da
mwvane!
Soriaxlo avtobusis gaCerebaa. Wanbas quCas #5 avtobusi emsaxureba, dReniadag
xalxiT gaWedili.
gaCerebasTan leo Wedia davlandeT. avtobusiT mosula da moyvaresTan midis.
vuxmeT.
leo Wedia msaxiobia, oTxmocs mitanebuli, magram jer kidev energiuli, rogorc
ityvian, _ moZravi kaci.
is terenti granelis megobari iyo.
modis. erT Wiqas svams, meoresac.
vigonebT warsuls, rig-rigobiT vlaparakobT, magram baton leos mainc saubarSi
veravin SevejibrebiT. terentis igonebs, walenjixas, Tbiliss, mere Tavis ramdenime Tvis
winaT gadamxdar ambavs gviyveba:
_ Cemi Taobis msaxiobs vasaflavebdiT. sasaflaoze mTxoves, Seni Zmakaci iyo da
gamosaTxovari sityva uTxario. me ki qelexSi, iseve rogorc axla Tqven, Rvino masves.
wvimda, arcTu ise Zlierad. axalgaTxrili samaris piras, miwayrilze Sevdeqi, miwa
wiTeli iyo, Tavs Zlivs vimagrebdi _ fexsacmelebi misrialebda. megobrebo-meTqi,
mxolod es movaxerxe da fexi damisxlta. samareSi movadine zRarTani, TavdaRma. Zlivs
aviTrie weli. xom warmogidgeniaT, rogori sanaxavi viqnebodi _ Tavidan fexebamde
wiTel, svel miwaSi amoTxvrili. mivayurade zeviT da iseTi xarxaria, mgoni, mkvdaric
icinoda. Zlivs amiyvanes kibiT. viRacam daiZaxa _ datoveT leo mand, mainc dResa Tu
xval, dasasaflavebeli gveyoleba da barem axla movaTavoT es saqmeo. amis gagonebaze
avxarxardi. Cemi gardacvlili megobari komikosi iyo da sul sicil-siciliT
davasaflaveT.
leo Wediam gardacvlilebis Sesandobari Sesva, Semdeg kidev erTic dalia da wavida.
apolonma bavSvoba gaixsena, is mdinare, romelmac curva aswavla da axlaxan rom
moinaxula mSobliuri adgilebi, aRmoCnda, rom mdinare damSrala.
mdinaris sadRegrZelos vsvamT.
apolons cremli ereva.
_ Tavisi saqme ki gaukeTebia, batono apolon, curva ki uswavlebia da... _ eSmakurad
icinis gela.
mere Tamaris xidi vadRegrZeleT.
mere Cveni pirveli siyvarulebi gavixseneT.
gela meoTxe klasSi yofila pirvelad Seyvarebuli.
pirveli siyvarulisac davlieT.
mere gardacvlili megobrebi gavixseneT; Tamaz baZaRua movigoneT.
_ Tamaz baZaRuas simamri aqve cxovrobs, wavideT, vinaxuloT, _ vambob me.
mivdivarT. frTxilad vmarTav manqanas. natos saxlSi (Tamazis meuRles erqva)
aravinaa, arc natos Zma _ badri.
Semdeg bondo gvasaliasTan mivdivarT. bondo Cemi megobaria, inJineri kaci. suliT,
xorciT monadire. erTxel daTvis xorcis xinkalze dampatiJa. sufraze daTvTan
dakavSirebuli imdeni ambavi moyva, rom daTvi Semecoda. nasvamic viyavi da kinaRam guli
amiCuyda, vTxove, Tu Zma xar, arc daTvi mokla amieridan da arc sxva nadiri, xaWos
xinkali vWamoT-meTqi.
bondosTanac vsvamT da gzas vagrZelebT.
_ frTxilad iare, _ mafrTxilebs bondo, _ pirdapir saxlSi midi.
magram kacs eSmaki rom Segijdeba?..
`CernomorecSi~ wavideTo, _ ambobs apoloni da mec, nacvlad, wiTeli xidisken
gavuxvie, afTiaqTan, xelmarjvniv gavdivar da mSvidobis prospeqtiT qalaqis centrisken
veSvebi.
_ apolon, _ veubnebi, _ mSvidobis prospeqtis am monakveTze manqaniT gasvla
akrZalulia; Sen Tu gagivlia aq rodesme manqaniT?
_ arao, _ apolonma, da mec gza gavagrZele, ase vTqvaT, daukrefavSi gadavedi.
gaviareT erTi akrZaluli kvartali, meorec, kbilis poliklinikasTan marcxniv
Sevuxvie. da is-is iyo, SuqniSanis Semdeg `Cernomorecs~ unda mivaxlovebodi, rom
sagzao inspeqciis manqanam gagviswro da gagvaCera.
iuri avTandilovi _ qalaqis inspeqciis ufrosi! kaci, romelmac xuTi Tu Svidi
kavkasiuri ena icis, aseve berZnulic. avTandilovi mkacri saxiT mTxovs sabuTebs.
vuxsni, rom mTvrali var, rom kargi dRe gagviTenda, rom masac xval vepatiJebi
kaklebis xeivanSi. apoloni boboqrobs _ aravis ar aqvs Cveni gaCerebis ufleba, Cven
poetebi varTo. gela cdilobs apolonis damSvidebas.
_ xval CemTan moxvalT, samsaxurSi, _ meubneba avTandilovi. mere Tavis inspeqtors
avalebs, Sin wagviyvanos. inspeqtori Cvens manqanaSi jdeba da mivyavarT.
col-Svili dasasvenebladaa wasuli, mTebSi. saxlSi marto var. gamomaqvs wiTeli
Rvino, mamaCemis dawuruli. apoloni, gela da me TiTo-TiTo Wiqas Zlivs vsvamT, metis
Tavi ara gvaqvs...
dilauTenia gela madgeba Tavze.
_ starik, rogor xar? gaviRviZe da maSinve aqeT wamovedi, rogor aris-meTqi. magrad
ki davlieT. nasvami apoloni pirvelad vnaxe.
Tavi cotaTi mtkiva, magram mainc ara miSavs-ra. me da gela Cais vsvamT da mere dabla
CavdivarT, avTandilovi unda vnaxo.
Cemi manqana Sua ezoSi dgas.
_ aq ra undoda manqanas, gana garaJSi ar dagviyenebia?
_ rogorc xedav, ara, _ icinis gela.
manqanis oTxive karis mina bolomdea Caweuli, arc erTi kari ar aris Caketili.
_ karic ase davtoveT?
_ rogorc xedav!
_ kidev kargi, ar gaZarcves.
manqanaSi yvelaferi wesrigSia. davqoqe da avTandilovisken gavemarTeT. Tan Zlier
meuxerxuleba, rogor momivida es?! rogorc wesi, roca manqaniT var, Rvinos ar vsvam.
avTandilovi samsaxurSia.
axsna-ganmartebas viwyeb, magram ar maclis.
_ guSin qalaqis sabWos sxdoma iyo. Tavad adleiba gveswreboda. qalaqis `gais~ mogvcxo,
kargad ar muSaobTo. sxdomidan axali gamosulebi viyaviT, Sen rom akrZalulze gaiare,
boris viqtoroviCma _ ai, naxe, sad gadian manqanebi, Cvens cxvirwino. Tanac iseTi nasvami
iyavi, rom... ise, saxiT mecnobi, sadRac minaxixar.
Semdeg Caicina da ganagrZo:
_ axalgazrda kaci xar, ai, Seni dokumentebi. mokled, rac iyo, iyo. ar daiviwyo
iuri avTandilovi...
me ki mizezebs veubnebi, vuxsni. yvelaferi mesmiso, mpasuxobs. wavideT dRes kaklebis
xeivanSi-meTqi, vpatiJeb. mereo, icinis, ar daiviwyo avTandilovio.
yvelaferi im dRis, mwvane dRis brali iyo...
Semdeg apolonis sanaxavad wavediT, unda gagvego, rogor mivida saxlSi...
_ xo, xo, xo, ra dro iyo, _ miTxra amaswinaT TbilisSi apolonma, _ kardauketav
manqanas RamiT ezoSi datovebdi, qeifis mizezsac gagigebdnen milicionerebi, axla? _
arc ezo, arc kari, arc manqana, arc erTi boTlis sayideli fuli... miTxari, ar
genatreba is dRe?
_ ar menatreba-meTqi, rom giTxra, damijereb, Cemo apolon?
qviSisferlabadiani
sastumro ~riwa~
romanovebis sikvdilisa da
sicocxlis saidumlo
ojaxTan erTad wyneTSi mivemgzavrebi. jer rva nomeri troleibusiT bagebSi avdivar,
Semdeg avtobusiT vagrZelebT gzas. wyneTSi erToTaxiani bina mogvces _ ekonomikis
saministros dasasvenebel korpusSi, magram TbilisSi iqidan yoveldRe Casvla-amosvla
Znelia.
bagebidan wyneTSi avtobusebi adis _ `karobkebi~ da kidev _ samarSruto taqsebi.
avtobusebiT mgzavroba SedarebiT iafia, taqsebiT _ Zviri. taqsi hqvia, Torem
umravlesoba saxeldaxelod gadakeTebuli Cveulebrivi saswrafo daxmarebisa da
produqtebis sazidi mikroavtobusia. zamTarSi, rodesac eleqtroZabvis vardnis gamo
metro xSirad umoqmedod iyo, aseTi mikroavtobusebi momravlda, xalxsac Sveloda
gadaadgilebaSi da mflobelsac _ fulis SovnaSi.
wyneTis gza soxumis funikuliorisaken aRmaval gzas maxsenebs, oRond esaa, rom mis
garSemo ar xaroben subtropikuli mcenareebi, lianebi, muSmalebi, agavebi da, rac
mTavaria, gzispira naZvebs Soris ar gamoanaTebs xolme zRva _ lurji, uzarmazari,
cisken afrenili, modResaswaule wyali...
ociode wuTSi wyneTSi varT. gzadagza yayaCoebi gvxvdeba, ufaqizesi yvavilebi. isini
niavis yovel moqrolvaze welSi ixrebian da natif, wiTel furclebs aTrToleben.
TiTqos keklucoben umSvenieresi qalbatoni yayaCoebi _ mogvxedeT, ar xedavT, ra dReSi
varTo?! am maissac gamoaSuqes sastiki zamTris Semdeg am imedis sanTlebma.
pirveli leqsi, romelic dedaCemma maswavla iyo _ ~yayaCosa siwiTliTa, yana
daumSvenebia~...… rogorc ki am striqons gavigoneb sadme, an gavixseneb, maSinve yayaCoebiT
gadawiTlebuli veli warmomidgeba Tvalwin. CemTvis es yvelaze vizualuri leqsia.
yayaCo _ Cemi bavSvobis yvavilia. sad ar Sevxvedrivar maT _ abasTumanSi, keCxobSi,
qarTlis gzebze.
soxumSi mindvris yayaCoebi ar xaroben...
bolo gaCerebaze CavdivarT. ukve moCans alvis xeebiT Semojaruli Cveni moTeTro
korpusi. mas farTo, betonismoajiriani aivnebi aqvs da Soridan saokeano xomalds
mohgavs.
gzas mokleze vWriT _ mavTulis bade erT adgilas garRveulia.
dRe mziania, Cinebuli. haerSi fiWvis surneli trialebs, sxva xeebisac. ezoSi
mimavlebs gza ciyvma gadagviWra. ramdenjerme SeCerda Cveni xilviT SeSinebuli, magram
mere gabeda kidec da Tamamad ganvlo Tavisi `marSruti~.
fiWvebisa da naZvebis surnelma, alvis xeebis Srialma umal Cems qalaqSi damabruna.
stumrad vaxtang jorjikiasTan mivdivar. is tyis ganapira mdgar kotejSi saxlobs.
vaxtangis mezoblad mcxovrebi cico gigitaSvili rom ara, namdvilad damglejda misi
ZaRli _ beta, cerberis Targze gamoWrili arseba.
me da vaxtang jorjikia soxumis pedagogiur institutSi erT periodSi vswavlobdiT.
Cemze sami wliT ufrosia. yovelTvis Suasaukuneebis raindTa romeliRac ordenis wevrs
magonebda _ maRali, pikanturi garegnobis, Tavis TavSi Caketili, TiTqos martosulic;
xandaxan ki piriqiT _ TanakurselebSi patara biWiviT molaRobe.
studentobis wlebSi mxolod Soridan vesalmebodiT erTmaneTs. ar maxsovs, rameze
gvesaubros. peterburgis (maSindeli leningradis) samxatvro akademiidan gadmovida
CvenTan da ramdenime wlis mere isev peterburgSi dabrunda. xelovnebaTmcodneobis
fakulteti daamTavra. Semdeg wlebis ganmavlobaSi ar SevxvedrivarT erTmaneTs. erT
dros soxumis samxatvro saswavlebelSi muSaobda. saerTo megobrebi da amxanagebi
gvyavda, maT Soris afxazebic. maxsendeba geno lakobas mier gamoZerwili misi
skulpturuli portreti.
Semdeg vaxtangi cxum-afxazeTis eparqiis mdivani iyo, gavige, monarqistTa partiis
wevric gamxdara. ar gamkvirvebia, vicodi, aristokratebis ojaxidan iyo. omis drosac
vnaxe _ iaraRasxmuli, samxedro formaSi koxtad gamowkepili moabijebda bzifis
prospeqtze, Suquras raionSi.
bebiamisi, meniki dadiani levan dadianis Stos warmomadgeneli gaxldaT, metad
saintereso biografiis qalbatoni; babua, aleqsandre grigolia, aseve, didgvarovani,
eqimi, profesori, wlebis ganmavlobaSi saqarTvelos kurortologiis institutis
afxazeTis filialis direqtori iyo. deda, qalabatoni medea, soxumSi cnobili eqimia;
mama _ vaxtang jorjikia, aseve eqimi, profesori iyo. igi ori wlis winaT gardaicvala
(sxvaTa Soris, is cnobili mwerlis, miniaturuli prozis ostatis, jaju jorjikias
biZaSvili iyo).
erT-orjer vaxtang jorjikias saxels afxazeTis omSi ugzo-ukvlod dakarguli
Jurnalistis, aleqsandre (saSa) berulavas statiebSi movkari Tvali. saSa omamde
romanovebis dinastiis ukanaskneli warmomadgenlis nikoloz II da misi ojaxis cxovrebas
ikvlevda. maSin ratomRac mainc da mainc ar gamomiCenia im statiisadmi didi interesi,
Tumca, periodulad vecnobodi maT.
... da ai, ramdenime wlis Semdeg isev SevxvdiT erTmaneTs.
_ verasodes warmovidgendi, wyneTSi Tu vicxovrebdi rodesme. erTxel, bavSvobaSi,
mamaCemma oriode dRiT amomiyvana aq, _ meubneba vaxtangi da savarZelSi Rrmad eSveba,
yavarjnebs kedels ayudebs.
vaxtangi omis dros daiWra _ marcxena fexi muxlszemoT aqvs amputirebuli.
vekiTxebi, rogor mogivida-meTqi es.
_ eeh, _ sevdiani RimiliT ambobs igi da xels miqnevs, maniSnebs, erTi-ori sityviT
amas ver movyvebio.
im dRes gvianobamde vsaubrobT. Semdeg kidev ramdenjerme vxvdebiT erTmaneTs.
vaxtangi miCvenebs dokumentebs, fotosuraTebs, xelnawerebs, wignebs... romlebic
memkvidreobiT aleqsandre grigoliasa da meniki dadianisagan miiRo. Cveni saubari exeba
nikoloz II, dedofals _ aleqsandra feodorovnasa da mis Svilebs. vaxtang jorjikias
swams da mimtkicebs, rom ekaterinoburgSi 1918 wlis 18 ivliss, Ramis or saaTze
romanovebis ojaxi ar dauxvretiaT! mefe da dedofali, ufliswuli da mefis oTxi
asuli wlebis ganmavlobaSi sxvadasxva gvarebiT cxovrobdnen soxumsa da TbilisSi da
aqve arian dakrZalulni! soxumsa da TbilisSi cxovrobdnen agreTve maTi kariskacebi,
generlebi, freilinebi!
am striqonebs gaorebuli grZnobiT vwer. kargad vici, maswavles kidec, rom
daxvrites mefe da misi ojaxi, did-patarianad, yvelani. daxvrites ufliswulic _
aleqsei, bavSvi, romelsac sisxlis mZime daavadeba hqonda _ hemofilia. am daavadebas
`mefeTa daavadebasac~ uwodeben, radganac mizezTa da mizezTa wyalobiT hemofiliiT
xSirad avaddebodnen inglisis, germaniis, espaneTis, daniis, ruseTis... samefo karis
warmomadgenlebi. daxvrites RvTismosavi mefe da dedofali, Svilebi maTi da maSinve
axali qveynis mSenebloba daiwyes, magram ucodveli bavSvebis sisxliT gaJRenTilma
saZirkvelma ramdenime aTeuli wlis Semdeg rRveva daiwyo, daibzara da Semdeg mTlianad
CamoSvavda Senoba. udanaSaulod daRvrilma sisxlma Suri iZia yvelaze.
diax, kargad vici es, magram... vaxtang jorjikiasTan ramdenime Sexvedris, rigeli
iuristis, anatoli griannikisa da moskoveli gamomZieblis, nikoloz sokolovis
wignebis, fotodokumentebis gacnobis Semdeg mimaCnia, rom SeiZleba sxvagvaradac
yofiliyo saqme...
Tuki es ambavi nawilobriv mainc marTalia, mkvlevarebs didi da saintereso muSaobis
warmarTva mouwevT. mefis ojaxis daxvreta saukunis tragediaa, arakacTa namoqmedari da
rusebi da ucxoelebi axlac daJinebiT ikvleven am burusiT mosil istorias.
sazRvargareT gamoicemoda da gamoicema aTeulobiT wigni, romelSic mefis ojaxis bed-
iRbalia gaanalizebuli. gamoTqmulia sxvadasxva hipoTeza, dabeWdilia
urTierTgamomricxavi cnobebi. azri imis Sesaxeb, rom nikoloz II da misi ojaxi ar
dauxvretiaT, araxalia. am azrs ramdenime mecnieri iziarebs da SeZlebisdagvarad
asabuTebs. am Temaze gadaiRes ramdenime filmic. maT Sorisaa, CvenTvis kargad cnobili
amerikuli filmi `anastasia~, sadac naCvenebia cxovreba qalisa, romelic amtkicebs, rom
mefis asuli anastasiaa. films aSkarad etyoba, rom misi avtorebi iziareben anastasias
gadarCenis versias.
erTi ucnauroba gvWirs qarTvelebs _ Tuki sazRvargareTul films vuyurebT sadao
sakiTxze an ucxoeli mkvlevaris aseTive xasiaTis naSroms vecnobiT, umal sanaxevrod
mainc gvjera maTi, magram sakmarisia, Cveneburma gvamcnos Tavisi azri idumalebiT
mocul ambavze, aseve umal... oRond ar vujerebT. unda gamovtyde, mec TiTqmis ase
momivida vaxtang jorjikiasTan saubrisas.
vaxtangi soxumeli kacia. es ambavi, romelsac axla mogiyvebiT, soxumis _
saidumloebebiT mdidari qalaqis _ erT-erTi saidumloa. me miyvars Cemi qalaqis kenWic
ki, misi saidumlo xom _ miT umetes. nuravis egoneba, yovelive amis mtkicebas vapireb,
rasac axla vwer. me amis ufleba ara maqvs.
ambavs movyvebi mxolod.
Tuki es ambavi legendaa, de, icocxlos man Cvens Soris, rogorc legendam; iyos
CvenTan, rogorc nawili soxumisa... gana ra daSavdeba amiT?
griannikis wigni oriode wlis winaT gamoica rigaSi, ormocdaaTaTasiani tiraJiT _
`nikoloz meoris anderZi~. SesaniSnavadaa dastambuli, Tan erTvis fotomasala,
romanovebis faqsimileebi da, rac mTavaria, latviis sasamarTlo eqspertizisa da
kriminologiis samecniero-sakvlevi laboratoriis masalebi, romlebic adastureben
mefisa da misi ojaxis wevrebis fotoportretebis identurobas im pirovnebebis
suraTebTan, romlebic, avtoris mtkicebiT, nikoloz II da misi saxleulebi arian.
anatoli griannikma 1991-1992 wlebi soxumSi gaatara. manamde igi SemTxveviT gaecno
bers _ mama merkuris, romlisganac pirvelad moismina romanovebis ojaxis
Tavgadasavali. Semdeg Sexvda ramdenime TviTmxilvels, romlebmac dawvrilebiT uambes
nikoloz II, dedofalze, ufliswulsa da mefis asulebze. grianniks soxumSi daxmarebas
uwevda Jurnalisti saSa berulava; igi vaxtangs cota mogvianebiT gaecno. axla mas
meore wigni gamosacemad mzad aqvs.
... 1957 wels soxumSi gardaicvala sergei davidoviC beriozkini. axloblebisa da
mezoblebis TqmiT, igi sxvebisgan gamorCeuli kaci iyo. beriozkinma sikvdilis win zogi
ram uambo mama merkuris Tavis Tavze da sTxova kiparisis ficrebisgan Seekra misTvis
kubo, ise, rom erTi lursmanic ar exmara. beriozkinis sikvdilamde Sekra kidec berma
megobris daxmarebiT kubo, oRond lursmnebic ixmara, sxvanairad araferi gamouvida. ara
uSavso, _ Tqva keTilma, RvTismosavma beriozkinma da cota xanSi miicvala kidec.
pirveli, visac mama merkurim gaando saidumlo, anatoli grianniki gaxldaT _ sergei
davidoviC beriozkini _ es nikoloz meoreao.
mkvlevari amis Semdeg araerT adamians gaecno, romlebic kargad icnobdnen
beriozkins. misi suraTi Seadarebina ra mefis suraTs latviis sasamarTlo eqspertizisa
da kriminologiis samecniero-sakvlev laboratoriaSi, miiRo daskvna: ... На фотоснимках
1 а, 1 б и 26 изображено одно и то же лицо.
grianniks mohyavs pasaJebi im adamianTa saubrebidan, romlebic kargad icnobdnen
nikoloz II _ beriozkins, adarebs beriozkinisa da mefis Tvisebebs, xasiaTs da
amtkicebs, rom nikoloz II namdvilad cxovrobda soxumSi beriozkinis gvariT. igi 89
wlis asakSi gardaicvala (imperatori 1868 wels daibada).
mis wignSi dastambul samecniero-sakvlevi laboratoriis daskvnebs, romlebic
adastureben, rom konkretul, sakvlev fotografiebze gamosaxuli arian nikoloz II
ojaxis wevrebi, Tan axlavs sityvieri portretebis Sesadarebeli niSnebis tabula da
anTropologiuri detalebis vrceli nusxa.
romanovebis ojaxi soxumSi sxvadasxva adgilas cxovrobda. Tavdapirvelad erTad
iyvnen, Semdeg ki daiqsaqsnen, sxvadasxva gvari miiRes. etyoba, es yvelaferi ase
sWirdebodaT maT, vinc mefis ojaxs meurveobda.
dedofali 1933 wlamde soxumSi cxovrobda, Semdeg ki TbilisSi, afanasievas gvariT,
magram rodesac soxumSi Camodioda, surovas gvars atarebda. igi erT dros soxumis
erT-erT saavadmyofoSi meddad iyo gamwesebuli. im saavadmyofos mTavari eqimi
aleqsandre grigolia iyo! vaxtangi miCvenebs saavadmyofoSi gadaRebul jgufur suraTs,
romelzec babuamisi da dedofali arian aRbeWdili.
aleqsandra feodorovna 1956 wels gardaicvala foniWalaSi (soRanluRi) da iqvea
dakrZaluli.
erT-erTi qaliSvili, Tebronia, docenkos saxeliTa da gvariT cxovrobda soxumSi. is
afxazeTis omamde cocxali iyo. grianniks wignSi aqvs dabeWdili TebroniasTan erTad
gadaRebuli suraTi.
imperatoris meore qaliSvilic soxumSi cxovrobda konoseviCis gvariT.
TbilisSi saxlobda aseve erT-erTi asulic.
griannikis mier gamokiTxuli mowmeebi mefis kidev erTi Svilis _ ivan teluSkinis
arsebobas adastureben. teluSkinis fotosuraTi da sxva dokumentebic wignSi
warmodgenilia.
princi, aleqsei mamis sikvdilis Semdeg axal aTonSi, mTaSi daiRupa, xramSi gadaiCexa,
aris eWvi, rom mokles.
nikiloz II _ beriozkini, xan sad msaxurobda da xan sad _ rkinigzis sadgurzec
muSaobda, mebaRed, darajad... soxumSi gogolis quCaze cxovrobda, Zvelebur saxlSi
erTi oTaxi hqonda. RvTismosavi iyo da xSirad dadioda eklesiaSi. eklesiaSi mividoda
Tu ara, morwmuneebi Semoexveodnen, uxarodaT misi gamoCena. yvelas, vinc mas icnobda,
misi gaxsenebisas saxe unaTdeboda. ase mxolod wmindanebs igoneben. mas oqros didi
jvari hqonda, Zalze ufrTxildeboda. erTxelac dakarga jvari. Zlier ganicdida,
ramdenime Tvis Semdeg moulodnelad ipova. uyvarda bavSvebi. uyvardaT bavSvebsac. mis
saxlSi Zveleburi, ubralo aveji idga. vercxlis servizi hqonda da mxolod iqidan
miirTmevda saWmels... ZiriTadad ki, ukanasknel periodSi, Caisa da subtropikuli
kulturebis kvleviT institutSi muSaobda. am instituts SemoklebiT botanikur baRs
uwodeben soxumelebi.
institutis Senoba erT dros da, swored maSin, rodesac samSoblodan gaxiznuli
romanovebi afxazeTSi Camoiyvanes, aleqsandre grigolias ekuTvnoda. mefis ojaxi cota
xniT mis saxlSi cxovrobda, mere didi Tavadis _ mixeil (nikoloz II Zmis) sasaxleSi
(soxumSi, sinopis ubanSi), Semdeg ki, vin icis, rogor ar aTamaSebdaT maT bediswera.
axla ki isev aleqsandre grigoliasa da meniki dadianze minda SevaCero Tqveni
yuradReba.
aleqsandre grigolia (1889-1976) mTels afxazeTSi kargad cnobili kaci iyo. man
bevri ram gaakeTa afxazeTSi kurortologiis ganviTarebis saqmeSi _ 1939 (anu Seqmnis)
wlidan 1973 wlamde xelmZRvanelobda saqarTvelos kurortologiis institutis
afxazeTis filials.
misi erT-erTi megobari iyo princi oldenburgi. princi meniki dadianis naTesavic
gaxldaT. oldenburgTan al. grigolia revoluciamde xSirad saubrobda sakurorto
mSeneblobisa da hodroresursebis sakiTxebze. es is princia, romelsac saukunis
dasawyisSi imperatorma, faqtobrivad, gagra uboZa da man Waobiani adgili mokle xanSi
walkotad aqcia. daaxloebiT aseTive misias asrulebda smeckoi soxumsa da gulrifSSi.
aleqsandre grigolia xSirad awyobda eqspediciebs. misi xelmZRvanelobiT afxazeTSi
aRmoCenil da Seswavlil iqna 125 sxvadasxva Tvisebis samkurnalo wyaro.
mas axlo urTierToba hqonda bevr cnobil politikur moRvawesTan (stalini,
sverdlovi, beria...) qarTvel da rus mwerlebTan. igi wlebis ganmavlobaSi mkurnalobda
germaniis kaizeris Zmiswuls _ dadianebis siZes. misi erT-erTi megobari fridrih fon
der Sulenbergi gaxldaT. Sulenbergi Semdeg wlebis ganmavlobaSi germaniis elCi iyo
ssrk-Si. igi didxans eZebda solomon meoris saflavs TurqeTSi.
1919 wels aleqsandre grigolia dajildovda `Tamar mefis ordeniT~ _ romanovebis
ojaxis evakuaciaSi gamoCenili TavdadebisaTvis. es ordeni 1915 wels damtkicda, roca
Seiqmna `qarTvelTa batalioni~.
vaxtangi miCvenebs babuamisis ordens, romelsac igi mTeli omis ganmavlobaSi Tavad
atarebda. Zalas maZlevso, _ ambobs.
rogorc ukve mogaxseneT, meniki dadiani samegrelos mTavrebis STamomavali iyo. is
didxans imyofeboda peterburgSi, swavlobda iq. axlo urTierTobaSi iyo ruseTis samefo
karis warmomadgenlebTan. menikis naTlia nikoloz II deda, daniis princesa _ mariam
feodorovna iyo (sxvaTa Soris, a. griannikis erT-erTi damfinansebeli romanovebis
istoriis kvlevis saqmeSi daniis samefo sazogadoeba gaxlavT). grigoliebis ojaxSi mariam
feodorovnas naCuqari ramdenime Zvirfasi nivTi inaxeboda. gansakuTrebiT ufrTxildebodnen
vercxlis momcro zardaxSas, romelsac hqonda warwera: `Zvirfas menikis mariam
feodorovnasagan~.
_ bebias ar uyvarda `axali xalxi~, _ igonebs vaxtangi, _ ar maxsovs, quCaSi
gasuliyo. moakiTxavda manqana da mxolod maSin tovebda ezo-kars. isic mxolod
aucilebel saqmeebze Tu midioda. namdvili Tavadis qalis xasiaTi hqonda.
mas kargad exerxeba detalebiT, erTi-ori sityviT daxatos adamianis portreti.
_ bebiaCemi karadebs ketavda xolme da, roca vTxovdi, gasaRebi momeci-meTqi, ai, ase
migdebda gasaRebs, _ vaxtangi welSi swordeba, wamiT ampartavnul iers Rebulobs da
xeliT imeorebs meniki dadianis Jests.
_ erTxel beriam Tavisi xalxi gamogzavna Turme, dedaCemis xels sTxovda Tavisi
vaJis _ sergosTvis. es ambavi rom moaxsenes berias generlebma, bebiam Tavi ver Seikava
_ medrogis SviliSvils me ar gavayoleb qaliSvilso. generlebi dafrTxnen _
qalbatono meniki, ar TqvaT ase, ar dagvRupoTo.
udidesi siamovnebaa menikiseuli albomis daTvaliereba. albomSi saukuneebze meti
xnis fotosuraTebia. vis ar naxavT aq _ bagrationebs, romanovebs, dadianebs,
ServaSiZeebs, mxeiZeebs, mayaSvilebs, mamia guriels, dutu megrels, qaquca ColoyaSvils,
feodor sologubs... aqvea meri ServaSiZis (menikis naTesavi iyo) ramdenime SesaniSnavi
foto. pirvelive naxvisas nikoloz II merisaTvis uTqvams _ `Tavadis qalo, Tqveni aseTi
mSveniereba danaSaulis tolfasia~. mxolod mefeebi floben amgvari komplimentebis
saidumloebas.
vaxtangis gamzrdeli ekaterine aleqseevna madrikina iyo. dediT nakiSina. petre I
colis, nakiSinas STamomavali. vaTvaliereb mis suraTebs, yazanSi madrikinebis mamulebis,
sasaxlis fotoebs...
_ gamzrdels sZulda komunistebi da WiriviT ejavreboda is adamianebi, romlebic
mzesumziras aknatuneben, _ iRimis vaxtangi.
sikvdilamde cota xniT adre vaxtangs babuam romanovebis ojaxis saidumlo gaumxila.
bevri ar ulaparakia, mokled uTxra _ erT-erTi, visac mefis da misi ojaxis
mfarveloba evaleboda, me viyavi; gaxsovdes, es saidumlo aravis gaando, saSiSiao.
Semdeg daamata _ suraTebs TvalisCiniviT gaufrTxildio. es iyo da es. vaxtangi dResac
nanobs _ ra momivida, ar vici, ratom meti araferi vkiTxeo. Tumca, bebiac xSirad
esaubreboda romanovebis ojaxze...
aleqsandre grigoliasa da misi meuRlis gardacvalebis Semdeg maTi saxli
ramdenjerme gaZarcves, magram modiodnen iseTi `stumrebic~, romlebic Cveulebrivi
mZarcvelebisagan Zalze gansxvavdebodnen. aSkara iyo _ viRac raRacas eZebda. erTxel
ramdenime suraTi waiRes, tiloebi CarCoebidan amoiRes, xolo CarCoebi datoves.
rodesac vaxtangma erT-erT sqel CarCoSi axali suraTis Casma daiwyo, CarCo eucnaura,
kargad SeaTvaliera da... iq samalavi aRmoaCina. samalavSi fotosuraTebi iyo. Semdeg
sxvaganac aRmoaCina samalavi da saidumlo suraTebis koleqcias mouyara Tavi.
suraTebis garda ramdenime dokumentic aRmoCnda. amis Semdeg daiwyo winaprebis
naambobis gaxseneba, maTi sityvebis gaanalizeba...
samwuxarod, mZarcvelebs ver gadaurCa dedoflis, aleqsandra feodorovnas naCuqari
samkauli, nikoloz II venzelebiani larnaki, ferweruli tiloebi, skulpturebi,
eqvskaratiani brilianti, filigranebi...
gansakuTrebiT guldasawyveti iyo is, rom rodesac vaxtangma fexi dakarga da
TbilisSi mkurnalobda, Cveneburma qarTvelma avkacebma ojaxidan gaitanes solomon II
naqoni jvari, imperatoris ojaxis Zvirfaseuloba, meniki dadianis qarTuli monetebis
koleqca, oqrosCarCoiani medalioni aleqsei romanovis portretiT, miuratiseuli
nivTebi, aivazovskis erT-erTi tilo.
wyneTSi dadianebis naqoni xmali da miuratiseuli xmali mopares, `volteric~,
qaRaldebSic iqeqebodnen. is maSin mokeTis gasvenebaSi iyo wasuli...
omis dros soxumeli monarqistebi Suquras mimdebare teritoriaze iyvnen
dabanakebuli. ZiriTadad zRvas akvirdebodnen. hqondaT lokatorebi, radaruli
danadgarebi. 1992 wlis dekembris erT Rames, mas mere, rac gangaSis Semdeg axlo-maxlo
adgilebi Seamowmes, mowinaaRmdegem xom ar SemoaRwiao, erT-erT oTaxSi vaxtangi marto
darCa, TovlSi dasvelebul avtomats dauwyo wmenda. am dros oTaxSi samni Semovidnen.
maRlebi iyvnen, nawrTobebi, niRbebi ekeTaT. maT mayuCiani revolverebi daaZvres. erTi
miuaxlovda, revolveri yelze miabjina da liTonis xmiT SeekiTxa: _ Где документы
Государя?!
vaxtangma revolverze xeli aukra. uxmod gasrolilma tyviam xelisguli gauxvrita.
Semdeg fexi amoartyes. taxtze daeca, xelT babuaseuli `volteri~ moxvda,
daumizneblad esrola momxvdurebs. erTi daWra, mere dacxriles, goni dakarga.
`volteris~ xmaze TanamebrZolebi mocvivdnen. niRbianebs daWrili amxanagi waeyvanaT da
iqaurobas gasclodnen. eqimebi erTxans cdilobdnen vaxtangis fexis gadarCenas, magram
amaod.
saocari is iyo, rom miuxedavad gangrenisa, sicxe ar uwevda. ramdenjerme daesizmra,
ufro zustad, gamoecxada nikoloz II.
saavadmyofodan axladgamowerili naTesavis saxlSi cxovrobda, TbilisSi. erT Rames
garedan esroles. tyvia acda, fanjara gaxvrita, WaRs moxvda da namsxvrevebad aqcia.
pirvelad saSa berulavas gaendo, magram yvelaferi rodi uTxra, axsovda babuas
gafrTxileba _ saidumlo aravis gaumxiloo. TbilisSi, daWris Semdeg, griannikma
moZebna. axla ase gadawyvita _ modi, yvelafers vityvi, iqneb Tavi damanebono.
igi fotosuraTebs miCvenebs, zogi samalavSi hqonda babuamiss, zogic _ albomSi.
ramdenime suraTi daSifrulia. mniSvneloba aqvs yvelafers _ vin sad dgas, ramdeni
adamiania aRbeWdili fotoze da a.S. ai, nikoloz II-beriozkini botanikur baRSi, iqvea
sverdlovi, didi mTavari, mixeili. sxva suraTze nikoloz II _ beriozkini aleqsandre
grigolias manqanaSia, gverdiT aleqsei zis da a.S. suraTebi aSkarad viRacisTvisaa
gankuTvnili. vaxtangi macnobs sabuTebs, rukebs... miCvenebs general skalonis planSets,
romelsac saguldagulod inaxavda babuamisi. saqme imaSia, rom planSetSi ruka ido,
saidumlo ruka...
vin aris generali skalini? modiT, amaze cota qvemoT visaubroT.
CvenTvis cnobili, oficialuri versiiT, romanovebis ojaxi 1918 wlis 18 ivliss
daxvrites ekaterinoburgSi, ipatievis saxlis sardafSi. nikoloz II menSevikebma
daapatimres. Zalze mkacrad epyrobodnen, usamarTlod. is da misi ojaxi carskoe
seloSi hyavdaT, mere tobolskSi, bolos ki _ ekaterinoburgSi.
1925 wels gamoica nikoloz sokolovis metad sayuradRebo wigni (avtori
moulodnelad gardaicvala 1924 wels). sokolovi faqtebze, TviTmxilvelTa naambobze
dayrdnobiT dawvrilebiT aRwers mefis ojaxis daxvretis detalebs. es wigni mxolod
axlaxan gamoica xelmeored. wignis gacnobisas mravali kiTxva da eWvi gauCndeba
mkiTxvels. sokolovi kiTxvis niSnis qveS ayenebs romanovebis daxvretis ambavs, imitom
rom mravali mowme, romelic kargad icnobda mefes da misi ojaxis wevrebs, daxvretis
wina dReebSi maT ver cnobdnen. «Как будь-то их подменили» _ wers erT-erTi maTgani.
sxvebic gaocebuli iyvnen _ ojaxis wevrebi, romlebic yoveldRe mRerodnen, sxvaTa
TandaswrebiT xmas ar iRebdnen. zogi maTgani yuradRebas maT qcevaze amaxvilebs da
sxvebzec _ sul sxva ieri hqondaTo. n. sokolovis azriT, ekaterinoburgSi mkvleloba
mTavari jalaTis, iurovskis xelmZRvanelobiT 18 ivliss namdvilad moxda, oRond...
daxvrites oreulebi. bolSevikebma 11 daxvretilis cxedari daanawevres, mere benzini
gadaasxes da dawves. Semdeg 11 fuTi gogirdmJava daasxes da is, rac maTgan darCa,
gauqmebul maRaroSi Cayares. ekaterinoburgeli komisari, voikovi werda _ msoflio
verasodes gaigebs, ra vuyaviT maTo. marTlac, ra saSineli, okulturi, cinikuri
mkvleloba Caidines. davuSvaT, marTlac gadarCnen romanovebi daxvretas, magram
oreulebi?.. romeli sisastike Seedreba udanaSaulo adamianebis aseT ganadgurebas? ra
satanuri Zala karnaxobda maT aseT qmedebas?
imave dRes ekaterinoburgidan depeSa afrines kremlSi, acnobes, yvelaferi
wesrigSiao. cak-ma moiwona ekaterinoburgeli bolSevikebis gadawyvetileba. mkvlelebi
ar malavdnen danaSauls, magram ratom dasWirdaT cxedrebis gaqroba? iqneb imisTvis,
rom kvali daefaraT? sokolovis erT-erTi versiiT, es gaTamaSebuli scenari iyo,
Torem mkvlelebs cxedrebis barbarosulad danawevreba-dawvisTvis dro hqondaT, xolo
saidumlo depeSebis, werilebisa da telegramebis mosaspobad ara? es yvelaferi imitom
moimoqmedes, rom ekaterinoburgSi SemoWril TeTrebs xelT CavardnodaT dokumentebi
da darwmunebuliyvnen, rom mefe da misi ojaxi daxvretilia.
sokolovis wignSi gamokveTiladaa aRniSnuli germaniis mier ruseTis dasangrevad
mimarTuli gegmis arseboba. germanias sivrce sWirdeboda, sivrces ki mopoveba unda anu
_ omi. germaniis generaluri Stabis generali, ludendorfi, memuarebSi wers, rom 1914
wlis 28 ivniss gavril princis mier avstriis erchercogisa da misi meuRlis
mkvleloba saerTaSoriso organizaciiis mier iyo inspirirebuli. germanias ruseTSi
revoluciur-damSleli situacia unda Seeqmna da nihilisturi viTareba gaebatonebina.
sxvaTa Soris, arc erTma qveyanam ar miiRo mefis ojaxi. ingliselebma ar gamougzavnes
Sepirebuli xomaldi. germaniamac gaswira germaneli dedofali ruseTisa.
saerTaSoriso politika awesrigebda msoflios sikvdiliT, cecxliT, sasowarkveTiT.
pirveli msoflio omi kostumebis omi iyo _ yvavilebiTa da simRerebiT acilebdnen
axalTaxal samxedroformian axalgazrdebs. sxvadasxva qveynis axalTaobebs sjerodaT,
rom omi Svebas moutandaT. omi, romelic yvavilebis feradi girliandebiTa da siciliT
daiwyo, leSis suniT, SimSiliTa da qviTiniT damTavrda _ man 21 milioni adamiani
imsxverpla.
sxva avtorTa miTiTebiTac asea _ lenini daluquli vagoniT Camoiyvanes ruseTSi.
mas germaniidan 50 milioni markac gamoayoles. daiwyo revolucia... erT-erTi versiiT
_ ramdenime wlis Semdeg rusi monarqistebi daukavSirdnen germaniis xelmZRvanelobas
da Seatyobines _ eWvi gvaqvs, rom mefe tyveobaSiao. germanelebma SemouTvales _
damSviddiT, mefis ojaxs Cven vmeurveobTo. germanelebma aukrZales bolSevikebs
romanovebis daxvreta. sawinaaRmdego SemTxvevaSi isini msoflios auwyebdnen leninis
saidumlo saqmeebs.
_ ipatievis saxlSi oreulebi daxvrites, _ meubneba vaxtangi, _ mefis ojaxi ki
uraliT gadmoatares, gamoiares centraluri ruseTi da kavkasias moadgnen, maruxis
Semdeg kodoris xeobas Camouyvnen. xeobis dasawyisSi maT daxvdnen: qaquca ColoyaSvili,
aleqsandre grigolia, meniki dadianis Zma, uCa da erT-erTi ServaSiZe... saxeli ar vici.
romanovebi jer babuaCemis saxlSi cxovrobdnen, Semdeg mefis Zmis, mixeilis sasaxleSi.
imperatoris ojaxis evakuaciis saqmeSi gansakuTrebuli Rvawli fridrih fon
Sulenbergsac miuZRvis. romanovebis ojaxi afxazeTSi Camoiyvanes: rusma oficrebma,
madrikinebma, Cemi gamzrdelis naTesavebma, generalma skalinma...
es swored is generali skalinia, romlis planSetsac inaxavda aleqsandre grigolia.
planSetSi saidumlo (ruseTis evropuli nawilis) ruka inaxeboda.
vaxtangi rukas miCvenebs. masze wyvetili xazebiT aRniSnulia mefis ojaxis evakuaciis
marSruti.
valentin pikuls aqvs romani «Честь имею», sadac wers general skalinze. aRniSnavs,
rom generali iyo cnobili kompozitoris, raxmaninovis da aseve cnobili mecnieris,
eileris axlo naTesavi. pikuli skalins moixseniebs, rogorc Rrmad morwmunes da aseve,
rogorc Отчаянный монархист.
vaxtangs princze vekiTxebi, aleqseize. rogorc ukve mogaxseneT, aleqseis `mefeTa
avadmyofoba~ sWirda, hemofilia da ar SeiZleba, amas misTvis problemebi ar Seeqmna.
vaxtangi meubneba, rom igi ar CaRrmavebia ufliswulis avadmyofobis sakiTxs, arc
hemofiliaze icis raime, magram Sematyobina erTi metad sayuradRebo faqti _
aleqsandre grigolia vercxlis momcro, mogviristebul zardaxSaSi, romelic meniki
dadians misma naTliam, nikolozis dedam, aleqseis bebiam, maria feodorovnam aCuqa,
inaxavda sisxlian bambas. is zardaxSa erT-erTi bolo gaZarcvisas qurdebma gaitaces.
Tu visi sisxliT iyo gaJRenTili bamba, vaxtangma ar icis, magram adasturebs, rom
babuamisi guldagul inaxavda mas. erTi-orjer hkiTxa kidec amis Taobaze. pasuxi ver
miiRo. Tvlis, rom zardaxSaSi, SesaZlebelia, princis sisxlcxebuli bamba yofiliyo;
mZarcvelebi rom ara, vin icis, iqneb bevr rames axdoda farda.
grianniki eWvqveeS ayenebs im faqts, rom TiTqos ekaterinoburgSi napovnia
romanovebis cxedrebi, rom ucxoelma eqspertebma da rusma genetikosebma daamtkices
maTi identuroba mefesa da mis ojaxTan (sxvaTa Soris, griannikis am Sexedulebas
iziarebs ramdenime sazRvargareTuli gazeTi). grianniks ramdenime versia mohyavs am
mtkicebis sawinaaRmdegod. moviyvan mxolod ramdenime maTgans:
1. 1918 wlis brestis zavis ramdenime muxli exeboda nikoloz II ojaxs. bolSevikebma,
erTis mxriv, germaniasTan
mSvidobis SesanarCuneblad, meores mxriv, TeTrebis dasaSoSmineblad daxoces oreulebi
da ojaxi gadaarCines. Tumca, germaniaSi damarcxda revolucia da wiTel ruseTs igi
ukve TiTqos veras daaklebda, magram saqme imaSia, rom germanelebs nebismier dros
SeeZloT leninis mxileba.
2. romanovebis ojaxi TeTrgvardielebma gadaarCines da saqarTveloSi Camoiyvanes.
3. mefes didZali fuli hqonda ucxoeTis bankebSi. misi daxvretis SemTxvevaSi, is
Tanxa axlo naTesavebs darCebodaT, magram fulisTvis aravis miukiTxavs. garda amisa,
romanovebs arc sxva kandidatura wamouyenebiaT samefo taxtze.
4. mefe daxvretas ebraelebma gadaarCines, radganac mefe yovelTvis icavda maT
diskriminaciisgan (araerTxel gahqonda maTi sakiTxebi, safinanso politikis warmarTvas
maT andobda da a.S.). Zvel aRTqmaze aRzrdilma ebraelebma kargad ician, rom mefis
mokvdineba ar SeiZleba, Torem is qveyana da mTeli Taobebi sastikad daisjebian _ mefe
RmerTisgan xeldasmuli pirovnebaa, RvTis kacia!..
emigrirebuli rusuli eklesiis mTavarepiskoposi, meufe ioane ambobda _ rusma
xalxma saSineli codva itvirTa da mis Sedegs dRes imkis, esaa ficis gatexa da
mironcxebuli mefis mkvlelobao.
sergo beria wignSi, `mamaCemi _ lavrenti beria~, igonebs, Tu rogor waiyvana
erTxel operaSi dedamisma `ivan susaninze~ (sxvaTa Soris, Zalze hyvarebia es opera
stalins, weliwadis ganmavlobaSi SeeZlo ramdenjerme daswreboda). operis
msvlelobisas sergos dedam wina rigebSi mjdar, aqviTinebul qalze aniSna _ Sexede,
es anastasia romanovaao. es is droa, rodesac kremlis da kremls daaxloebul
wreebSi mefis ojaxis bedis Taobaze alaparakdnen. zogi amtkicebda, rom anastasia
cocxalia, zogic _ ojaxis yvela wevri cocxaliao. sergo berias TqmiT, stalins
lavrenti beriasTvis dauvalebia, daazuste, marTla gadarCa Tu ara anastasiao. Tu
mefis ojaxi daxvrites, stalins ueWvelad ecodineboda am mkvlelobis uwvrilmanesi
detalebic. Tu romanovebi gadarCnen da soxumsa da TbilisSi cxovrobdnen, esec xom
aucileblad ecodineboda. ase rom, misi davaleba gamiznuli iyo imisken, raTa mieRo
aseTi pasuxi _ anastasia araa cocxalio da ase daemSvidebina am sakiTxiT
dainteresebuli sazogadoeba. Tavad sergo berias mainc da mainc ar sjeroda im
versiisa, romlis mixedviT mefis ojaxi daxvretas gadaarCines, magram, miuxedavad
amisa, Tavis wignSi mTel Tavs uTmobs anastasiaze msjelobas.
rogorc cnobilia, iaponiis imperators, hirohitos gasamarTlebas upirebdnen. maSin mas
erT-erT Tanamdgomad stalini moevlina. man kategoriulad moiTxova, imperatorisTvis
xeli ar exloT. uTqvams, _ Cven romanovebis dasjiT danaSauli CavidineTo. imperators
aaciles sasamarTlo procesi.
anatoli grianniki Tavis wignSi xazgasmiT aRniSnavs, rom stalinis sikvdilis
Semdeg saeWvo viTarebaSi zedized ixocebian mefe da misi ojaxis wevrebi.
sainteresoa stalinisa da aleqsandre grigolias urTierTobis ambavi.
isini ramdenjerme Sexvdnen erTmaneTs, _ ambobs vaxtangi, _ xandaxan
ganmartoebiTac saubrobdnen xolme. Tu raze, aravin icis. grigoliebis ojaxSi
inaxeboda stalinis mier naCuqari ramdenime nivTi. maTTan stumrad Camodiodnen
stalinis ojaxis wevrebi. gansakuTrebiT xSirad vasil juRaSvilis ojaxi
stumrobda, misi meuRle da qaliSvili tatiana. stalinis erT-erTi SviliSvili,
ludmila juRaSvili kargad maxsovs, Cemi studentobis dros soxumis pedagogiur
institutSi swavlobda. ocian, ocdaaTian wlebSi afxazeTSi xSirad Camodiodnen
partiis liderebi. isini periodulad xvdebodnen nikoloz II, Rebulobdnen misgan
konsultaciebs da xandaxan masTan erTad jgufur suraTebsac iRebdnen. es fotoebi
daSifrulia. babuaCems drogamoSvebiT ukavSirdebodnen suk-is maRali Cinebi.
grigoliebis saxlSi, miuratiseuli avejiT gawyobil did darbazSi uzarmazar
magidas sxvadasxva dros usxdnen mefe da misi ojaxi, stalini da misi ojaxis
wevrebi... Tumca, xSirad Zarcavdnen, magram mainc, afxazeTis omamde saTuTad inaxavda
es saxli mefisgan moZRvnil nivTebs da aseve proletariatis beladis naCuqar sagnebs.
mxolod zogierTi saxsovris gadarCena moaxerxa vaxtangma. da kidev, mTavari _
saidumlo gadaarCina. marTalia, axsna, magram sinaTle jer ver mohfina, sadumlo
saidumlod rCeba mainc, rogorc Zvirfasi saCuqari, omis xanZarmodebul soxums
gamoridebuli, aseve gadarCenili da gamoxiznuli, nawili misi mSobliuri qalaqisa.
romanovebis istoria misTvis sabediswero aRmoCnda, ruseTis ukanaskneli mefis ojaxis
saidumlos misi janmrTeloba Seewira _ fexi dakarga.
nikoloz II iobis dRes daibada. Tavidan daebeda ase _ gaeZlo RmerTis gamocdisTvis.
iobiviT icxovra, ewama, magram Rrseulad gauZlo gamocdas. ewamnen, magram aseve gauZles
misi ojaxis wevrebmac, RvTisa da moyvasis moyvarulma adamianebma, sikeTis
dammaxsovreblebma, borotebis damviwyeblebma.
ipatievis saxlSi mefis asulma olgam ramdenime leqsi dawera. ai, amonaridi erT-
erTi maTganidan:
И у предверия могилы
Вдохни в уста твоих рабов…
Нечеловеческие силы
Молится кротко за врагов.
ar gaxsendebaT ieso? _ `giyvardeT Tqveni mtrebi, daloceT Tqveni mawyevrebi, sikeTe
uyaviT Tqvens moZuleebs da iloceT maTTvis, vinc Tqven gaviwrovebT da gdevniT~.
ar vici, rodis mokles mtrebma princesa _ am leqsis daweridan cota xanSi, uceb,
Tu aTeuli wlebis Semdeg. CemTvis es axla araa mTavari.
umTavresia sikvdilis momlodine asulis sulis sidiade da siwminde, romelic ase
gvaklia dRes, miuxedavad yvelafrisa, mas mainc uyvarda da locavda mtrebs. Zneli,
Zneli gasagebia urwmunoTa da moZuleTaTvis es.
Tanac briyvi mkvlelebi rodi arguna bedisweram, aramed iseTebi, romlebmac kargad
icodnen, Tu ras akeTebdnen.
gmadlobT, princesav! aseT sityvebs mxolod rCeulebi gveubnebian xolme, mxolod
rCeulebi! cotani arian isini, movlen, gagvanaTeben da gvtoveben mere, kvlav maradisobas
uerTdebian. Cven ki saxsovrad sulis gamasxivosnebel sityvebs gvitoveben da kidev
saidumlos _ TavianTi sikvdilisa da sicocxlisa.
zmaneba: `gaqceva~
naTelmxilveli
omiswina zafxulia.
kidev erTi weli da omi ramdenime nawilad dahyofs soxumis dros: omamdelad,
omisSemdgomad da kidev _ omisdroindelad.
`inturistis~ win, yavaxanaSi, maRal magidasTan vdgavar, `televizorad~ wodebul
yavaxanaSi, da onikas yavas vsvam. Tanac erT palmas vakvirdebi, sastumros win mdgars.
ratomRac es palma maqvs amoCemebuli, mamSvidebs misi cqera.
ukve iSviaTad vCndebi am yavaxanaSi, albaT TveSi erTxel, xandaxan isic ara.
mSvidi, zomieri zafxulia.
wina wlebTan SedarebiT damsveneblebi cota hyavs qalaqs.
boSa qali miaxlovdeba, ase 30-32 wlis.
_ dardi gaqvs, _ meubneba Soridan, _ meti dardi geqneba.
mecineba da vTxov, Tavi damanebos.
megobrebsac ecinebaT.
_ fuli gaqvs jibeSi, amoiRe, Camidevi xelisgulSi da iseT rames getyvi, sxvagan
versad gaigeb. fuli ar dagekargeba, nu geSinia.
mecineba, magram mainc vaZlev fuls, vici, dakargulia. erTi wami da fuli gamqralia.
_ axla mismine, _ agrZelebs boSa, _ gava sul erTi weli da Sen am qalaqSi ar
icxovreb. Seni col-Svilic SenTan icxovrebs, sxva qalaqSi. nu gecineba, daixsome Cemi
sityva. es ase iqneba. kidev _ saocrebebi gelodeba... ucnauri vinme Canxar, kidev...
isev vicini.
megobrebic icinian.
boSa ki melaparakeba da melaparakeba, sxvebs yuradRebas ar aqcevs.
rac mogaxseneT, mxolod eg maxsovs misi saubridan.
omiswina zafxuli iyo-meTqi...
mecineboda, aba ra, vin warmoidgenda soxumis datovebasa da sxvagan cxovrebas?
axla im boSas rom vigoneb, maocebs misi sityvebi.
sad aris netav axla is qali?
ramdenadac vici, boSebmac datoves soxumi da sxva qalaqebsa da soflebs moedvnen.
CvensaviT.
soxumSi dabruneba
1993-1995 ww