Schoppenvrouw

Mensje van Keulen

Uitgeverij: Atlas Contact

1e druk, 2016

Levi van de Vegt

G. Barkman

H5a

10/01/202
Samenvatting
Paula is een bijna vijftigjarige galeriehoudster in Amsterdam. Ze is getrouwd met Oscar die net van
zijn werk als notaris thuiskomt. Op de televisie ziet ze een programma à la Opsporing Verzocht,
waarin een reconstructie te zien is van een overval op een bejaard echtpaar in Amstelveen waarbij
de man omgekomen is. In de reconstructie ziet Paula haar eigen kleding en handtasje en een meisje
dat sterk op haar 16-jarige dochter Emmy lijkt. Ze houdt het nieuws voor haar man verborgen. De
overval is gepleegd, toen Oscar en Paula in Rome waren en Emmy alleen thuis was. Uit een korte
terugblik blijkt dat Emmy niet het kind is van Oscar maar van het resultaat van een eenmalige
vrijpartij met een Zweed, die ze daarna nooit meer heeft gezien. Om de sporen uit te wissen heeft
Paula het colbertjasje en de handtas gedumpt in een ondergrondse vuilcontainer. Ze denkt daarna
terug aan het verleden.

Er is een nieuw meisje Charlie Weber in de klas bij de ongeveer 16-jarige Paula gekomen. Ze voelt zich
aangetrokken tot haar en bezoekt haar in de kerstvakantie enkele keren bij Charlie thuis. Vader
werkt bij Shell, moeder is altijd ziek en Charlie heeft een bijzondere broer Tobias. Charlie vertelt Paula
over dokter Adami. Dat is een ziener, waarzegger, genezer. Hij haalt ook paranormale experimenten
uit. Dat doen Charlie en Tobias ook: ze willen de geest van Oscar Wilde en van een oud-oom
oproepen. Het eerste lukt niet, het tweede lijkt te lukken. Paula is wel bang van dit soort
verschijnselen. Charlie voelt meer dan een gewone belangstelling voor Paula, tegen het lesbische
aan. Ineens vertrekt het gezin weer naar Venezuela. Paula gaat dan zelf op zoek naar dokter Adami.
Ze krijgt een kaartlegging van hem. Hij trekt schoppenvrouw en waarschuwt haar ervoor "nooit
kinderen te nemen, want dat zal ellende brengen."
Nu Paula weet dat Emmy een mogelijke misdaad heeft gepleegd, moet ze denken aan de woorden
van Adami. Ze gaat eerst het huis van het overvallen echtpaar bekijken en daarna vertrekt ze naar
dokter Adami die intussen zelf in een rolstoel is beland. Ze scheldt hem overhoop vanwege zijn
voorspelling die haar leven heeft bepaald. Uit woede loopt ze zijn rolstoel omver. Hij valt. Later
beweegt er niets meer. Heeft ze hem gedood? Lijkt ze daarmee op haar dochter ?

Die avond eet ze met Oscar en dan blijkt dat hij alles van de overval weet, omdat Emmy hem dat
heeft verteld. Hij heeft besloten de doofpotmethode toe te passen. Hij wil Emmy een alibi
verschaffen door te vertellen dat ze met hen mee was in Rome. Ook vertelt hij dat hij weet dat
Emmy niet zijn eigen kind is, maar dat hij dat niet erg vindt. Daarna praten ze met Emmy het scenario
van het alibi van Rome door. Emmy vertelt hoe de "overval" in zijn werk is gegaan. Het berust
allemaal p een noodlottig ongeval. Ze wilde de mensen interviewen maar het ging mis. Per ongeluk
was de man gevallen. Er was geen sprake van een overval, laat staan van een moord. Ook Paula kiest
ervoor alles in de doofpot te stoppen.

https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/schoppenvrouw-mensje-van-keulen

Personages
Paula had vroeger een vriendin genaamd Charlie Weber, die duidelijk haar liefde voor Paula toonde,
bevestigd met een bloedritueel. Charlie had een vreemde broer, Tobias, die geïnteresseerd was in
het oproepen van geesten, iets waar Paula bang voor was. Ondanks haar angst besloten ze samen te
experimenteren. Het gezin Weber verdween plotseling naar Venezuela. Paula bezocht een
helderziende die voorspelde dat ze nooit kinderen zou krijgen, wat later van invloed was op haar
reactie toen haar kind betrokken was bij een dodelijke overval. Paula nam wraak op de helderziende
en werkte met haar man samen om de misdaad te verbergen vanwege haar sterke loyaliteit aan het
gezin.

Emmy beweerde betrokken te zijn bij de dood van een bejaarde man, maar ze wilde eigenlijk alleen
maar een interview houden voor school. Door een misverstand escaleerde de situatie, maar ze kon
ontsnappen. Haar vader zorgde voor een alibi door te zeggen dat ze met het gezin naar Rome was
gereisd. Er is weinig bekend over Emmy.

Charlie, Paula's vriendin, was rijk en had een kortstondige relatie met Paula. Ze bezegelden hun
liefde met een bloedritueel, maar Charlie deed ook mee aan het geestenoproepexperiment van haar
broer Tobias, wat Paula niet leuk vond. Plotseling verdween de familie Weber.

Tobias was een vreemde en enigszins enge jongen met een voorliefde voor Wagner en een interesse
in het oproepen van geesten. Hij wilde de jongere meisjes pesten, en hoewel het later misging met
hem, wordt niet onthuld wat er precies is gebeurd.

Oscar, de vader van Emmy, was een attente vader en echtgenoot. Hij schonk Paula een kunstgalerie
en waardeerde de eenheid van zijn gezin, waarbij hij Emmy buiten schot wilde houden, hoewel ze
niet zijn biologische dochter was.

Thema’s
Geheim/Familiegeheim

In "Schoppenvrouw" komt een geheim naar voren waarbij Emmy schuldig is aan de dood van een
bejaarde man tijdens een schoolproject. Hoewel dit op televisie wordt onthuld, verzwijgt Paula, de
moeder van Emmy, dit voor haar man Oscar. Later blijkt dat Emmy Oscar al op de hoogte heeft
gebracht, en ze werken samen om de misdaad geheim te houden. Oscar bedenkt een alibi door te
beweren dat Emmy met hen naar Rome is gereisd, en ze oefenen mogelijke antwoorden op
politievragen.

Een ander familiegeheim wordt onthuld: Emmy is niet biologisch verwant aan Oscar, hoewel Paula
dit heeft geprobeerd te verbergen. Oscar was echter al op de hoogte van dit geheim, hoewel het niet
duidelijk wordt hoe hij dit te weten is gekomen. Dit belicht het thema van ouderlijke loyaliteit aan
kinderen, vergelijkbaar met het thema in Herman Koch's roman "Het diner." In "Schoppenvrouw"
blijkt dat ouders bereid zijn ver te gaan om hun kinderen te beschermen, zelfs als dit betekent dat ze
misdaden geheim houden.

Motieven
Liefde

Oscar en Paula hebben een sterke relatie. Oscar heeft Paula goed behandeld tijdens haar moeders
ziekte en kocht haar vier jaar geleden een kunstgalerie. Ze besluiten samen het grote geheim van
Emmy te verzwijgen, wat getuigt van hun liefde en loyaliteit.

Vriendschap

Paula en Charlie hebben een korte vriendschap. Paula bezoekt het huis van Charlie, waar ze niet
alleen Charlie ontmoet, maar ook haar broer Tobias, zieke moeder en de ziener dr. Adami. De
vriendschap eindigt abrupt wanneer het gezin Weber naar Venezuela vertrekt.

Wraak

In het heden neemt Paula wraak op dr. Adami door zijn rolstoel om te gooien, wat mogelijk zijn dood
veroorzaakt. Deze wraak is gerelateerd aan een voorspelling die hij haar in het verleden heeft
gedaan.

Dood door schuld

Emmy is indirect betrokken bij de dood van een oude man tijdens een schoolproject. Haar vader en
moeder verbergen haar aandeel in de dood, wat het geheim tussen hen verstevigt.

Vader-dochterrelatie

Oscar is niet de biologische vader van Emmy, maar hij behandelt haar goed en zoekt zelfs een alibi
voor haar in verband met een vermeende overval. Dit benadrukt de sterke vader-dochterrelatie en
loyaliteit.

Overspel

Paula gaat vreemd met een Zweedse minnaar, wat leidt tot de geboorte van Emmy, terwijl ze al een
relatie heeft met Oscar. Hoewel Oscar later beseft dat Emmy niet zijn biologische dochter is, blijft hij
zorgzaam en toegewijd.

Schaamte

Paula schaamt zich voor haar afkomst en verbergt haar thuisomstandigheden voor haar vrienden,
met name Charlie. Haar moeder is namelijk de juffrouw van de toiletten.

Spiritualiteit

Dr. Adami, een ziener, behandelt mevrouw Weber en wordt geïntroduceerd aan Paula via Charlie en
Tobias. Hoewel Paula in eerste instantie bang is voor geesten oproepen, raadpleegt ze Adami voor
een kaartlegging, waardoor spiritualiteit een rol speelt in het verhaal.
Perspectief
Het boek "Schoppenvrouw" wordt verteld vanuit het perspectief van de hoofdpersoon Paula. In de
eerste persoon deelt ze haar gedachten, gevoelens en ervaringen, waardoor lezers een diepgaand
inzicht krijgen in haar wereld en de gebeurtenissen in het verhaal.

Opbouw ´
Tijd
Ruimte
Geraffineerd vlecht Mensje
van Keulen de gebeurtenissen
uit verleden en heden in
elkaar
DOOR BO VAN HOUWELINGEN GEPUBLICEERD OP 13-02-2016

Een villa in het chique Amsterdam-Zuid waarin een galeriehoudster woont,

samen met haar man - een succesvolle notaris - en hun slimme, blonde dochter.
Nou, dan weet je het wel: daar moet van alles mis zijn. Zeker als het Mensje van
Keulen (1946) is die deze kaarten schudt, in een boek dat de
titel Schoppenvrouw draagt. Wie het gelijknamige verhaal van Poesjkin kent, voelt
het onheil al naderen.

En ja hoor, de minestronesoep van de eerste pagina is nog maar net op en Paula,

de vrouw des huizes, staat de keuken op te ruimen, als er een oproep op
televisie verschijnt. Een overval op een bejaard echtpaar krijgt opnieuw aandacht
omdat de man van het stel nu overleden is. De dader wordt gezocht: een jonge
blonde vrouw met opgestoken haar en een jasje dat Paula als het hare herkent.
Ze heeft het al twee jaar niet gedragen. Onmiddellijk weet ze dat het haar
dochter Emmy moet zijn geweest. En dan, 'uit een duistere nis' van Paula's
geheugen springt dokter Adami tevoorschijn die haar in haar tienerjaren een
voorspelling deed: 'Neem nooit kinderen, het zou je slecht bekomen...'

Via deze herinnering trekt Van Keulen de lezer een dramatische periode uit
Paula's puberteit in. De tijd waarin ze bevriend raakt met het ongenaakbare
meisje Charlie Weber. Samen met haar cynische broer Tobias woont ze in een
indrukwekkend grachtenpand. Op de een of andere manier willen dit soort
welgestelde types - denk aan Brideshead Revisited en De tuin van de familie Finzi-
Contini - er, om de tijd mee te doden, altijd iemand zoals Paula bij: slim maar van
eenvoudige komaf. En uiteraard raakt diegene dan geïmponeerd door het
exuberante wereldje waartoe plotseling toegang verleend wordt. Paula kan het
niet laten telkens te bedenken hoe vaak het kleine appartement dat ze met haar
moeder bewoont in het enorme huis van de Webers zou passen.

Meneer Weber is altijd op reis, mevrouw ligt ziek op bed, dus de verveelde,
verwende kinderen hebben vrij spel. Al snel worden er occulte spelletjes
gespeeld, min of meer in navolging van de mysterieuze dokter Adami die zo nu
en dan langskomt om de zieke moeder met zijn 'gave' te genezen. Paula blijft op
haar hoede, beducht voor vernedering. Toch laat ze zich verleiden door Charlie
met wie ze morbide en erotische fantasieën uitleeft. Als broer en zus Weber
uiteindelijk toch samenspannen en haar omlaag halen, raakt Paula's jonge hart
beschadigd. Wanhopig laat ze haar toekomst voorspellen door dokter Adami, die
kaarten voor haar legt: Klaverzeven. Schoppenvrouw. Klaveraas.

Zoals de meeste romans in Van Keulens omvangrijke oeuvre telt

ook Schoppenvrouw een gering aantal pagina's. Het boek als geheel krijgt
daardoor juist meer gewicht, want elk woord is zorgvuldig gewogen. Het is
wonderbaarlijk hoe vingervlug Van Keulen zo het leven van Paula weet neer te
zetten. Van haar jeugd met haar ordinaire maar lieve moeder - 'Ze kuste me vaak
toen ik een kind was' - tot aan de hofmakerij van haar rijke man Oscar, waarna:
'dit leven begon'. Hoeveel zeggingskracht kan er in een paar woorden zitten?

Maar de geraffineerdheid waarmee Van Keulen de gebeurtenissen uit het

verleden en heden van Paula in elkaar vlecht, is het meest begoochelend. Het
blijkt dat Paula niet aan de vloek van de schoppenvrouw heeft kunnen
ontsnappen. Dat zit hem niet eens zozeer in de misdaad die haar dochter pleegt,
maar in de manier waarop de vernedering van vroeger zich herhaalt. Het wordt
er bij Paula wreed ingewreven dat ze er opnieuw is ingetrapt: een dieper e laag in
deze verbluffende roman en een onverwachte troef die Van Keulen pas op het
allerlaatste moment triomfantelijk uitspeelt.

Mensje van Keulen: Schoppenvrouw. Atlas Contact; 137 pagina's; €18,99.

Dit gebeurt er als er een doem
boven je hangt'
DOOR MAARTEN MOLL GEPUBLICEERD OP 18-02-2016

Schoppenvrouw is de nieuwe roman van Mensje van Keulen (69). Een ziener
speelt er een belangrijke rol in. 'Ik wilde al lang iets doen met het
paranormale.'

Het gebeurde in Tokio, kort nadat Mensje van Keulen het manuscript van haar
boek had ingeleverd. Ze bezocht een tempel in de Japanse hoofdstad. In een
hoek stopte ze een paar muntstukken in een bakje en ze pakte een buisje met
een opgerold vel papier, waarop een toekomstvoorspelling in het Engels stond.

Ze gruwt er nog van.

Het was een kwaadaardige boodschap. Een toekomst die er niet bepaald
rooskleurig uit zou zien.

"Ik heb het totaal verdrongen. Ik weet alleen dat er iets naars en vervelends op
dat briefje stond. Doodeng. De woorden ben ik kwijt. En ach, het was vast een
foute vertaling."

Ze aait Bosie, de elfjarige abessijnse kat die gedurende het gesprek op tafel blijft
zitten. Kijkt dan naar haar handen. "Voor die tempel stond ook een bak met
gewijd water; daar heb ik mijn hand waarmee ik dat briefje had vastgehouden
meteen mee afgespoeld."

Even is ze stil. Nog een aai. "O, wat zeg ik nou toch allemaal weer?"

Mensje van Keulen houdt er niet zo van zich te laten interviewen. "Ik ga altijd
ongelofelijk kletsen en voor je het weet, zeg je allemaal dingen die je niet meent
of niet op die manier had willen zeggen. Ik heb al eens Nabokov aangehaald, die
hield er ook niet van, hij zei dat hij altijd als een kleuter ging kraaien."

Toch gaan we het hebben over haar nieuwe roman Schoppenvrouw, waarin alles
draait om een voorspelling, een angstaanjagende voorspelling. Schoppenvrouw is
een kleine, maar prachtig geschreven roman over Paula, wier dochter een
misdaad heeft begaan. De roman begint als Paula op televisie een Opsporing
verzocht-achtig programma ziet en weet dat haar dochter een roofoverval heeft
gepleegd. Het brengt haar terug naar haar jeugd, toen ze vriendschap sloot met
een nieuw meisje in de klas. Nadat die intrigerende vriendschap tot een einde
was gekomen, zocht ze contact met een heler, een ziener: dokter Adami. Die
haar dus een toekomst voorspelde waarin ze vooral iets niet moest doen.

"Ik wilde al lang iets doen met het paranormale. Ook ik krijg al jaren briefjes in de
bus van bijvoorbeeld dr. Samba of prof. Touba. Ze beloven voorspoed,
relatiegeluk en in de toekomst veel geld. Garantie verzekerd! Maar uiteraard
tegen betaling. Zwakke mensen, mensen die erin willen geloven, kunnen daar de
dupe van zijn. Ze hechten zich aan iemand die misbruik van ze maakt. Zulke
Samba's zijn een woekerend kwaad."

Geen dikke romans

Ze heeft drie jaar aan deze compacte roman geschreven, die 44 jaar na haar
debuut Bleekers zomer is verschenen. Dat was een korte roman, en ook daarna
zou Van Keulen geen dikke romans schrijven. "Ik ben een paar keer over de
tweehonderd bladzijden gegaan, met Overspel, De gelukkige en Engelbert. Pas toen
mijn verhalen werden gebundeld, had ik eindelijk een dik boek, haha."

Ook haar manier van werken is niet veranderd in al die jaren. "Ik schrijf in mijn
werkkamer en ik vertel niemand wat ik aan het maken ben. Niemand mag één
zin lezen voor het verhaal of de roman klaar is, ook de uitgever niet. Het moet
eerst helemaal af, zonder fouten. Dan ga ik met het manuscript naar de
uitgeverij, leg het op het bureau van de uitgever en ben weer weg."

"Als ik aan het werk ben, mopper ik wat af. 'Ik doe het niet meer,' zeg ik als ik
vastloop, maar je raakt ook in een roes, bent voortdurend met de personages in
de weer. Je denkt aan niets en niemand. Een duister terrein kan het zijn. En als ik
dan weer thuiskom nadat ik mijn nieuwe boek heb ingeleverd, denk ik: wat als ik
het helemaal mis heb? Wat als er niets van deugt? Maar het kon niet anders dan
zo geschreven worden, en tot op heden is het altijd goed gegaan."

Ook na 44 jaar?
"Ja! De twijfel blijft."

Veegt wat kattenharen van tafel.

"Ik schrijf wat het verhaal nodig heeft, ga niet opzettelijk scènes of verhaallijnen
uitbreiden. Soms kun je een leven al in één zin schetsen. Waarom zou je
omstandig gaan uitleggen?"
Bovendien, zegt Van Keulen, kun je op de korte baan suspense en suggestie veel
beter vasthouden. En dat zal ook een reden zijn dat ze graag korte verhalen
schrijft.

"Heb je die documentaire over Alfred Hitchcock en François Truffaut gezien? Wat
Hitchcock zei over suspense en suggestie was me uit het hart gegrepen. Er werd
een scène uit een film van Truffaut getoond. Twee jongens lopen op straat, en
een van die jongens ziet zijn moeder zoenen met een andere man. Zegt de
jongen tegen zijn vriend: 'Dat is mijn moeder!' Zegt Hitchcock tegen Truffaut: 'Dat
had die jongen niet moeten zeggen, alleen een blik op zijn moeder was beter.'
Juist, niet te veel uitleggen."

Suspense en suggestie
Schoppenvrouw lijkt in eerste instantie op Liefde heeft geen hersens, haar vorige
roman die in 2012 verscheen. In die roman probeert een moeder de misdaad
van haar zoon te verdoezelen, en hem te beschermen. "In Schoppenvrouw gaat
het om een moeder die zich zorgen maakt. Een moeder die daarnaast een eigen
agenda heeft en met iets wil afrekenen. Bovendien wordt het nodige verzwegen.
In deze roman laat ik zien wat er gebeurt met iemand boven wie een doem
hangt. Wat gebeurt er als je een puber bent en iemand voorspelt je iets
vreselijks?"

Suspense en suggestie.
Bosie zoekt zijn heil bij de interviewer. Met dat geklets valt het wel mee.

"Vroeger hoefde de schrijver niets toe te lichten. Het boek was een autonoom
kunstwerk. Je hoefde niet te vertellen wat je had meegemaakt of onder welke
omstandigheden het boek tot stand was gekomen. Een schrijver stond niet voor,
maar achter zijn boek. Er was de verbeelding, en daar moest de lezer het mee
doen."

Dus was dokter Adami er opeens, een fictieve figuur wiens macht tot buiten de
roman in een tempel in Japan reikt.

"Ach, had ik dat nou maar niet verteld."

Fictie, ze schrijft fictie. Laat dat duidelijk zijn.

"Als mensen vragen wat er autobiografisch is aan mijn werk, kan ik wel
antwoorden dat ik alles heb bedacht, maar ik kan ook zeggen dat het
autobiografische eraan is dat ik het zelf heb geschreven en het deel uitmaakte
van mijn leven."

Bosie loert naar het bakje vis dat op de centrale verwarming ligt te ontdooien.
"Nu even geen roman. Ik heb net een opdracht aangenomen voor een verhaal, al
heb ik nog geen idee waar dat over moet gaan. Dat hangt dan als een zwaard
boven je. Maar zodra het is gelukt, ben je euforisch. Dat zijn de beste momenten.
En de momenten dat een personage je iets aanreikt wat je niet had voorzien. Het
einde van mijn roman De rode strik bijvoorbeeld. Twee zusjes helpen de vriend
van hun moeder om zeep. Na die nogal schokkende gebeurtenis wordt de
jongste van de twee opgenomen en zegt ze geen woord meer. Toen schreef ik
opeens dat haar zusje hun konijn Nino in een tas meenam tijdens het bezoekuur.
En dat de jongste het dier begon te aaien. Dan begrijp je als lezer dat ze wel weer
zal gaan praten. Verzonnen. Of aangereikt. Dat is het mooie en avontuurlijke van
fictie."

En daar helpt geen vloek van dokter Adami tegen.

Mensje van Keulen - Schoppenvrouw. Atlas Contact, €18,99. 136 blz.