Professional Documents
Culture Documents
Tafalima o Le Tofămanino
Tafalima o Le Tofămanino
TAFALIMA O LE TOFAMANINO
• O le Tafalima, o lona uiga e lima ona vaega
tetele poo ona potu. Poo se isi foi faaupuga
faasamoa e talafeagai iai o le TAOTOLIMA A
GALUMALEMANA.
• O le TOFAMANINO, o le faasamoaina lata mai
ma talafeagai lelei lea o le upu PHILOSOPHY,
poo le filosofia pe a nono le gagana.
Faaauau…
• Ina ua amata aoga nei ua ta’ua o Iunivesete ( I
le vaitau o le middle age) e na’o le pau lea o le
mataupu sa aoaoina ai o le mataupu lenei o le
PHILOSOPHY. O le mataupu lenei sa aofia ai
mataupu uma aemaise mataupu sa laualuga I
lea vaitau, le mataupu I le va o le tagata ma le
Atua poo le THEOLOGY.
Faaauau…
• Mo le faafaigofie ona malamalama, o le
filosofia poo le TOFAMANINO o le mataupu
lea sa tapuvae tasi iai mataupu uma sa
aoaoina I IuniveseteI lea vaitau. Peitai ina ua
tupu ma ola le mataupu, na mafua ai ona
amata vaevae ai I vaega taitasi pei ona iai
Iunivesete I nei vaitau.
Faaauau….
• E lua upu o loo fausia ai le upuTOFAMANINO.
1. TOFA: o le auafamau, finagalo, manatu o le
tamalii.
• 2. MANINO: to’a, poto, atamai, lelei.
• O lona uiga o le TOFAMANINO o le manatu
silisili ona lelei. O le tofamamao, o le tofato’a,
o le finagalo poto, o le au’afa atamai.
• Ae faimai la tatou autu. O le TAFALIMA O LE
TOFAMANINO.
Poutu 1 : Liliuga o le tofā ma le moe
(Logic)
• Liliuga e sau mai le upu liliu, o lona uiga, fuli,
feliua’i, fefulisa’i, fetuunai, featofa’i, aumai avatu,
soalaupule, talanoa, lauama tootoo.
• Faaupuga e talafeagai male liliuga.
• i. Toe sasaa le fafao
• ii. Toe timata le upega
• iii. Toe fetuunai muniao.
• iv. Fetogiai faa-soi o tuaoi
• v. Lauamatootoo
• vi. Saili se agavaa… mmf.
TOFA MA LE MOE
• Ua manino i le folasaga le uiga o le upuTofa. O
le manatu ale tamalii. O le upu tofā o le faaaloalo
o le upu moe, o le faaaloalo a Samoa e ave i
tamalii e mafua ai ona ta’u lona manatu o le tofā.
O lona uiga o se manatu e fau mai i tofaga, i le
taimi o le tagata lilo o le tagata ma lona atua. E
moe ae le mamoe, e moe ae moe manatunatu
aua se manuia au I luma o aiga ma nuu. E
TOFAMAMAO, e ta’oto le tino ae ua oo le
mafaufau i le lumanai manuia o le aiga male nuu.
Faaauau….
• O le MOE o le manatu o le
tulafale/faleupolu/tootoo. O le tulafale o le
molitofā a le tamalii, e moe manatunatu auā
le puipuia o lona tamalii aemaise nuu ma aiga.
O lana lauga e malu ai tamalii ma nuu. A moe,
e moe manatunatu i lauga, gafa, fanua, ma
meauma auā le malu o le aiga ma le nuu
faapea le itumalo. E moe ae memumemu gutu
i faalupega ma faalagiga o nuu taitasi.
LOGIC
• The term LOGIC refers to the science that
studies the principles of correct reasoning.
LOGIC requires the act of reasoning by
humans in order to form thoughts and
opinions, as well as classifications and
judgments.
MANATU AUTU
• O le tofa male moe, o le malamalama lea i
manatu ma lagona o soo se tagata soifua. E aofia
ai, manatu ma manatunatuga i soo se saofaiga i lo
tā’ua lalolagi faasamoa. O lagona e fefulisa’i aua
se nofo lelei, saogalemu, fiafia male saoloto o le
siosiomaga o le tagata soifua. O le tofa e Iloilo ai
le lelei male leaga, le moni male le moni, le sa’o
male le a’o. A Iloilo ma tuu le upega I le loloto e
ala I le feliuaina o le tofa male moe, e le taumate
le taoto I lagatonu o se mataupu.
POUTU 2 : AMIO (ETHICS)
• O le potu lenei e suesue, sailiili ma fefulisai ai
manatu seia maua ituaiga uiga/foliga o AMIO
e pito i manaomia, moomia e le aganuu ma
tagata e a latou le gagana male tofamanino
• O le suesuega i amio, taga, gaioiga, ina ia
maua ituaiga AMIO e pito i talafeagai ma
moomia.
FAAUPUGA E FAATATAU I AMIO
• E fia tamalii fua le tufanua ae iloa I ona fua.
• E le tau laeia le maa osofia.
• E le tau sulaina le toga lelei
• E le tau faafuluina le pa aina
• E le tauilo alo o tamalii.
• O tama a tagata e fafaga i upu ma tala.
AMIO E MOOMIA
• i. O le ava male migao
• ii. O le faaloalo male va tapuia
• iii. O le poto e tautala (poto le gutu)
• iv. O le osi aiga v. O le mata alofa male agalelei vi. O le
talimalo lelei
• vii. O le tausala male tauagafau
• viii. O le onosai male faapalepale
• ix. O le faamagalo male faaleleiga
• x. O le lototele/lotonuu/lotoaiga
• xi. O le tauivi male ola sogasoga
• xii. O le lufilufi lima lelei.
POUTU 3 : ONOMEA