Professional Documents
Culture Documents
TS en 81-72
TS en 81-72
TS en 81-72
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 81-72
Şubat 2006
ICS 91.140.90
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 81-72 (2003) standardı esas alınarak, TSE Mühendislik
Hizmetleri İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 23 Şubat 2006 tarihli toplantısında
Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
İçindekiler
0 Giriş ........................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 2
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 3
3.1 Kumanda sistemi................................................................................................................................. 3
3.2 Tahliye................................................................................................................................................. 3
3.3 Tahliye seviyesi/seviyeleri................................................................................................................... 3
3.4 Yangın bölmesi ................................................................................................................................... 3
3.5 İtfaiyeci asansörü ................................................................................................................................ 3
3.6 Yangından korunma............................................................................................................................ 3
3.7 İtfaiyeci asansör anahtarı .................................................................................................................... 3
3.8 Yangın söndürme hizmeti erişim seviyesi........................................................................................... 3
3.9 Yangın korumalı giriş .......................................................................................................................... 3
4 Önemli tehlikelerin listesi ........................................................................................................................ 3
5 Güvenlik kuralları ve/veya koruyucu tedbirler ...................................................................................... 4
5.1 Ortam/bina özellikleri........................................................................................................................... 4
5.2 Temel itfaiyeci asansörü kuralları........................................................................................................ 5
5.3 Elektrik teçhizatının suya karşı korunması.......................................................................................... 5
5.4 Asansör kabininde mahsur kalan itfaiyecilerin kurtarılması ................................................................ 6
5.5 Boş bırakılmıştır. ................................................................................................................................. 7
5.6 Kabin ve durak kapıları ....................................................................................................................... 7
5.7 Tahrik makinası ve ilgili donanım ........................................................................................................ 7
5.8 Kumanda sistemleri............................................................................................................................. 7
5.9 İtfaiyeci asansörü için güç beslemeleri ............................................................................................... 9
5.10 Elektrik beslemelerinin değiştirilmesi............................................................................................... 9
5.11 Kabin ve durak kumandaları............................................................................................................ 9
5.12 Yangın söndürme hizmeti haberleşme sistemi.............................................................................. 10
5.13 Kasıtlı tahribata uğraması muhtemel alanlar................................................................................. 10
6 Güvenlik kurallarının ve/veya koruyucu tedbirlerin doğrulanması ................................................... 11
7 Kullanıcı için bilgiler .............................................................................................................................. 12
Ek A (Bilgi için) Yüksek binalar için yangınla söndürmeyle ilgili hususlar ........................................... 13
Ek B (Bilgi için) İtfaiyeci asansörü için temel yerleşim plânları ............................................................. 17
Ek C (Bilgi için) İtfaiyeci asansörleri için güç beslemeleri ...................................................................... 20
Ek D Asansör kuyusu içerisinde suya karşı koruma ................................................................................ 21
Ek E (Bilgi için) Yangın bölmeleri ile ilgili hususlar ................................................................................. 22
Ek F İtfaiyeci asansörü için piktogram ....................................................................................................... 23
Ek G (Bilgi için) İtfaiyecilerin kurtarılmasıyla ilgili hususlara ait örnekler............................................. 24
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın maddeleri ile AB direktiflerinin temel kuralları veya diğer
tedbirleri arasındaki ilişki ............................................................................................................... 27
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
0 Giriş
Bu standard EN 1070’de belirtildiği şekilde C tipi bir standarddır.
İlgili makinalar, bunlara ilişkin tehlikeler, tehlikeli durum ve olayların ne ölçüde kapsandığı standardın
kapsamında verilmiştir.
Bu C tipi standardın hükümleri A tipi veya B tipi standardhükümlerinden farklı olduğu takdirde, bu C tipi
standardın hükümlerine göre tasarımlanmış ve imal edilmiş asansörler için, bu C tipi standardın hükümleri
diğer standard hükümlerinden önce gelir.
0.1 Yangın korumalı giriş ve asansörler, duman girişini engelleyecek şekilde tasarımlanmıştır.
0.4 İtfaiyeci asansörleri ile her katta, yangın korumalı girişlere erişilmektedir. Bu standard, sadece asansör
montajıyla ilgili kuralları kapsamakta olup, yangın korumalı girişin temin edilmesi için gerekli, yangına
dayanıklı yapı kurallarını düzenlememektedir.
0.5 Tesis sahibi, müşteri ve kurucular ile aşağıdaki konularda görüşmeler yapmalıdır.
a) Asansörün amaçlanan kullanımı,
b) Çevre şartları,
c) İnşaat mühendisliğine ilişkin problemler ve
d) Tesisin yeri ve kabin içerisinden insanların kurtarılmasına ilişkin diğer hususlar.
Not - İnşaatçıların ve mimarların, binanın yangına dayanıklı uygun yapısının, yangın korumalı girişlerin,
yangın algılama ve söndürme sistemlerinin sağlanması için Millî Yapı Düzenlemelerini göz önüne
almaları gerekmektedir. Örnekler Ek B ve Ek E’de verilmiştir.
1 Kapsam
1.1 Bu standard, Madde 3.5’te tanımlanan, yangın korumalı girişleri bulunan itfaiyeci asansörlerini kapsar.
1.3 Bu standardda, asansörler amaçlanan kullanıma uygun ve kurucu tarafından öngörülen şartlar altında
kullanılırken oluşabilecek önemli tehlike ile tehlikeli durum ve olaylar (Madde 4’de tarif edildiği gibi) ele
alınmaktadır.
1.4 Bu standard, yeni binalarda, bu standardın CEN tarafından yayımlanma tarihinden sonra tesis edilen,
yeni itfaiyeci asansörlerine uygulanır.
1
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
1.5 Bu standard, EN 81-1, EN 81-2 ve itfaiyecilerin kontrolünde, yangınla mücadele ve tahliye amaçlı,
kullanılabilecek asansörler için hazır olacak, prEN 81-5, prEN 81-6, prEN 81-7 kurallarına, ilâve ve değişiklik
getiren kuralları kapsar. Diğer bütün açılardan, bu tip asansörler, uygulanabildiğinde, EN 81-1, EN 81-2 ve
prEN 81-5, prEN 81-6 ve prEN 81-7’ye uygun olarak tasarımlanmalıdır.
1.6 Bu standard, itfaiyeci asansörleri gibi kullanılacak kısmen kapalı asansör kuyulu asansörlerin
kullanımını kapsamaz.
1.7 Bu standard (Ek A, Şekil A.2), yangın, sonunda yangın korumalı girişe ulaşılması hâlinde, uygulanmaz.
Not - Yangınla mücadele ile ilgili hususlar Ek A ‘da verilmiştir.
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. ∗ işaretli
olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır.
2
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
ISO 4190- Lift installation - Part 1: Class I, II, III TS 8237 Asansörler - Yerleştirme ile ilgili boyutlar
1:1999 and VI lifts ISO - Bölüm 1: Sınıf I, sınıf II, sınıf III ve sınıf
4190-1 VI asansörler
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından, EN 1070, EN 81-1 ve EN 81-2:de verilen terim ve tarifler ile aşağıda
verilen terim ve tarifler uygulanır.
3.2 Tahliye
Bina içerisindeki insanların, organize ve kontrollü bir şekilde, tehlikeli bir bölgeden güvenli bir bölgeye
hareketi. Tahliye, mutlaka binanın dışına olmayıp, gerektiğinde, bir kattan diğer bir kata olabilir.
4.2 Bu standardda ele alınan önemli tehlikeler, aşağıda, Çizelge 1 ve Çizelge 2’de verilmiştir.
3
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
4.3 Aşağıdaki önemli tehlikeler bu standarda ele alınmamıştır (Bilgi için “Giriş”e bakınız).
a) İtfaiyecileri bina içerisinde yukarı katlara taşıyacak yeterli veya doğru yerleştirilmiş itfaiyeci asansörlerinin
bulunmayışı,
b) Asansörün hizmet dışı kalması nedeniyle girişte mahsur kalma,
c) İtfaiyeci asansörü kuyusunda, yangın korumalı girişte, makinaların bulunduğu alanda veya asansör
kabininde yangın,
d) İtfaiyecilerin asansörle nihaî işleri bitmeden yapısal çökme,
e) Hiçbir katta tanıtıcı işaret bulunmaması.
5.1.1 İtfaiyeci asansörü her durak kapısı önünde yangın korumalı girişi bulunan bir kuyu içerisinde yer alır.
Yangın korumalı her bir giriş alanı, sedyelerin taşınmasına ve her bir durum için kapıların konumlarına ilişkin
kurallara göre belirlenir (Ek B ve Ek E’ye bakınız).
Not - Ortamdaki duvar ve kapıların yangına dayanıklılık seviyeleri, millîî düzenlemelerle tanımlanır.
Aynı asansör kuyusunda başka asansörler de bulunuyorsa, ortak kuyunun tamamı, itfaiyeci asansörleri için
istenen yangına dayanıklılığa ilişkin kuralları karşılamalıdır. Söz konusu yangına dayanıklılık seviyesi yangın
korumalı giriş kapıları ve makina dairesi için de geçerlidir (Ek B’ye bakınız). Ortak kuyu içerisinde itfaiye
asansörü ile diğer asansörü ayıran ara yangın duvarı bulunmuyorsa, bütün asansörler ve bunların elektrik
teçhizatı, itfaiyeci asansörlerinin doğru çalışmasını teminen, itfaiyeci asansörleri için istenen aynı yangın
koruma seviyesinde olmalıdır.
4
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
5.1.3 Yangınla mücadele amacıyla kullanılacak bütün durak kapısı/kapıları girişlerinde yangın korumalı giriş
bulunmalıdır.
5.1.4 Çift girişli kabini bulunan itfaiyeci asansörlerinde, itfaiye tarafından kullanılması amaçlanmayan durak
kapı/kapıları, 65°C’tan daha fazla sıcaklıklara maruz kalmayacak şekilde korunmalıdır (Ek B, Şekil B.3).
5.1.5 İkincil güç beslemesinin yangın korumalı bir alanda bulunması ön şarttır.
5.1.6 İtfaiyeci asansörünün birincil ve ikincil elektrik güç besleme kabloları yangına dayanıklı olmalı,
birbirlerinden ve diğer güç beslemelerinden ayrılmalıdır.
5.2.1 İtfaiyeci asansörleri EN 81-1, EN 81-2 ve prEN 81-5, prEN 81-6 ve prEN 81-7’ye göre tasarımlanmalı
ve ilâve koruma, kumanda ve sinyallerle teçhiz edilmelidir.
Not - İtfaiyeci asansörü, yangın durumunda, doğrudan yangın söndürme hizmet personelinin kontrolü
altında kullanılmalıdır.
5.2.3 İtfaiyeci asansörünün boyutu tercihan ISO 4190-1’den seçilmelidir. Hiçbir zaman bu boyut, ISO 4190-
1’de tanımlandığı gibi, beyan yükü 630 kg olarak, 1100 mm (en) x 1400 mm (derinlik) ‘den küçük
olmamalıdır (ayrıca, Madde 0.5’ e bakınız).
Asansörün kullanılma amacı tahliyeyi kapsıyor ve çift girişli itfaiye asansörü olarak tasarımlanmış ise veya
sedye/yatak taşınabilmesi amacıyla beyan yükü 1000 kg olmalı ve kabinin boyutu ISO 4190-1’de
tanımlandığı gibi 1100 mm (en) x 2100 mm (derinlik) olmalıdır (Ayrıca, Madde 0.5’e bakınız).
Not - İtfaiyeci asansörleri için, millî düzenlemelerle, ISO 4190-1 verilen beyan yükleri ve kabin ölçülerinden
daha büyük ölçülerde olabilir.
5.2.4 İtfaiyeci asansörü, yangın söndürme hizmet erişim seviyesinden en uzaktaki kata, kapıların
kapanmasından sonra, 60 saniye içerisinde ulaşabilmelidir (Ayrıca, Madde 0.5’e bakınız).
5.3.1 İtfaiyeci asansörlerinin, asansör kuyusu içerisinde ve kabin üzerinde, durak kapısının bulunduğu
duvardan 1 metre mesafe içerisinde yer alan, elektrik teçhizatları, su damlaması ve sıçramalarına karşı
korunmuş veya EN 60529 uygun en az IPX3 koruma derecesinde bir mahfaza ile teçhiz edilmiş olmalıdır
(Ek D).
5
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
5.3.2 Asansör kuyu alt boşluğu tabanından en fazla 1,0 metre yükseklikte yer alan bütün elektrik teçhizatı
IP67 koruma derecesine sahip olmalıdır. EN 81-1 Madde 5.7.3.4 ve Madde 5.9 ile EN 81-2 Madde 5.9’daki
kurallardan farklı olarak, prizler ve kuyunun aydınlatılması için kullanılacak lâmbalar, kuyu içerisinde
müsaade edilebilir su seviyesinden en az 0,5 metre yukarıda yer almalıdır.
5.3.3 Asansör kuyusunun dışında makinaların bulunduğu alanlarda ve kuyu alt boşluğundaki teçhizat sudan
kaynaklanan arızalara karşı korunmalıdır.
5.3.4 Suyun, tam olarak sıkışmış kabin tamponu seviyesinden daha yukarı çıkmasının önlenmesi amacıyla,
asansör kuyu alt boşluğu, uygun vasıtalar ile teçhiz edilmelidir.
5.3.5 Asansör kuyusu alt boşluğundaki su seviyesinin, itfaiyeci asansörünün arızalanmasına neden
olabilecek teçhizata ulaşmasını engelleyecek vasıtalar sağlanmalıdır.
5.4.1 Kabin tavanında asgarî boyutları 0,5 metre x 0,7 metre olan, 630 kg kapasiteli asansörler hariç (bu
durumda boyutlar en az 0,4 metre x 0,5 metre’dir), bir imdat geçiş kapısı bulunmalıdır.
5.4.2 İmdat geçiş kapıları EN 81-1 ve EN 81-2 Madde 8.12’ye uygun olmalıdır.
Kabin içerisinde imdat geçiş kapısına erişim sabit donatım veya aydınlatma cihazları ile engellenmemelidir.
Asma tavan mevcutsa, bu tavan özel bir alet kullanılmadan, kolaylıkla açılabilmeli ve yerinden
çıkarılabilmelidir. Tavanın sökülmesi için açma nokta/noktaları kabin içerisinde açıkça belirtilmelidir.
a) EN 81-1 ve EN 81-2 Madde 6.2.2 b),c) ve e) şıklarına uygun, durak kapısı eşiğinden en fazla 0,75 metre
yukarıya yerleştirilmiş sabit merdivenler,
b) Seyyar merdivenler,
c) İp merdivenler,
d) Güvenli hâlat sistemleri
kullanılabilir.
Not - Ancak, bütün bu araçlar yerel otoritelerin sorumluğunda olup, asansör imalâtçısının sorumluğunda
değildir.
Kurtarma araçlarının güvenli tespit noktaları, her durak kapısının yakınında bulundurulmalıdır.
Bu araçlar, en yakın durak kapısı eşiği ile kabin tavanı arasındaki mesafe ne kadar olursa olsun, kabin
tavanına güvenli şekilde ulaşımı sağlamalıdır.
Merdiven kullanılması durumunda, merdivenler EN 131’e uygun olmalı ve güvenli olarak kullanılabilecek
şekilde yerleştirilmelidir.
Basma yerleri ile düşey duvarlar arasındaki serbest mesafe en az 0,1 metre olmalıdır.
Merdivenle imdat geçiş kapısının oluşturduğu bileşim (yeri ve büyüklüğü), itfaiyecinin rahatlıkla geçmesine
uygun olmalıdır.
Kuyu içerisinde, bütün durak kapı girişlerinde, kilide yakın bir yerde, kilitli kapının nasıl açılacağını açıkça
gösteren basit bir şema ya da sembol yer almalıdır.
6
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
5.4.5 Rijit merdiven sağlandığı durumlarda, merdiven kabinin dış tarafına kurtarma amaçlı olarak
tutturulmalıdır. Merdiven bulunduğu yerden alındığında asansörün hareket etmesini engelleyecek, EN 81-1
ve EN 81-2, Madde 14.1.2’ye uygun elektrikli güvenlik cihazı temin edilmelidir.
5.4.6 Merdivenin sağlandığı durumlarda, merdivenin bulunduğu yer, normal bakım işlemleri sırasında
asansörün yanlışlıkla hareket etmesi tehlikesine neden olmayacak şekilde seçilmelidir.
5.4.7 Merdivenin sağlandığı durumlarda, merdivenin asgarî uzunluğu, asansör kabini, durak kapısı ile aynı
seviyede olduğunda, bir üst durak kapısının kilidine ulaşılabilecek şekilde olmalıdır. Böyle bir merdivenin
kabin içerisine yerleştirilmesi mümkün değilse, asansör kuyusu duvarına sabit olarak tesis edilen merdiven
kullanılmalıdır.
5.7.1 Tahrik makinası ve ilgili donanımı içeren bölme, en az, asansör kuyusu için istenen yangına
dayanıklılık seviyesinde olmalıdır.
5.7.2 Makinaların bulunduğu herhangi bir alan, kuyu ve yangın bölmesinin dışında ise, yangın bölmesi
/bölmeleri ile aynı yangına dayanıklılık seviyesinde olacak şekilde korunmalıdır. Yangın bölmeleri arasındaki
bütün bağlantılar (örneğin, kablolar, hidrolik borular vb.) benzer şekilde korunmalıdır.
5.8.1 İtfaiyeci asansörü anahtarı yangın söndürme hizmeti erişim seviyesi olarak kullanılması amaçlanan
girişte yer almalıdır. Anahtar, itfaiyeci asansöründen en fazla 2 metre yatay mesafede ve zeminden 1,8
metre ilâ 2,1 metre yükseklikte yer almalıdır. Anahtar, Ek F’ye uygun itfaiyeci asansörü piktogramı ile
işaretlenmelidir.
5.8.2 İtfaiyeci asansörü anahtarı, EN 81-1 ve EN 81-2 Ek B’de tarif edildiği gibi, imdat kilit açma üçgeni
vasıtasıyla çalıştırılmalıdır. Anahtarın çalışma konumları, iki konumda kararlı şekilde olmalı ve açıkça “1” ve
”0” ile işaretlenmelidir. “1” konumunda, itfaiyeci hizmeti başlatılmalıdır.
Bu hizmet iki aşamalıdır ( Aşama 1’deki fonksiyonlar için Madde 5.8.7’ye ve Aşama 2’deki fonksiyonlar için
Madde 5.8.8’e bakınız.).
İlâve olarak haricî kumanda veya girdiler, yalnızca, asansörü otomatik olarak yangın söndürme hizmeti
erişim seviyesine (Madde 0.5’e bakınız) geri getirmek ve itfaiyeci asansörünü bu seviyede kapıları açık
olarak tutmak için kullanılabilir. İtfaiyeci asansörü anahtarı, Aşama 1 çalıştırmanın tamamlanması için, yine
“1” konumuna getirilmelidir.
5.8.3 İtfaiyeci asansörü anahtarı çalıştırıldığında, Aşama 1 ve Aşama 2 başlıkları altında Madde 5.8.7 c) ve
Madde 5.8.8 f)’de bahsedilen kapı hareket yönünü değiştirme cihazları hariç, bütün asansör güvenlik
cihazları (elektrik ve mekanik) çalışır vaziyette kalmalıdır.
5.8.4 İtfaiyeci asansörü anahtarı, bakım kumandasını (EN 81-1 ve EN 81-2 Madde 14.2.1.3), durdurma
anahtarını (EN 81-1 ve EN 81-2, Madde 14.2.2) veya acil elektrikle çalıştırmayı (EN 81-1 Madde 14.2.1.4)
devre dışı bırakmamalıdır.
5.8.5 Asansör İtfaiye personelinin hizmetindeyken, asansörün fonksiyonları, asansör çağırma kumandasının
veya asansör kumandan sisteminin, asansör kuyusu dışındaki diğer parçaların elektrik arızalarından
etkilenmemelidir.
İtfaiyeci asansörü ile aynı grup içerisinde yer alan diğer asansördeki elektrik arızaları itfaiyeci asansörün
çalışmasını etkilememelidir.
7
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
5.8.6 İtfaiyecilerin boş yere asansörün kontrolünü elde etmesinin geciktirilmemesi için, asansör, kapının tam
olarak açık kalma süresi 2 dakikayı aştığı takdirde, kabin içerisine ses veren sesli sinyal ile donatılmalıdır. Bu
sürenin sonunda kapılar azaltılmış güç ile kapanmaya başlayacak, sesli sinyal kapı tamamen kapandığında
kesilecektir. Sesli ikaz sisteminin ses seviyesi 35 dB(A) ilâ 65 dB(A) arasında ayarlanabilmeli, 55 dB(A)’da
ayarlanmış olmalı ve sistem, asansörün diğer sesli ikaz sistemlerinden ayırt edilebilmelidir. Bu özellik,
yalnızca Aşama 1’de çalışmalıdır.
1) İtfaiyeci asansörü, yangın söndürme hizmeti erişim seviyesindeki anahtar ile itfaiyeci kontrolü
altına getirildiğinde, kabinin hareket ettirmesi için anahtar “1” konumuna getirilmelidir.
2) Asansör, yangın söndürme hizmeti erişim seviyesi dışında, başka bir katta ise anahtar “0”
konumuna getirildiğinde, kabinin daha fazla hareketi önlenmeli ve kapılar açık konumda
kalmalıdır.
8
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
5.8.9 İtfaiye asansörünün iki girişi bulunduğunda ve korumalı girişler yangın söndürme hizmeti erişim
seviyesindeki girişle aynı tarafta bulunuyorsa, aşağıdaki ilâve kurallar takip edilmelidir.
a) Kabin içerisinde hem ön hem de arka kapıya yakın kumanda panoları bulunmalıdır.
b) Aşama 1 başlatıldığında, yolcuların normal kullanımı için olan pano butonları, kapı açma ve alârm
butonları hariç, devre dışı kalmalıdır.
c) Yangın korumalı giriş tarafındaki itfaiyeci kumanda panosu, Aşama 2’nin başlamasıyla devreye
girmelidir.
d) İtfaiyeciler tarafından kullanılması amaçlanmayan durak kapıları bütün katlarda, asansör normal
çalışmaya dönene kadar, kapalı kalmalıdır. Kapıların kapalı kalıp kalmamasına ilişkin karar binanın
tasarımına bağlıdır (Madde 0.5’e bakınız.).
e) Yangın korumalı itfaiyeci asansörü girişlerine açılan kapılar, asansör normal çalışma durumunu dönene
kadar, bütün katlarda açılıp kapatılabilmedir.
5.9.1 Asansör ve aydınlatma için güç beslemeleri birincil ve ikincil (acil durum, yedek, alternatif) güç
beslemelerinden meydana gelmelidir. Yangına karşı koruma seviyesi en az asansör kuyusu için istenen ile
aynı olmalıdır (Ek C).
5.9.2 İkincil güç beslemesi, itfaiyeci asansörünü beyan yükü ile Madde 5.2.4’de bahsedilen zaman kuralını
karşılayacak şekilde çalıştırmaya yeterli olmalıdır.
5.11.1 Kabin ve durakta durma kumandaları ve ilgili kumanda sistemleri sıcaklık, duman veya rutubet
nedeniyle hatalı sinyaller kayıt etmemelidir.
5.11.2 Kabin ve durma kumandaları, kabin ve durak gösterge kumanda panoları ve itfaiyeci asansörü
anahtarı en az, EN 60529’a göre, IPX3 koruma derecesine sahip olmalıdır.
İtfaiyeci asansörü anahtarı çalıştırıldığında elektriksel olarak devre dışı kalmadığı takdirde, durdurma
kumanda panoları en az, EN 60529’a uygun IPX3 koruma derecesine sahip olmalıdır.
5.11.3 Aşama 2 kontrol altındayken itfaiyeci asansörünün çalışması, kabin içerisinde bulunan tam
fonksiyonlu basma butonlarıyla sağlanmalıdır. Diğer çalıştırma sistemleri devre dışı bırakılmalıdır.
9
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
5.11.4 Asansör kabininde, normal kat seviyesi işaretlemelerine ilâve olarak, yangın söndürme hizmeti erişim
seviyesi butonunun üzerinde veya yan tarafında, yangın söndürme hizmeti erişim seviyesini açık şekilde
gösterecek bir piktogram (EK F’deki piktogram kullanılarak) bulunmalıdır.
5.12.1 İtfaiyeci asansöründe etkileşimli karşılıklı haberleşme için dâhilî haberleşme sistemi (intercom) veya
benzeri bir tertibat; itfaiyeci asansörü Aşama 1 ve Aşama 2’deyken itfaiyeci asansörü kabini ile:
a) Yangın söndürme hizmeti erişim seviyesi arasında ve
b) İtfaiyeci asansörü makina dairesi veya makina dairesi bulunmayan asansörlerde, EN 81-1 ve EN 81-
21998, Tadil 2’de tanımladığı gibi acil çalıştırma pano/panoları arasında bulunmalıdır. Makina dairesinin
bulunduğu durumlarda, mikrofon, yalnızca mikrofon birimi üzerindeki kumanda butonuna basılarak faal
hâle getirilebilmelidir.
5.12.2 Asansör kabini içerisindeki ve yangın söndürme hizmeti erişim seviyesindeki haberleşme
donanımları gömülü tip mikrofon ve hoparlör olmalı, telefon ahizesi şeklinde olmamalıdır.
5.12.3 Haberleşme sistemi için kablâj asansör kuyuyu içerisinde tesis edilmelidir.
10
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Not : Tesis eden, tip kontrolünden geçmiş mamul kullanıldıysa, deney ve muayeneler, mamul dokümanında tarif
edildiği şekilde yapılmalıdır.
a
Gözle muayenelerin sonuçları yalnızca bir şeyin olup olmağını (meselâ, işaretleme, kumanda panosu, talimat el
kitabı), işaretlemenin kuralı karşılayıp karşılamadığını, tesis sahibine teslim edilen dokümanların kurallara uygun olup
olmadığını göstermek içindir.
b
Asansörün tasarımına göre uygunluğuna ilişkin sonuçlar, asansörün tasarımına uygun inşa edilip edilmediğini ve
bileşenler/cihazların tasarım dokümanlarına uygun olup olmadığını kanıtlamak içindir.
c
Ölçme sonuçları belirtilen ölçülebilen parametrelerin karşılanıp karşılanmadığını göstermek içindir.
d
Tasarım dokümanlarının kontrolü, standardın tasarıma ilişkin kuralları ile kâğıt üzerinde tasarım dökümanların
uygunluğunun kanıtlanması içindir (meselâ, yerleşim, teknik özellikler)
e
Fonksiyonel deney sonucu, güvenlik cihazları dâhil, asansörün tasarlandığı şekilde çalışıp çalışmadığını göstermek
içindir.
11
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
7.1 İtfaiyeci asansörü, normal asansörden farklı olarak, binanın bölümlerinde yangın olduğunda
uygulanabilir olduğu süre kadar çalışacak şekilde tasarımlanmalıdır. Asansör yangın olmadığı durumlarda,
yolcu asansörü olarak kullanılabilir. Asansörün yangın söndürme hizmetince kullanılması gerektiğinde,
asansör girişinin engellenmesi riskini asgarîde tutmak için, asansörün artık malzeme ve yük taşımada
kullanılması kısıtlanmalıdır.
7.2 Tesis sahibine, aşağıda, Çizelge 4’te göre ayrıntıları içeren, talimatlar kurucu tarafından sağlanmalıdır.
Çizelge 4- Kullanıcı için bilgiler
Madde Bilgiler
5.1 Ortam/bina kuralları (örnek, çalışma sıcaklıları, verilmeyen önemli tehlikeler)
5.2 Temel itfaiyeci asansörü kuralları (örnek, kabin boyutu ve kullanım)
5.4 Kabinde mahsur kalan itfaiyecilerin kurtulması (örnek, kurtarmayla ilgili hususlar. Örnekler için
Madde 7.3 ve Madde 7.4’e bakınız)
5.8 Kumanda sistemleri (örnek, fonksiyonların tanımlanması)
5.9 İtfaiyeci asansörleri için güç beslemeleri (örnek, tesis sahibinin bakımın düzenlemesiyle ilgili
görevleri)
5.10 Elektrik beslemelerinin değiştirilmesi (örnek, tesis sahibinin bakımın düzenlemesiyle ilgili
görevleri)
5.12 Yangın söndürme hizmeti haberleşme sistemi (örnek, periyodik deneyler)
12
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek A
(Bilgi için)
Yüksek binalar için yangın söndürmeyle ilgili hususlar
Yangın söndürmeyle ilgili hususlar, diğer vasıtaları kullanarak kurtulma metotlarını (acil durum merdivenleri,
vb.) kapsamaz.
Not - Aşağıdaki, riskleri ve farklı hususları göstermek için, farklı ülkelerde uygulanabilecek, yalnızca bir
örnektir.
A.1 Giriş
Binanın yapısı, duman algılayıcısı, alârm sistemleri, yangın söndürme tesisi, hidrantlar gibi, Millîî Yapı
Düzenlemelerine tâbidir.
Genelde, yangın söndürme hizmetince ”yüksek bina” ifadesi yangın söndürme hizmet donanımı ile
ulaşılamayacak yükseklikte katları bulunan bina anlamına gelmektedir.
Yüksek binalarda yangın hadisesi yeni değildir. Muhtemelen, kayda geçmiş ilk yangın, 1908 yılında, New
York’ta 12 katlı “Parker” binasının bütün katlarında çıkan yangındır. 1911 yılında 10 katlı “Shirt Waister”
fabrikasında çıkan yangında 148 kişi ölmüştür. 1916 yılında bu ve buna benzer hadiseler nedeniyle New
York Belediye Meclisince yapı mevzuatı, korunaklı merdivenler, yangın şebekesi, asansörler ve yağmurlama
sistemleri gibi konuları içerecek şekilde tadil edilmiştir.
Yüksek bina inşaatlarının yaygınlaşması devri ile, mimarlar ve yangın söndürme hizmeti iyi tanımlanmış iki
önemli hususla karşı karşıya gelmiştir. Bu hususlardan ilki, yangına, dumanın yayılmasına dirençli, oturanlar
için yüksek derecede güvenli bina tasarımlanması, diğeri ise bu binaların içerisine, hem etkin hem de
uygulanabilir sabit yangın söndürme imkânları ve kurtarmayla ilgili düzenlemelerin dâhil edilmesidir.
İtfaiyeci asansörlerin, yeri ve sayısı millî düzenlemelerle tayin edilir ve yangın söndürme hizmeti, itfaiyecilerin
ve donanımın nakli, itfaiye kontrolü altında tahliyesi için önemli araçlardır.
Yangın söndürme hizmet personeli zeminden oldukça yukarıda yer alan kattaki yangınla mücadele göreviyle
karşı karşıya kaldığında, donanımıyla birlikte yangının çıktığı kata hızlı ve güvenli olarak ulaşmak
zorundadır. Fiziksel güvenlik ile kendi ve binada oturanların can güvenliği, binanın ve müştemilatının
korunması, gecikme nedeniyle riske girebilir. Yangına ulaşıldığında, yangn söndürme hizmeti personelini
zorlu ve uzun süreli bir göreve yetecek kadar enerjileri kalmalıdır.
Bu nedenle, acil durum servislerinin binaya ulaşıldığında etkin olarak çalışması için gerekli imkânların
sağlanması tasarımcının öngörüsüne bağlıdır. Bu da yüksek binalarda itfaiyeci asansörü öngörüsünün
gerekli olduğu anlamına gelmektedir. İtfaiyeci asansörü her zaman göreve hazır ve yangın söndürme
çalışması için mümkün olduğu kadar süre kullanıma uygun kalacak tasarımda olmalıdır. Gerek teknik,
gerekse ekonomik açıdan, her zaman çalışabilecek bir asansörün tasarımlanmasının ve sağlanmasının,
mümkün olmadığı bilinmektedir. Ancak, tasarımcıların ve tesis edenlerin, yangın söndürme hizmetinin
operasyonel açıdan, asansör kullanımına büyük ölçüde ihtiyaç duyduğunun farkında olması gerekmektedir.
Yangın durumunda, kabin içerisinde mahsur kalan yolcuların, asansörün düşmesi hâlinde, başına
gelebilecek tehlikeler o kadar büyüktür ki, bu nedenle asansörler kaçış vasıtası olarak kullanılmamalıdır.
Bina tahliye plânları merdivenlerin kullanılmasına istianeden hazırlanmalıdır.
Asansör kuyularına, merdivenlere, yangın korumalı girişlere ve makina dairelerine yangına karşı koruma
sağlanması, uzun süredir uygulamada olan bir tasarım prensibi olup, itfaiyeci asansörüne ilişkin öngörünün
temel ve bütünleşik parçasıdır.
13
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Yangın söndürme hizmeti erişim seviyesine geldiğinde, yangın söndürme hizmetinin, itfaiyeci asansörünün
kontrolünü alması, normal bir uygulamadır. Yangın söndürme hizmeti personeli, asansörün güvenli
çalışacağından emin olduktan sonra, ileri kumanda noktası (bridge head) oluşturmak üzere asansörü
kullanarak yangın çıkan katın bir altındaki kata donanımlarını taşırlar. Bu yaklaşım, yangın söndürme hizmet
personelinin ve asansör kabinin, yangını değerlendirmeden ve yangın söndürme çalışmalarına başlamadan,
yaralanma ve hasara doğrudan maruz kalma riskinden kaçınmayı sağlar.
İleri kumanda noktasında görevlendirilmiş yangın söndürme hizmeti personeli yangın söndürme plânının
uygulanmasından sorumludur. Yangın söndürme çalışmaları içerisinde duman bulunmayan korunaklı bir
alanda başlatılır. İleri kumanda noktasından, yangın söndürmeyle daha önce görevlendirilmiş ekip, her
zaman su verilmemiş hortumları yangın katına taşımayı, hortumları bu kattaki su beslemesine bağlamaya
çalışmalıdır. Bu işlem, merdiven basamaklarının hortum hatlarından ve dumandan arî kalmasına yardımcı
olur. Yalnızca, yangının olduğu katta, yangın söndürme şartları tahammül edilemeyecek duruma gelirse,
hortum bir alt kattaki su beslemesine bağlanmalıdır.
İtfaiyeci asansörü, yangın söndürme hizmeti personeli ve donanımının taşınması için, olay süresince
kullanılmaya devam edecektir.
Yangın söndürme çalışmaları, doğası gereği, önemli miktarlarda su kullanılmasını gerektir, bu nedenle
asansör tesisi, elektrik donanımını tehlikeden koruyacak şekilde tasarımlanmalıdır.
İtfaiyeci asansörü, prEN 81-73’de tarif edildiği gibi, yangın alârm sistemine bağlanarak otomatik geri
çağrılabilir. Bu durumda itfaiyeci asansörü, yangın söndürme hizmeti erişim seviyesinde itfaiyeci asansörü
anahtarı çalıştırılıncaya kadar park hâlinde kalmalıdır.
Yangın söndürme hizmeti çabalarının başarılı sonuçlanacağı kesin olmayıp, büyüyen yangının asansörün
çalışmasını etkileyeceği de hesaba katılmalıdır. Yangın söndürme hizmetinin, bina içerisinde kötüleşen
şartlar altında asansörü kullanmaya devam edeceği muhtemeldir. Bu nedenle, asansörün, sağlanan güvenlik
elemanlarına rağmen, kabin içerisinde personel mahsur kalmış olarak, arızalanıp çalışmaması muhtemeldir.
Bu şartlar altında, büyük bir ihtimalle asansörü tekrar çalıştırma sistemine ulaşmak mümkün olmayacaktır.
Bu nedenle itfaiyeci asansörü kabini, içeride mahsur kalmış itfaiyecilerin kendi kendilerini veya başka
itfaiyeciler tarafından kurtarılması amacıyla, bir erişim olanağı ile donatılmalıdır. Bunun gerçekleştirmesi için
bir çok yol olabilir.
14
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Açıklama
1 İtfaiyeci asansörü
2 Yangın seviyesi
3 İleri kumanda noktası
4 Sıcak gazlar
5 Zemindeki su
6 Yangına dayanıklı kapı
7 Yangın korumalı giriş
8 Merdivenler (kaçış yolu)
Not - Bu yalnızca bir örnek olup farklı ülkelerde farklı uygulamalar olabilir:
15
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
16
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek B
(Bilgi için)
Aşağıdaki şemalar yalnızca gösterim için olup, diğer bina düzenlemeleri mümkündür.
Açıklama
1 Yangın korumalı giriş
2 İtfaiyeci asansörü
Şekil B.1 –Tek itfaiyeci asansörü ve yangın korumalı giriş için temel yerleşme plânı
17
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Açıklama
1 Yangın korumalı giriş
2 İtfaiyeci asansörü
3 Normal asansör
4 Millî bina düzenlemeleri gerektirdiğinde, ara yangın duvarı
Şekil B.2 – Çoklu kuyu içerisinde itfaiyeci asansörü ve yangın korumalı giriş için temel yerleşim plânı
18
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Açıklama
1 Yangın korumalı giriş
2 İtfaiyeci asansörü
3 Normal asansör
4 Millî bina düzenlemeleri gerektirdiğinde, ara yangın duvarı
5 Yangın korumalı ana asansör girişi
6 Kaçış yolu
Şekil B.3 – Çoklu kuyu içerisinde çift girişli itfaiyeci asansörü ve yangın korumalı girişler için temel yerleşim
plânı
19
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek C
(Bilgi için)
20
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek D
Açıklama
1 İtfaiyeci asansörü kabini
2 Yangın seviyesi
3 İleri kumanda noktası
4 Yangının olduğu kattan sızan su
5 Kuyu içerisinde ve kabin üzerinde suya karşı korunmuş bölge
6 Kuyu alt boşluğunda en fazla su sızıntı seviyesi
21
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek E
(Bilgi için)
Açıklama
1 Asansör kuyusu, bütün katlarda tek ve bağımsız yangın bölmesi oluşturmaktadır.
2 Merdivenler (kaçış yolu), bütün katlarda tek ve bağımsız yangın bölmesi oluşturmaktadır.
3 Yangın korumalı girişler, her biri her katta ayrı yangın bölmesi oluşturmaktadır.
4 Kullanım alanlarında, her katta bir ve daha fazla ayrı yangın bölmesi nulunmaktadır.
5 Makinaların bulunduğu alan, burada gösterilmemiştir. Makinalar, farklı yerlere yerleştirilebilir, fakat normal
olarak asansör kuyusu ile aynı yangın bölmesinde bulunur.
Kullanım alanları, ayrılmış yangın bölmesi oluşturmak üzere, itfaiyeci asansörüne, yalnızca, yangın korumalı
girişler ile bağlanmalıdır.
Asansör kuyusunda, aynı yangın bölmesi içerisinde, itfaiyeci asansörü dışında başka asansörler de
bulunabilir.
22
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek F
Fon kırmızıdır.
23
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek G
(Bilgi için)
Açıklama
1 İmdat geçiş kapısı
2 Kabin üzerinde yer alan seyyar merdiven
Şekil G.1 – Kabin üzerindeki seyyar merdiveni kullanarak kabin dışından kurtarma
24
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Açıklama
2 Kabin üzerinde yer alan seyyar merdiven
3 Durak kapısı kilidi
4 Basma yerleri (noktaları)
.
Şekil G.2 –Kabin üzerindeki seyyar merdiveni kullanarak, kabin içinden kendine kurtulma
Bu uygulama, yalnızca durak eşikleri arasındaki mesafe ile merdiven uzunluğunun uyuştuğu durumlarda
kullanılabilir.
25
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Açıklama
1 İmdat geçiş kapısı
3 Durak kapısı kilidi
5 Kabin içerisindeki bölmede saklanan seyyar merdiven
.
Şekil G.3 –Kabin içerindeki bölmede saklanan seyyar merdiveni kullanarak, kendi kendine kurtulma
Bu uygulama, yalnızca durak eşikleri arasındaki mesafe ile merdiven uzunluğun uyuştuğu durumlarda
kullanılabilir.
26
ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-72/Şubat 2006
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardın maddeleri ile AB direktiflerinin temel gerekleri veya diğer
tedbirleri arasındaki ilişki
Hazırlanan bu standard, EU Directive 95/16/EC2)’deki temel gerekleri destekler., Madde 5.1 ve Madde 5.1
hariç, destekler.
Bu standardın maddelerine uygunluk, ilgili Direktif ve bunlarla ilgili EFTA mevzuatına uygunluğu temin eder.
2
TSE Notu: EU Directive 95/16/EC 15.02.2003 tarihli ve 25021 sayılı Resmi Gazete’de “Asansör
Yönetmeliği” olarak yayımlanmıştır.
27