6 Nis 2024

Ters Dönüşüm Yöntemi İle Kesikli Dağılmış Rassal Değişken Türetme

Algoritma
1.Birikimli Dağılım Fonksiyonu F(x)’i bul.
2.RS Üret (RS~U[0,1])
3.F(xi-1)<RS≤F(xi) koşulunu sağlayan, X=xi değerini RD değeri olarak al.

1.Ampirik Kesikli Dağılım

X kesikli bir Rassal Değişken olup,
P(X=xi)=pi, i=0,1,2,… ve  p  1 olsun.

i 0
i

F ( X )  P ( X  x)
RS~U[0,1] olmak üzere,
F ( xi 1 )  RS  F ( xi )
P ( X  xi 1 )  RS  P ( X  xi )
i 1 i

 p j  RS   p j ise, X  xi ' dir.

j 0 j 0 1

Örnek:

İ Xi pi
1 2 0,3
2 4 0,4
3 5 0,3 olmak üzere,

RS=0,34 için X=?

0 1
i  1 için,  p j  RS   p j ise, X  x1' dir.
j 0 j 0  i  1 için, 0  RS  0,3 ise, X  x1' dir.
1 2
 i  2 için, 0,3  RS  0, 7 ise, X  x 2 ' dir
i  2 için, p
j 0
j  RS   p j ise, X  x 2 ' dir
j 0  i  3 için, 0, 7  RS  1 ise, X  x3' dir
2 3
i  3 için, p
j 0
j  RS   p j ise, X  x3' dir
j 0

RS=0,34, i=2 aralığına denk gelmektedir. X=x2’dir. X=4’tür.

2
 6 Nis 2024

Ters Dönüşüm Yöntemi İle Kesikli Dağılmış Rassal Değişken Türetme

Algoritma
1.Birikimli Dağılım Fonksiyonu F(x)’i bul.
2.RS Üret (RS~U[0,1])
3.F(xi-1)<RS≤F(xi) koşulunu sağlayan, X=xi değerini RD değeri olarak al.

2. Kesikli Düzgün Dağılım

k tane kesikli değerden oluşan kesikli düzgün dağılımda, P(x)=1/k, x=1,2,…,k olmak üzere,
k= Aralıktaki değer sayısı
F ( xi 1 )  RS  F ( xi )
 0 0  x  1
1/ k 1  x  2  (i  1) i
 RS  X  1, 000009   2
  k k
F ( x )   2 / k 2  x  3 (i  1)  RS .k  i X  1,999999  2
   
  X   RS .k 
 1 k  x 
RS~U[0,1] seçilir. X  ( Altsınır  1)   RS .k  3

Örnek:
X RD’ni [3,6] aralığında kesikli düzgün dağılıma uygun değerler almaktadır.
RS=0,34 için X RD değerini bulunuz.
X={3, 4 ,5 ,6}

X  U [m, n] ve kesikli
1 F ( x0 )  RS  F ( x1 )  0  RS  0, 25  X  3
P( x) 
n  m 1
F ( x1 )  RS  F ( x2 )  0, 25  RS  0,5  X  4
F ( x2 )  RS  F ( x3 )  0,5  RS  0, 75  X  5
X  U[3,6] ve kesikli
F ( x3 )  RS  F ( x4 )  0, 75  RS  1  X  6
1 1
P( x)    0, 25 RS=0,34, 2. aralığa denk geldiği için X=4’tür.
6  3 1 4

X  ( Altsınır  1)   RS .k 
X  (3  1)  0,34.4
X  2  1,36   2  2  4
4
 6 Nis 2024

3. Bernoulli Dağılım
İki sonucu içeren durumları ifade etmek için kullanılan dağılımdır.

 1 (Olumlu , Başarılı vb.), p 

X  
0 (Olumsuz, Başarısız vb.), 1  p 
P ( X  1)  1  P ( X  0)  p

Algoritma
1.RS~U[0,1] üret
2.Eğer RS≤p ise X=1, değilse X=0 değerini alır.

ÖRNEK:
Bir dental röntgende, bir dişin çürük çıkmaması olasılığı p=0,4 olup, gelen bir hasta için
çekilen röntgende dişinin çürük çıkmasına ilişkin RD değerini RS=0,38 için türetiniz.

Gelen bir hasta için çekilen röntgende dişin çürük çıkması veya çürük çıkmaması gibi iki
sonuç olduğundan bu durum Bernoulli RD ile tanımlanır.

Buna göre X, Bernoulli RD olmak üzere,

1 (Çürük yok ), RS  ( p  0, 4) 
X   şeklinde tanımlanır.
0 (Çürük var), RS  ( p  0, 4) 

RS=0,38<(p=0,4) olduğu için X=1 değerini alır (çürük yok).

6
 6 Nis 2024

4. Binom Dağılım
X, Binom dağılmış RD olmak üzere; X, n adet bağımsız Bernoulli denemesi sonucu elde
edilen başarılı sonuç sayısını gösterir.

Algoritma
Yi : Parametresi p olan Bernoulli RD,
X : Binom dağılmış RD olmak üzere,
n
X   Yi ile gösterilir. Buna göre X, n adet Bernoulli dağılmış RD (Yi) ‘nin olumlu
i 1
sonuçlarının toplamıdır.

ÖRNEK:
Bir dental röntgende, bir dişin çürük çıkmaması olasılığı p=0,4 olup, gelen bir hasta için
çekilen röntgende 3 adet dişin çürük çıkmasına ilişkin RD değerini RS1=0,26 RS2=0,73
RS3=0,87 için türetiniz.

Gelen bir hasta için çekilen röntgende 1 dişin çürük çıkması veya çürük çıkmaması gibi iki
sonuç olduğundan bu durum Bernoulli RD ile tanımlanır.

Buna göre Y, Bernoulli RD olmak üzere,

1 (Çürük yok ), RS  ( p  0, 4) 
Y   şeklinde tanımlanır.
0 (Çürük var), RS  ( p  0, 4) 
3 adet dişin çürük çıkmasına ilişkin sonuç değerlendirmesi ise, 3 adet iki sonuçlu bir deneyin
yani 3 adet Bernoulli denemesinin yapılmasına eşdeğerdir. Bernoulli deneyinin n>1 sayıda
yapılması Binom dağılmış RD olarak tanımlanmaktadır.
8
 6 Nis 2024

Buna göre,
X: Binom dağılmış RD olmak üzere,
3
X   Yi ile hesaplanacaktır.
i 1
RS1=0,26 için Y1=1
RS2=0,73 için Y2=0
RS3=0,87 için Y3=0 olup

X=Y1+Y2+Y3=1+0+0=1 olarak belirlenir. Buna göre 3 adet dişin 1 tanesi çürük çıkmıştır.

5. Poisson Dağılımı
İlgilenilen olayın başlangıçtan t anına kadar ortaya çıkma sayısı ile ilgili dağılımdır.

 x .e  
P( x)  , x  0,1, 2,...
x!
Eğer t zaman aralığında, x sayıda olay meydana geldiyse, bu olaylar arasındaki sürelerin
toplamı t’ye eşit veya t’den daha küçük olacaktır. Yani,

Si: iki olay arasındaki süre olmak üzere,

x

 Si  t
i 1
olacaktır.

10
 6 Nis 2024

Si’nin parametresi λ olan Üstel Dağılıma uyduğu bilindiğine göre, x değerini (ortaya çıkan
olay sayısını) belirleyebilmek için,
r

 Si  t
i 1
olacak sayıda, Si (olaylar arası süre) türetilir.

r 1 r

 Si  t  Si
i 1 i 1
kuralını sağlayacak olay sayısı X=r-1 ile X, RD
değeri belirlenir.

11

ÖRNEK:
X(t), 1 saat içinde bankaya gelen müşteri sayısı olup,
X(t)~POIS(4) dağılmış bir RD’dir. (λ=4)

Verilen RS’leri kullanarak 2 saatlik süre için ‘’bankaya gelen müşteri sayısı RD değerini
(Poisson dağılmış RD değerini)’’ türetiniz ( X(2)=? ).

Müşteri gelişleri Poisson ise, gelişler arası süreler Üstel dağılır.

Ti: Gelişler arası süre olmak üzere,

Ti~EXPO(1/ λ) dağılır. Buna göre Ti~EXPO(1/ 4) → Ti~EXPO(0,25) şeklinde tanımlanır.

12
 6 Nis 2024

1
Ti   ln(1  RSi )  0, 25ln(1  RSi ) şeklinde yazılır.

Ti, (i-1). geliş ile i. geliş arasındaki süreyi göstermektedir.
Ai: i. Gelişin zamanı olmak üzere,
i
Ai   Tk şeklinde yazılır.
k 1
i RSi Ti (saat) Ai (Saat)
1 0,971 0,881 0,881 2 saatlik süre içerisinde 4 geliş
2 0,687 0,290 1,171 olmuştur. 5. geliş, 2 saatten sonra
gerçekleşmiştir.
3 0,314 0,094 1,265
4 0,752 0,349 1,614 Buna göre X(2)=4 ‘tür.
5 0,830 0,443 2,057
13