ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

EEM 256 - GÜÇ ELEKTRONİĞİ

LABORATUVARI
DENEY FÖYÜ

Dr. Öğr. Üyesi Göksu GÖREL

Çankırı 2020
MATLAB / Simulink Programının Tanıtılması

1. Programın Çalıştırılması

2. Simulink Kütüphanesinin Tanıtılması

3. Ders Kapsamında Sıklıkla Kullanılan Bloklar
Kazanç: Bu bloğa gelen giriş sinyali bir
kazanç (sayısal bir değer) ile çarpılır.
Mux: Sonlu sayıda skaler giriş sinyallerini bir
çıkış sinyali matrisi üretecek tarzda birleştiren
bloktur. Giriş sayısı, blok parametre
ayarlarından arttırılabilir.
Görüntüleme: Skaler veya vektör sinyallerini
osiloskoptakine benzer tarzda grafik olarak
gösteren bloktur.

AC Kaynak: Sinüzoidal bir AC kaynağı bu

blok yardımıyla oluşturulur.

DC Kaynak: DC bir kaynak bu blok

yardımıyla oluşturulur.

Gerilim ölçümü: Gerilimi ölçen bloktur.

Akım ölçümü: Akımı ölçen bloktur.

Seri RLC kolu: R, L, C, RL, RC, LC veya

RLC elemanları bu blok yardımıyla seçilir.

Diyot: Diyot elemanını gösteren bloktur.

Tristör: Tristör elemanını gösteren bloktur.

Mosfet: Mosfet elemanını gösteren bloktur.

Powergui: Powergui bloğu, simülasyonu

herhangi bir başlangıç koşulundan başlatmak
için başlangıç durumlarını değiştirmenizi
sağlar.
Deney No : 1
Deney Adı : Tek Fazlı Tam Dalga (Köprü) Doğrultucu

1. Deneyin Amacı

Deneyin başlıca amaçları;

 Kontrollü doğrultucuların çalışma karakteristiğinin anlaşılması,
 Kontrollü doğrultucuların performans parametrelerinin hesaplanabilmesi,
 Kontrolcü doğrultucuların tasarımının analiz edilmesi ve
 Kontrollü doğrultucuların performansının simülasyon programları ile analiz
edilebilmesinin ölçümüdür.

2. Teorik Bilgiler

Tam kontrollü doğrultucularda devre üzerindeki her bir anahtar kontrollüdür. Tam kontrollü
olarak adlandırılmasının sebebi yarı kontrollü doğrultuculardan farklı olarak anahtarların
diyotlar yerine tristörlerden oluşmasıdır. Şekil 1.1’ de tek fazlı tam dalga doğrultucuların
devresi gösterilmiştir.

Şekil 1.1 Tek Fazlı Tam Dalga (Köprü) Doğrultucu

Şekil 1.1’ de görülen tam kontrollü köprü doğrultucu devresine göre, T1-T4 tristörleri ve T2-
T3 tristörleri kendi içlerinde birlikte çalışır. ωt = α anında T1 ve T4 tristörleri ateşlenir ve ωt =
π anına kadar bu tristörler iletimde kalır. T2 ve T3 tristörleri ωt = π+α’ ya kadar
ateşlenmeyeceği için, eğer yük indüktif ise T1 ve T4 tristörleri kesim durumuna geçmeyip
yük akımını taşımaya devam edecekler ve T2 ve T3 diyotlarının açılma anına kadar da negatif
gerilimi çıkışa ileteceklerdir. ωt = α anında T2 ve T3 tristörleri ateşlenerek iletime
başlayacaklardır. Tristörlerin iletim periyotlarıyla birlikte gösterimi aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.

Şekil 1.2 Tristör İletim Periyodu

Şekil 1.2’ ye göre yük akımının süreksiz olduğu görülmektedir. Bu sebeple devredeki hiçbir
anahtarın iletimde olmadığı zaman dilimleri vardır. Sürekli yük akımı olması durumunda
akım, T1-T4 tristörleri tarafından diğer tristör çifti ateşlenene kadar taşınacaktır. Bu durumda
da akımın sürekliliği sağlanırken ortalama gerilim azalacaktır. α’dan π’ye kadar olan periyotta
gerilim ve akım pozitiftir yani güç şebekeden yüke doğru akmaktadır. Bu durumda devre
“doğrultma” durumundadır denir. Gerilimin π’den sonraki negatif kısmında ise akım yine
pozitiftir. Güç yükten kaynağa akar. Bu konumda da devre “evirici” modunda çalışıyor denir.
Tam kontrollü köprü doğrultucu için, gerekli formülizasyon aşağıdaki tabloda verilmiştir.

2Vm Ortalama gerilim

V ort = cos α
π
Vm Etkin gerilim
V RMS = =V
√2 s
 [ ]
−(
R
)π / ω Kalıcı durum yük akımı
√2 V s −sin ( α −θ )−sin (α −θ)e L
−E
IL = R
0
Z −(
L
)π / ω R
1−e

[ ]
1 /2
π +α Tristör akımı
1
I R=
2π
∫ 2
i d (ωt)
L
α

I RMS= √ 2 I R Etkin çıkış akımı

π +α
1 Ortalama tristör akımı
I A=
2π
∫ i L d (ωt )
α

I dc =2 I A Ortalama çıkış akımı

[ ] Kritik tetikleme açısı

−(π / tan(θ))
−1 1−e x
α c =θ−sin −(π / tan(θ))
1+ e cos (θ)

3. Deneyin Yapılışı

Şekil 1.3 Tek Fazlı Tam Köprü Doğrultucu Deney Devresi

Şekil 1.3’ de verilen devrede tek fazlı tam köprü doğrultucu L= 6.5 mH, R= 0.5 Ω ve E= 10V
değerlerinde RL yüklüdür. 60 Hz’deki giriş geriliminin etkin değeri V s= 120 V’dur.
Verilenlere göre;

a) ωt = α = 600 iken I L yük akımını 0

b) I A ortalama tristör akımını

c) I R etkin tristör akımını,
 d) I RMS etkin çıkış akımını
e) I dc ortalama çıkış akımını
f) α c ktirik tetikleme açısını
g) V ort değerini
h) V RMS değerini bulunuz.
i) α = 1200 için aşağıdaki tabloda istenilen değerleri hesaplayarak doldurunuz. Tüm
şıklar için yaptığınız matematiksel hesaplamaları göstermeniz beklenmektedir.
j) Devreyi (α = 600 değerleri için) MATLAB Simulink ortamında kurarak teorik olarak
bulduğunuz sonuçları grafiksel olarak “Simülasyon Sonuçları” kısmında gösteriniz.

α = 600 için
V ort =¿
V RMS =¿
I L =¿
0

I R =¿
I RMS=¿
I A=¿
I dc =¿
α c =¿
α = 1200 için
V ort =¿
V RMS =¿
Z=¿
θ=¿
ωt=¿

4. Simülasyon Sonuçları

Devreyi (α = 600 değerleri için) MATLAB Simulink ortamında kurarak aşağıda istenen
grafikleri gösteriniz. Simülasyon sonuçlarını, teorik model ile kıyaslayarak doğruluğunu
gösteriniz. (Kaynak sample time 0.00001 ve simülasyon süresi 0.05 alınmalıdır.)

(a) Yük akım grafiği

(b) Yük gerilim grafiği
(c) a ve b şıkları için grafiğin dalgalanma yaptığı aralığı gösteriniz.
 (d) Giriş kaynak akım grafiği
(e) α = 600 , α = 900 ve α = 1200 için ortalama yük gerilim grafiğinin nasıl değiştiğini
çizdirerek yorumlayınız.

NOT: İstenen tüm simülasyon sonuçlarında grafik eksenleri okunur biçimde olmalıdır.
Ayrıca simülasyonlarda elde edilen periyodik sonuçların değerlendirilebilmesi için açık ve
net bir şekilde birkaç periyodun gösterilmesi gereklidir.

5. 3 Fazlı Tam Dalga Doğrultucu Simülasyonu

Aşağıda MATLAB Simulink dosyası verilen 3 fazlı tam dalga doğrultucu devresinin
simülasyonlarını yaparak elde ettiğiniz sonuçları çizdiriniz.

Şekildeki 3 fazlı tam dalga doğrultucu devresinde R=200Ω değerlerine sahiptir. Giriş gerilimi
V=55V 60Hz’dir ve kaynaklar arasında 120⁰ faz farkı vardır. (Kaynak sample time 0.00001
ve simülasyon süresi 0.05 alınmalıdır.)