ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η Αφηγηματική Ψυχοθεραπεία είναι ένα διαρκώς εξελισσόμενο σώμα γνώσης και

δεξιοτήτων για την ανταπόκριση σε αντιξοότητες που επηρεάζουν άτομα,
οικογένειες, ομάδες και κοινότητες. Οι ιδέες και τρόποι εργασίας που
περιγράφονται εδώ, εισήχθησαν στην ψυχοθεραπεία αρχικά από τον Michael White
και τον David Epston.
Η Αφηγηματική θεραπεία και Κοινοτική πρακτική αντλεί την έμπνευσή της από το
κίνημα του κοινωνικού κονστρουξιονισμού (Gergen), Μεταμοντέρνες τοποθετήσεις
στην φιλοσοφία (Foucault, Derrida), εξελίξεις στην πολιτισμική ανθρωπολογία και
την κοινωνιολογία (Myerhoff, Geertz, Bruner, Goffman), τρίτο κύμα φεμινιστικών
θεωριών κα.
Έχει σημαντική επιρροή σε τομείς όπως η ψυχική υγεία, εκπαίδευση, επιχειρήσεις,
ακτιβισμός & κοινωνική δικαιοσύνη. Ασκείται σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως και
στην Ελλάδα, από πιστοποιημένους αφηγηματικούς θεραπευτές.
Πρόκειται για μια κριτική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία, που κατανοεί την
πραγματικότητα ως σχεσιακά και κοινωνικά κατασκευασμένη. Επιδιώκει μέσα από
συγκεκριμένες πρακτικές να αναδείξει τις σχέσεις δύναμης & εξουσίας οι οποίες
παράγουν ή συντηρούν τα προβλήματα των ανθρώπων, να αποδομήσει κυρίαρχους
κοινωνικούς λόγους και να αμφισβητήσει την προνομιακή θεμελιακή γνώση στη
θεραπεία και τον κόσμο.
Η Αφηγηματική Θεραπεία βασίζεται στην αντίληψη ότι οι άνθρωποι, καθώς
αλληλεπιδρούν, πλάθουν ιστορίες για τη ζωή τους και κατασκευάζουν νοήματα
μέσα από αυτές. Οι ιστορίες καθορίζουν την δημιουργία πεποιθήσεων για τον
εαυτό, τη ζωή, τους άλλους, τα προβλήματα και έχουν αισθητά αποτελέσματα στον
τρόπο που βιώνουμε τις σχέσεις μας και τον κόσμο. Οι αφηγήσεις αποτελούν τον
τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι δηλώνουν τον εαυτό τους, αλλά και τον τρόπο με
τον οποίο αναδιαμορφώνεται ο εαυτός.
Η αφηγηματική ψυχοθεραπεία είναι μία αναγνωρισμένη θεραπευτική μέθοδος που
έχει επηρεάσει ριζικά τη γενικότερη συζήτηση και πρακτική στην ψυχοθεραπεία.
Είναι μία εξέλιξη των Συστημικών Θεραπειών, κατά άλλους κομμάτι της Συστημικής
Θεραπείας και κατά άλλους ένα βήμα πέρα από αυτήν. Διαμορφώθηκε από την
ομάδα του Michael White, αυστραλού ψυχοθεραπευτή και του David Epston,
νεοζηλανδού ψυχοθεραπευτή. Είναι μία θεραπεία που εντάσσεται στην
κονστρουξιονιστική παράδοση της ψυχοθεραπείας.
Η αφηγηματική πρακτική έχει τη ζεστασιά της πρακτικής του Rogers αλλά και την
ισχυρή δυναμική αλλαγής που φέρει η επικέντρωση στις λύσεις.
Μειώνοντας την ενοχή ή την κατάκριση δίνεται χώρος για ανάληψη υπεύθυνης
στάσης/δράσης απέναντι σε ένα ευρύ πεδίο παραγόντων που τροφοδοτούν το
πρόβλημα. Είναι μία ψυχοθεραπευτική πρακτική που αποφεύγει συνειδητά την
ένταξη της προσωπικότητας του ανθρώπου σε νόρμες / καλούπια και βοηθά τον
ενδιαφερόμενο να συνδεθεί με τις αξίες του, τα αποθέματά του καθώς και με τους
σημαντικούς άλλους της ζωής και της ιστορίας του.
Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί τις συνθήκες για μια επαναδιήγηση της τρέχουσας
ιστορίας του, της παρελθούσας ιστορίας του και των μελλοντικών του δυνατοτήτων,
μία επαναδιήγηση η οποία είναι θεραπευτική. Έτσι, διαμορφώνεται η δυνατότητα
να προχωρήσει το άτομο προς τις προτιμώμενες κατευθύνσεις της ζωής του αλλά
και δημιουργεί εναλλακτικούς τρόπους συνομιλίας / σχέσης του ατόμου με το
περιβάλλον του.
Η πρακτική της, ακριβώς επειδή δίνει έμφαση σε διαφορετικούς τρόπους
συνομιλίας/σχέσης των ανθρώπων, είναι επίσης ιδανική για την εργασία με
μεγαλύτερες συλλογικότητες ανθρώπων που ξεκινούν από ομάδες και φτάνουν
μέχρι ολόκληρες κοινότητες.
Η Αφηγηματική θεραπεία και Κοινοτική πρακτική αντλεί την έμπνευσή της από το
κίνημα του κοινωνικού κονστρουξιονισμού (Gergen), Μεταμοντέρνες τοποθετήσεις
στην φιλοσοφία (Foucault, Derrida), εξελίξεις στην πολιτισμική ανθρωπολογία και
την κοινωνιολογία (Myerhoff, Geertz, Bruner, Goffman), το τρίτο κύμα φεμινιστικών
θεωριών κ.α. Εντάσσεται στις συνεργατικές θεραπείες δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση
στην ισότιμη σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου και διαμορφώθηκε από
την ομάδα του Michael White, Αυστραλού ψυχοθεραπευτή και του David Epston,
Νεοζηλανδού ψυχοθεραπευτή.
Η Αφηγηματική Θεραπεία ασκείται από εξειδικευμένους αφηγηματικούς
θεραπευτές σε όλο τον κόσμο, όπως και στη χώρα μας και έχει ένα ευρύ φάσμα
δράσης και εφαρμογής, όπως η ψυχική υγεία, οι επιχειρήσεις, η εκπαίδευση και οι
συλλογικές κοινωνικές δράσεις (ακτιβισμός). Στον παρακάτω επισυναπτόμενο
σύνδεσμο μπορείτε να απευθυνθείτε στο Ινστιτούτο Αφηγηματικής Θεραπείας και
Κοινοτικής Πρακτικής στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να αναζητήσετε περαιτέρω
πληροφορίες για τις δράσεις της Αφηγηματική θεραπείας στην Ελλάδα.
Η Αφηγηματική Θεραπεία παρέχει μία κριτική και αναστοχαστική ματιά στις
επικρατούσες απόψεις της σύγχρονης ψυχοθεραπείας που θέλουν το άτομο να
αποτελείται-δομείται από συγκεκριμένα και κληρονομήσιμα χαρακτηριστικά και
κατανοεί την πραγματικότητα ως σχεσιακά και κοινωνικά κατασκευασμένη. Στόχος
της Αφηγηματικής Θεραπείας αποτελεί η ανάδειξη των σχέσεων δύναμης και
εξουσίας οι οποίες παράγουν, συντηρούν ή διαιωνίζουν τα προβλήματα των
ανθρώπων, η αποδόμηση των κυρίαρχων κοινωνικών λόγων που οδηγούν στην
παθολογικοποίηση του ατόμου και στην καλλιέργεια μίας στάσης παθητικότητας
και η αμφισβήτηση των προνομιακών θεμελιακών γνώσεων στη θεραπεία και τον
κόσμο. Μέσω των παραπάνω οι θεραπευόμενοι σε συνεργασία με τον θεραπευτή
προχωρούν στην συν-κατασκευή νέων νοημάτων για τη ζωή τους απαλλαγμένων
από την παντοδυναμία των κυρίαρχων και εσωτερικευμένων προβληματικών
αφηγήσεων για τη ζωή τους.

Michael White ήταν ένας ψυχοθεραπευτής του τέλους του 20ου αιώνα που
ανέπτυξε τη διαδικασία της αφηγηματικής θεραπείας.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ
Ο Μάικλ Γουάιτ γεννήθηκε στην Αδελαΐδα της
Νότιας Αυστραλίας το 1948. Ξεκίνησε την
επαγγελματική του σταδιοδρομία δουλεύοντας με
δόκιμους και δικαιούχους κοινωνικής πρόνοιας και
ολοκλήρωσε το προπτυχιακό του πτυχίο στην
κοινωνική εργασία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας
Αυστραλίας το 1979.

Ο White άρχισε να εργάζεται στο Νοσοκομείο Παίδων της Αδελαΐδας ως

ψυχιατρικός κοινωνικός λειτουργός. Ο White ήταν συντάκτης του περιοδικού
Australian Family Therapy Journal και το 1983, ο White ίδρυσε το Dulwich Centre, με
εξειδίκευση στην οικογενειακή θεραπεία. Ο Γουάιτ και ο συνάδελφος και φίλος του,
Ντέιβιντ Έπστον, ανέπτυξαν την αφηγηματική θεραπεία με βάση την άποψη ότι οι
άνθρωποι είναι ξεχωριστοί από τα προβλήματά τους. Η αφηγηματική θεραπεία
υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι είναι ικανοί να βελτιώσουν τη ζωή τους και ότι η
θεραπεία είναι μια συλλογική προσπάθεια μεταξύ θεραπευτή και πελάτη.
Αντλώντας από την εμπειρία του στη δουλειά με θύματα τραυμάτων και με τη
χρήση αφηγηματικής θεραπείας, ο White διευκόλυνε την επίλυση συγκρούσεων και
την επανένωση ομάδων, όπως οι Αβορίγινοι της Αυστραλίας, που θρηνούσαν για
την απώλεια της γης τους. Ο Γουάιτ μοιράστηκε επίσης την τεχνική του σε όλο τον
κόσμο και οι ιθαγενείς κοινότητες στον Καναδά μπόρεσαν να συμβιβαστούν μετά
από χρόνια διαφωνιών γης. Ο Γουάιτ ίδρυσε το Κέντρο Αφηγηματικής Θεραπείας
της Αδελαΐδας στο Οντάριο του Καναδά το 2008, λίγο πριν από τον ξαφνικό θάνατό
του από καρδιακή προσβολή.

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Ο White και ο Epston ανέπτυξαν την αφηγηματική θεραπεία τη δεκαετία του 1980.
Αντί να ενεργούν ως πάροχοι θεραπείας, οι επαγγελματίες της αφηγηματικής
θεραπείας χρησιμεύουν ως συνεργάτες του πελάτη στη δημιουργία μιας συνεκτικής
αφήγησης της ζωής του/της. Ο θεραπευτής θέτει ερωτήσεις που έχουν σχεδιαστεί
για να προκαλέσουν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με συναισθήματα,
αισθήσεις και συγκεκριμένα γεγονότα. Οι επαγγελματίες της αφηγηματικής
θεραπείας υποστηρίζουν ότι οι ζωές των ανθρώπων διαμορφώνονται από τις
εμπειρίες τους και ότι οι ταυτότητες των ανθρώπων είναι προϊόν των δικών τους
μοναδικών ιστοριών. Μέσω της αφήγησης, οι πελάτες μπορούν να αποκτήσουν μια
καλύτερη, αντικειμενική εικόνα της ζωής τους και είναι λιγότερο πιθανό να δουν
τους εαυτούς τους ως παθητικούς παρατηρητές της ζωής τους.

Η αφηγηματική θεραπεία είναι μια μη παθολογοποιητική θεραπεία που στοχεύει

στη διερεύνηση των επιπτώσεων που έχουν τα προβλήματα στη ζωή ενός ατόμου
αντί να χαρακτηρίζει το άτομο ως το πρόβλημα. Ο θεραπευτής βοηθά τον πελάτη να
παρατηρήσει και να διαμορφώσει συγκεκριμένα θέματα ζωής. Για παράδειγμα, εάν
ένας πελάτης έχει ιστορικό ραντεβού με επικίνδυνους συντρόφους, ο θεραπευτής
μπορεί να βοηθήσει τον πελάτη να παρατηρήσει το μοτίβο των πρώιμων
προειδοποιήσεων που αγνοούνται. Η αφηγηματική θεραπεία χρησιμεύει επίσης ως
ένας τρόπος για να διευκρινιστούν οι αξίες και τα συναισθήματα ενός ατόμου.
Μέσω της αφήγησης της ιστορίας του, ο πελάτης εκφράζει αξίες που βοηθούν τον
θεραπευτή να καταλάβει πώς και τι σκέφτεται και αισθάνεται ο πελάτης.
Σε ορισμένες μορφές αφηγηματικής θεραπείας, ο θεραπευτής προσκαλεί
«εξωτερικούς μάρτυρες» να δουν τον πελάτη να λέει την ιστορία. Μπορεί να είναι
προηγούμενοι πελάτες ή φίλοι του τρέχοντος πελάτη και προσφέρουν τις δικές τους
προοπτικές και ιδέες για την αφήγηση, τα θέματα και τα προβλήματα του ατόμου.
Ο θεραπευτής παίρνει συνέντευξη από τους μάρτυρες μετά την αφήγηση της
ιστορίας του πελάτη και αυτή η συνέντευξη χρησιμεύει για να βοηθήσει τον πελάτη
και τον θεραπευτή να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις σχετικά με τα
επαναλαμβανόμενα θέματα στην ιστορία του πελάτη.
Αν και η αφηγηματική θεραπεία παραμένει δημοφιλής, έχουν γίνει λίγες εμπειρικές
μελέτες σχετικά με την πρακτική, επομένως η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα
και η επιστημονική της εγκυρότητα είναι άγνωστες.

Ντέιβιντ Έπστον
School of Social Practice, UNITEC Institute of
Technology/The Family Therapy Centre, Auckland,
Νέα Ζηλανδία
Ο David σπούδασε στα πανεπιστήμια του Auckland
(ανθρωπολογία), της Βρετανικής Κολομβίας
(κοινωνιολογία), του Εδιμβούργου (κοινοτική
ανάπτυξη) και του Warwick (κοινωνική
εργασία/οικογενειακή θεραπεία). Είναι ο
συνδιευθυντής του The Family Therapy Center και
της θυγατρικής σχολής του North Dakota State
University (.καθένας στη Σχολή Κοινωνικών Σπουδών, UNITEC Institute of
Technology στο Auckland της Νέας Ζηλανδίας.delete) Έχει πραγματοποιήσει θέσεις
επισκέπτη καθηγητών σε διάφορα πανεπιστήμια. Μαζί με τον Μάικλ Γουάιτ,
συνδημιούργησε αυτό που έγινε γνωστό ως «αφηγηματική θεραπεία και κοινοτική
εργασία». Οι πιο γνωστές δημοσιεύσεις του είναι οι White and Epston (1990),
Narrative Means to Therapeutic Ends; Freeman, Epston and Lobovits (1997), Playful
Approaches to Serious Problems: Narrative Therapy with Children and their Families
and Maisel, Epston and Borden (2004), Biting The Hand That Starves You: Inspiring
Resistance to Anorexia/Bulimia, Marsten, Epston και Markham (2016), Narrative
Therapy in Wonderland: Connecting with Children's Imaginative Know-how, και
NiaNia, Bush and Epston (2017), Collaborative and Indigenous Mental Health
Therapy: Taitaohono: Stories of Maori Healing and Psychiatry μαζί με άλλες
συλλογές εγγράφων και κεφάλαια του βιβλίου. Του έχει απονεμηθεί επίτιμος
διδάκτορας στα ανθρωπιστικά γράμματα (1996) και μια «διακεκριμένη συμβολή
στη θεωρία και πρακτική της οικογενειακής θεραπείας» από το περιοδικό Family
Therapy της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας (2002) και την Αμερικανική
Ακαδημία Οικογενειακής Θεραπείας (2007).
Είναι επίσης ο ιδρυτικός συντάκτης του JOURNAL OF NARRATIVE FAMILY THERAPY
(Μετονομασμένος JOURNAL OF CONTEMPORARY NARRATIVE THERAPY)
www.journalnft.com