UNIVERSITETI : “ALEKSANDËR MOISIU ’’ DURRËS

FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE- MASTER PROFESIONAL

DEPARTAMENTI I MJEKSISË

DEGA INFERMIERI KIRURGJIKALE

PUNIM DIPLOME
TITULLI I TEMES :

Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror.

Punoi: MALVINA VERJONI

Pedagogu udheheqes : VIOLETA ZANAJ

VITI AKADEMIK 2012-2014

1
 Mirënjohje
Mirënjohja dhe falenderimi shkon për të gjithë
pedagogët e universitetit “Aleksander Moisiu”,
Durrës. Në saj të profesionalizmit të tyre dhe
përkushtimit për të përcuar njohuri, kam arritur deri
në diplomim.

2
Titulli : Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror.

QELLIMI

Mësimi dhe perfeksionimi I dijeve në lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e
nivelit të kujdesit infermieror për pacientët me kancer të kolonit.

OBJEKTIVAT

1. Identifikimi I shkaqeve dhe faktorëve rriskues për kancerin e kolonit.

2. Të tregojmë listën e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese për kancerin e kolonit.
3. Identifikimi I opsioneve të trajtimit për pacientët me kancer të kolonit.
4. Përmirësimi I punës në lidhje me këta pacientë.
5. Rritja e interesit për të bërë analizat dhe kontrollet e duhura për të arritur më pas që të
kapet në kohë semundja dhe si rrjedhojë edhe të shërohet më lehtë.
6. Rritja e motivacionit për të besuar se mund ta mposhtin sëmundjen duke e luftuar me
forcë atë .
7. Ndjekja intensive dhe adekuate e këtyre pacientëve.
8. Njohja nga ana teorike dhe praktike sa më e mirë e këtyre nozologjive për parandalimin e
kancerit të kolonit.

3
PERMBAJTJA

HYRJA……………………………………………………………………………………………..

KAPITULLI 1……………………………………………………………………………………...

1.1 Epidemiologjia…………………………………………………………………………………
1.2 Etiologjia ;faktorët rriskues…………………………………………………………………
1.3 Fizpatologjia…………………………………………………………………………………...
1.4 Klasifikimi I kancerit të kolonit sipas stadeve………………………………………………
1.5 Klinika…………………………………………………………………………………………
1.6 Komplikacionet………………………………………………………………………………...
1.7 Ekzaminimet…………………………………………………………………………………
1.8 Diagnostikimi…………………………………………………………………………………..
1.9 Parandalimi I kancerit të kolonit…………………………………………………………….
1.10 Trajtimi………………………………………………………………………………………..

Kapitulli 2

2.1 Materiali dhe metodika…………………………………………………………………………

2.2 Rezultatet dhe diskutimet e kryera……………………………………………………………...

Kapitulli 3

3.1 Kujdesi infermieror në kancerin e kolonit

3.2 Kujdesi infermieror në rast kolostomie si pasojë e kancerit të kolonit………………………
3.3 Etapat e kujdesit infermieror……………………………………………………………………
3.4 Edukimi shendetësor dhe kujdesi në shtëpi………………………………………………….
3.5 Rezultatet e pritshme…………………………………………………………………………...
3.6 Rekomandime dhe udhëzime…………………………………………………………………..

Kapitulli 4

4.1 Rezultatet e pritshme…………………………………………………………………………

Konkluzionet ………………………………………………………………………………………

Bibliografia ………………………………………………………………………………………

4
ABSTRAKTI

Kjo temë është marë në studim jo vetëm për faktin që ky kancer është ndër kanceret me
vdekshmëri të lartë në botë por edhe për nevojën e ndërgjegjësimit të popullatës në mënyrë që të
mundësojmë parandalimin e tij.

Është punuar dhe studiuar që nga faktorët e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke
vëzhguar e ndjekur pacientët e shtruar në Repartin e Kirurgjisë në spitalin e Tiranës. Pacientëve
u janë marë të dhëna të rëndësishme dhe u është dhënë kujdesi infermieror I nevojshëm dhe në
këtë mënyrë ne kemi arritur në disa përfundime të rëndësishme.

1- Ca I kolonit është sëmundje shumë e shpeshtë që është vërejtur më shumë në femra se në

meshkuj.
2- Gjatë kujdesit infermieror ka shumë rëndësi aplikimi I terapisë dhe kujdesi ndaj plagës dhe
në vecanti ndaj kolostomisë kur ajo është prezente.
3- Diagnostikimi I hershëm është mënyra më efikase për parandalimin e Ca të kolonit.
4- Është shumë e rëndësishme që të bëhet ndjekja në vazhdimësi e pacientëve dhe t’u jepen
këshilla në lidhje me kujdesin në vazhdimësi.

FJALET KYCE

Kancer – rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave.

Polipe – tumore beninje ( jokanceroze)

Metastaza – përhapje e qelizave kanceroze në organet e tjera të organizmit.

Kolostomia – ësht një hapje e zorrës së trashë jashteëbarkut në formën e një stome.

Stoma –është një gojëz (vrimë)që shërben për nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra.

5
HYRJE

Cfarë është kanceri?

Kanceri është një grup me më shumë se 200 sëmundjë të ndryshme që prekin të gjitha indet dhe
organet e organizmit. Ato ndikojnë në njësinë bazë të trupit, qelizës. Kanceri ndodh kur qelizat
bëhen jo normale dhe ndahen pa kontroll. Shumëzimi neoplazik fillon në mënyrë spontane dhe
nuk I shërben asnjë qëllimi . Si gjithë organet e tjera të trupit edhe koloni dhe rektumi janë të
formuara nga shumë tipe qelizore. Normalisht ,qelizat prodhohen me shumicë vetëm kur trupi ka
nevojë për to . Në qoftë se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kanë nevojë formohet një masë
indi, shtresë e quajtur rritje ose tumor. Tumoret mund të jenë beninj ose malinj. Tumoret
beninje janë jo kanceroze,rriten ngadalë dhe nuk përhapen tek pjesët e tjera të trupit.Tumoret
malinje janë kanceroze ,rriten me shpejtësi,në formën e masave të crregullta dhe indi tumoral
depërton në thellësi të indeve fqinje në formën e rrënjëve. Me kalimin e kohës ,një pjesë e
qelizave shkëputen nga masa tumorale “mëmë”, futen në qarkullimin e gjakut ose të limfës dhe
transportohen në inde ose organe të tjera. Kjo përhapje në organet e tjera quhet metastazë .

Kanceri I kolonit

Kanceri kolorektal është një sëmundjë ku qelizat normale mukozale të kolonit ose rektumit
fillojnë të ndryshojnë ,fillojnë të rriten në mënyrë të pakontrollueshme dhe nuk e ndalojnë rritjen
e tyre. Këto ndryshime zakonisht marrin vite të zhvillimit ,megjithatë në disa raste të sëmundjeve
trashëguese ,ndryshimi mund të ndodhë brenda muajit dhe vitit. Që të dy faktorët gjenetikë dhe
rrethues mund ëe shkaktojnë ndryshimin. Fillimisht,qelizat shfaqen në rritje si tumore beninje (
jokanceroze) që quhen polipe që me kalimin e kohës mund të kthehen në tumore
malinje(kanceroze). Nëse nuk trajtohet ose hiqet një polip mund të bëhet potencialisht kërcënues
për jetën,pasi kanceri kolorektal mund të përhapet dhe dëmtojë (metastazojë) indet e afërta dhe
organet.

6
Anatomia

Koloni është pjesë e sistemit tretës të trupit. Sistemi tretës largon dhe përpunon lëndët
ushqyese(vitaminat,mineralet,karbohidratet, yndyrnat,proteinat dhe ujin) dhe ndihmon në
eleminimin e mbeturinave jashtë trupit. Sistemi tretës I poshtëm është I formuar nga
esofagu,stomaku,zorra e hollë dhe zorra e trashë . Zorra e trashë është e përbërë nga këto pjesë:

1. Cekumi – apo zorra e verbër

2. Kolon ascendens (zorra ngjitëse)
3. Kolon transverses (zorra transversal)
4. Kolon descendens (zorra zbritëse)
5. Kolon sigmoideum (në formën e gërmës S)
6. Rectum (zorra e drejtë)
Dhe kanali anal I cili përfundon me anusin

Figura 1.Anatomia e kolonit

7
KAPITULLI 1

1.1 Epidemiologjia

Kanceri I kolonit dhe rektumit është shkaku I tretë kryesor I kancerit në meshkuj dhe shkaku I
katërt kryesor I kancereve tek femrat. Frekuenca e kancerit kolorektal është I ndryshëm nëpër
botë. Ai është I zakonshëm në vendet perëndimore dhe është I rrallë në Azi dhe Afrikë. Në
shtetet ku njerëzit kanë adaptuar dietën e vendeve perëndimore,incidenca e kancerit kolorektal
është rritur. Ai është I barabartë në të dy gjinitë si në meshkuj dhe në femra deri në 148,810 raste
diagnostikohen në 2008,dhe nga një vlerësim 49,960 njerëz do të vdesin nga kjo sëmundje. Ai
është gjithashtu një ndër më të shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund të zhvillohen nga
polipet që mund të hiqen përpara se ato të bëhen kanceroze. Kanceri I kolonit është 90% I
mjekueshëm kur zbulohet herët.

1.2 Etiologjia; Faktorët rriskues

Shkaqet e sakta të kancerit kolorektal janë të panjohura por, mund të përmendim faktorët
rriskues që perfshijnë:

Stili i jetes

Semundjet e
Faktoret zorres
gjenetike

Mosha

1. Mosha

Mosha është një faktor rriskues në zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe më te
rriskuar janë pacientët mbi 50 vjec.

8
 2. Faktorët gjenetik

Një person me sfond gjenetik është një faktor I rëndësishëm, faktor rrisk në kancerin e kolonit.
Përafërsisht 20 % e kancereve janë të lidhur me një histori familjare të kancerit të kolonit.
Dhe 5% e kancereve të kolonit janë për shkak të trashëgimit të sindromës së kancerit të kolonit.
Sindromi I kancerit të kolonit I trashëguar është crregullim ku pjesëtarët e afërt familjarë kanë
trashëguar defektin gjenetik shkaktarë të kancerit nga një ose të dy prindërit. Dihet se
kromosomet përmbajnë informacion gjenetik dhe trashëgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik që con në formimin e polipeve të kolonit dhe më vonë të kancerit të
kolonit.
Është I mundur të trashëgohet rreziku për t’u sëmurë nga tumori kolorektal në qoftë se ,tek
familjarët e vëtetë janë manifestuar disa sëmundje që predispozojnë në formimin e tumoreve
intestinal. Ku ndër të cilat përmendim:

 A .Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis).

Është një sindrom I kancerit të kolonit të trashëguar ,ku pjesetarët e afërt familjarë zhvillojnë
një pafundësi polipe të kolonit (100.000 – 1.000.000) duke filluar të zhvillohen që në moshë të
vogël dhe pas disa vjetësh ,zakonisht rreth moshës 10-20 vjec që po të mos zbulohet herët dhe
të trajtohet (hiqen polipet e kolonit) herët, një person I prekur nga sindromi I polipit familjar
është pothuajse I sigurt të zhvillojë kancer të kolonit nga këto polipe. Kanceret zakonisht
zhvillohen në moshën 40 vjec. Këta pacientë janë gjithashtu në rrezik të shfaqjes së një kanceri
tjetër në gjendrën tiroide ,stomak etj.

 B. Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous

polyposis).

Është një version I lehtë I FAP. Pjesëtarët e prekur zhvillojnë më pak se sa 100 polipe të
kolonit. Megjithatë,ata janë akoma në rrezik shumë të lartë të shfaqjes së kancerit të kolonit në
moshat e reja. Ata janë gjithashtu në rriskun e të paturit polipe në stomak dhë në duoden.

 C. Karcinoma e trashëgueshme e kolonit me bazë jopolipoze HNPCC(hereditary

nonpolyposis colon cancer).
Është një sindrom I trashëguar I Ca të kolonit ku pjesëtarët e afërt të familjes mund të zhvillojnë
polipe dhe kancere të kolonit,zakonisht në kolonin e drejtë ,,rreth moshës 30-40 vjecare. Disa
pacientë me HNPCC gjithashtu janë në rrezik të shfaqjes së kancerit të mitrës,kancerit të
stomakut,ovareve,ureterëve dhe traktit biliar.
 D. MYH polyposis syndrome
Është një syndromë I trashëguar I kancerit të kolonit I zbuluar kohët e fundit. Në mënyrë tipike
pjesëtarët e afërt zhvillojnë 10-100 polipe që ndodhen përreth moshës 40 vjecare, dhe janë në
rrezik të lartë të shfaqjes së kancerit të kolonit .

9
 3. Sëmundjet e zorreës
 A . Polipe në kolon.

Figura 2.Polipet ne kolon

Në polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret që zhvillohen në mungesë të historisë

familjare), kromozomet dëmtuese mund të gjenden vetëm në polipe dhe në kancere që
zhvillohen nga kjo qelizë. Polipet e kolonit zhvillohen kur dëmtimet e kromozomeve përsëriten
në qelizat e shtresës së brëndshme të kolonit. Normalisht, kromozomet e shëndetshme
kontrollojnë rritjen e qelizave në një mënyrë të rregullt. Kur kromozomet dëmtohen, rritja e
qelizës bëhet e pakontrollueshme dhe rezulton në mase të indit (polipet). Polipet e kolonit janë
fillimisht beninje. Pas disa viteve polipet e kolonit mund të dëmtojnë kromozomet dhe të bëhen
kancerogene.

Mundësia që një polip I kolonit të evoloje drejt një forme invazive të kancerit varet nga përmasat
e vetë polipit:
Është minimale (inferior me pak se 2%) për përmasa inferior prej 1.5cm.
Mesatare (2-10%) për përmasa 1.5-2.5cm dhe domethënëse për përmasa më të mëdha se 2.5cm.
Pas transformimit në masë kanceroze mukoza intestinale mund të paraqitet me karakteristika të
ndryshme në varësi të formës pamore me mikroskop dhe si pasojë merr emra të ndryshëm:
adenokarcinoma, ademokarcinoma mucinoze, adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze,
carcinoma (me e rralle). Pervec këtyre kanceret kolorektal mund të kenë pamjen e polipit, të nje
nyje ose të manifestohen me ulcera të mukozës.

10
 B. Ca te kolonit, rektumit.

Figura 3.Ca I kolonit

 C. Kolit ulceroz ose Morbus Crohn.

Figura 4.Koliti ulceroz

Kanceri I kolonit është një komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ. Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion të shtrësës së brëndshme të kolonit dhe rreziku për kancer beninje është
rritur pas 8-10 vite të kolitit. Rreziku për shfaqen e kancerit tek një pacient me kolit ulceroz
gjithashtu është I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj. Vlerësimet e
fundit të grumbulluara në lidhje me incidencën e kancerit të kolonit së bashku me kolitin
ulcerative janë 2.5% në 10 vite, 7.6% në 30 vite, dhe 10.8% në 50 vite.

11
 4. Stili I jeteses.
 A. Faktorët ushqyes

Figura 5.Ushqim I shpejte

Mes faktorëve rriskues lidhur me stilin e jetës <dieta> përfaqëson atë më të studiuarën. Një dietë
e pasur me përmbajtje të lartë yndyrore (që provokon në mënyrën e saj një lëshim në intestin në
sasi të madhe të acidit biliar) është në gjendje të favorizojë transformimin malinj të polipeve që
mund të jenë present në kolon. Kjo tregon që dieta e gabuar vështirë se mund të jetë I vetmi
shkaktar I tumorit të kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund të japë ndihmë negative
faktorëve të tjerë rriskues. Yndyrnat vegjetale ose të ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janë të rezikshme.
Dieta e lartë me yndyrna dhe e ulët me fibra dhe kalcium predispozon në Ca kolorektal. Prej
kohësh është vënë re se disa lloje të Ca janë të shpeshta në disa vende dhe popuj apo kontinente
të caktuara dhe të rralla në disa të tjera. Në shtetet me perqindje të lartë të Ca kolorektal,
konsumi I yndyrës nga popullata është shumë më I lartë se sa në shtetet me përqindje të ulët të
kancerit. Kanceri kolorektal p.sh. është shumë më I shpeshtë në SH.B.A, Kanada dhe vendet e
Evropës Perëndimore dhe Veriore. Përkundrazi, ky lloj kanceri është shumë më I rrallë në vendë
si: Japoni, Kili, Portugalia, Izraeli apo disa fise të Afrikës Jugore. Nga ana tjetër studimet
epidemiologjike kanë provuar se kur banorët e këtyre vendeve të fundit emigrojnë në Amerikë
ose në Evropë dhe I përshtaten mënyrës perëndimore të jetesës dhe të ushqyerjes ato sëmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me të njejtën shpeshtësi sikurse popullata tjetër vendase. Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit në shpeshtësinë e kancerit nuk lidhet me faktorët gjenetikë apo të
trashëguar, por me menyrën e jetesës dhe të ushqyerjes.
Besohet që nënproduktet ose produktet që sjell metabolizmi yndyror cojnë në formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene).
Dieta e lartë me perime dhe ushqimet me fibra si: ushqimi I thatë prej drithërash mund të clirojë
në zorrë këto kancerogjene dhe ndihmon në reduktimin e rezikut për Ca. Pra, dieta me
përmbajtje të lartë kalorike, e pasur me produkte të mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfër në
fibra (oriz, drithëra, bizele, barbunja, etj.) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal. Ushqimet e

12
pasura me fibra (orizi, dritherat, buka e zeze, makaronat, fasulet, bizelet, barbunjat, bathet etj.)
kanë veprim mbrojtës për tumoret malinje të organeve të aparatit tretës.

 B. Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet.

Figura 6.Duhani dhe lendet e demshme te tij

13
 C. Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit.

Figura 7. Dëmet e alkoolit në organizmin e njeriut,ku perfshihet dhe Ca I kolonit.

 D. Puna- Ekspozimi në disa kushte në punë si ekspozimi ndaj tretësve, materialet

zmeriluese, benzina,formaldehidet dhe disa përbërës të vecantë.

14
1.3 Fizpatologjia
Fillimisht, qelizat shfaqen në rritje si tumore beninje (jokanceroze) që quhen polipe që me
kalimin e kohës mund të kthehen në tumore malinje (kanceroze). Nëse nuk trajtohet ose hiqet një
polip mund të bëhet potencialisht kërcenues për jetën, pasi kanceri kolorektal mund të përhapet
dhe dëmtojë (metastazojë) indet e afërta dhe organet.

Figura 8.Transformimi I polipeve ne Ca.

Ai është gjithashtu një ndër më të shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund të zhvillohen nga
polipet qe mund të hiqen përpara se ata të bëhen kanceroze.

Kanceri I kolonit është 90% I mjekueshëm kur zbulohet herët. Karcinomat e zorrës së trashë
prekin gati njësoj gratë dhe burrat. Adenokarcinoma është tipi më I zakonshëm I kancerit të
zorrës së trashë. Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkallën e invadimit
ose me shpejtësinë e rritjes. Shkalla e përhapjes së tumorit në kohën e operimit është shumë e
rëndësishme për mjekun, sepse kjo lidhet ngushtë me prognozën. Ata të sëemurë që e kanë
tumorin të kufizuar në murin e zorrës ,kanë mundësi të shkëlqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
,sic del nga mbijetesa për 5 vjet në më shumë se 95 % të rasteve. Tek të sëmurët me shtrirje të
tumorit në serozë dhe në dhjamin mezenterik,jetesa për 5 vjet mbas rezeksionit është 80 %. Në
rast metastazash në limfonodula jetesa për 5 vjet ulet në 40 %, ndërsa prania e metastazave të
largëta në melci, në mushkëri,në kocka ose tru e ul jetesën 5-vjec.

15
1.4 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve

Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 në stadin IV , gjatë kësaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
përshkuar shtresat e ndryshme të murit intestinal dhe shpërndahen në limfonodulat dhe në
organet e tjera.

Figura 9.Stadet e Ca

Stadi 0 (carcinoma in situ )

Në stadin 0 semundja është në fazën

fillestare ,qelizat neoplazike janë prezente
vetëm në mukozën më të brëndshme të
kolonit. Stadi 0 përkufizohet edhe si
carcinoma in situ.

Stadi I
Në stadin e I tumori është shtrirë nga shtresa më e
brëndshme e murit të kolonit deri në shtresat e tjera të
ndërmjetme.

16
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet në stadin e II A dhe stadin e II B.
Stadi II A: Tumori është I shtrirë në shtresat e ndërmjetme të kolonit ose ka invaduar në
indet pranë kolonit ose rektumit.
Stadi II B: Tumori është përhapur përtej murit të kolonit dhe ka prekur organet pranë
dhe/ose peritoneumin.

Stadi III
Zakonisht ndahet në stadin III A,III B,III C:

Stadi III A: Tumori është shtrirë nga shtresa më e thellë e paretit të kolonit deri në
shtresat e ndërmjetme dhe ka vërshuar deri në tre limfonodula .

Stadi III B: Tumori ka invaduar deri në tre limfonodula përreth dhe është përhapur :
o Përtej shtresave të ndërmjetme të murit të kolonit
o Në indet pranë kolonit ose rektumit
o Përtej murit të kolonit dhe ka vërshuar organet dhe/ose peritoneumit.

17
 Stadi III C: Tumori ka invaduar në 4 ose më shumë limfonodula përreth dhe është
përhapur:
o Në ose përreth shtresave të ndërmjetme të murit të kolonit.
o Në indet pranë përreth kolonit ose rektumit.
o Në organet përreth dhe/ose peritoneumin.

Stadi IV
Në stadin IV ,tumori ka invaduar limfonodulat përreth dhe është përhapur në organet e tjera në
distancë si p.sh heparin dhe pulmonet.

Figura 10. Metastazat e Ca te kolonit

18
1.5 Klinika

Kanceri I kolonit mund të shfaqet disa vite përpara shfaqjes së simptomave. Pacientët fillimisht
mund të mos kenë eksperiencë të shenjave dhe simptomave ,ose mund të jenë të papërcaktuara
dhe mund të kenë probleme jospecifike si ,lodhje, dobësi,anoreksi dhe humbje në peshë të
pashpjegueshme. Shenja e parë shqetësuese është gjaku në fece.
Shenjat dhe simptomat ndryshojnë nga vendosja anatomike e tumorit.

 Tumoret e kolon ascendent dhe ata në cekum shkaktojnë :

a. Dhimbje abdominale
b. Anemi ferriprive për shkak të humbjes së ngadaltë të gjakut për një periudhë kohore të
gjatë . Vetë anemia ferriprive shkakton lodhje,dobësi,humbje në peshë,frymëmarje të
shkurtra etj.
c. Gjak okult në fece
d. Një masë në kuadratin e poshtëm të majtë.

Këta tumore ngjajnë me lulelakrën dhe përfundimisht bëhen nekrotik dhe ulcerohen. Fecet janë
relativisht të lëngëta në këtë pikë të kolonit,kështu këta tumore mund të bëhen fare lehtë të
mëdhenj pa shkaqe në ndryshimin e defekimit. Sepse tumori tipik është mire I diferencuar ,
prognoza e këtyre pacientëve është më e mirë se sa tek pacientët me tumor të colon descendent.

 Tumoret e kolonit transvers dhe ato në fleksurën e majtë, shkaktojnë :

a. Gjak okult në fece
b. Konstipacion
c. Peristaltikë të ulur të zorrëve
d. Fryrje të barkut
e. Krampe
f. Dhimbje barku
 Tumoret e colon descendent ,shkaktojnë:
a. Rrjedhje gjaku të celët
b. Tenezma
c. Dhimbje kolike abdominal
d. Alternime,kapsllëk dhe diarhe
e. Nauze dhe të vjella

19
Këta tumore janë ulcerative dhe depërtojnë në zorrë.

 Tumoret në colonin sigmoid dhe rektum shkaktojnë :

a. Dhimbje në sacrum ose në rectum
b. Ndjenjën e mbushjes në rectum
c. Gjak I kuq I shndritshëm mund të tregojë gjithashtu një zhvillim afër fundit të kolonit
të majte ose rectumit.
d. Gjithashtu mund të ndodhë edhe anemia.
e. Obstruksion parcial ose te plotë të zorrës. Kanceret që shkaktojnë obstruksion parcial
mund të shkaktojnë keto simptoma si: konstipacion ,diarhe,dhimbje dhe fryrje të
barkut ,tenezma.

1.6 Komplikacionet

Meqenëse është karakteristikë për tumoret të invadojnë,shumë tumore të kolonit diagnostikohen

,së pari nga një ndërlikim I dëmtimit fillestar. Tumori mund të shpojë murin e zorrës duke dhënë
peritonit akut; mund të shpojë me ngadalë dhe mund ta izolojë murin duke dhënë një masë
inflamatore lokale dhe peritonit të lokalizuar ,ose mund të invadojë enët e gjakut dhe të
shkaktojë një episod hemorragji rektale të mprehtë.
Më shpesh tumori bllokon pjesërisht lumenin e zorrës për një periudhë të gjatë kohe ,gjatë së
cilës zorra e trashë në pjesën proksimale të tumorit zgjerohet ngadalë pa dhënë ndryshime
dramatike të simptomave deri sa të vërehet bllokimi I qartë.
Kjo ndodh më shpesh kur tumori është në sigmë ,ku fecet janë më të thata. Tumoret gjithashtu
dobësojnë murin e kolonit në mënyrë të tillë sa mund të vërehet invaginim dhe tumori vetë con
në invaginim. Po kështu fiksimi I murit të zorrës nga një tumor mund të japë një volvulus ,I cili
shihet me shpesh në pjesën sigmoide. Tumoret shumë të mëdha dhe tumoret që rriten shumë
ngadalë mund të japin simptoma me shtypje me organet fqinje si në uterus,në ureter ose në
fshikëzën urinare.
Hernia inguinale mund të shfaqet si shenjë e parë e këtij presioni të shtuar. Fistulat midis zorrës
së trashë dhe organeve pelvike duhet të cojnë në kerkim të gjithanshëm për një infiltrim të
fshehtë neoplazik.
Nganjëherë janë parë abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit të barkut nga infiltrimi
I tumorit.

20
1.7 Ekzaminimet

1. Tushe rektale :

Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza ,mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda në rektum për të prekur ndonjë masë ose dicka tjetër jonormale.

2. Testi për gjak okult:

Një ekzaminim I rëndësishem për kancerin kolorektal dhe polipe është testi I feceve për gjak
okult. Tumoret e kolonit dhe rektumit priren që të rrjedhin gjak ngadalë në fece, sasia e gjakut të
përzier me fece zakonisht nuk është I dukshem me sy të lirë . Përgjithësisht përdorimi I testeve të
feceve për gjak okult mbështeten në shndërrimin kimik të ngjyrës nga zbulimi mikroskopik I
përbërjes së gjakut. Këta teste janë të dy të përshtatshëm dhe të lire. Nje sasi e vogël feceje
vendoset mbi një letër speciale për testimin e gjakut okult . Zakonisht janë mbledhur tre letra
fecesh të njëpasnjëshme . Një person që testi për gjak okult në fece është pozitiv ka 30% - 45%
shanse që të kenë polipe në kolon dhe 3% - 5% shanse për të patur kancer të kolonit. Kanceri I
kolonit I gjetur në keto rrethana priren të zhvillohen herët dhe kanë një prognozë afatgjatë të
mirë .

Është e rëndesishme të kujtohet që testi I feceve për gjak okult nuk është I nevojshëm kur
personat kanë kancer të kolonit. Shumë rrethana të tjera mund të shkaktojnë gjak okult në fece.
Megjithatë ,pacientët me test pozitiv të gjakut okult në fece do të kalojnë në një vlerësim të
mëtejshëm përfshirë klizmën me barium me rreze-x, kolonoskopia dhe teste të tjera që
përjashtojnë kancerin e kolonit,dhe të sqarojë burimin e rrjedhjes së gjakut. Gjithashtu është e
rëndesishme që negativiteti I gjakut okult në fece nuk mund të jetë një mënyrë për të përcaktuar
mungesën e kancerit kolorektal dhe polipeve. Madje ,në një testim ideal të gjendjes, më pak se
20 % I kancerit të kolonit ,gjaku okult në fece mund të mungojë në ekzaminim. Shumë pacientë

21
me polipe të kolonit janë testuar negativisht për gjak okult në fece. Në pacientët e dyshuar për
kancer të kolonit ,dhe ata me factor të lartë rriskues për zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri , sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janë të zbatueshëm edhe
n.q.se gjaku okult në fece është negativ.

3. Biopsia

Realizohet nëpërmjet heqjes së qelizave ose indeve në mënyrë që ata mund të shihen me një
mikroskop nga një patolog për të kontrolluar për shenja të kancerit.

4. Biopsia e limfonodulave

Konsiston në heqjen e një limfonoduli . Patologu analizon kështu kampionin me anë të

mikroskopit për të konstatuar prezencën e qelizave neoplazike.

5. Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium.

Figura 11. Klizma me barium

Është një mjet diagnostik tepër I saktë për zbulimin e anomalive strukturore të zorrës së trashë.
Një studim I kujdesshëm te nje I semurë I përgatitur mirë mund të zbulojë edhe dëmtimet
mukozale të vogla deri ne 0.5 cm.
Për gjetje me cilësi të lartë të dëmtimeve të pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme të kolitit ulceroz, me vlerë është klizma barike me ajër kontrast. Në këtë sdudim
mukoza vishet me një shtresë të hollë barium, pas së cilës futet ajër për të përhapur kontrastin
dhe për të përfituar dëmtimet e vogla. Një seri e rrezeve-x në pjesën e poshtme të traktit
gastrointestinal.

Një likid që përmban barium vendoset brenda në kolon. Bariumi vesh pjesën e poshtme të
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti më përpara është shtrirë mbi një tavolinë
me rreze-x. Lëngu I bariumit është I vendosur brenda në zorrën e trashë dhe rrjedh nëpër kolon.
Rrezet-x perftohen për të parë zona jo normale.

22
6. Sigmoidoscopia

Figura 12. Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi

Është një procedurë që shërben për të parë pamje brenda në rektum dhe sigmoid për polipe ,zona
jo normale,ose kancer. Sigmoidoskopi është një tub I hollë,I shndritshëm dhe me një lente për
pamje që futet përmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjesës së poshtme të kolonit. Ai gjithashtu
mund të shërbejë për të hequr polipe ose një ind të thjeshtë.

7. Kolonoskopia

Figura 13. Kolonoskopia dhe kolonoskopi

Është një procedurë që shërben për të parë pamje brenda rektumit dhe kolonit për polipe, zona
jonormale ose kancer. Kolonoskopi është një tub I hollë I imët,I shndritshëm me një lente për të
parë gjithë traktin e kolonit që futet përmes rektumit brenda në kolon. Ai gjithashtu mund të ketë
një mjet për të hequr polipë ose një ind të thjeshtë . Kjo metodë mund të diagnostikojë kanceret e
kolonit potencialisht të kurueshëm që u kanë shpëtuar teknikave të tjera diagnostikuese.
Afërsisht gjysma e kolonoskopisë kryhen për shkak të irigografisë anormale , që tregon për një

23
polip, ngushtim apo defekt mbushjeje që flet për karcinomë. ¼ e kolonoskopive bëhen për shkak
të hemoragjisë kronike të pashpjegueshme gastrointestinale.

8. Kolonoskopia virtuale ose CT colonography

Është një procedurë që përdoret me një seri të rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke marë një seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale të kolonit. Një kompjuter I hedh pamjet bashkë
me detajet e imazhit të krijuar që mund të shfaqë polipe ose dicka tjetër jonormale brenda në
siperfaqe të kolonit. Megjithatë jo gjithmonë ka vlerë.

9. CEA (antigeni karcinoembrionik)

Përcaktohet si analiza e gjakut që vlerëson nivelin e antigenit karcinoembrionik në gjak. CEA

prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale. Nëse përqendrimi I tij është mbi
normën kjo mund të jetë një shenjë e prezencës së një tumori të kolonit ose patologjive të tjera.

10 . Rezonanca magnetike nukleare (RMN)

Është një procedurë që përdor kampione magnetike ,radium dhe një kompjuter për të përpunuar
pamje të detajuara të strukturave të brendshme të kolonit. RMN mund të kryhet edhe me gjysëm
kontrasti duke injektuar në venë një substancë të quajtur Gd(gadolinio),që akumulohet përreth
qelizave neoplazike duke I bërë në njëfarë mënyre më të dukshme.

11 . Radiografia e toraksit

Është një radiografi e organeve dhe e kockave që gjenden në toraks. Rrezet-x janë në gjendje të
përshkojnë trupin dhe të fiksohen në një shtresë duke shfaqur në këtë mënyrë pamje të
strukturave të organizmit.

12. Analiza gjak komplet

është një analizë gjaku që synon të vlerësojë:

o Numrin e eritrociteve,leukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobinës,proteinë që transporton O2 në eritrocite)
o Ht (hematokriti ,përqindjen e eritrociteve në gjak

24
1.8 Diagnostikimi

Bëhet në sajë të :

1. Ekzaminimi subjektiv
2. Ekzaminimi objektiv
3. Ekzaminimeve të tjera shtesë.

 1. Ekzaminimi subjektiv – kërkohet në lidhje me faktorët rriskues.

 2. Ekzaminimi objektiv – fillon me ankesat e pacientit që I përmendëm më sipër.

Ndërsa gjatë një ekzaminimi të abdomenit ,shikohen konturet e barkut, vërehet për ndonjë
fryrje,distension ose asimetri. Pra,palpimi I abdomenit bëhet në kërkim të masave të mundshme
në nivelin intersticial,të mëlcisë dhe të limfonodujve. Auskultohen të katër kuadrantet e barkut
për të dëgjuar zhurmat e zorrëve dhe shënohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat. Perkusohet
abdomeni në të gjitha kuadratet ,për të vërejtur ndonjë tingull të dobët ose të fortë që mund të
indikojë praninë e një mase në një zonë të gjerë.
Palpohet abdomeni për të vërejtur, për ndonjë masë,për butësinë ose fortësinë.
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ,ku vlerësohet për tonalitetin e sfinkterave,për butësi,për
irritabilitet ose për noduj,pasi rreth 70 % e tumoreve të rektumit preken me gisht.

 3.Ekzaminimet
Procedura depistuese më efektive dhe ekonomike për Ca kolorektal është testi I feceve për gjak
okult. Përvec këtyre ekzistojnë pastaj ndërhyrje instrumentare të ndryshme që lejojnë
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit në vazhdim ose vleresimin e rëndesës.
Ekzaminimi më specifik është kolonoskopia dhe biopsia.
Si alternative kur lezioni ka arritur një madhësi prej më shumë se 1cm mund të përdoren metoda
të tjera si:klizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale që është e dobishme për të
përcaktuar në fazën preoperatore,gradën e infiltrimit të tumorit në paretet e intestinit. Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve më te aferta. Për më tepër mund të mbështetet
edhe nga skaneri CT abdomen në mënyrë që të vlerësohen raportet me organet përreth,gjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente në abdomen.
Për të identifikuar ekzistencën e metastazave në distancë mund të bëhet një radiografi toraksi ,një
ekografi hepatike ,një shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve të mundshme. Nganjëherë për
këtë qëllim përdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me përbërje pozitroni).

25
1.9 Parandalimi I kancerit të kolonit

Fatkeqësisht kanceri I kolonit mund të jetë plotësisht I përhapur përpara se ai të jetë zbuluar.
Shërbimi më I mirë për parandalimin e kancerit të kolonit është zbulimi herët dhe heqja e
polipeve prekanceroze përpara se ata të kthehen në kanceroze. Madje në rastet ku kanceri është I
zhvilluar ,zbulumi herët përmirëson ose rrit mundësinë e kurimit me heqje kirurgjikale përpara
se semundja të përhapet në organet e tjera të trupit. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH)
sugjeron një egzaminim gjeneral.

 Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi për gjak okul.

Ekzaminimi rectal me gisht është I rekomanduar për të gjithë personat mbi moshën 40 vjecare
dhe të kryhet cdo vit së bashku me testin për gjakun okul.
Një person që testi për gjakun okul në fece është pozitiv ka 30%-45% shanse që të ketë polipe në
kolon dhe 3%-5% shanse për të patur kancer të kolonit. Kanceri I kolonit I gjetur në këto
rrethana ka prirje të zhvillohet herët dhe këta pacientë kanë një prognozë afatgjatë të mirë.

 Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia

Fillohet që në moshën 50 vjecare. Egzaminimi me sigmoidoskop elastik është I këshillueshëm që

pas kësaj moshe të bëhet cdo tre deri në pesë vjet.
Sipas studimeve të kohëve të fundit kanë treguar që perdorimi I sigmoidoskopisë elastike mund
të reduktojë vdekshmerinë nga Ca I kolonit. Gjithashtu kjo procedurë zbulon polipet ose
kancerin në personat asimptomatik. Nqs një polip ose kancer është gjetur ,një konoloskopi e
plotë është e keshillueshme. Shumica e polipeve të kolonit mund të hiqen krejtësisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale. Kohët e fundit doktorët këshillojnë egzaminimin me
kolonoskopi në vend të egzaminimit sigmoidoskopisë elastike për individët e shëndetshëm
fillohet në moshën 50-55 vjecare. Pacientët me rrezik të lartë të shfaqjes së kancerit kolorektal
,mund të fillojnë më herët se mosha 50 vjec në përdorimin e kolonoskopisë. Psh ,pacientët me
histori familjare të kancerit të kolonit këshillohet që të fillojnë egzaminimin me kolonoskopi në
një moshë 10 vjecare përpara diagnostikimit të kancerit të kolonit tek një i afërm brenda
familjes, ose 5 vjet më herët se zbulimi I polipeve prekanceroze të kolonit tek një I afërm brenda
familjes.
Pacientët që kanë të trashëguar sindromin e kancerit të kolonit të trashëguar si FAP , AFAP,
HNPCC, dhe MYH këshillohet të fillojnë kolonoskopinë më herët. Këshillimi I ndryshëm varet
nga defekti gjenetik ,për shembull në FAP; kolonoskopia mund të fillojë gjatë moshës së
adoleshencës për kerkimin e zhvillimit të polipeve të kolonit. Pacientët me histori të mëparshme
të polipeve ose të kancerit të kolonit gjithashtu kolonoskopia mund të përdoret për të përjashtuar
përsëritjen. Pacientët me nje histori të gjatë (më shumë se 10 vjet) të kolitit kronik ulceroz kanë
një përfshirje në rrezik për kancerin e kolonit, dhe duhet të bëjnë kolonoskopine rregullisht për të
parë rastet prekanceroze të shtresës së brendshme të kolonit.

26
 Konsulenca gjenetike dhe testimi

Testet e gjakut tani janë të disponueshëm për t’u testuar për FAP, AFAP, MYH dhe HNPCC.
Familjet me pjestarë të shumtë kanceri të kolonit ,pjestarë me shume polipe, pjestarë që kanë
kancer në moshë të re dhe që kanë kancer në vende të tjera si në uterus ,ureterë, duoden etj duhet
të shkojnë për konsulencë gjenetik mundësisht shoqëruar nga testimi gjenetik.
Avantazhet e konsulencës gjenetike të pasura nga testimi gjenetik perfshijnë :
1. Identifikimin e pjestarëve të familjes me rrezik të lartë të shfaqjes së kancerit të kolonit
(të fillojë kolonoskopia herët);
2. Identifikimi I pjestarëve me rrezik gjithashtu që ekzaminimi të mund të fillojë të
parandalojë kancerë të tjerë si testet me ultratingull për kancerin e mitrës, egzaminimi i
urinës për kancere të uretrës dhe endoskopia për kancer të stomakut dhe duodenit.
3. Një problem lehtësues për pjestarët që testi është negativë për trashëgimin e defekteve
gjentike.

 Dieta dhe parandalimi I kancerit të kolonit.

Si mbrojtje mendohen ushqimet

e pasura me fibra,në vecanti ato
që nuk forcohen si krusta. Efekti
mbrojtës I fibrave është
supozuar në bazë të observimeve
të kryera mbi popullsinë
vegjetariane të cilët kanë
incidencë të reduktuar të
kancerit kolorektal rreth 30%.

Disa rregulla të thjeshta të vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit për parandalimin e
këtij tumori:

Redukto konsumin e yndyrnave shtazore në 30% nga kaloritë totale.

Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime.
Kufizo alkoolin në një gotë vere në ngrënie.
Dobësohu nëse je obez,të evitohet dhjamosja.
Të rrisë përdorimin e fibrave.
Kufizo në maksimum konsumin e ushqimeve me konservantë ose të tymosura.

27
Burimet e mëdha të yndyrnave janë mishi,vezët,produktet e djathit,salcë për sallatë dhe vaji I
përdorur për gatim. Fibra është e patretshme,pjesa e materialit të patretshëm të bimës e
pranishme në fruta,perime dhe drithëra të plota,bukë dhe drithëra. Postulati I tij eshte përdorimi I
një dietë me fibra të larta të cilat ndihmojnë në krijimin masiv të masës fekale që mund të
clirojnë zorrët nga një karcinomë e mundshme. Shtimi në fibra ndihmon në eleminimin e shpejtë
të materialeve fekale gjatë zorrës,kjo lejon më pak kohë për një kancerogjen potencial të veprojë
në pjesën e brëndshme intestinale.

Plani ushqimor që luan një rol zvogëlues në rrezikun për Ca kolorektal përfshijnë:

 Antioksidantët si vitaminat,A,C,E ,që bllokojnë formimin e radikaleve të lira të oksigjenit

që dëmtojnë AND dhe transformimin malinj të qelizave. Hulumtimet kanë shfaqur që
antioksidantët suplementarë reduktojnë rrezikun për polipe të kolonit.
 Kalciumi,I cili lidhet me kripërat biliare dhe acidet yndyrore,reduktues I mukozes së
kolonit e cila është ekspozuar nga karcinogenët.
 Folatet,të nevojshëm për sintezën e AND dhe ARN dhe reduktojnë rrezikun e shfaqjes së
polipeve të kolonit dhe kancerit të kolonit.
 Selenium,I gjetur në përbërësit e majasë së birrës.

Zëvendësimi I terapisë me estrogjen ka qenë I bashkuar me një reduktim të rrezikut për kancer
kolorektal tek gratë.
Si përfundim,dieta e balancuar e pasur me vitamina A,C,E e pasur me fibra,fruta dhe perime dhe
e kufizuar me mish,dhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon për t’u mbrojtur nga zhvillimi I një
numri të konsiderueshëm rastesh të Ca.
Pa dyshim modifikimi I stilit të jetesës si ngrënie e një diete me një nivel të ulët yndyror dhe
lënia e pirjes së duhanit mund të ndihmojnë. Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund të
ndihmojnë në reduktimin e rrezikut për Ca. Këta medikamente arrijnë të reduktojnë me numër
polipet e kolonit dhe mund të ulin rrezikun e shfaqjes së Ca kolorektal nga 40% në 60%.
Kërkimet besojnë që AIJS dhe aspirina mund të bllokojnë angiogenesis në tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapisë dhe rrezatimit.

1.10 Trajtimi

1. Kirurgjia është trajtimi I përbashkët në shumicën e kancereve kolorektal . Gjatë kirurgjise,

hiqet tumori dhe një kufi I vogël përreth pjesës së shëndetshme të zorrës dhe hiqen edhe nodujt e
afërt limfatik. Pastaj kirurgu rilidh pjesën e shëndetshme të zorrës.

28
Figura 14. Anastomozat në kolon

Tek pacientët me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet një hapje në murin e abdomenit nëpër
të cilin nxirren mbeturinat e forta të kolonit. Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial që
konsiston në mbledhjen e feceve në një qese.

Figura 15. Kolostomia

Në këto raste luan rol shume të rëndësishëm rehabilitimi qoftë fizik apo psikologjik I pacientëve
që mbajnë stoma. Vecanërisht trajtimi infermieror mund t’u vijë në ndihmë pacientëve në
rregullimin e kolostomisë dhe në krijimin e një stili jetese normale.
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e përhapjes së tumorit në momentin e
ndërhyrjes dhe do të jenë aq më të mirë sa më e hershme të jetë diagnoza e tumorit dhe sa më e
kufizuar të jetë shtrirja e tij në organizëm.
Në pacientët me kancer të kolonit fillestar I cili është I kufizuar në sipërfaqen e shtresës së
zorrës,kirurgjia shpesh është trajtimi I vetëm që kanë nevojë. Këta pacientë mund të mbijetojnë
për kohe shumë të gjatë në 80 % të rasteve. Në pacientë me kancer të përparuar të kolonit,ku
tumori ka penetruar përtej murit të zorrës dhe janë shfaqur metastaza në organe të tjera të
largëta,mbijetesa deri në 5 vjet është më pak sesa 10 %. Në disa pacientë, që nuk kanë shfaqje në
distancë të metastazave në kohën e kirurgjisë,por kanceri ka penetruar shumë brenda shtresës

29
mukozale të kolonit ose ka arritur në afërsi të nyjeve limfatike ,janë në rrezik të përsëritjes së
tumorit në një vend të caktuar ose në organet e largëta.

2. Kimioterapia në këta pacientë mund të vonojë përsëritjen dhe të rrisë mbijetesën.

Kimioterapia përdoret si mjekim për vrasjen e qelizave kanceroze. Ajo është një terapi sistemike
,dmth ky mjekim udhëton nëpër trup që të shkatërrojë qelizat kancerogjene. Pas kirurgjisë së
kancerit të kolonit ,disa pacientë mund të kenë metastaza mikroskopike të fshehura (vatrat e
vogla të qelizave kanceroze nuk mund të zbulohen),dhe pikërisht kimioterapia është zgjedhja më
e afërt pas kirurgjisë në shkatërrimin e qelizave mikroskopike.
Kimioterapia edhe në këtë mënyrë është një terapi ndihmëse. Sipas studimeve të fundit kanë
shfaqur mbijetesë dhe pengimin e përsëritjes së tumorit në disa pacientë të trajtuar me
kimioterapi ndihmëse brenda pesë javëve nga kirurgjia. Shumica e regjimeve medikamentoze
kanë të përfshirë 5-flourauracil (5-FU). Nga ana tjetër ,kimioterapia për personat e ndjeshëm ose
kontrollimi I rritjes së tumorëve metastazik ka qenë zhgënjyes. Përmirësimi I përgjithshëm I
mbijetesës për pacientët me metastaza të shtrira plotësisht nuk ka qenë I demonstruar bindshëm.
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku në spital kur është një pacient I jashtëm ose në shtëpi.
Ajo zakonisht jepet në cikle për trajtimin periodikisht pasuar nga perioda të njëpasnjëshme.
Efekti I kimioterapisë ndryshon nga individi në individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dhënë.
Kimioterapia e medikamenteve modern janë zakonisht të toleruar mire, dhe efekti I tyre është I
menaxhueshëm. Në përgjithësi, mjekimi antikancer zhduk qelizat që ndahen dhe rriten shpejt. Si
pasojë qelizat e kuqe të gjakut, pllakëzat, dhe qelizat e bardha janë të prekura nga kimioterapia.
Efekti I përbashkët përfshin anemi, lodhje, enjtje e lehtë, dhe një rezistencë të ulur ndaj
infeksionit, rënie të flokëve dhe shtim I peristaltikës së zorrëve, infeksion të gojës ose stomatit,
nauze, vomitus dhe diarhe. Mjekimi me kimioterapi ka teh të dyfishtë. Pothuajse të gjithë
medikamentet antikanceroze kanë veprim toksik edhe mbi qelizat normale të organizmit.

3. Radioterapia apo mjekimi me anë të rrezatimit jonizues realizohet duke përdorur rreze
elektromagnetike të tipit x(roentgen) ose rreze gama të prodhuara nga elementë radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60.
Qelizat kanceroze janë shumë më të ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues. Ato
janë të parat që pësojnë dëmtime të rënda,të pariparueshme,të cilat cojnë gradualisht në
shkatërrimin e tyre të plotë.
Terapia me rrezatim në kancerin kolorektal ka qenë e kufizuar në trajtimin e kancerit të rektumit.
Ky është një zvogëlim lokal I përsëritjes së kancerit të rektumit në pacientët marrës të energjisë
rrezatuese përpara ose pas kirurgjisë. Pa rrezatim,rreziku I përsëritjes së kancerit rektal është
afërsisht 50%. Me rrezatim,rreziku është shume I ulur ,përafërsisht 70%. Efekti I trajtimit me
rrezatim përfshin lodhjen ,rënie të përkohshme ose të përhershme të flokëve ose irritim të lëkurës
në trajtimin e zonave. Trajtime të tjera kanë përfshirë përdorimin e infuzionit lokal të
medikamenteve kimioterapeutike brenda në mëlci,vendodhjes së përbashkët të metastazave. Kjo
përfshirje e inserimit brenda në rrjedhjen e qarkullimit të gjakut në mëlci që mund të shpërndajë

30
dozat e larta të medikamenteve direkt në tumorin e mëlcisë. Përgjigjet e përqindjes për këta
trajtime kanë qënë të raportuara në nivele të larta në 80%. Efektiviteti megjithatë mund të jetë
serioz.
Agjentët eksperimental plotësues që mendohen të përdoren peër trajtimin e kancerit të kolonit
përfshijnë përdorimin e kërkimit të antitrupave të kancerit lidhur me luftimin medikamentoz të
kancerit. Ky kombinim I tillë mund të kërkojë specifitetin dhe të zhdukë shtresat tumorale në
trup.

4. Terapia biologjike ka si qëllim të stimulojë mbrojtjen natyrale të organizmit për të luftuar

tumorin nëpërmjet administrimit të substancave ,produkte nga I njëjti organizëm ose me origjinë
sintetike(artificial).
Funksioni I këtyre substancave është ai I stimulimit ,orientimit ose rivendosjes së sistemit
imunitar të organizmit me qëllim mbrojtjen nga sëmundja,autoantitrupat mbrojnë sistemin,në një
efort sulmojnë me shumë efikasitet dhe kontrollojnë kancerin e kolonit.

31
KAPITULLI 2

2.1 Materiali dhe metodika

Në studim janë përfshirë pacientë që sapo kanë zbuluar kancerin e kolonit dhe pacientë të
operuar me kancerin e kolonit, nga të cilët 8 janë femra dhe 2 janë meshkuj të hospitalizuar në
Repartin e Kirurgjisë Tiranë.
Ku në studim janë marrë pacientët që kanë të pranishëm kancerin e kolonit, ata të cilët kanë
kryer ndërhyrje kirurgjikale për kancer të kolonit, të diagnostikuar nëpërmjet ekzaminimeve të
ndryshme dhe asistencës së mjekëve .Studimi është kryer për një periudhë kohore 3-mujore, nga
muaji Dhjetor deri në muajin Shkurt të vitit 2014.
Këta pacientë janë klasifikuar në katër grupe të ndryshme që janë:

Grupi i I: Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit, procedurat qe ka

ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre.

Grupi i II: Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre.

Grupi i III: Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi

infermjeror ndaj tyre.

Grupi i IV: Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre.

Në bazë të këtij klasifikimi është bërë dhe ndjekja e këtyre pacientëve. Për studimin e kësaj teme
është bërë dhe mbledhja e të dhënave në lidhje me këta pacientë. Mbledhja e të dhënave është
bërë nëpërmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera nëpërmjet një pyetësori
ku vlerësohen njohuritë e tyre rreth kësaj sëmundjeje ,gjithashtu duke kryer vizita formale nëpër
repartin e kirurgjisë.

32
Të dhënat që janë marrë ,përfshijnë:
Emrin dhe mbiemrin e pacientit; moshën; gjininë
Diagnozën
Datën e hospitalizimit ;kohëzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv të pacientit
Shërbimi mjeksor në momentin e diagnostikimit të sëmundjes
Datën e interventit, që është bërë në varësi të gjendjes së përgjithshme të pacientit
Gjendjen e pacientit në vazhdimësi
Terapia e përshkruar nga mjeku dhe roli I saj në trajtimin e pacientëve në mënyrë sa më
efikase

2.2 Rezultatet dhe diskutimet e kryera

Në 10 rastet e studiuara janë paraqitur pacientë nga ata me më pak komplikacione (që e kanë
zbuluar në faza të hershme) , tek ata me më shumë komplikacione (vdekje pas ndërhyrjes
kirurgjikale). Nga këta pas ekzaminimeve të kryera si, kolonoskopi, sigmoidoskopi ,tushe rektale
etj është vërtetuar se dy pacientë e kanë zbuluar kancerin në faza të hershme dhe trajtimi I tyre
është më I lehtë ,gjashtë pacientë janë trajtuar me anastomozë, një pacient është trajtuar me
kolostomi dhe një pacient që paraqet komplikacione të rënda dhe pas një qëndrimi të gjatë në
spital (12 ditë) vdes.

6
5
4
3
2
1
0
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione

Grafiku Nr. 1

33
Nga 10 pacientët e marrë në studim ,duke u nisur nga rezultati I mbledhjes së të dhënave dhe
ndjekjes në vazhdimësi konkludojmë që rastet më të shpeshta janë ato që përfundojnë me
anastomozë të cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht për 6-7 ditë në repartin e
kirurgjisë me medikamentet e mëposhtme : Bactrine, Gentamicine, Sol. Fiziologjik 0.9% , Sol.
KCl 7.5%, Sol CaCl2 10%, Sol MgSO4 20%, Sol. Glukoze 5% ,Tramadol, Flagyl, etj dhe
ndonjë trajtim specifik në varësi të gjendjes së pacientit ,paraqesin përmirësime të dukshme dhe
largohen nga spitali në një gjendje relativisht të mirë.

Gjatë mbledhjes së të dhënave pacientët janë klasifikuar në dy kategori :

1- Pacientët me moshë nën 50 vjec (1 pacient)

2- Pacientët me moshë mbi 50 vjec (9 pacientë)

Ky klasifikim paraqitet më qartë në diagramën e mëposhtme:

mosha mbi 50 vjec

mosha nen 50 vjec

Grafiku Nr. 2

34
Gjithashtu nga mbledhja e të dhënave ka rezultuar që më të prekur nga kanceri I kolonit të
hospitalizuara në spitalin e Tiranës janë femrat. Kjo tregohet më se miri nga vetë numri më I
lartë I tyre ,ku nga 10 pacientë të hospitalizuar gjatë periudhës kohore (4 mujore) të ndjekjes në
vazhdimësi të pacientëve janë konstatuar ky numër që paraqiten në diagramën e mëposhtme :

100%
meshkuj
80%
femra
60%
40%
20%
0%

Grafiku Nr. 3

Gjatë kësaj periudhe këta pacientë janë diagnostikuar për prani të kancerit të kolonit në këto
pjesë të kolonit:
Në rectum 5 pacientë = 50 %
Në kolon sigmoideum 3 pacientë = 30 %
Në këndin ileocekal 1 pacient = 10 %
Në kolon transverses 1 pacient = 10

35
Duke u përafërsuar me të dhënat e literaturës që janë të paraqitura ne figurën e mëposhtme:

Vlen të përmendet se nga të gjitha rastet e studiuara pa bërë asnjë përjashtim të gjithë pacientët
kanë patur prezencën e gjakut okult në fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit të vonë kanë kërkuar
ndihmën mjekësore cka janë paraqitur në një stad të avancuar të kancerit ku vdekshmëria
postoperatore ka qenë 10% të rasteve nga 10 pacientë që janë hospitalizuar në Repartin e
Kirurgjisë së Planifikuar.

RAPORTI mbijetese/vdekshmeri

vdekshmeria
mbijetesa postoperatore

Grafiku Nr. 4

36
Të dhjetë pacientët që janë nënshtruar interventit për Ca të kolonit,zbulimi I tij tek të gjithë
pacientët ka qenë nëpërmjet kolonoskopisë dhe sigmoidoskopisë nga ku është marrë edhe
biopsia për të vërtetuar në qoftë se është beninje(polip) apo se sa është I avancuar Ca(stadet e
Ca). Nga ku dhjetë pacientë iu janë nënshtruar këtyre ekzaminimeve(100%). Nga ku kanë
rezultuar nëntë pacientë me kancer të kolonit në stade nga fillestari(stadi 0) deri tek më I
avancuari (stadiIV). Ku ndër ekzaminimet shtesë që iu janë nënshtruar pacientët përmendim CT
abdominal,radiografia e toraksit ,ECHO-n abdominal. Ku nëpermjet tyre janë arritur të
verifikohet prania ose jo e metastazave.

37
KAPITULLI 3

3.1 Kujdesi infermieror në kancerin e kolonit

1.Vlerësimi I të dhënave

A. Historiku I shëndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet për përshkrimin e simptomave që kërkojnë kujdes
infermieror. Nëse pacienti ka dhimbje abdominale,pyetet për karakteristikat e
saj(tipin,kohëzgjatjen),shkallën e dhimbjes dhe nëse ajo është e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet. Pyetet pacienti nëse ka ndryshim në zakonet personale nëse ka,ku është ndryshimi
ekzaktësisht ,a ka vërejtur prani të gjakut ose mukusit në fece? Pyetet nëse ka humbje në peshë
dhe nëse po, sa shumë ka rënë në peshë dhe për sa kohë ka ndodhur kjo rënie Pyetet pacienti për
ushqimin që konsumon cdo ditë (sasinë dhe përbërjen e ushqimeve). Pyetet pacienti nëse ka
pasur lodhje të tepërta kohët e fundit, a ka dremitje gjatë ditës dhe a është I aftë të flejë mirë
gjatë natës.
Pacienti pyetet edhe për sëmundje të kolonit si: koliti ulceroz, Morbus Crohn.

Nga te dhënat e marra infermierja nxjerr një histori të pacientit rreth stilit të tij të jetës:

Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferencën e tij ushqimore. Janë frutat dhe perimet pjesë e dietës së tij të
përditshme, sa shpesh e konsumon mishin me yndyrë, produktet e bylmetit
(gjalpë,djathë,akullore) dhe “ushqimet e gatshme” (patate chips, cokollata)?
Përballimin e situatatave stresante.

Pyetet pacienti nëse dikush nga familja ka vuajtur nga sëmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit.

B. Ekzaminimi fizik
Gjatë ekzaminimit fizik infermierja:
Shikon konturet e barkut, vëren për ndonjë fryerje ose asimetri.
Palpon abdomenin për zona të tendosura, për ndonjë masë, për butësinë ose fortësinë.
Perkuson abdomenin në të gjitha kuadratet për të vërejtur ndonjë tingull të dobët ose të fortë që
mund të indikojë praninë e një mase në një zonë të gjerë.
Auskulton për zhurma në zorrë dhe shënon frekuencën dhe karakteristikat e tyre.
Ekzaminon fecet për paraqitjen dhe prezencën e gjakut në fece.

38
2. Diagnozat infermierore

Bazuar në vlerësimin e të dhënave, diagnozat infermierore për pacientin mund të përfshijnë:

Preoperative:

Ankth lidhur me ndërhyrjen kirurgjikale dhe diagnozën e kancerit.

Alterime të komfortit, dhimbje lidhur me komprimimin e shtresës sekondare nga
obstruksioni.
Alternime në ushqyerje, marrje më pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine.
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin.

Postoperative :
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale.
Mungese njohurish rreth diagnozes, procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali.
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome.

3.Planifikimi I nderhyrjeve

1. Reduktimi I ankthit
2. Reduktimi I dhimbjes
3. Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4. Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5. Parandalimi I infeksionit
6. Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozes,procedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7. Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes

4. Zbatimi I nderhyrjeve

1. Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte, I moderuar, I ashper). Sigurohet mbështetje
gjatë eforteve. Përcaktohet koha e privatësise për pacientin nëse dëshiron për meditim, relaksim,
ushtrime. Percaktohet ndarja e kohës, kur të qendrojë me pacientin që ai të shprehet ose të bëjë
pyetje duke I siguruar mbështetje emocionale.
Sigurohet kontakt me nje pjesëtare të familjes nëse ai/ajo dëshiron, duke caktuar një kohe për
familjen. Vendoset një takim me mjekun dhe infermiern nëse pacienti ka dëshire të diskutojë me

39
ta në lidhje me trajtimin/prognozën. Sigurohet besim dhe mirëkuptim gjatë bisedës. Ndërmeret
një pozicion relaksues dhe I rehatshëm. I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese në nje nivel
që pacienti të kuptoje qartë. Vlerësohen nevojat e pacientit, njohuritë që ka dhe sa ka nevojë të
dijë.

2.Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut. Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur. Ul zerin e televizorit ose radios, kufizohen vizitoret ose
telefonatat. Propozon masa te pershtatshme per komfortin si: ndryshim te pozicionit, ferkim I
shpines, largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese.

3.Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes

Nëse gjendja e pacientit lejon një dietë të lartë në kalori, proteina dhe karbohidrate, para
ndërhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet. Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes. Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese, vitaminat dhe mineralet. Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe, nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale.
Anemia eshte e zakonshme. Nese hemoglobina bie poshte 12gr/dl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku. Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme. Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si: (rash, skuqje,
kruarje, urtikarie, temperature, ethe, dispne, vomitus, takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni.

4.Mbajtja e balances hidroelekrolitike

Matet sasia e marrë dhe e nxjerrë, përfshirë edhe të vjellat, në mënyrë që të kemi një regjistrim
sa më të saktë të bilancit hidrik. Sasia e ushqimit oral dhe e lëngjeve është e kufizuar në mënyrë
që të parandalohen të vjellat. Nëse të vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas përshkrimit
të mjekut.

5.Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikë sipas përshkrimit,të tille si: Kanamycin,sulfate,eritromicin dhe
neomycin sulfat për të reduktuar bakteret intestinale ,në përgatitje për ndërhyrje të zorrës. Këto
medikamentë jepen nga goja,në menyrë që të reduktojë perqindjen bakteriale të kolonit. Si shtesë
zona mund të jetë pastruar nga laksativët,klizma ose irrigimi I kolonit.

6.Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozes,procedures kirurgjikale dhe

vetekujdesjes pas daljes nga spitali.
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes ,prognozes,nderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit. Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi.

40
Vendos se cili informacion eshte I nevojshem,cili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat.
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit.
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit.
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikale,pritshmeria,kujdesi I plages postoperatore,tekniken e kujdesjeve te stomes,ndalimin
e ushqyerjes,kontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve.

7. Kujdesi për plagën

Mbajtja e një indi të shëndetshëm rreth stomës. Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjatë 24
orëve të para,duke u siguruar që ajo është e shëruar pa komplikacionet e mëposhtme:

Infeksion
Hapje e plagës
Hemoragji
Edema të dukshme

Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin. Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelle,per te minimizuar presionin ne buzet e incizionit.
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre si:temperature, pulsi,respiracioni,pasi mund te
tregojne per prani te infeksionit. Nje temperature me e larte se 38.3oC duhet raportuar tek mjeku.
Ekzaminohet stoma per :

Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale).

Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze).
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale).
Hemorragji (nje shenje jo normale).

Pastrohet lekura peristomale me lehtesi,thahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme

irritimin.

41
3.2 Kujdesi infermieror në rast kolostomie si pasojë e Ca të kolonit

Qesja e kolostomisë.

Figura 16. Krijimi I kolostomise

Kolostomia është një hapje e zorrës së trashë jashtë barkut në formën e një stome. Ajo bëhet në
raste me kancer,procese inflamatore ulceroze,polipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe. Në këtë operim,pasi është hequr segmenti I dëmtuar I zorrës së trashë,dy anët e
segmenteve të mbetura nuk bashkohen sepse në këto raste për shkak të gjendjes së rëndë të
pacientit mundësia që qepja të mos mbajë dhe penjët të lëshojnë është e madhe.

Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente),transversal,zbritese ose sigmoidale te kolonit

dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme.
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet.

42
 Figura 17. Vendet e lokalizimit te kolostomise

Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres

mbyllet,kurse hapja e siperme mxirret ne lekure,me dy hapje,nxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose gryka,si per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres. Ne kete rast,ne dhomen e mjekimit pas 24 – 72 ore pas
opeimit,hapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke. Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorre,nuk ka receptore te saj.

Figura 18. Tipe te ndryshme te kolostomise

43
 Periudha preoperatore

Para operimit ,kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen përse po I bëhet ky
operim,me të mirat dhe rreziqet që ai paraqet.
I tregon se si do të funksionojë dhe se kolostomia,do të dojë një kujdes të vazhdueshëm.

E vë në dijeni se heqja totale e kolonit,për pasojë të dëmtimit që mund të ndodhë gjatë operimit
te inervimit parasimpatik,mund të shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare.
Gjithashtu e vë në dijeni se mund të grumbulloje spermën nëse dëshiron të ketë fëmijë. Para
operimit mund të duhet që të ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadalësojnë shërimin e plagës.
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres. Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese.
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme ,sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere. Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive.

 3.3 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR

1. Njohja me pacientin
2. Diagnozat infermierore
3. Plani I punës dhe zbatimi

 Periudha postoperatore
 Rezultatet e pritshme

1.Njohja me pacientin

Infermierja informohet për historinë e hollesishme të sëmundjes,alergjitë që mund të ketë

pacienti,medikamentet që ka përdorur si antibiotikët,dietën etj dhe të gjitha këto I shënon në
kartelen infermierore. Ekzaminohet barku,matën dhe regjistrohen shenjat vitale.
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme. Për një rritje të temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje të shfaqur në bark,vihet në dijeni mjeku. Ndiqet në dinamikë sasia e
përmbajtjes gastrike(kur ka sondë)dhe e urinës.

44
2.Diagnozat infermierore

 Ne periudhen preoperatore
1. Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit.
2. Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente.
3. Mungese njohurish ne lidhje me stomen.

 Ne periudhen postoperatore
1. Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomes,lidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve.
2. Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit.
3. Ankth lidhur me pranine e stomes.
4. Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes.

3. Plani I punës dhe zbatimi

 I Periudhës preoperatore

1.reduktimi I ankthit dhe frikës.

Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeter,prandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh.
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter.
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjare,prandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato.

2.Përshtatja me situatën
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar.
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim.
Megjithate , edhe ne kete rast ,ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje.
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjence,duhet te behet me shume pune sqaruese. Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person ,tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare.

3.Informimi I pacientëve dhe familjarëve rreth stomës dhe rëndësia e zbatimit të teknikes
së frymëmarjes së thellë dhe kollitjes pas operacionit.
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimit,sepse nese jepen

45
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth.
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostoma,te cilat jane te licensuara per kete
qellim. Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar.
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktike,sesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle ,kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtrat,veprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatim,me qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike.

 I periudhes postoperatore

1.Ruajtja e integritetit të lëkurës

Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashe,keshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite. Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat.
Ato hiqen pas 5-7 ditesh. Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stoma,stanoze
te saj si dhe prolaps. Perreth ,si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres, qe eshte e pasur me
fermente,zhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante. Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire. Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekure.kur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres. Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj. Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku. Kjo paste eshte e trashe
,ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj.
Kujdes te vecante kerkojne :
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza. Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza. Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve.
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete. Ka raste qe ne kolostomi,ne ditet e
para,kemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale.
Ne keto raste,qe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimit,mosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin. Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh.

46
  Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes.

Zbrazja e qeses

Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 1/3 e saj. Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura. Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures.
Per te mbajtur qesen qe te mos bjere,ajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit. Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes. Nese ne qese ka shume gazra,perpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalin,te zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte. Po keshtu ,ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante. Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudha,sepse neper rrudha rrjedh permbajtja.
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minuta,kohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire. Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise.

Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik. Kjo ndodh sidomos ne enterostomi.
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat.
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem. Ato ,ate cka u ben mire ne kete
drejtim,zakonisht e gjejne vete.

2.Disfunksioni seksual dhe masat në prani të stomës gjatë kryerjes së aktit seksual.
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit. Kjo perben problem. Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomen,por eshte
mire qe te marin masat e meposhtme:

Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire. Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re.
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate.

47
 Kur ka ndermend te kryeje maredhenie,me pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve.
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qeses,duhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet.
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim.

3.Reduktimi I ankthit.
Ne fillim ,sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth. Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e saj,me qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune. Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative. Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere. Ne ditet e para,e ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj. Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe.

4.Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social.

Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe. Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit. Kur behet nderrimi I qeseve,ai mund te ndihet keq,nese ne dhome ka dhe
njerez te tjere,prandaj I nxjerim ato jashte. Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth. Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur. Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome. Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushte,ne te cilat ato ndodhen,jeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuar,me te mirat dhe te keqijat qe paraqet. Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre. Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere. Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe.

3.4 Edukimi shëndetesor dhe kujdesi në shtëpi.

Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekut,infermierit,terapistit

enterostomal,punonjesit social dhe dietistit. Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifike,te individualizuara per nevojat e tyre,rreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar: obstruksionin,infeksionin,stanozen e stomes,terheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale. Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion. I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimit,qellimit dhe efekteve anesore per secilin. Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin.

48
Trajtimet (irrigimi,pastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese.
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun.
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjia,distensioni
abdominal,rigiditeti,diarhea dhe sindromi I zbrazjes. Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave.
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksia,vomitus,diarrhea dhe dobesimi jane te dukshme.

 3.5 Rezultatet e pritshme

1.Pacienti ndjen ulje të ankthit.

2.Ndjen ulje të dhimbjes

3.Arrin një nivel optimal ushqyes.

4.Arrin balancën në likide.

5.Shmang infeksionin

6.Mëson informacionin rreth diagnozës,procedurës kirurgjikale dhe për vetëkujdesin pas

daljes nga spitali.

7.Mban të pastër incizionin,stomën dhe plagën perineale.

a. Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit.

b. Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket.
c. Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale.
d. Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion.
e. Asiston infermieren me nderrimin e fashave.
f. Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme.
g. Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale.
h. Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle.
i. Pacienti eshte afebril

 3.6 REKOMANDIME DHE UDHEZIME

Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire

,duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesor,sidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve.

49
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj.

Disa aspekte te ketij edukimi jane:

Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku.
Kur ushqehet duhet qe te pertypet mire,e qe te mos futet ajer ne stomak,te mbaje
gojen te mbyllur.
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort.
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte.
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes. Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht doreze,lyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta.
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe.
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqe,te beje nje fashature ekstra
mbi qese.
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite.
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh),ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites.
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun.
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen. Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazh,prandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes.

50
KAPITULLI 4

 4.1 REZULTATET E PRITSHME

Mësimi që kemi dhënë për ushtrimet e ndryshme(të frymemarjes etj.)dhe që do të kryhen

nga pacienti pas operimit,kane qenë konkrete. Infermieri I ka bërë vetë në praktike,kurse
pacienti e ka imituar atë. Në këtë mënyre ai e ka të lehtë përkujdesjen në periudhën
postoperatore.
Operacioni të kaloje pa ndërlikime ,si infeksione,temperaturë,ndërlikime
mushkërore,trombozë etj.
Të ketë sa më pak dhimbje.
Për të parandaluar infektimin e plagës,di ta mbrojë atë nga ndotja me materie fekale.
Pacienti është përgatitur shpirtërisht se do te vijë koha të fillojë aktivitetin seksual.
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit.
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar.
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa t’I afrohet sa me
shume asaj normales.
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome. Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj.

51
Konkluzionet

Në bazë të rezultateve të studimit I cili është punuar në Spitalin e Tiranës mund të mxirren
përfundime të rëndësishme si:

5- Ca I kolonit është sëmundje shumë e shpeshtë që është vërejtur më shumë në femra se

në meshkuj.
6- Gjatë kujdesit infermieror ka shumë rëndësi aplikimi I terapisë dhe kujdesi ndaj plagës
dhe në vecanti ndaj kolostomisë kur ajo është prezente.
7- Si detyre e spitalit duhet të ekzistojnë të gjitha ekzaminimet e nevojshme për Ca e
kolonit në menyrë që të bëhët diagnostikimi në kohë I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient.
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit.
9- Eshte shumë e rëndësishme që të bëhet ndjekja në vazhdimësi e pacientëve dhe t’u jepen
këshilla në lidhje me kujdesin në vazhdimësi.

52
Bibliografia

Kocillari Agim “Kujdesi infermieror ne kirurgji”

www.airc.it/

www.cancer of colon/

www.cancer.gov/

http://www.icstrieste.it

http://www.inferëeb.net/il

www.javascript:aprifin(tumori/screening)/

http://www.hon.ch/

http:/www.nursingcenter

www.nursing care for patients ëith cancer

www.nursingcrib.com/ëp-content/uploads/colorectal-cancer

53