(2006) (Yl) KKTC Elektri̇k Üreti̇m İleti̇m Si̇stemi̇'Nde

KKTC ELEKTRİK ÜRETİM İLETİM SİSTEMİ’NDE
YÜK AKIŞI VE GELİŞİM PLANI

(2006-2010)
Ogkioun KİOSE CHOUSEİN
YÜKSEK LİSANS TEZİ

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
AĞUSTOS 2006
ANKARA
Ogkioun KİOSE CHOUSEİN tarafından hazırlanan KKTC ELEKTRİK ÜRETİM
İLETİM SİSTEMİ’NDE YÜK AKIŞI VE GELİŞİM PLANI (2006-2010) adlı bu
tezin Yüksek Lisans tezi olarak uygun olduğunu onaylarım.
Prof. Dr. Sezai DİNÇER

Tez Yöneticisi
Bu çalışma, jürimiz tarafından oybirliği ile Elektrik Elektronik Mühendisliği

Anabilim Dalında Yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Başkan: : Yrd. Doç. Dr. Timur AYDEMİR
Üye : Prof. Dr. Sezai DİNÇER
Üye : Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali AKÇAYOL
Üye :
Üye :
Tarih : 08/08/2006
Bu tez, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygundur.
TEZ BİLDİRİMİ
Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde
edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu
çalışmada orijinal olmayan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.

iv
KKTC ELEKTRİK ÜRETİM İLETİM SİSTEMİ’NDE

YÜK AKIŞI VE GELİŞİM PLANI
(2006-2010)
(Yüksek Lisans Tezi)
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Ağustos 2006
ÖZET
İletim ve üretim sistemi elemanlarını belirlemek için, KKTC Elektrik Üretim

İletim Sistemi’nin 2006-2010 yılları arasındaki gelişim planı ile ilgili çalışmalar
yapılmıştır. Güç sistem analizi yazılım paketi PSS/E (Power Ssytem Analysis for
Engineering) ile Fixed Slope Decoupled Newton Raphson iterasyon metodu
kullanılarak yapılan çalışmalar yük akışı, kısıtlılık analizi ve kısa devre
hesaplarıdır. Analizler sonucuna göre ilave transformatörler, iletim hatları ve
elektrik üretim üniteleri belirlenmiştir.
Bilim Kodu : 905.1.035

Anahtar Kelimeler : Yük akışı, Kısıtlılık analizi, Kısa devre analizi
Sayfa Adedi : 169
Tez Yöneticisi : Prof. Dr. Sezai DİNÇER
v
LOAD FLOW AND DEVELOPMENT PLAN OF TURKISH REPUBLIC OF

NORTHERN CYPRUS’S ELECTRICITY PRODUCTION AND
TRANSMISSION SYSTEM (2006-2010)
(M.Sc. Thesis)
GAZİ UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
August 2006
ABSTRACT
Some studies are performed to determine power generation and transmission

system elements, related to Turkish Republic of Northern Cyprus’s Electricity
Production and Transmission System’s development plan between 2006-2010.
These studies performed with a power system analysis software package, PSS/E
(Power System Analysis for Engineering) by using Fixed Slope Decoupled
Newton Raphson iterative method are load flow, contingency analysis and short
circuit calculations. As a result of studies additional transformers, transmission
lines and electricity production units are determined.
Science Code : 905.1.035

Key Words : Load flow, Contingency analysis, Short circuit analysis
Page Number : 169
Adviser : Prof. Dr. Sezai DİNÇER
vi
TEŞEKKÜR
Çalışmalarım boyunca değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren değerli hocam

Prof. Dr. Sezai DİNÇER’e teşekkürü bir borç bilirim.
Çalışmalarımda bana yardımcı olan Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü’ndeki

değerli hocalarıma teşekkür ederim.
Çalışmalarım süresince kıymetli bilgilerinden yararlandığım sayın Güner AŞAN’a,

sayın Erhan TEKELİ’ye, KIB-TEK’e ve imkanlarından yararlandığım ELTEM-TEK
A.Ş.’ne teşekkür ederim.
Her zaman beni destekleyen aileme teşekkür ederim.

vii
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET...........................................................................................................................iv
ABSTRACT .................................................................................................................v
TEŞEKKÜR ................................................................................................................vi
İÇİNDEKİLER ..........................................................................................................vii
ÇİZELGELERİN LİSTESİ .........................................................................................ix
ŞEKİLLERİN LİSTESİ ..............................................................................................xi
SİMGELER VE KISALTMALAR............................................................................xii
1. GİRİŞ .......................................................................................................................1
2. İLETİM HAT PARAMETRELERİNİN HESAPLANMASI ..................................7
2.1. Hat Parametreleri...............................................................................................7
2.2. Hat Parametrelerinin TMLC (Transmission Line Characteristics

Programver III) ile Hesaplanması .....................................................................7
2.3. KKTC Elektrik İletim Sistemi...........................................................................9
3. YÜK AKIŞI VE KISITLILIK ANALİZLERİ.......................................................14
3.1. Yük Akışı Analizi...........................................................................................15
3.1.1. Bara tipleri............................................................................................15
3.1.2. Düğüm denklemi ..................................................................................16
3.1.3. İterasyon metodları...............................................................................17
3.2. İterasyon Metodlarının Karşılaştırılması........................................................26
3.3. Yük Akışı Analizlerinin Kullanıldığı Alanlar ................................................27
3.4. Yük Akışı Analizlerinin Kullanılacak Program ve Çözüm Yöntemleri.........28
3.4.1. PSS/E (Power System Simulator for Engineering) yazılımı ................29

viii
Sayfa
3.4.2. PSS/E (Power System Simulator for Engineering)

yazılımında kullanılan yük akışı metodları ..........................................30
3.5. Güç Sisteminde Planlama..............................................................................31
3.6. KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi Yük Akışı Analizi ............................33
3.6.1. Yük tahminleri.....................................................................................34
3.6.2. TM bazında talep ve kapasite gelişimi ................................................37
3.6.3. Üretim-Tüketim dengesi .....................................................................39
3.6.4. KKTC Elektrik Üretim-İletim Sistemi yük akışı ve

kısıtlılık analizleri................................................................................49
4. KISA DEVRE HESAPLARI .................................................................................81
4.1. Arıza Tipleri ...................................................................................................81
4.2. 3 Faz Simetrik Arıza Akımlarının Hesaplanması...........................................83
4.3. Simetrik Olmayan Arıza Akımlarının Hesaplanması.....................................84
4.3.1. Sistem elemanlarının simetrili bileşenlerle gösterilmesi......................85
4.4. KKTC Üretim İletim Sistemi’nde Kısa Devre Analizi ..................................88
5. SONUÇ VE ÖNERİLER .......................................................................................90
KAYNAKLAR ..........................................................................................................93
EKLER .......................................................................................................................95
EK-1 KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nin mevcut durumu,
kapasitörler, fiderlerde ölçülen yükler ve 3. İhale Paketi
kapsamında planlanan tesisler ..........................................................................96
EK-2 KKTC İletim Sistemi’ndeki hatların parametrelerinin hesaplanması ............100
EK-3 KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde yük akışları, kısıtlılık
analizi sonuçları ve TM’leri kurulu güç ve talep gelişimi..............................126
EK-4 KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde kısa devre sonuçları....................160
ÖZGEÇMİŞ .............................................................................................................169
ix
ÇİZELGELERİN LİSTESİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 2.1. KKTC İletim Sistemi’ndeki mevcut hatlar, uzunlukları,

iletken kesitleri ve direk tipleri............................................................ .10
Çizelge 2.2. 3. İhale Paketi kapsamındaki hatların uzunlukları, iletken

kesitleri ve direk tipleri ........................................................................ 11
Çizelge 2.3. Aksa tarafından tesis edilecek hatların uzunlukları, iletken

kesitleri ve direk tipleri ........................................................................ 11
Çizelge 2.4. KKTC İletim Sistemi’ndeki mevcut hatların 66 kV 100 MVA

bazdaki empedansları ........................................................................... 12
Çizelge 2.5. 3. İhale Paketi kapsamındaki hatlarının 66 kV 100 MVA

Çizelge 2.6. Aksa tarafından tesis edilecek hatların 66 kV 100 MVA

Çizelge 2.7. KKTC İletim Sistemi’ndeki 132 kV’luk hatların 100 MVA
Çizelge 3.1. 2004-2006 dönemi KKTC için NYS pik güç ve enerji tüketim
tahmini.................................................................................................. 35
tahmini.................................................................................................. 36
Çizelge 3.3. 2007-2010 dönemi KKTC için YYS altında pik güç ve enerji
tüketim tahmini .................................................................................... 37
Çizelge 3.4. KKTC’de TM’lerinin yük artış oranı................................................... 38
Çizelge 3.5. KKTC Elektrik Sistemi 2006-2010 dönemi üretim-tüketim

dengesi (YYS) (Teknecik)(MW).......................................................... 42

dengesi (YYS) (Teknecik)(GWh) ........................................................ 43
x
Çizelge Sayfa

dengesi (YYS) (Sadrazamköy)(MW).................................................. 44

dengesi (YYS) (Sadrazamköy)(GWh) ................................................ 45

dengesi (NYS) (Teknecik)(MW)......................................................... 46

dengesi (NYS) (Teknecik)(GWh) ....................................................... 47
Çizelge 3.11. 2005 yılı kısıtlılık analizi özeti............................................................ 53
Çizelge 3.15. 2009 yılı Alternatif 1’de kısıtlılık analizi özeti ................................... 68
Çizelge 3.19. KKTC İletim Sistemi’nde 2006-2010 yılları arasında

yapılması gereken yatırımlar .............................................................. 74
xi
ŞEKİLLERİN LİSTESİ
Şekil Sayfa
Şekil 4.1. Arıza tipleri ........................................................................................... 82
Şekil 4.2. Simetrik olmayan arızalar için generatör eşdeğer devresi .................... 85
Şekil 4.3. Transformatör bağlantı tipine göre sıfır bileşen

eşdeğer devreleri ................................................................................... 87
xii
SİMGELER VE KISALTMALAR
Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte

aşağıda sunulmuştur.
Simgeler Açıklama
B Suseptans
Cv Yakınsama katsayısı
L Endüktans
P Aktif güç
R Direnç
S Kompleks güç
Q Reaktif güç
X d’ Transient reaktans
X d” Subransient reaktans
Vth Thevenin eşdeğer gerilimi
[Ybara] Bara admitans matrisi
δ Gerilim açısı
Kısaltmalar Açıklama
DPÖ KKTC Devlet Planlama Örgütü

EİH Enerji İletim Hattı
FO Fuel Oil
GT Gaz Türbini
KKTC Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
KIB-TEK KKTC Elektrik Kurumu
MP Master Plan
OG Orta Gerilim
TM Transformatör Merkezi
xiii
Kısaltmalar Açıklama
YG Yüksek Gerilim
Yİ Yap İşlet
1
1. GİRİŞ
Güç sistemi planlamasında, tasarımı ve işletmesinde, sistem performansını,

güvenliğini, yeterliliğini, ekonomik ve güvenilirliğini değerlendirmek için dikkatli
analizlerin yapılması gerekir. Analizler planlanan sistemdeki elemanların
yeterliliğinin belirlenmesinde önemli rol oynar. Mevcut güç sisteminde,
elemanlardan birinin yetersizliği veya yanlış çalışması sonucu oluşabilecek sorunlar,
analizlerle belirlenebilir. Modern güç sistemleri binlerce bara ve sistem
elemanlarından oluşan kompleks sistemlerdir. Sistem performansını belirlemek için
yapılan manuel hesaplamalar, uzun zaman kaybına neden olan çalışmaları gerektirir.
Günümüzde güç sistemi performansını belirlemek için kullanılan analizleri çok kısa
bir sürede yapabilen programlar mevcuttur [1].
Güç sistemi performansını değerlendirmek için yapılan bazı analizler ;
i) Hat empedanslarının hesaplanması

ii) Yük akışı
iii) Kısa devre
iv) Tranzient stabilite
v) Motor yolverme
vi) Harmonik
vii) Fliker
vb analizlerdir.
Enerji iletim hatları, akım taşıyan iletkenleri taşır. İletken çapı, direnci, iletkenler
arası mesafe, iletkenlerin toprakla olan mesafesi, skin effect faktörü, toprak özdirenci
ve akan akımın frekansı hat parametrelerini etkileyen faktörlerdendir. Hat
parametreleri, hattın direnci, endüktif reaktansı ve kapasitif reaktansıdır. Yük akışı,
stabilite, gerilim düşümü hesabı, koruma ve benzeri analizlerde doğru hesaplanmış
hat parametrelerinin kullanılması gerekir .
2
Yük akışı analizleri, güç sistemindeki bara gerilimlerinin, baralar arasında akan
akımların, aktif ve reaktif yük akışlarının belirlenmesi için yapılan analizlerdir. Güç
sisteminde generatörün, iletim hattının, transformatörün veya yükün devre dışı
olması gibi kısıtlılık durumlarını içeren işletme koşulları analiz edilir. Bu işletme
koşulları sistemdeki diğer elemanların aşırı yüklenmesine veya gerilimlerin
düşmesine sebep olabilir. Analiz sonuçlarına göre, güç faktörünün düzeltilmesi için
tesis edilmesi gereken kapasitörlerin yeri ve gücü belirlenir.
Kısa devre analizleri ile kısa devre seviyesi ve arıza esnasında farklı kısa devrelerde
sistemden akan arıza akımları belirlenir. Kısa devre arızası üç faz, faz-toprak, iki faz
toprak arızası olabilir. Hesaplanan kısa devre arıza akımları güç sisteminde
kullanılacak teçhizatın karakteristik özelliklerinin belirlenmesinde, kesicilerin kesme
kapasitelerinin belirlenmesinde ve koruma prensiplerinin belirlenmesinde kullanılır
[1].
Bu tezde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Elektrik Üretim İletim

Sistemi’nin 2005-2010 yılları arasındaki gelişimi bir Master Plan (MP) çalışması
olarak incelenecektir. Master Plan çalışmasının 2005-2010 dönemi, Acil Çalışmalar
(2005-2006) ve Kısa Dönem (2007-2010) olmak üzere iki bölümde incelenecektir.
Acil Çalışmalar dönemi çalışmalarına, başta KKTC Elektrik Kurumu (KIB-TEK)

elemanları olmak üzere, TC Kıbrıs Yardım Heyeti yetkilileri ve Devlet Planlama
Örgütü (DPÖ) uzmanları ile KKTC’de yapılan temaslar sonucu saptanan veri, sorun
ve görüşlerin derlenmesiyle başlanılmıştır. Daha sonra alınan bu veri ve bilgiler
ışığında üretim ve iletim sisteminin son durumu ile üretim, yük ve tüketimlerin 2004
yılı itibariyle gerçekleşen değerleri saptanmıştır.
Aşağıda; KKTC Elektrik-Üretim Sistemi’nin durumu ve 2004 yılı sonundaki üretim-

tüketim değerleri hususunda özet açıklamalar verilmiştir.
3
Üretim Sistemi
KKTC sistemi üretim kapasitesi 2005 yılı sonu itibariyle, KIB-TEK’in kurup
işlettiği, Teknecik’teki 2x60 MW kapasiteli fuel oil (FO) santralı ile biri Dikmen’de
(30 MW) ve diğer ikisi Teknecik’te (30 MW + 15 MW) bulunan, toplam teorik
kapasiteleri 75 MW olmasına karşın alınabilir güçleri, verimleri çok düşük, birim
üretim maliyetleri yüksek eski gaz türbini (GT) üniteleri ve AKSA A.Ş. tarafından
Kalecik’te kurulup, Eylül/2003 tarihinden itibaren yap-işlet (Yİ) modeline göre
işletilen 5x17,5 MW=87,5 MW toplam kapasiteli bir dizel santralından oluşmaktadır.
Dolayısıyla 2005 sonu itibariyle sistemin teorik toplam kapasitesi 282,5 MW’tır.
Dizel santralı, sözleşmesi gereği bir alım garantisiyle çalışmaktadır. FO santralı ise
baz yükü karşılamak üzere tasarımlandığından, yük değişimlerini izlemede ve puantı
karşılamada kullanılan eski GT’leri, kaldırabileceklerinden daha ağır bir görev
yüklenmek zorunda kalarak, her an arıza yapma riski altında çalışmaktadır.
İletim Sistemi
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nin 2005 yılı sonu itibariyle durumu, Şekil
1.1’deki coğrafi şebeke planında gösterilmiştir. Şekil, üretim tesisleri yanında, halen
işletmede olan enerji iletim hatları (EİH) ve transformatör merkezlerini de
içermektedir. Ayrıca, halen 66 kV’ta işletilmelerine karşın, ileride 132 kV’ta
çalıştırılabilmeleri için 154 kV olarak tasarımlanarak tesis edilmiş olan iletim
tesisleri de işaretlenmiştir.
Mevcut 66/11kV’luk TM’ler ve transformatör sayı ve kapasiteleri ile bu TM’lerin 11

kV tarafındaki şönt kapasitör miktarları EK-1 Çizelge 1.1’de gösterilmiştir.
Çizelgeye göre çeşitli merkezlere dağılmış 63 600 kVAR’lık toplam kapasitör kurulu
gücünün 31 500 kVAR’lık bölümü arızalı durumdadır. Özellikle Y.Boğaziçi TM,
Magosa 1 TM ve Magosa 2 TM’deki toplam 11 400 kVAR’lık kurulu gücün
tümünün arızalı olduğu bildirilmiştir.
4
Üretim Değerleri
KIB-TEK Elektrik Üretim Santralları Yıllık Çalışma Raporu 2004’e göre [2]; KKTC
Elektrik Sistemi’nde 2004 yılında toplam brüt enerji üretimi yaklaşık 884,8 Milyon
kWh ve brüt puant güç 185 MW olmuştur. Ayrıca yıl içinde Güney Kıbrıs’tan 7
Milyon kWh alınmıştır.
Bu üretim değerleri bir önceki yılın (2003) toplam brüt elektrik enerjisi üretimine
(795 M kWh) ve puant gücüne (175 MW) göre sırasıyla % 11,3 ve % 5,7 yüksektir.
Yüksek oranlı bu artışlar içinde puant güçteki olağanüstü yükseliş, 2004 yılında
KKTC sisteminde yük faktöründe diğer yıllara göre, ani bir düşme olduğuna işaret
etmektedir. Nitekim, ekonomik kriz yılı olan 2001 değerleri hariç tutulursa, 2000-
2003 döneminde yaklaşık 0,57 civarında seyreden yük faktörü, 2004 yılında yaklaşık
0,55 olarak gerçekleşmiştir.
Öte yandan üretilen toplam elektrik enerjisinin yaklaşık 649,2 Milyon kWh’ını (%
73,3) Teknecik FO Santralı; 18,8 Milyon kWh’ını (% 2,1) GT’leri ve 216,8 Milyon
kWh’ını da (%24,5) Yİ modeline göre çalışan Kalecik Dizel Santralı üretmiştir. Söz
konusu üretimleri yaparken santralların ortalama verimleri FO santralı için yaklaşık
% 33,7, GT için % 11,3 ve Dizel Santralı için % 44,4 olmuştur.
Brüt üretime göre ortalama yakıt maliyetleri ise sırasıyla FO santralı için 4,3 kWh/¢;
GT’leri için 20,9 kWh/¢ ve Dizel Santralı için 2,4 kWh/¢ olarak hesaplanmıştır.
Diğer taraftan, üretilen 185 MW’lık toplam puant gücün 113 MW’ını FO santralı; 38
MW’ını GT’leri ve 34 MW’ını da Dizel Santralı sağlamıştır. Bu değerlerden, 2004
yılında yaz (157 MW) ve kış puant değerleri (185 MW) arasındaki oranın yaklaşık
% 85 olduğu sonucu çıkmaktadır. Bu, 2000-2003 dönemine ait yıllık yaz ve kış puant
oranlarının oluşturduğu % 82 - % 87 aralığı içinde kalmaktadır.
5
Yük ve Tüketim Değerleri
KKTC Elektrik Sistemi’nde yüklerin 66/11 kV TM’ler bazında dağılımını tespit

etmekte, KIB-TEK elemanlarının yıllık puant dönemi olan Aralık 2004 ayında anılan
merkezlerde yaptıkları 11 kV fider ölçümlerinden yararlanılmıştır. Ölçüm değerleri
EK-1 Çizelge 1.2’de gösterilmiştir.
Diğer taraftan, üretilen yıllık enerjinin santral iç tüketimleri ve kayıplar dahil, ana
tüketici sınıfları itibariyle dağılımı konusunda bir fikir vermek üzere, birbirine çok
yakın dağılım desenine sahip son iki yılın (2003, 2004) tüketimlerine ait yüzdelerin
yaklaşık ortalamaları KIB-TEK belgelerinden aşağıdaki gibi saptanmıştır:
Konutlar % 30; Ticaret: % 14; Endüstri: % 8,5; Turizm: % 7; Sulama: % 6,5 ;

Savunma: % 9,5 ; Santral İç Tüketimi: % 5,5; Kayıplar: %15; Sokak Aydınlatması:
% 2 ve Diğer: % 2.
Bu değerler, 2004 yılında, güneyden gelen yaklaşık 7 Milyon kWh’lık ithalat ile
birlikte 892 Milyon kWh’lık toplam brüt enerji tüketiminden, iç tüketim ve kayıplar
bileşeni düşüldükten sonra, geriye kalan net enerji tüketim miktarının yaklaşık 706
Milyon kWh olduğunu göstermektedir.
Master Plan (MP) çalışmasının en önemli hedefinden biri, KKTC Elektrik İletim
Sistemi’nin işletme gerilimini, uygun bir süreç içinde, bir üst seviyeye (132 kV)
yükseltmektir. 3. İhale Paketi Tesislerinin (EK-1 Çizelge 1.3) uygulanması
kapsamında bu hedef dikkate alınmıştır. İletim sisteminin geriliminin
yükseltilmesinde kademeli yaklaşımın daha kolay ve sorunsuz geçiş sağlayacağı
düşünülmektedir. Buna göre, Teknecik 2 TM, Lefkoşa-2 TM ve batıdaki uygun bazı
TM’lerinde ayrılan yerlere 132/66 kV’luk ototransformatörler tesis ederek, iletim
sisteminin batısını ilk aşamada 132 kV’a geçirmek mümkün olabilecektir.
6
Bu tezde, 2005-2010 dönemi, Acil Çalışmalar (2005-2006) ve Kısa Dönem (2007-

2010) olmak üzere iki bölümde incelenmiştir. 2007 yılından itibaren iletim işletme
geriliminin üst seviyesi olarak 132 kV olacağı kabul edilmiştir.
Bölüm 2‘de, KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi elemanlarından EİH’larının

karakteristik değerleri hesaplanmıştır. Bu değerler, MP çalışmalarında kullanılacak
olan PTI Power System Simulator for Engineering (PSS/E) yazılımının kabul ettiği
veri formatına uygun olacak şekilde hazırlanmıştır. KKTC EİH’larının empedansları
PSS/E-21 Transmission Line Characteristics Program (TMLC) yazılım paketi
kullanılarak hesaplanmıştır.
Bölüm 3’te, Bölüm 2’de oluşturulan KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi modeli
ile, 2005-2010 yıllarını içeren yük akışı ve (n-1) kısıtlılık analizleri yapılmıştır.
Bölüm 4’te, Bölüm 3’teki yük akışı ve kısıtlılık analizleri sonuçları dikkate alınarak
her yıl için oluşturulan KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’ndeki TM’lerinde
meydana gelebilecek bir 3 faz ve faz-toprak arızası esnasında, arıza akımları
hesaplanmıştır.
Bölüm 5’te de sonuç ve öneriler sunulmuştur.

7
2. İLETİM HAT PARAMETRELERİNİN HESAPLANMASI
2.1. Hat Parametreleri
Hat parametreleri, güç sisteminde gerilim düşümü hesabı, yük akışı, stabilite, kısa
devre, tranzient (geçici rejim) analizlerinde ve hatların farklı yüklenme koşulunda
performansını değerlendirmede kullanılır. Bu tür analizlerin sağlıklı bir şekilde
yapılabilmesi için enerji iletim hatlarının elektriksel karakteristiklerini ifade eden hat
parametrelerinin doğru hesaplanması gerekir.
Enerji iletim hatlarının karakteristik performansını etkileyen elektriksel hat

parametreleri direnç, endüktans, kapasitans ve kaçak geçirgenliktir. Kaçak
geçirgenlik hatlarda uygulanan izolasyon sayesinde ihmal edilebilir.
Hat parametreleri, tesis edilen hat ve direk tasarımı esas alınarak hesaplanır. Hat
parametrelerinin hesaplanmasını teorik olarak detaylı anlatan kitaplar vardır [3, 4, 5].
Burada hat parametreleri bilgisayar programı kullanılarak hesaplanacaktır.
Hat parametrelerinin belirlenmesi hattın uzunluğuna, iletken tipine ve faz

iletkenlerinin birbirlerine göre konumlarına bağlıdır [1].
2.2. Hat Parametrelerinin TMLC (Transmission Line Characteristics Program

ver III) ile Hesaplanması
KKTC İletim Sistemi’nde bulunan enerji iletim hatlarının parametreleri TMLC

(Transmission Line Characteristics Program Ver III) ile hesaplanmıştır [6]. Hat
parametreleri hattın direncini, endüktansını ve kapasitansını kapsamaktadır.
TMLC ile toprak iletkenleri dahil maksimum 50 iletkenden oluşan 8 devreye kadar
olan hatların parametreleri hesaplanabilmektedir. Programın kütüphanesinde yaygın
olarak kullanılan iletkenlerin (ACSR, AAC, AAAC, ACAR ve Çelik toprak telleri
EHS) karakteristik değerleri girilmiştir.
8
Program ile bir hattın parametreleri hesaplanırken toprak özgül direnci, frekans ve
kullanılacak birim uzunluk cinsinin (m veya feet) önceden tanımlanması
gerekmektedir. Hesaplamalar yapılırken toprak özgül direnci 100 Ω.m, frekans 50
Hz ve birim uzunluk m olarak tanımlanmıştır.
KKTC İletim Sistemi’nde kullanılan hatlar 3/0 AWG (Pigeon), 266,8 MCM
(Partridge) ve 477 MCM (Hawk) iletkenlidir. Bu iletkenlerin karakteristik değerleri
için programın kütüphanesinde tanımlanan değerler alınmıştır. Bu bilgiler EK-2’deki
Çizelge 2.1’de sunulmuştur.
Hatların parametreleri hesaplanırken programa tanımlanması gereken veriler;
• İletken adı
• Devrenin referans noktasının geometrik yeri
• 1. devreye göre fazların geometrik yeri
• İletkenin sehimi
• Toprak telinin adı
• 1. devreye göre toprak telinin geometrik yeri
• Toprak telinin sehimi
1. devre için global referans noktası (0,0) için direğin toprakla kesiştiği yer baz alınır.
Diğer tüm devrelerin ve iletkenlerin, bu baz noktasına göre koordinatları tanımlanır.
Eğer bir faz ikili veya üçlü demet halinde ise fazların koordinatı tanımlandıktan
sonra, sadece demetler arasındaki mesafeyi belirtmek yeterlidir. Tüm toprak
tellerinin baz noktasına göre konumu da tanımlanır.
Tüm devrelerin ve toprak tellerinin koordinatları girildikten sonra, verilerde bir

çakışma olmadığı durumda, aşağıdaki çıktılar alınabilmektedir:
• Faz empedans matrisi

• Simetrik bileşenler matrisi
9
• Yük akışı verileri

• Kısa devre verileri
Yük akışı verileri hattın pozitif bileşen empedanslarını resistans (R1), endüktif
reaktans (X1) ve suseptansını (B1), kısa devre verileri de pozitif bileşen empedansları
ile sıfır bileşen empedanslarını içermektedir.
Hat parametreleri hesaplanırken direkler arası mesafe ortalama 350 m, sehim ise 7 m
alınmıştır. Toprak telleri için sehim 5 m alınmıştır.
KKTC İletim Sistemi’ndeki 66 kV 10 km tek devre 477 MCM iletkenli Alsancak-

Çamlıbel hattının parametreleri hesaplanırken devre ve faz koordinatları EK-2’deki
Örnek 2.1’de gösterildiği gibi tanımlanarak, yük akışı ve kısa devre hesapları için
gerekli parametreler hesaplanmıştır. 66 kV işletme gerilimi ile işletilen 22 km çift
devre 477 MCM iletkenli Teknecik-Lefkoşa hattının parametreleri de EK-2’deki
Örnek 2.2’de gösterilmiştir. KKTC Elektrik İletim Sistemi’ndeki hatların, TMLC
için gerekli tüm karakteristik bilgileri EK-2 Çizelge 2.2’de tanımlanmış ve program
çıktıları EK-2 Çizelge 2.3 ve Çizelge 2.4’te gösterilmiştir.
2.3. KKTC Elektrik İletim Sistemi
KKTC Elektrik İletim Sistemi’nde, mevcut işletme gerilimi 66 kV olup, 3/0 AWG,
266,8 MCM ve 477 MCM iletkenli enerji iletim hatları kullanılmıştır. Mevcut iletim
hatları, iletken tipi ve kullanılan direk tipleri Çizelge 2.1’de gösterilmiştir. 3. İhale
Paketi tesisleri kapsamında planlanan hatlar ise Çizelge 2.2’de gösterilmiştir.
10
Çizelge 2.1. KKTC İletim Sistemi’ndeki mevcut iletim hatlar, uzunlukları, iletken
kesitleri ve direk tipleri
İletim Hattı Devre İletken Tipi Uzunluk(km) Direk Tipi

Alsancak-Girne Tek 266,8 MCM 12,59 KA
Alsancak-Çamlıbel Tek 477 MCM 10,0 A2
Bem-Kalecik Tek 3/0 AWG 3,4 KA
Boğaziçi-Kalecik Tek 477 MCM 23,0 A2
Boğaziçi-Magosa 2 Tek 266,8 MCM 8,93 KA
Boğaziçi-Sandallar Tek 3/0 AWG 7,5 KA
Kalecik-Geçitkale (1) Tek 3/0AWG 25,9 KA
Kalecik-Geçitkale (2) Tek 477 MCM 23,0 A2
Kalecik-Yeşilköy Tek 3/0 AWG 25,0 KA
Cengizköy-Güneşköy Çift 3/0 AWG 12,0 TB
Dikmen-Girne 1 Tek 3/0 AWG 9,76 KA
Dikmen-Lefkoşa Çift+Tek 266,8 MCM 1,6+7,0 TB+KA
Dikmen-Teknecik (GİS) Çift+Tek 266,8 MCM 8+12,75 TA+KA
Dikmen-Yılmazköy Tek 266,8 MCM 13,4 BETON
Geçitkale-E.Teknecik Çift 266,8 MCM 28,53 TB
Geçitkale-Sandallar Tek 3/0 AWG 8,0 KA
Geçitkale-Meriç Tek 3/0 AWG 25,05 KA
Girne 1-Teknecik (GİS) Çift+Tek 266,8 MCM 8,0+7,77 TA+KA
Güneşköy-Güzelyurt Tek 3/0 AWG 1,0 KA
Güneşköy-Yılmazköy Tek 266,8 MCM 18,8 BETON
Heraklis-Lefkoşa Çift+Tek 266,8 MCM 1,6+11,0 TB+KA
Heraklis-Meriç Tek 3/0 AWG 11,8 KA
Lefkoşa-Teknecik (GİS) Çift 477 MCM 22,0 TA
Magosa 1-Magosa 2 Çift+Tek 266,8 MCM+3/0 AWG 2,07+5,8 TB+KA
Magosa 2-Sandallar Çift+Tek 266,8 MCM+3/0 AWG 2,07+5,8 TB+KA
11
Çizelge 2.2. 3. İhale Pateki kapsamındaki1 hatların uzunlukları, iletken


Çamlıbel-Girne 2 Tek 477 MCM 30,0 A2
Çamlıbel-Odtü Tek 477 MCM 11,24 A2
Odtü-Güneşköy Tek 477 MCM 9,49 A2
Kalecik-Bafra Tek 477 MCM 9,53 A2
Teknecik 2-Girne 2 Çift 477 MCM 8,0 TA
Çizelge 2.3. Aksa tarafından tesis edilecek hatların uzunlukları, iletken


Geçitkale-Meriç Tek 477 MCM 25,0 A2
Meriç-Heraklis Br. Tek 477 MCM 8,8 A2
Heraklis Br.-Lefkoşa-1 Tek 477 MCM 12,0 A2
Lefkoşa 1-Dikmen Çift 477 MCM 7,0 TA
İletim hatlarında kullanılan direk tipleri belirlenirken, kullanılan direkler coğrafik

duruma göre farklı tiplerde ve yükseklikte olmasına rağmen belirlenen hatta en fazla
kullanılmış olan direk tipi esas alınmıştır.
477 MCM iletkenli EİH’larının 80 0C iletken sıcaklığında, hava sıcaklığının 40 0C

ve rüzgar hızının 0,25 m/s olduğu durumda termik taşıma kapasitesi 496 amper [7],
aynı koşullarda 266,8 MCM iletkenli hattın 345 amper ve 3/0 AWG hattının da 275
amper olduğu varsayılmıştır.
KKTC İletim Sistemi’nde kullanılan ve iletken fazlarının koordinatları gösteren direk

tipleri EK-2 Şekil 2.1- Şekil 2.5’te gösterilmiştir.
1
3. İhale Paketi tesisleri kapsamındaki iletim hatları proje aşamasında olduğundan 154 kV’ta yaygın
olarak kullanılan direk tipleri seçilmiştir.
12
TMLC ile hesaplanan KKTC İletim Sistemi’ndeki hatların empedansları Çizelge

2.4’te sunulmuştur.
Çizelge 2.4. KKTC İletim Sistemi’ndeki mevcut hatların 66 kV 100 MVA bazdaki
empedansları
İletim Hattı 66 kV 100 MVA Bazdaki Empedans

R1(pu) X1(pu) B1(pu) R0(pu) X0(pu) B0(pu)
Alsancak-Girne 0,06179 0,11521 0,00157 0,11634 0,40923 0,00087
Alsancak-Çamlıbel 0,02769 0,09996 0,00115 0,09197 0,24805 0,00085
Bem-Kalecik 0,02648 0,03572 0,00041 0,04122 0,11513 0,00023
Boğaziçi-Kalecik 0,06368 0,22990 0,00264 0,21147 0,57045 0,00195
Boğaziçi-Magosa 2 0,04383 0,08172 0,00111 0,08253 0,29028 0,00062
Boğaziçi-Sandallar 0,05842 0,07879 0,00090 0,09092 0,25396 0,00051
Kalecik-Geçitkale (1) 0,20169 0,27209 0,00310 0,31384 0,87682 0,00175
Kalecik-Geçitkale (2) 0,06368 0,22990 0,00264 0,21147 0,57045 0,00195
Kalecik-Yeşilköy 0,19469 0,26263 0,00299 0,30294 0,84637 0,00169
Cengizköy-Güneşköy 0,09348 0,12610 0,00144 0,14407 0,40714 0,00076
Dikmen-Girne 1 0,07602 0,10254 0,00117 0,11832 0,33048 0,00066
Dikmen-Lefkoşa 0,04221 0,07870 0,00107 0,07929 0,27966 0,00058
Dikmen-Teknecik (GİS) 0,10184 0,19382 0,00254 0,18963 0,66700 0,00142
Dikmen-Yılmazköy 0,06577 0,12454 0,00165 0,12362 0,43177 0,00095
Geçitkale-E.Teknecik 0,14001 0,26111 0,003561 0,26021 0,92912 0,00183
Geçitkale-Sandallar 0,06231 0,08405 0,00096 0,09698 0,27089 0,00054
Geçitkale-Meriç 0,19508 0,26316 0,00300 0,30355 0,84806 0,00169
Girne 1-Teknecik (GİS) 0,07740 0,14825 0,00192 0,14372 0,50570 0,00108
Güneşköy-Güzelyurt 0,00779 0,01051 0,00012 0,01212 0,03386 0,00007
Güneşköy-Yılmazköy 0,09227 0,17472 0,00231 0,17342 0,60573 0,00132
Heraklis-Lefkoşa 0,06184 0,11530 0,00157 0,11625 0,40968 0,00086
Heraklis-Meriç 0,09191 0,12397 0,00141 0,14304 0,39955 0,00080
Lefkoşa-Teknecik (GİS) 0,06067 0,20292 0,00273 0,17166 0,64300 0,00153
Magosa 1-Magosa 2 0,05534 0,07988 0,00095 0,08920 0,08707 0,00052
Magosa 2-Sandallar 0,05534 0,07988 0,00095 0,0892 0,08707 0,00052
13
Çizelge 2.5. 3. İhale Paketi kapsamındaki hatların 66 kV 100 MVA bazdaki

empedansları

Çamlıbel-Girne 2 0,08305 0,29985 0,00345 0,27576 0,74398 0,00254
Çamlıbel-Odtü 0,03112 0,11236 0,00129 0,10337 0,27881 0,00095
Odtü-Güneşköy 0,02628 0,09487 0,00109 0,08728 0,23540 0,00080
Kalecik-Bafra 0,02639 0,09527 0,00109 0,08765 0,23639 0,00081
1
Teknecik 2-Girne 2 0,02207 0,07379 0,00099 0,06244 0,23385 0,00056
Çizelge 2.6. Aksa tarafından tesis edilecek hatların 66 kV 100 MVA bazdaki
empedansları

Geçitkale-Meriç 0,06921 0,24989 0,00287 0,22984 0,00212 0,00254
Meriç-Heraklis Br. 0,02437 0,08797 0,00101 0,08094 0,00074 0,00095
Heraklis Br.-Lefkoşa-1 0,03323 0,11996 0,00138 0,11036 0,29766 0,00102
Lefkoşa 1-Dikmen 0,01931 0,06457 0,00087 0,05463 0,20462 0,00049
Çizelge 2.7. KKTC İletim Sistemi’ndeki 132 kV’luk hatların 100 MVA
bazdaki empedansları

Teknecik 2-Lefkoşa 2 0,01517 0,05073 0,01091 0,04291 0,16075 0,00614
Teknecik 2-Girne 2 0,00552 0,01845 0,00397 0,01561 0,05846 0,00223
Girne 2-Çamlıbel 0,02076 0,07496 0,01379 0,06894 0,18599 0,01016
Çamlıbel-Odtü 0,00778 0,02809 0,00517 0,02584 0,06970 0,00380
Odtü-Güneşköy 0,00657 0,02372 0,00436 0,02182 0,05885 0,00321
Lefkoşa 2-Güneşköy 0,02758 0,09223 0,01983 0,07804 0,29228 0,01115
KKTC İletim Sistemi’ndeki diğer hatların empedansları EK-2’deki Çizelge 2.3 ve

Çizelge 2.4’te gösterilmiştir.
1
Teknecik 2-Girne 2 hattı çift devre olarak tesis edilecektir.
14
3. YÜK AKIŞI VE KISITLILIK ANALİZLERİ
Güç sistemi simülasyonunda yaygın olarak kullanılan analiz, yük akışı analizidir.
Yük akışı problemi, güç sistemlerinin tüm tüketim baralarındaki tüketimi karşılamak
amacıyla üretim tesislerinde üretilen enerjinin, iletim hatlarında ve
transformatörlerdeki akışının analizlerle hesaplanmasıdır. Güç sistemlerinde iletim
hatlarının ve transformatörlerin aşırı yüklenmemesi, tüm baralardaki gerilimlerin
belirli limitler içinde kalması ve generatörlerin reaktif üretimlerinin kabul edilebilir
sınırlar içerisinde kalması gereklidir.
Yük akışı analizleri mevcut güç sistemlerinin planlanmasında, kontrolünde ve

işletmesinde kullanıldığı gibi, uzun dönemdeki güç sistemleri planlamasında da
kullanılır. Güç sistemlerinin sağlıklı bir şekilde işletilebilmesi, yeni üretim ve/veya
tüketim tesislerinin sisteme ilavesinin ya da ilave edilen iletim hattının devreye
girmeden önce etkilerinin bilinmesine bağlıdır. Yük akışı analizleri ile güç
faktörünün ve baralardaki gerilimlerin yükseltilmesi için kapasitörlerin sisteme
konulacağı en uygun yerin ve kapasitelerinin belirlenmesi de mümkündür [8].
Güç sistemi işletmesinde, yük akışı analizi ile belirlenen işletme koşulunda
sistemdeki aşırı yüklenen hatların ve iletim limitlerinin belirlenmesi mümkündür.
Sistemdeki bir iletim hattının veya generatörün devre dışı olmasının etkisini
incelemek için yapılan kısıtlılık analizi ile sistem güvenirliliği test edilir. Kısıtlılık
analizi, güç sistemlerinde bulunan herhangi bir elemanın devre dışı olması
durumunda (n-1 kriteri) sistemde diğer elemanların aşırı yüklenmesinden dolayı
herhangi bir enerji kesintisi olmaksızın güç sisteminin belirli limitler dahilinde
işletilebilirliğinin incelenmesidir.
15
3.1. Yük Akışı Analizi
Yük akışı, güç sistemi tasarımının ve analizlerinin temelini oluşturur. Güç sistemi
planlamasında ve işletilmesinde yük akışı analizleri gereklidir. Bunun yanında
tranzient ve kısıtlılık analizleri gibi diğer analizler için de ilk adımı oluşturur.
Yük akışı analizleri için bilinmesi gereken temel veriler [9,10];
• İletim hatlarının empedansları ve şarj admitansları

• Transformatör empedansları ve tap ayar değerleri
• Statik kapasitör veya reaktör gibi şönt bağlı teçhizatların admitansları
• Sistemdeki her bir baradaki tüketim (Yük)
• Her bir generatörün üretim kapasitesi
• Generatör baralarının gerilimi veya generatörlerin reaktif üretimleri
• Generatörlerin maksimum ve minimum reaktif üretim limitleridir
Yukarıdaki verilerle;
• Sistemdeki her bir baranın bilinmeyen geriliminin genliği

• Her bir baradaki faz gerilimi
• Reaktif üretimi bilinmeyen her generatörün reaktif üretimi
• Her bir iletim hattında ve transformatördeki aktif, reaktif güç akışı ve akımlar
hesaplanabilmektedir.
3.1.1. Bara tipleri
Yük akışı problemini çözerken, sistem dengede ve sürekli hal koşulları altında
çalıştığı varsayılır ve iletim sistemi elemanları pozitif bileşen değerleri kullanılır.
Enerji iletim sistemlerinde her bir baranın özellikleri, dört değişken ile tanımlanır.
Bunlar, gerilim büyüklüğü (genlik) |V|, gerilim açı değeri δ, aktif güç P ve reaktif güç
Q’dur. Sistem baraları genel olarak üç tipe ayrılır [11,12].
16
1. Salınım (Slack) barası : Yük akışı analizinde referans bara olarak alınan bu barada,
|V| ve δ bilinen değişkenlerdir. Diğer değişkenler P ve Q hesaplanır.
2. Yük Barası : PQ barası olarak ta adlandırılan bu barada P ve Q bilinen, |V| ve δ ise

bulunmaya çalışılan değişkenlerdir.
3. Gerilim Kontrollü Bara veya Generatör Barası : Bu tip baralarda P ve V bilinir.

Generatör, statik kapasitör vb sistem elemanlarının bağlı olduğu bu baradaki Q
limitleri ile gerilim sabit tutulabilir.
3.1.2. Düğüm denklemi
Devreler teorisinden bilinen n baralı sistem için akım gerilim ilişkisi bara admitans
matrisi ile
I bara =Y baraV bara (3.1)
yazılabilir. Burada Ibara akım vektörünü Vbara ise gerilim vektörünü ifade eder.
Yukarıdaki eşitlik matris formunda yazılırsa;
 I 1  Y11 Y12 ... Y1n  V1 

 I  Y ... Y2 n  V2 
 2  =  21 Y22 (3.2)
 ⋅   ... ... ... ...   . 
    
 I n  Yn1 Yn 2 ... Ynn  Vn 
Eş.3.2 ifadesi elde edilir. Yii self admitans, Yij ortak (transfer) admitanstır.
[Y] matrisinin köşegen elemanlarını oluşturan self admitans veya driving point
admitans, baraya bağlı tüm admitansların toplamına eşittir ve Eş.3.3 ile gösterilir.
17
n
Yii = ∑ y ij j ≠ i (3.3)
j =0
[Y] matrisinin köşegenleri dışındaki elemanları oluşturan ortak (transfer) admitansı

ise baralar arasındaki admitansın negatif değerine eşittir (Eş.3.4).
Yij = Yji = -yij (3.4)
Baralara akan akımlar bilindiği takdirde Eş.3.2 ifadesi kullanılarak bara gerilimleri
hesaplanır.
3.1.3. İterasyon metodları
Yük akışı problemi çok sayıda lineer olmayan denklemlerden oluştuğundan,

çözümleri için iterasyon metodlarının kullanılması gerekir. Yaygın olarak kullanılan
metodlar Gauss-Seidel, Newton-Raphson ve fast-decoupled Newton-Raphson
metodlarıdır [8].
Gauss-Seidel metodu
Bu metod ile, bilinmeyenlerin başlangıç değerleri tahmin edilir, birinci eşitlikte elde
edilen değer V1, ikinci eşitlikte yerine konarak V2’nin hesaplanması için kullanılır.
Bu işlem, her eşitlik için, yakınsama kriterini sağlayana kadar devam eder [8,11,12].
Gauss-Seidel metodu ile yük akışı problemi aşağıda anlatıldığı gibi çözülür:
Eş.3.1 ve Eş.3.2 eşitliklerindeki bilinmeyenlerin [Vbara] olduğunu kabul edelim.

Eş.3.2 eşitliğinde gerilim değerleri yalnız bırakılırsa, Gauss-Seidel iterasyon
denklemleri
1 (i )
V1
( i +1)
=
Y11
( (i )
I 1 − Y12V2 − .... − Y1nVn
(i )
) (3.5)
18
1
V2
( i +1)
=
Y22
(
(i ) (i )
I 2 − Y21V1 − .... − Y2 nVn
(i )
) (3.6)
.
1
Vn
( i +1)
=
Ynn
(
I n − Yn1V1
( i +1)
− Yn 2V2
( i +1)
− .... − Ynn −1Vn −1
( i +1)
) (3.7)
elde edilir.
Eş.3.5- Eş.3.7 eşitliklerindeki In yerine,
Pn − jQn
In = *
(3.8)
Vn
yazılabilir.
Eş.3.7 ve Eş.3.8 ile ifade edilen eşitlikler, sistemdeki tüm yük baraları için uygulanır.
Yük baralarında P ve Q değerleri bilindiğinden V değerleri bulunmaya çalışılır. Slack
baranın gerilimi bilindiği için onun geriliminin hesaplanmasına gerek yoktur. Güç
sisteminde n bara olsun ve k.ncı yük barası için Gauss-Seidel iterasyon denklemi
1  Pk − jQk ( i +1) 
Vk
( i +1)
=  − Y V
( i +1)
− Y V
( i +1)
− .... − Y V  (3.9)
Ykk  V ( i )* n1 1 n 2 2 nn −1 n −1 
 k 
elde edilir.
Eş.3.9 eşitliği i=0’dan başlayarak Vk(1) hesaplanır. Bu işlem
|Vk(k+1) - Vk(k)| < Cv (3.10)
sağlanana kadar devam eder.

19
Eş.3.10 ile ifade edilen eşitlik gerilim yakınsama kriterini gösterir. Tüm yük baraları
için (k+1) ile (k) iterasyonları arasında hesaplanan gerilim değişimini gösterir. Cv
değeri 0,001 ile 0,0001 arasında alınır [13].
Bu metod ile sistemdeki generatör baraları için yük akışı çözümü farklıdır. Generatör
baralarında Q yerine V bilinmektedir. Q değeri generatörün reaktif üretimi ile
sınırlıdır ve Qmaksimum ile Qminimum arasında bir değerdir. Q’nun hesaplanması gerekir.
Bara sayısı n olan bir sistemde m. bara generatör barası olsun. Bu baraya verilen
kompleks güç,
*
S m = Vm I m = Pm + jQm ‘dir. (3.11)
Başka bir ifadeyle,
Pm − jQm
Im = *
= Ym1V1 + Ym 2V2 + Ym 3V3 + ... + YmnVn (3.12)
Vm
ya da
 n 
Pm − jQm = Vm
( i )*
 ∑ YmjV j (i )  (3.13)
 
 j =1 
yazılabilir. Eş.3.13 eşitliğinin sanal kısmı alınırsa
 (i )*  n (i ) 

Qm = − ImVm  ∑ YmjV j   (3.14)
 
  j =1 
elde edilir. Burada tüm gerilim değerleri yerlerine konularak Qm değeri bulunur.
Bulunan değer Qmaksimum değerinden büyükse Qm= Qmaksimum , küçükse Qm= Qminimum
değeri alınır. Hesaplanan Qm, Eş.3.9 eşitliğinde yerine konarak gerilim hesaplanır.
20
Hesaplanan gerilim genlik değeri generatör maksimum gerilim değerinden büyükse

generatörün maksimum gerilimi, küçükse minimum değeri alınır. Her iki durumda da
gerilim açı değeri sabit tutulup bir sonraki iterasyonda kullanılır [14].
Yukarıda tüm yük ve generatör baraları için iterasyonlar Eş.3.10 ile gösterilen eşitliği
sağladıktan sonra slack salınım barası için yük akışı şöyle hesaplanır:
i ve j barasını bağlayan hattın seri admitansı ve şarj admitansı olsun
Yij = g ij + jbij (3.15)
i barasındaki toplam kompleks güç
*
S i = Pi + jQi = Vi I i olsun (3.16)
Akım ve gerilim yerine,
n
I i = ∑ YijV j
*
(3.17)
j =1
Vi = vi (cos δ i + j sin δ i ) (3.18)
yazılırsa i barasındaki kompleks güç,
n n
S i = vi ∑ v j (g ij cos δ ij + bij sin δ ij ) + jvi ∑ v j (g ij sin δ ij + bij cos δ ij ) (i=1,...n) (3.19)
j =1 j =1
elde edilir. δij i ve j bara gerilim fazörlerinin açıları arasındaki faz farkıdır.
Eş.3.19 eşitliği aktif ve reaktif güç olarak yazılırsa

21
n
Pi = vi ∑ v j (g ij cos δ ij + bij sin δ ij ) (3.20)
j =1
n
Qi = vi ∑ v j (g ij sin δ ij + bij cos δ ij ) (3.21)
j =1
elde edilir. Salınım barası için aktif ve reaktif güç değerleri hesaplanır.
[Ybara] matrisi kullanılarak hesaplanan yük akışı, çok sayıda bara içeren büyük
sistemler için çok sayıda iterasyon gerektirir. Bu iterasyon sayısını azaltmak için her
yük barasına her iterasyonda uygulanan bir düzeltme katsayısı uygulanır. Buna
hızlandırma faktörü denir. Genellikle 1 ile 2 arasında bir değerdir [13].
Newton-Raphson metodu
Bu metod ile bilinmeyenler için başlangıç değerleri tahmin edilir, Taylor seri açılımı
kullanılarak iterasyon ile çözüme ulaşılmaya çalışılır. Bu metodu yük akışı problemi
çözümünde uygulamak için, n baralı güç sistemindeki herhangi bir i barasına akan
kompleks güç aşağıdaki Eş.3.23 ve Eş.3.24 eşitliklerindeki gibi ifade edilebilir. Bara
gerilimlerini ve bara empedans matrisini polar koordinatlarda yazarsak
Vi = Vi ∠δ i
V j = V j ∠δ j (3.22)
Yij = Yij ∠θ ij
n
Pi = ∑ Vi V j Yij cos(θ ij − δ i + δ j ) (3. 23)
j =1
n
Qi = −∑ Vi V j Yij sin (θ ij − δ i + δ j ) (3. 24)
j =1
22
1 numaralı bara slack bara seçilip, 2. ve daha sonraki terimleri ihmal edilirse, Eş.3.23
ve Eş.3.24 eşitlikleri Taylor serisine açıldığında Eş.3.25 eşilliği yazılabilir [14].
 ∂P2( k ) ∂P2( k ) ∂P2( k ) ∂P2( k ) 

 L L 
∂δ 2 ∂δ n ∂ V2 ∂ Vn 
∆P2( k )  
M   ∆δ 2 
(k )
   M O M M O
 
 M   ∂Pn( k ) ∂Pn( k ) ∂Pn( k ) ∂Pn( k )   M 
∆P ( k )   L L  (k )
 n   ∂δ 2 ∂δ n ∂ V2 ∂ Vn   ∆δ n 
 =   
 ( k )   ∂Q ( k ) (k )  (3.25)
∂Q2( k ) ∂Q2( k ) ∂Q2( k )  ∆ V2 
∆Q2   2 L L 
M   ∂δ 2 ∂δ n ∂ Vn ∂ Vn   M 
 
 (k )   M O M M O M  ∆ Vn( k ) 
∆Qn   ∂Q ( k )  
 n ∂Qn( k ) ∂Qn( k ) ∂Qn( k ) 
L L
 ∂δ 2 ∂δ n ∂ V2 ∂ Vn 
Eş.3.25 eşitliği kısaca
 ∆P   J 1 M J 2   ∆δ 
 L  = L L L   M 
(3.26)
    
∆Q   J 3 M J 4  ∆ V 
ile ifade edilir. Burada Jakobien matrisinin J1, J2, J3 ve J4 ‘ün elemanları Eş.3.23 ve
Eş.3.24 eşitliklerinde gösterilen aktif ve reaktif güçlerin ∆δi(k) ve ∆|Vi(k)| da
hesaplanan kısmi türevleridir.
Newton-Raphson metodu ile yük akışı problemi aşağıdaki adımlar takip edilerek
çözülür [5].
(k ) (k )
1) Eş.3.23 ve Eş.3.24 eşitliklerinden Pi ve Qi k. iterasyon için hesaplanır.
İterasyona (o)’dan başlanır, gerilim ve faz açılarının başlangıç değerleri kullanılır.

Daha sonraki iterasyonlarda en son gerilim ve açı değerleri kullanılır.
23
(k )
2) Eş.3.27 ve Eş.3.28 eşitliklerinden ∆Pi hesaplanır.
∆Pi(k)= Pi(verilen)- Pi(k) (3.27)
∆Qi(k)= Qi(verilen)- Qi(k) (3.28)
3) Jakobien matrisi hesaplanır.

(k ) (k )
4) Jakobien matrisinin tersi alınarak ∆δ i ve ∆ Vi hesaplanır.
(k ) (k )
5) δ i ve Vi ’nın yeni değerleri aşağıdaki eşitliklerden bulunur.
δ i ( k +1) = δ i ( k ) + ∆δ i ( k ) (3.29)
( k +1) (k ) (k )
Vi = Vi + ∆ Vi (3.29)
∆P ve ∆Q ile ∆δ ve ∆ V için verilen limitlere ulaşıncaya kadar iterasyona devam
edilir. Slack baradaki P ve Q ile generatör baralarındaki Q Eş.3.23 ve Eş.3.24

eşitlikleri yardımıyla bulunur.
Decoupled ve Fast Decoupled Newton-Raphson metodu
Gauss-Seidel metodu lineer denklemlerin, Newton-Raphson ise lineer olmayan

denklemlerin çözümü için geliştirilseler de, bu metodlar yük akışı problemini
çözmede de kullanılır. Fast Decoupled metodu ise, güç sistemleri özelliklerinden
yararlanılarak Newton-Raphson metodunun sadeleştirilmesiyle elde edilen bir çözüm
yoludur.
Güç sistemlerinde, nominal işletme koşullarında bara gerilimlerindeki değişimler

genellikle reaktif güç akışını, gerilim faz açılarındaki değişimler ise aktif güç akışını
24
∂Pi
etkiler. Bu özellik kullanıldığında Jakobien matrisinin elemanları ve
∂ Vi
∂Qi
sıfırdır. Eş.3.25 eşitliği aşağıdaki gibi yazılırsa,
∂δ i
 ∆P   H 0   ∆δ 
∆Q  =  0 ∆V  (3.31)
   L   
 V 
H ve L Jakobien matrisinin elemanlarıdır. Eş.3.31 iki farklı eşitlikten oluşur :
[∆P] = [H ][∆δ ] ve (3.32)
[∆Q] = [L] ∆V  (3.33)

V 
Eş.3.31 eşitliğindeki Jakobien matrisinin elemanları Eş.3.34 eşitliğinden bulunur [8].
∂Pi ∂Qi
H ij = ve Lij = Vi (3.34)
∂δ i ∂Vi
Başka bir ifadeyle Jakobien matrisinin elemanları [13],
i≠j ise
H ij = Lij = Vi V j (Gij sin δ ij − Bij cos δ ij ) (3.35)
i=j ise
2
H ii = − Bii Vi − Qi (3.36)
2
Lii = − Bii Vi + Qi (3.37)
25
Decoupled Newton-Raphson metodunu ifade eden Eş.3.32 ve Eş.3.33 eşitlikleri ile

yük akışı problemi iki yöntemle çözülür:
∆V
1) Eş.3.32 ve Eş.3.33 eşitliklerindeki ∆δ ve eşzamanlı olarak çözülür
V
∆V
2) ilk önce ∆δ çözülür. Elde edilen δ Eş.3.33 eşitliğinde yerine konarak
V
bulunur.
Decoupled metodunun avantajı, Jakobien matrisinin elemanlarından J2 ve J3 ihmal

edildiğinden, Jakobien matrisi sadeleşmiştir.
Decoupled metodu, daha da sadeleştirilerek fast decoupled metodu ile yük akışı
problemi çözümü için gerekli formül elde edilir.
Pratikte Eş.3.35- Eş.3.36 eşitliklerinde aşağıdaki varsayımları yapmak mümkündür

[13].
2
cos δ ij ≈ 1 , Gij sin δ ij « Bij , Qi « Bii Vi (3.38)
Eş.3.35- Eş.3.37 eşitlikleri
i≠j ise
H ij = Lij = − Vi V j Bij (3.39)
i=j ise
2
H ii = Lii = − Bii Vi (3.40)
Eş.3.32 ve Eş.3.33 eşitlikleri

26
[∆ Pi ] = [V i ]
V j B ij' [∆ δ ] (3.41)
∆V 
[∆Qi ] = [Vi V j Bij" ]  (3.42)
 V 
haline gelir. Buradaki Bij' ve Bij" [− B] matrisinin elemanlarıdır [8,13]. Aşağıda
belirtilen sadeleştirmelerle fast decoupled Newton-Raphson metodu ile yük akışı

problemi çözüm algoritması son halini alır.
1) Şebeke elemanlarını gösteren Bij' den reaktif akışları etkileyen şönt reaktanslar
ihmal edilebilir
2) Eş.3.41 ve Eş.3.42 eşitlikleri Vi ’ye bölünür ve V j = 1 pu yapılırsa Eş.3.41 ve
Eş.3.42 eşitlikleri
 ∆Pi 

V
[ ]
 = B [∆δ ]
'
(3.43)
 i 
 ∆Qi 

"
[ ]
 = B [∆V ] (3.44)
 Vi 
olur.
3.2. İterasyon Metodlarının Karşılaştırılması
Yük akışı analizlerinde kullanılan metodlar şebekenin ve istenilen çözümün

özelliklerine göre değişmektedir. Güç sistemlerinin gittikçe büyümesi ve daha fazla
analiz yapma gereksiniminin artması, en kısa zamanda ve en fazla işi yapacak olan
metodun seçilmesi zorunluluğunu getirmektedir. Bazı durumlarda birkaç metod
kullanılarak çözüme ulaşılabilmektedir. Örneğin, başlangıç olarak seçilen tahmini
gerilim değerleri çözümden uzak ise, öncelikle Gauss-Seidel metodunun kullanılması
27
daha sonra elde edilen başlangıç değerlerinin Newton-Raphson metodu ile doğru
sonuca ulaşmasını hızlandırmaktadır.
Gauss-Seidel metodu ile yük akışı problemini çözmek için genellikle başlangıç
0 0
gerilimleri tüm generatör baralarında Vi =1 pu ve açıları da δ i = 0 kabul edilir. Her
iterasyonda elde edilen değerler bir önceki iterasyona göre sabit kalmaktadır. Bu da,
sonuca ulaşmak için çok sayıda iterasyon gerektirmektedir.
Newton-Raphson metodunda Gauss-Seidel metoduna göre daha fazla hesaba gerek

vardır. Çünkü her iterasyonda Jakobien matrisinin hesaplanması ve lineer
denklemlerin çözülmesi gerekir. Gerçeğe yakın çözüme ise Gauus-Seidel metoduna
göre daha az iterasyon ile ulaşılır.
3.3. Yük Akışı Analizlerinin Kullanıldığı Alanlar
Yük akışı analizleri, güç sistemi planlamasında ve işletmesinde kullanılır. Sistem

planlamasında amaç, tüm tüketim tesislerine yeterli, güvenilir, kaliteli, ekonomik ve
sürekli enerji sağlamaktır. Güç sistemi planlaması, iletim planlamasını (iletim
tesislerinin tasarımını, analizini ve iletim sisteminin gelişimini), güç sistemleri
arasında enerji alış-verişini, üretimin yeterlilik çalışmasını ve sisteme yeni ilavelerin
fayda-maliyet analizlerini içerir. Üretim planlaması da güç sistemi planlamasının bir
parçasıdır [8].
Yük akışı analizlerinin yaygın olarak kullanıldığı alan iletim sistemi planlamasıdır.
İletim sisteminin gelecekte alacağı modeller hazırlanarak, örneğin puant yük
koşullarında oluşturulan modeller ile yük akışı analizleri yapılır. Bu analizlerle iletim
sisteminde kullanılacak elemanların (iletkenlerin tipi ve kesiti, transformatörler,
kapasitörler vb) karakteristik özellikleri belirlenir.
Yük akışı analizleri ile iletim hatlarının yüklenme durumları, baralarda limitler
dışında kalan gerilimler, üretim tesislerinde üretilen reaktif üretimler ve işletmede
28
karşılaşılabilecek diğer parametreler belirlenir. Puant yük koşulları yaygın olarak

kullanılsa da bazen minimum yük koşullarında da yük akışı analizlerinin yapılması
gerekir. Minimum yük koşullarında, puant yük koşulunda belirlenemeyen gerilim
yükselmeleri olabilmektedir.
Güç sistemi işletmesinde, tüm baralarda gerçekleşen gerilimlerin tespiti, iletim

sistemi elemanlarının yüklenme durumları, sistemdeki kayıplar ve kısıtlılık
kontrollerinin yapılması gereklidir. Kısıtlılık kontrolü ile sistemdeki elemanlardan
birinin veya birkaçının devre dışı olmasının, sisteme olan etkisi belirlenir. Böyle bir
durumda alınması gerekecek önlemler önceden tespit edilmeye çalışılır. Kısıtlılık
analizleri sistemin normal işletme koşulunda olduğu dikkate alınarak yapılır. Böyle
bir durumda tüm hatların devrede olduğu varsayılır ve (n-1) kriterine göre sistemdeki
elemanların her biri ayrı ayrı devre dışı edilerek sisteme etkisi belirlenir. Sistemdeki
bir elemanın devre dışı olması ile diğer hatların aşırı yüklendiği durumlar
olabilmektedir. Aşırı yüklenen hatlardaki koruyucu röleler ile bu hatlar da devre dışı
edilir. Birbirini takip eden olaylar sonucu sistemin büyük bir kısmı enerjisiz
kalabilmektedir. Kısıtlılık analizi ile böyle durumların önüne geçmek için gerekli
tedbirler alınabilir.
3.4. Yük Akışı Analizlerinin Kullanılacak Program ve Çözüm Yöntemleri
Güç sistemi planlaması, tasarımı ve işletmesi için sistem performansının,

güvenilirliğinin, yeterli ve ekonomik işletilebilirliğinin sağlıklı şekilde
değerlendirilmesi ve dikkatli bir şekilde yapılması gereken analizleri
gerektirmektedir. Modern enterkonnekte elektrik şebekeleri binlerce baradan ve
sistem elemanlarından oluşmaktadır. Manuel hesaplama ile aranılan çözüm oldukça
zaman alabilmektedir. Günümüzde çok kısa sürede ve sağlıklı sonuç veren analiz
programları yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada güç sistemleri analizinde
kullanılan PSS/E (Power System Simulator for Engineering) yazılımı kullanılmıştır.
29
3.4.1. PSS/E (Power System Simulator for Engineering) yazılımı
PSS/E yazılım paketi ile yük akışı, kısıtlılık analizi ve kısa devre hesaplarına, güç
sistemi elemanlarının modellendirilmesi ile başlanmıştır. Yük akışı, kısıtlılık
analizleri ve 3 faz kısa devre analizleri için güç sistemi elemanlarının doğru
bileşenleri kullanılmıştır. Faz-toprak kısa devre analizleri için ise sistemin sıfır ve
ters bileşenleri de ilave edilmiştir.
PSS/E yazılımı 24. versiyon için gerekli veri kategorileri aşağıda özetlenmiştir
[9,10]:
Bara verileri : Burada bara hakkında aşağıdaki bilgiler tanımlanmıştır.
• Bara numarası
• Bara adı
• Bara tipi (slack bara, generatör barası veya yük barası)
• Aktif ve reaktif şönt admitans (reaktif veya kapasitif)
• Bara gerilimi (kV)
Yük verileri : Bu verilerle baralardaki yükler tanımlanmıştır.
• Bara numarası
• Baradaki yük numarası
• Aktif yük (MW)
• Reaktif yük (MVAR)
Generatör verileri : Bu kategoride generatörlerle ilgili veriler makina bazında

tanımlanmıştır.
• Bara numarası
• Generatör numarası
30
• Generatör aktif güç üretimi (MW)

• Generatörün üreteceği maksimum aktif güç (MW)
• Generatör reaktif güç üretimi (MVAR)
• Generatörün üreteceği maksimum reaktif güç (MVAR)
• Generatör resistansı (pu)
• Generatör reaktansı (pu)
• Generatörün kurulu gücü (MVA)
Hat ve transformatör verileri : Hatların empedansları ve şarj susseptansları,

transformatörlerin reaktansları 100 MVA bazında tanımlanmıştır.
• Baradan, baraya
• Hat numarası ve durumu (devrede veya devrede değil)
• Hattın rezistansı, reaktansı ve şarj suseptansı (pu olarak 100 MVA bazda)
• Hattın taşıma kapasitesi (MVA olarak üç kategori)
Transformatör verileri : Transformatörlerin tap ayar değerleri tanımlanmıştır.
• Maksimum ve minimum pu olarak tap ayarları
3.4.2. PSS/E (Power System Simulator for Engineering) yazılımında kullanılan

yük akışı metodları
PSS/E’de yük akışı problemini çözmek için aşağıdaki iterasyon metodları

kullanılabilir [9,10]:
1) Gauss-Seidel
2) Seri kapasitörler için geliştirilmiş Gauss-Seidel
3) Fully Coupled Newton-Raphson
4) Decoupled Newton-Raphson
5) Fixed Slope Decoupled Newton-Raphson
31
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi ile ilgili yük akışı analizlerinde daha az
iterasyon ile çözüm elde edildiğinden Fixed Slope Decoupled Newton Raphson
(FDNS) metodu tercih edilmiştir. Decoupled Newton Raphson metodunun modifiye
edilmiş hali olan bu metod ile her iterasyon iki “yarım iterasyon”dan oluşmaktadır.
Birinci yarım iterasyonda gerilim genlikleri sabit tutularak gerilim faz açılarının yeni
değerleri hesaplanır, ikinci yarım iterasyonda ise gerilim faz açıları sabit tutularak
gerilim genliklerinin yeni değerleri hesaplanır.
3.5. Güç Sisteminde Planlama
Enerji iletim sisteminin üç temel fonksiyonu vardır: üretim sisteminde üretilen

enerjiyi iletim sistemine aktarmak, dağıtım sistemine iletmek ve diğer sistemlerle
enerji alış-verişini uygun hale getirmek. İletim sisteminin güvenilir olarak temel
fonksiyonlarını yerine getirebilmesi, planlama kriterleri ve prensipleri ile
mümkündür [15].
Sistem güvenilirliği, kısa-süre güvenilirlik ve uzun-süre güvenilirlik olarak iki açıdan

değerlendirilebilir. İletim sistemi işletmecisi öncelikle kısa-süre sistem güvenilirliği
ile örneğin birkaç dakika, saat, gün ve ay olarak belli bir işletme koşulunda sistemin
kesintisiz sürekli olarak işletilmesi ile ilgilenir. İletim sistemi planlayıcısı ise
sistemin kısa-süre sistem güvenilirliği ile birlikte uzun-süre örneğin 25 veya daha
uzun yıllar yeterli ve güvenilir olması ile ilgilidir.
İletim hatlarının tesis edilmesi için uzun zaman gereklidir. Gerekli olduklarında
devrede olacak şekilde önceden planlama yapmak gerekir. Gelecekte olası bir işletme
koşulu değişikliğinde örneğin belli bir bölgedeki öngörülmemiş yük artışı ve üretim
sistemindeki değişiklik gibi belirsizlikler, iletim sistemi planlayıcısının en ekonomik
çözümü sağlamak için birkaç alternatifi dikkate alarak planlama yapması gerekir.
İletim hatları planlamasına başlamadan önce, uzun dönem yük tahminleri ve üretim
tahminleri tamamlanmalıdır. Uzun dönem yük tahminleri, iletim sisteminin her
bölgesindeki mevcut durum dikkate alınarak, 25 yılı kapsayacak şekilde maksimum
ve minimum yüklerin yıllık olarak belirlenmesi gerekir. Yük tahminleri, mevcut ve
32
geçmişte gerçekleşen yük eğilimleri, nüfus artışı ve ekonomik göstergeler baz

alınarak yapılır. Üretim planlamasında, tüketim tesislerine ekonomik, yeterli kalitede
ve güvenilir yedek kapasiteli üretim kaynakları seçilir. Yeni üretim kaynaklarının
tesis edilmesi veya mevcut tesislerin kapasitelerinin arttırılması, öngörülen yükleri
karşılamak ve belirlenen zamanda devrede olacak şekilde planlanmalıdır.
Uzun dönem yük yahminleri ve üretim planlaması sonucunda iletim sistemi temel
fonksiyonlarını yapacak şekilde uzun dönemde alacağı durum tasarlanır. İletim
sistemi planlamasında aşağıdakilerin belirlenmesi gerekir:
i) yeni hatların güzergahı

ii) hatların devre sayısı
iii) gerilim seviyesi
iv) hatların taşıma kapasitesi
v) TM sayısı ve yeri
vi) bara ve kesici konfigürasyonu
vii) kesici kapasiteleri
viii) transformatörlerin sayısı, yeri, gerilimi ve kapasiteleri
Güç sistemi planlamasında, temel prensiplerle, bir veya birkaç elemana bağımlı
kalmayacak şekilde sistem elemanlarını dengeli ve eşit oranda kullanmak
planlanmalıdır. Güç sistemi planlaması ile ilgili prensipler aşağıda tanımlanmıştır:
1) Yükün büyüklüğüne, üretim ünitesi ve üretim tesisi büyüklüğüne, bir veya birkaç
iletim hattı ile iletilen enerji miktarına ve diğer sistemlerle olan bağlantı kapasitesi
temel alınarak, güç sistemi elemanlarında dengeli bir yüklenme sağlanmalıdır. Bu,
a) bir noktada veya bir bölgede gereğinden fazla kapasiteli üretim ünitesinin veya
üretim tesisinin olmasından kaçınarak
b) bir transformatör, herhangi hat, devre, direk veya herhangi bir TM ile gereğinden
fazla enerji iletmekten kaçınarak
c) ve diğer güç sistemleri ile üretim ünitelerini, üretim tesislerini ve sistem yüklerini
eşit oranda paylaşacak kapasitede enterkoneksiyon hatlarını sağlayarak yapılır.
33
2) Kısıtlılık hallerinde sorun yaşamayacak şekilde ve işletmede sağlayacağı rahatlık

dikkate alınarak, normal yük koşullarında iletilecek enerjiden daha fazla taşıma
kapasiteli hatların tesis edilmesi
3) Tüm sistem elemanlarının tasarlanmış yüklenme sınırları içerisinde kalacak

şekilde güç sisteminin işletilmesi
4) Plansız ve kontrolsüz enerji kesintisine sebep olmadan sistem elemanlarının

bakımını yapmak ve sistemi etkili olarak işletmek, herhangi bir arıza esnasında
arızalı kısmı diğer sistemden en kısa sürede ayırarak ve sistemde devre dışı olan
bölümü kısa sürede devreye alabilecek şekilde planlamaktır.
İletim sistemi elemanlarının yüklenme kriteri, elemanlarının taşıma kapasitelerine

dayandırılır. İletim sistemi elemanlarının normal ve acil durumlarda taşıma
kapasiteleri belirlenir. İletim elemanlarının acil durumlardaki taşıma kapasitesi,
iletim sisteminde meydana gelen bir arızadan sonra bu elemanın tamiri süresince
veya işletme değişikliği yapabilmek için gerekli süre içerisinde normal olarak
işlevini yapabilmesidir. Acil durumların süresi, örneğin büyük güçte bir üretim
tesisinin kaybedilmesinden sonra veya iletim sisteminde meydana gelen bir arızadan
sonra başka bir üretim tesisinin devreye girmesi için bu süre iki saat olabilir. Bir
iletim hattının tamir edilmesi 2-10 gün, transformatörün değiştirilmesi ise bir ay süre
alabilir. Böyle acil durumlarda iletim sistemi elemanlarının sorunsuz olarak işlevini
yapması beklenebilir. Bulundukları ortam gözönüne alınarak, iletim hatlarının acil
durumlarda normal taşıma kapasitelerinin %110-%120 üzerinde, transformatörlerin
ise normal taşıma kapasitelerinin %130-%150 oranında yüklenmeleri kabul edilebilir
[15].
3.6. KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi Yük Akışı Analizi
Elektrik enerjisinin günümüzde tüm alanlarda kullanılması ve yaşam standardını

arttıran hususlardan biri olması, güç sistemi planlamasının önemini arttırmaktadır.
34
Kesintisiz, kaliteli ve güvenilir enerjinin sosyal ve ekonomik yönden önemi yanında,

enerji harcamaları büyük yatırımlar gerektirir. Yatırım harcamalarının fazla olması
ve tesis edilmesinin uzun sürmesi, seçilecek ekipmanların uzun süre kullanılacak
olması güç sistemi planlamasını önemini arttırmaktadır.
Güç sistemi planlamasındaki amaç, tüketim tesislerine sabit gerilimde, sabit

frekansta ve sürekli enerji sağlamak olduğundan, güç sistemi planlamasına
tüketimlerin gelişimi dikkate alınarak başlanır. Gerekli olan tüm planlama aktiviteleri
(üretim planlaması, iletim planlaması) tüketimlerin gelişimi yönünde yapılır.
Tüketim (yük) tesislerine sabit gerilimde, sabit frekansta ve sürekli kesintisiz enerji
sağlamak için güç sisteminde
a) yeterli üretim kapasitesi

b) yeterli iletim kapasitesi
c) yeterli transformasyon ve dağıtım kapasitesi
d) yeterli sabit gerilim
e) yeterli sabit frekans
olmalıdır [16].
Yük tahmini güç sistemi planlamasında önemli yer tutar. Güç sistemi planlamasında
tüketimlerin gelişimi yük tahminleri ile belirlenir. Yüklerin gelişimi belirlendikten
sonra ona bağlı olarak üretim planlaması yapılır. KKTC Elektrik Üretim Sistemi’nde
yük tahminleri ve üretim planlaması aşağıda anlatılmıştır.
3.6.1. Yük tahminleri
KKTC Elektrik Sistemi için 2005-2010 yıllarını kapsayan yük tahminleri, normal ve
yüksek yük senaryoları halinde yapılmıştır. Acil Çalışmalar Dönemi (2005-2006)
için yıllık yük ve enerji tahminleri olarak aşağıdaki değerler kullanılmıştır (Çizelge
3.1) [17,18].
35
tahmini
2004-2006 Dönemi Talep Tahminleri 1

Yıl Puant (MW) Enerji Talebi (GWh)
2004 190 860
2005 205 950
2006 230 1075
Normal Yük Senaryosu (NYS)
Bu senaryo ile 2007-2010 yıllarını kapsayacak olan yük tahmini son 10 yıllık
dönemdeki yıllık yük gelişimleri trendi esas alınmıştır. Buna göre, geçmiş on yıllık
dönem olarak, değeri kesinleştirilen 2006 yılından itibaren geriye doğru uzanan
1997-2006 periyodu dikkate alınmıştır. 1997-2006 döneminde pik güçlerin bileşik
yıllık artış oranı % 6,5 olarak saptanmıştır [5]. NYS’na göre yapılan yük tahmininde,
2007-2010 arasındaki kısa dönem içinde de bu artış trendinin aynen süreceği
varsayılmıştır. KKTC elektrik sisteminde son yıllarda gerçekleşen yük faktörlerinin
ortalama değerinin 0,55 civarında olduğu hesaplanmıştır. Buna göre önce, 2006 yılı
pik gücü baz alınarak kısa dönem pik güçleri hesaplanmıştır. Daha sonra, bu güç
değerleri ve dönem için kabul edilen yıllık ortalama yük faktörü değeri (0,55)
yardımıyla tahmin döneminin yıllık toplam enerji tüketim değerleri bulunmuştur.
Geçmiş on yıllık dönemin yıllık tüketim değerleri, net tüketim değerleri yanında
şebeke kayıpları ve santral iç tüketimlerini de içerdiğinden, tahmin edilen yıllık
değerlerde aynı bileşenleri içermektedir. Aynı şekilde, geçmiş yılların pik güçleri
üretim ünitelerinin terminallerinde ölçülen senkron puant güçler toplamı olduğundan,
tahmin edilen yıllık güç değerleri de net tüketim puant değerleri yanında, santral iç
ihtiyacı için kullanılan ve şebekede kaybolan güç değerlerini içermektedir.
1
Yük tahminleri Kıb-Tek yetkilileri tarafından verilmiştir. Güç Faktörü Yaz puantı yükleri için 0,8,
kış puantı yükleri için 0,9 kabul edilmiştir.
36
Yukarıda açıklanan yöntemle, KKTC ulusal elektrik sistemi için hesaplanan Kısa
Dönemdeki (2007-2010) yıllık toplam pik güç ve enerji tüketim tahminleri aşağıda
Çizelge 3.2’de verilmiştir.
Çizelge 3.2. 2007-2010 dönemi KKTC için NYS pik güç ve enerji tüketim tahmini
Yıllar Pik Güç Enerji (GWh) Bileşik Artış

Yük Faktörü
(MW) Hızı (%)
2007 245,0 1202
2008 261,0 1280
6,5 0,55
2009 278,0 1364
2010 296,0 1452
Yüksek Yük Senaryosu (YYS)
Bu senaryoda KKTC ulusal elektrik enerji talebinin, son birkaç yıldır hızla değişen
ekonomik ve siyasi koşullar nedeniyle, geçmişteki gelişimin üzerinde bir hızla
gerçekleşeceği varsayılmıştır. Bu yöntemde önce, KKTC için uzun vadeli bir
kalkınma hedefi seçilmiş ve bu hedefe varılması için bu uzun dönemdeki kalkınma
hızının alabileceği en düşük ortalama değer tahmin edilmiştir. 2004 yılından itibaren
net elektrik enerji tüketimlerine bu artış oranı uygulanarak kısa dönem için yıllık net
enerji tüketim değerleri bulunmuştur. Ulusal bazda toplam brüt enerji değerlerinin
hesaplanması için, saptanan net tüketim değerleri üzerine şebeke kayıplarının ve
santral iç ihtiyaç kullanımının eklenmesi gerekmektedir. KKTC elektrik sisteminde
kısa dönem YYS tahmini için 2007-2010 arasına uygulanmak üzere yıllık net
tüketim artış hızının %10,6 olacağı varsayılmıştır [18].
2004 yılında gerçekleşen yük tahminleri baz alınarak, her yılın net tüketimleri
hesaplanan %10,6’lık yük artış oranıyla arttırılmıştır. Ancak, brüt tüketim miktarları,
net tüketim değerlerine, belirli bir varsayımla hesaplanan şebeke kayıpları ve santral
iç ihtiyaç tüketimleri eklenerek bulunmuştur.
37
YYS tahmininde toplam brüt tüketim hesaplanırken kısa dönemin ilerleyen yıllarında
şebeke kayıpları kalemi için de bir tahminde bulunmak gerekmiştir. Santral iç
ihtiyacı için tüketilen enerji miktarının toplam brüt tüketimin % 5’i civarında olması
normal görülmüş, ancak şebeke kayıplarının alınacak önlemlerle azaltılması, bu son
iki kalemin toplamının 2004’teki % 20,9 düzeyinden 2010 tarihinde %17,5’e
düşeceği varsayılmıştır. Diğer taraftan, sistemin yük faktörünün de dönem sonuna
kadar 2004 yılındaki seviyesi olan 0,55 değerinde kalacağı düşünülmüştür.
Kısa dönemde KKTC elektrik sisteminde net enerji tüketiminin dönem boyunca
yıllık %10,6 hızı ile artacağı, kayıpların, iç ihtiyaç tüketimlerinin ve sistem yük
faktörünün yukarıdaki varsayımlara uyacağı kabulü ile yapılan YYS tahmini
sonuçları Çizelge 3.3’te gösterilmiştir:
Çizelge 3.3. 2007-2010 dönemi KKTC için YYS altında pik güç ve enerji tüketim
tahmini
Yıllar Net Tüketim Tüketim İç İhtiyaç + Yük Brüt Pik Güç

(GWh) Artış Hızı Kayıp (%) Faktörü (%) Tüketim (MW)
(%) (GWh)
2004 706 10,6 20,9 0,55 892 185
2005 780 20,0 0,53 950 1 205 1
2006 860 20,0 0,53 1075 1 230 1
2007 955 19,0 0,55 1179 245

2008 1056 18,5 0,55 1296 269
10,6
2009 1168 18,0 0,55 1424 296
2010 1292 17,5 0,55 1566 325
3.6.2. TM bazında talep ve kapasite gelişimi
Gerek mevcutlara ilave edilecek gerekse yeni tesis edilecek TM kapasite

gelişimlerinin saptanabilmesi için sistem bazında hesaplanan yük tahminlerinin yıllar
itibariyle merkezler arasında dağılımının yapılması gerekmiştir. Elde merkez bazında
geriye dönük sağlıklı ölçümlere dayalı verilerin bulunmaması ve son yıllarda
KKTC’de gözlemlenen hızlı gelişmeler ışığında, KKTC’de mevcut belli başlı dört
1
%10,6 net tüketim artışı ile tahmin edilen değerler sırası ile 975 ve 1055 Mil.kWh olmasına karşın,
Kıb-tek yetkilileri tarafından saptanan değerler esas alınmıştır.
38
işletme bölgesi için, sosyo-ekonomik özellikleri ve son yıllarda gösterdikleri

gelişmeler göz önüne alınarak Kısa Dönem için dört ayrı yük artış oranının
uygulanması uygun bulunmuştur. Bu oranlar, KKTC’de yapılan çalışmalarda ilgili
kuruluşların katılımıyla YYS’ları için aşağıdaki Çizelge 3.4’teki gibi saptanmıştır:
Çizelge 3.4. KKTC’de TM’lerinin yük artış oranları
Bölge Adı NY (Normal Yük) YY (Yüksek Yük)

Girne %8 % 12
Lefkoşa %7 % 10
Magosa %7 % 11
Güzelyurt %2 %3
2006 yılı puantı için TM’ler bazında saptanmış yüklere YYS’na göre her merkezin
bulunduğu bölgenin yük artış oranı uygulanmıştır. Ancak her yıl için, bu şekilde
bulunan merkez senkron puant yükleri toplamının o yıla ait KKTC toplam puant
tahmininden farklı olması halinde, aradaki farkın giderilmesi için bölgelerin yük artış
oranları göz önünde tutularak, uygun ayarlamalar yapılmıştır (EK-3 Çizelge 3.1.).
Yeni TM’leri işletmeye girerken ilk yüklerinin saptanmasında civardaki diğer

merkez yüklerinin belirli bir bölümünü üstlenecekleri düşünülmüştür. Örneğin, 2007
yılı puantında işletmeye girecek Lefkoşa-2 TM’nin, Lefkoşa-1 TM yüklerinin belirli
bir bölümünü üzerine alacağı öngörülmüştür. Ayrıca, 2008 puantından itibaren
Heraklis TM’nin faaliyetlerine son verilerek yüklerinin Lefkoşa-2 TM’ne
aktarılacağı kabul edilmiştir. Doğu Akdeniz sahillerinde dönem içinde servise yeni
girecek Esentepe, Kaplıca, Yeni Erenköy gibi TM’lerin ilk yükleri için ise, bölgedeki
hızlı yapılaşma ve yük artışı beklentisine cevaben, tahminlerin üzerinde ilave bir yük
artış marjının temsili uygun bulunmuştur.
KKTC elektrik sistemi için Kısa Dönemde YG/OG TM’leri bazında yıllara göre
hesaplanan yük tahminleri ve kapasite gelişimleri, YYS için, Çizelge 3.4’te
verilmiştir.
39
3.6.3. Üretim-Tüketim dengesi
KKTC elektrik sisteminin üretim planlama çalışması basit bir yöntemle, “manuel”
olarak yapılmıştır.
Aşağıda yapılan üretim-tüketim dengesi çalışmalarında, üretim sistemine ilave

edilecek ünitelerin, son yıllarda sisteme tesis edilen ve edilmekte olanlar gibi 17,5
MW standart kapasiteye sahip dizel yakıtlı gruplardan oluşacağı varsayılmıştır.
Üretim planlamasında, üretim sistemi için (n-1) kriteri olarak; sonbahar puantında en
büyük kapasiteli bir ünitenin (60 MW FO) bakım amacıyla devre dışı olması halinde
enerji ve pik güç açığının meydana gelmemesi öngörülmüştür.
Diğer taraftan, halen biri (15 MW) arızalı olarak uzun süreli devre dışı ve diğer ikisi
de (2x30 MW) çok kritik şartlar arasında kısıtlı ve düşük verimli üretim yapan eski
Gaz Türbinlerinin (GT) son çalışma tarihleri, 2008 olarak alınmıştır. Buna göre
GT’lerinin toplam 25 MW’lık puant gücü katkısı ile ancak 2008 yılı sonuna kadar
pik yük ve ivedi durumlar için çalıştırılabileceği, o tarihten sonra hurdaya çıkacakları
varsayılmıştır.
Yeni üretim tesislerinin öncelikle Teknecik’te kurulacağı, 2009 yılından itibaren de

alternatifli olarak Sadrazamköy’de kurulacağı varsayılmış ve iletim sistemi
gelişimine etkisi incelenmiştir.
Mevcut ve Tesis Aşamasındaki Üniteler (2005-2006)
2005 yılı sonu itibariyle KKTC Elektrik Üretim Sistemi’nde mevcut üretim
kapasitesinin özet dökümü aşağıda verilmiştir.
Teknecik FO Santralı : 2x60 = 120 MW

Kalecik Dizel Santral : 5x17,5 = 87,5 MW
40
Teknecik ve Dikmen’deki GT’leri : 2x30 = 60 MW

Toplam : 267,5 MW 1
Kıb-Tek’ten alınan bilgilere göre, ihale çalışmaları sürdürülen 2x17,5 MW’lık

Teknecik 2 dizel santralının birinci bölümünün 2006 yılı sonuna yetiştirilmesi ile,
anılan yılın sonu itibariyle alınabilir toplam kapasite 267,5 MW’a (Çizelge 3.5)
yükselecektir. Bu durumda; YYS’nda, üretim planlaması için kabul edilen
güvenilirlik kriteri altında üretim-tüketim dengesinde bir sorunun yaşanmaması,
Teknecik 2 ünitelerinin 2006 yılı puantına yetiştirilmesine bağlıdır. Diğer taraftan,
2006 yılında toplam alınabilir kapasitesinin 25 MW olacağı kabulünü yaptığımız
GT’lerinin bu durumlarını 2008 puantına kadar yılda 10 GWh sağlayacak şekilde
özellikle puant saatlerinde emre amade bulunacak şekilde sürdürmelerini zorunlu
olduğu görülmektedir (Çizelge 3.5 ve 3.6.)2.
YYS Üretim/Tüketim Dengesi (2007-2010)
Çizelge 3.5 Kısa Dönemde (2007-2010) YYS’nun gerçekleşmesi halinde, kabul

edilen güvenilirlik kriterinin sağlanması açısından 17,5 MW’lık standart dizel
ünitelerinin işletmeye girmesi gerekli sayıları göstermektedir. Çizelge 3.6 ise Çizelge
3.5’in enerji üretim-tüketim dengesi için düzenlenmiş şeklidir. Çizelge 3.5’in
incelenmesinden, Teknecik 2’de 2x17,5 MW’lık ilk bölümün işletmeye girmesi ile
2007 yılının yeni ünitelere gerek duyulmadan geçirilebileceği anlaşılmaktadır. Ancak
bu durumda, GT’lerinin puanta katkısı gerekecektir. Çizelgeden görüldüğü gibi bu
katkı 2007 kış puantının kritik günlerinde 25 MW mertebesinde olabilecektir. Enerji
dengesi yönünden 2007 yılı için bir sorun söz konusu değildir (Çizelge 3.6).
Önceden de açıklandığı gibi 2008 puantından itibaren GT ünitelerinin faaliyetine

pratik olarak son verilmiştir. Buna karşılık, bu dönemde, 2008, 2009 ve 2010
1
267,5 MW’lık toplam kurulu kapasite teoriktir ve arızalı olan 15 MW üniteyi içermemektedir. Bu
durumda GT’lerinin alınabilir kapasitesi 25 MW ve toplam üretim sistemi fonksiyonel kapasitesi de
232,5 MW olarak düşünülebilir.
2
Ancak, Teknecik dizel santralı 3. ve 4. ünitelerinin 2008 puantından daha önce işletmeye girecek
şekilde öne alınması, GT’lerine olan kısıtlı gereksinimi 2008 puantından evvel ortadan kaldıracaktır.
41
puantlarına yetişecek şekilde sırasıyla 2x17,5 MW, 3x17,5 MW ve 2x17,5 MW’lık

olmak üzere 7 adet yeni dizel ünitesinin işletmeye girmesi gerekecektir.
Diğer taraftan yeni ünitelerin yer seçimi yönünden önceliklerine gelince, 2008
puantında ortaya çıkan üretim ihtiyacının 2x17,5 MW ile Teknecik’te tesis edileceği
öngörülmüştür. 2009 puantı için gerekli 3x17,5 MW’lık güç ihtiyacının karşılanması
ise; iki alternatifli olarak incelenmiştir. Birinci alternatifte Teknecik, ikinci
alternatifte ise Sadrazamköy düşünülmüştür. Dönemin son yılı olan 2010 yılının
puantının karşılanması ise, 2009 puantında 3x17,5 MW’lık üniteler Teknecik’te tesis
edilirse Sadrazamköy’e 2 ünitenin ilavesini gerektirecektir. Eğer 2009 puantı için
öngörülen üniteler Sadrazamköy’de tesis edilirse 2010 yılı sonunda bu TM’ndeki
toplam ünite sayısı 5x17,5 MW olacaktır.
42
Çizelge 3.5. KKTC Elektrik Sistemi 2006-2010 dönemi üretim-tüketim dengesi

(YYS) (Teknecik) (MW)
Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010

GT (20+10) 25 25 20 0 0
Mevcut Üniteler ve BT (2x60) 120 120 120 120 120
Alınabilir Kapasiteleri DT (5x17,5) 87,5 87,5 87,5 87,5 87,5
DT (2x17,5)1 35 35 35 35 35
Yeni Üniteler ve DT (2x17,5)2 35 35 35

3
DT (3x17,5) 52,5 52,5
Alınabilir Kapasiteleri
DT (2x17,5)4 35
SONBAHAR PUANTI
TOPLAM KAPASİTE (BT BAKIMDA) 207,5 207,5 237,5 270,0 305,0
SONBAHAR PUANTI (=0,816x KIŞ PUANTI) 188,0 204,0 227,0 251,0 276,0
YEDEK KAPASİTE 19,5 3,5 10,5 19,0 29,0
KIŞ PUANTI
TOPLAM KAPASİTE 267,5 267,5 297,5 330,0 365,0
YENİ TM’LERİ 5 9 12 13
KIŞ PUANTI (YENİ TM’LERİ DAHİL) 230 250 278 308 338
YEDEK KAPASİTE 37,5 17,5 19,5 22,0 27,0
1
Teknecik TM’ndeki ihale aşamasındaki üniteler
2
Teknecik TM’ndeki ikinci aşamada tesis edilmesi gereken üniteler
3
Teknecik TM’ne tesis edilecek üniteler
4
Sadrazamköy TM’ne tesis edilecek üniteler
43

(YYS) (Teknecik) (GWh)
Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010

GT (20+10) 10 0 0 0 0
Alınabilir Enerji Üretimleri DT (5x17,5) 455 455 455 455 455
DT (2x17,5)1 20 230 230 230 230

3
DT (3x17,5) 30 345
Alınabilir Enerji Üretimler
DT (2x17,5)4 20
TOPLAM ALINABİLİR ENERJİ ÜRETİMİ (A) 1265 1465 1485 1725 2060
TOPLAM TALEP (B) 1075 1179 1296 1424 1566
ENERJİ YEDEĞİ (A-B) 190 286 189 301 494
Çizelge 3.7 ve Çizelge 3.8 ise 2009 yılında servise girmesi gereken üç ünitenin
Teknecik-2 yerine Sadrazamköy’e ilave edilmesi durumuna göre düzenlenmiş bir
alternatif üretim-tüketim dengesini göstermektedir. Bu alternatifte Sadrazamköy
dizel santralı 2009’da 3x17,5 MW olarak planlanmış ve toplam kapasitesinin,
2010’da 2x17,5 MW daha ilavesiyle, 5x17,5 MW’a yükseltilmesi öngörülmüştür.
1
2
3
Teknecik TM’ne tesis edilecek üniteler
4
44

(YYS) (Sadrazamköy) (MW)
Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010

GT (20+10) 25 25 20 0 0
Alınabilir Kapasiteleri DT (5x17,5) 87,5 87,5 87,5 87,5 87,5
DT (2x17,5)1 35 35 35 35 35

3
DT (3x17,5) 52,5 52,5
DT (2x17,5)4 35
SONBAHAR PUANTI
YEDEK KAPASİTE 19,5 3,5 10,5 19,0 29,0
KIŞ PUANTI
TOPLAM KAPASİTE 267,5 267,5 297,5 330,0 365,0
YEDEK KAPASİTE 37,5 17,5 19,5 22,0 27,0
1
2
3
4
45

(YYS) (Sadrazamköy) (GWh)
Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010

GT (20+10) 10 0 0 0 0
DT (2x17,5)1 20 230 230 230 230

3
DT (3x17,5) 30 345
DT (2x17,5)4 20
TOPLAM TALEP (B) 1075 1179 1296 1424 1566
ENERJİ YEDEĞİ (A-B) 190 286 189 301 494
NYS Üretim/Tüketim Dengesi (2007-2010)
Normal Yük Senaryosu (NYS) üretim/tüketim dengesi Çizelge 3.9’da ve enerji

dengesi Çizelge 3.10’da gösterilmiştir. Bu senaryoda özellikle 2008-2010 dönemi
yük tahminleri YYS’ye göre düşük olmasına paralel olarak, Kısa Dönem ilave üretim
gereksinimi ve toplam 5x17,5 MW’a (87,5 MW) gerilemektedir.
1
2
3
4
46

(NYS) (Teknecik) (MW)
Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010
Mevcut Üniteler ve GT (20+10) 25 25 10 0 0

BT (2x60) 120 120 120 120 120
DT (5x17,5) 87,5 87,5 87,5 87,5 87,5
1
DT (2x17,5) 35 35 35 35 35
Alınabilir Kapasiteleri DT (3x17,5) 3
35 35
DT (2x17,5)4 17,5
SONBAHAR PUANTI
YEDEK KAPASİTE 19,5 3,5 9,5 18,5 20,0
KIŞ PUANTI
TOPLAM KAPASİTE 267,5 267,5 287,5 312,5 330,0
YEDEK KAPASİTE 37,5 17,5 21,5 29,5 27,0
2009 yılından itibaren ilave edilecek üniteler Sadrazamköy’e tesis edilecekse, 2009
yılında iki ünite, 2010 yılında da bir ünitenin bu merkezde devreye girmesi
gerekecektir. Bu alternatifte 2010 yılı sonunda Sadrazamköy’de toplam üç ünite,
Teknecik-2’de ise halen ihale aşamasındaki iki ünite ile birlikte dört ünite tesis
edilmiş olacaktır.
1
Teknecik-2 TM’ndeki ihale aşamasındaki üniteler
2
Teknecik-2 TM’ndeki ikinci aşamada tesis edilmesi gereken üniteler
3
Teknecik-2 TM’ne tesis edilecek üniteler
4
47

(NYS) (Teknecik) (GWh)
Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010

GT (20+10) 10 0 0 0 0
DT (2x17,5)1 20 230 230 230 230

3
DT (3x17,5) 20 230
DT (2x17,5)4 10
TOPLAM TALEP (B) 1075 1202 1280 1364 1452
ENERJİ YEDEĞİ (A-B) 190 263 205 351 483
Üretim/Tüketim Planlaması Sonuçları
17,5 MW standart kapasiteli aday üretim üniteleri esas alınarak ve KKTC elektrik
sisteminde mevcut GT’lerinin faaliyetlerine 2008 puantında son verileceği kabulü ile
YYS ve NYS için ‘manuel’ olarak yapılan üretim-tüketim analizlerinin özet
sonuçları aşağıda açıklanmıştır:
YYS Durumunda
i. Halen ihale aşamasındaki üniteler hariç, 2010 yılı sonuna kadar KKTC elektrik
sistemine toplam 122,5 MW’lık (7x17,5 MW) bir kapasitenin ilavesi gereklidir.
Böylece sistemin 2010’daki kurulu gücü 365 MW’a çıkacaktır.
1
Teknecik-2 TM’ndeki ihale aşamasındaki üniteler
2
Teknecik-2 TM’ndeki ikinci aşamada tesis edilmesi gereken üniteler
3
4
48
ii. Sistemin 2006-2007 yıllarını özellikle pik kapasite-pik yük dengesi açısından
(Çizelge 3.5) halen ihale aşamasındaki Teknecik-2 mevkiinde kurulacak 2x17,5
MW’lık dizel ünitelerinin 2006 puantına yetiştirilmesi ve GT ünitelerinden pik
yüklerde 25 MW alınabilmesi halinde, sisteme ilavesi gerekli yeni üretim
kapasitesinin işletmeye giriş tarihi olan 2008 puantına kadar bir üretim-tüketim
darbozağı oluşması beklenmemektedir.
iii. KKTC elektrik sistemine kısa dönemde ilave edilmesi planlanan 7 adet dizel
ünitesinin kuruluş yer ve tarihleri itibariyle dağılımı (Teknecik-2 alternatifi
seçilecekse):
Teknecik-2 2008 2x17,5 MW

Sadrazamköy 2010 2x17,5 MW
iv. Yukarıda da değinildiği gibi, Kısa Dönemin ilk yeni ünitelerine, işletmeye giriş
tarihleri olarak 2008 puantına kadar gerek olmaması, mevcut GT’lerinin acil
durumlarda ve pik saatlerinde çalıştırılmak üzere 25 MW alınabilir güç üretecek
şekilde bu tarihe kadar serviste tutulabilmelerine bağlıdır. Bu sağlanabildiği takdirde
GT ünitelerinin faaliyetleri 2008 yılı sonu itibariyle kalıcı olarak durdurulabilir.
v. Çizelge 3.5’ten de görüleceği gibi, Kısa Dönemde kış puantı yükleri, yük
tahminlerinde açıklanan değerlerden 5-13 MW daha yüksek alınmıştır. Bunun
nedeni, Kuzey-Doğu sahillerinde halen sürmekte olan ve tahminlerde öngörülenden
daha hızlı bir gelişme olasılığı bulunan yüklerin karşılanması amacıyla sistemin
yedek kapasitesini arttırmaktadır.
vi. Bir alternatif olarak, sisteme 2009 puantından itibaren ünite ilavesine
Sadrazamköy’den başlanması durumu da gözden geçirilmiştir. Buna göre yeni
ünitelerin kuruluş yeri ve tarihlerinin aşağıdaki gibi olmasının gerektiği
hesaplanmıştır:
49

NYS durumunda
i. Halen ihale aşamasındaki üniteler hariç, 2010 sonuna kadar KKTC elektrik
sistemine toplam 87,5 MW’lık (5x17,5 MW) bir kapasitenin ilavesi gereklidir.
Böylece sistemin kurulu gücü 330 MW’a yükselecektir.
ii. Yukarıda YYS durumunun ii), iv) maddeleri NYS durumu içinde geçerlidir.
Yalnız, v) madde ile olan farklılık kış puant yüklerinin yine aynı nedenlerle, bu sefer
5-7 MW yüksek alınmış olmasıdır.
iii. 2008 puantından itibaren kurulacak yeni ünitelerin yer ve servise giriş tarihleri
aşağıda gösterilmiştir:

Teknecik-2 2009 2x175, MW
3.6.4. KKTC Elektrik Üretim-İletim Sistemi yük akışı ve kısıtlılık analizleri
KKTC Elektrik Üretim-İletim Sistemi’nde, TM’lerindeki gerilimleri, TM’leri

arasındaki aktif, reaktif güç akışlarını belirlemek amacıyla yük akışı analizi
yapılmıştır. Normal işletme koşullarında generatörlerin üretimleri, hatlardaki yük
akışları ve yüklenme oranları ile TM’lerindeki gerilimler belirlenmeye çalışılmıştır.
Her yıl için hazırlanan sistemde (n-1) kısıtlılık analizleri yapılarak, TM’lerine
güvenilir ve kesintisiz enerji sağlamak için gerekli önlemler araştırılmıştır. Kısıtlılık
analizleri ile önemli hatlar belirlenmiştir.
Yük akışı analizinde aşağıdaki varsayımlar dikkate alınmıştır:

50
Yükler
2004 yılı için ölçülen ve TM bazında Kıb-Tek yetkilileri tarafından verilen değerler
baz alınmıştır. Güç faktörü kış puant için 0,9 olarak kabul edilmiştir. 2005 yılı için
oluşturulan TM bazındaki yükler, daha sonraki yıllar için hazırlanan yük tahmini ve
TM’lerine dağılmış olarak belirlendiği şekilde temsil edilmiştir. Yeni tesis edilecek
olan TM’leri planlandığı yıllarda sisteme ilave edilmiş ve olabilecek yükler temsil
edilmiştir.
Kapasitörler
Sistemdeki tüm kapasitörlerin, arızalı olan ve yeni tesis edilecek olan kapasitörlerin
sistemde olduğu varsayılmıştır. TM’lerinin yüksek gerilim baralarında temsil
edilmiştir.
Üretimler
KKTC’de elektrik üretimi, Teknecik TM’ndeki FO santralı ve gaz türbinleri, Dikmen

TM’ndeki gaz türbini ve Kalecik TM’ndeki dizel ünitelerinden karşılanmaktadır.
KKTC İletim Sistemi’ndeki iletim hatlarının empedansları 2. Bölüm’de
hesaplanmıştı. Üretim tesislerine ait ünitelerin generatör ve yükseltici transformatör
yük akışı analizlerinde kullanılacak bilgileri ise aşağıda verilmiştir.
30 MW’lık Gaz Türbini Generatörleri : (Dikmen ve Teknecik (Eski) TM’nde)

Nominal Güç : 42 400 kVA, Nominal Gerilim : 10,5 kV ± % 5, Güç Faktörü : 0,85
Kısa Devre Oranı : 0,65
Reaktansları : (pu) (kendi bazında)
Xd” : % 8,5 (Doymuş) X2 : % 15 (Doymuş) X0 : % 5 (Doymuş)
Grup Transformatörleri :
TEKNECİK (ESKİ) TM : 2 adet 16 (20) MVA
Nominal Gerilim : 66 ± 8x%1,25 / 11 kV, Uk : % 11, Bağlantı grubu : Y d 11
51
DİKMEN TM : 2 adet 16 (20) MVA

Nominal Gerilim : 66 ± 8x%1,25 / 11 kV, Uk : % 12, Bağlantı grubu : Y d 11
60 MW’lık Buhar Türbini Generatörleri : (Teknecik (GİS) TM’nde)

Nominal Güç : 70 600 kVA, Nominal Gerilim : 11 kV + % 7, - % 5
Güç Faktörü : 0,85 Kısa Devre Oranı : 0,53
Xd” : % 18,5 (Doymuş) X2 : % 195 (Doymuş) X0 : % 10 (Doymuş)
Grup Transformatörleri : 2 adet 57 (71) MVA
Nominal Gerilim : 66 ± 4x%2,5 / 11 kV, Uk : % 12, Bağlantı grubu : YN d 1
17,5 MW’lık Dizel Türbin Generatörleri : (KALECİK TM’nde)

Nominal Güç : 21 918 KVA, Nominal Gerilim : 15 kV
Xd” : % 22,6 (Doymuş) X2 : % 225 (Doymuş) X0 : % 8,5 (Doymuş)
Grup Transformatörleri : 50 (62,5) MVA
Nominal Gerilim : 66 ± 8x%1,25 / 15 kV, Uk : % 12, Bağlantı grubu : YN d 1
Generatör Nötr Direnci : 15 kV, R : 1732 Ohm, I : 5 Amper
Teknecik-2 TM’ne tesis edilecek ihale aşamasındaki Dizel Türbin Generatörleri

(Yeni tesis edilecek generatörlerin de aynı karakteristikte olacağı varsayılmıştır)
Nominal Güç : 21 345 kVA, 17 076 kW, Nominal Gerilim : 15 kV

Xd” : % 22,1 (Doymuş) X2 : % 23,6 (Doymuş) X0 : % 8,4 (Doymuş)
Grup Transformatörleri : 80 (100) MVA
Nominal Gerilim : 132 ± 8x%1,25 / 15 kV, Uk : % 12
Generatör Nötr Direnci : 15 kV, R : 1732 Ohm, I : 5 Amper
52
2005 yılı sistemi yük akışı
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde 2005 yılı kış puant yük koşulundaki yük
akışı özeti EK-3’te yük akışı şeması da Şekil 3.1’de gösterilmiştir. 2005 yılı puant
yük koşulunda toplam tüketim, santral iç tüketimleri ve hatlardaki kayıplar hariç
191,1 MW’tır. Sistemdeki kapasitörlerin tamamı devrede olduğu varsayılmıştır (
76,2 MVAR). Hatlarda meydana gelen aktif kayıplar toplamı 5,75 MW’tır. Üretilen
196,8 MW’nın yaklaşık % 2,92’si iletim hatlarında kaybolmaktadır. Generatörlerde
üretilen reaktif güçler ise GİS Teknecik’te 29,8 MVAR, Dikmen’de 3,4 MVAR ve
Kalecikte de 6,4 MVAR’dır. Bu değerler generatörlerin limitleri dahilindedir.
2005 yılı puant yük koşulunda (puant yük koşulu aralık ayında gerçekleşmektedir)
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde tüm iletim hatları ve transformatörlerin
devrede olduğu normal işletme koşulunda taşıma kapasitesine göre % 83,0 yüklenme
oranı ile en fazla yüklenen iletim hattı Girne 1 ile GİS Teknecik arasındaki 266,8
MCM iletkenli enerji iletim hattıdır. Bu durumda hatta, GİS Teknecik TM’nden
Girne 1 TM’ne doğru 33,5 MW ve 1,7 MVAR akmaktadır. 66 kV işletme
gerilimindeki iletim sisteminde en yüksek gerilim 68,706 kV (1,0410 pu) ile Kalecik
TM’nde, en düşük gerilim ise 63,911 kV (0,9683 pu) ile Cengizköy TM’nde
gerçekleşmiştir.
2005 yılı sistemi kısıtlılık analizi
İletim sistemi elemanlarından birinin (n-1 kriteri) devre dışı olması durumunu ifade
eden kısıtlılık analizinde, sistem performansının, diğer elemanların taşıma
kapasitelerini aşmadan, normal işlevini yapması beklenir. İletim sistemi elemanları
iletim hattı ve transformatör olabilir. Bu durumu test etmek için kısıtlılık analizi
yapılmıştır. Tüm hatlar tek tek devre dışı edilerek, sistem elemanları kontrol
edilmiştir. Aynı direkler üzerindeki çift devre hatların iki devresinin de aynı anda
devre dışı olduğu (örneğin direklerin yıkılması) dikkate alınmıştır. 2005 yılı için
yapılan kısıtlılık analizi sonuçları EK-3’te sunulmuştur. Bu bölümde sonuçlar sadece
özet halinde aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Bu sonuçlarda bir hattın devre dışı
53
olması durumunda, diğer hatlarda veya transformatörlerde taşıma kapasiteleri

üzerindeki yük akışları ve baralarda gerilim limitleri dışında (kısıtlılık analizinde
gerilimler 1,08 pu ile 0,9 pu arası normal olarak kabul edilmiştir) gerçekleşen
gerilimler gösterilmektedir.
Kısıtlılık analizi sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.11’de sunulmuştur. Çizelge 3.1’den de

görüleceği gibi Girne 1-GİS arasındaki hat devre dışı olduğu durumda Dikmen-Girne
1 arasındaki hat % 128,4 oranında yüklenmektedir. Lefkoşa-GİS arasındaki aynı
direkler üzerinde giden çift devre hattın iki devresinin de devre dışı olduğu durumda,
sistemde aşırı yüklenen hatlar; Dikmen-Lefkoşa % 138,6, Dikmen-GİS % 117,1,
Girne1-GİS arasındaki hat ise % 130,7 oranında yüklenmektedir. KKTC İletim
Sistemi’ndeki iki elemanın aynı anda kaybedilmesi önemli sorunlara büyük bir
bölgenin enerjisiz kalmasına sebep olacaktır.
Çizelge 3.11. 2005 yılı kısıtlılık analizi özeti
Yüklenen Hat, Yüklenme Oranı Gerilim < Gerilim >

Yıl Kısıtlılık (n-1)
(%) 0,9 pu 1,08 pu
Boğaziçi-Kalecik Geçitkale-Sandallar, (107,0) - -
Kalecik-Geçitkale (2) Kalecik-Geçitkale (1), (105,3) - -
Dikmen-GIS Girne 1-GIS Teknecik (103,3) -

2005
Girne 1-GIS Dikmen-Girne 1 (128,4) - -
Dikmen-Lefkoşa (138,6)
Lefkoşa-GIS (1)
Dikmen-GIS (117,1) - -
Lefkoşa-GIS (2)
Girne 1-GIS (130,7)
2005 yılı sistemi yük akışı ve kısıtlılık analizi sonuçları
2005 yılı kış puantı için yapılan yük akışı analizine göre tüm hatların ve
transformatörlerin devrede olduğu normal işletme koşullarında, hatlarda ve
54
transformatörlerde nominal taşıma kapasitelerinin üzerinde yüklenen hat ve

transformatör bulunmamakta, gerilimler limitler dahilinde1 kalmaktadır. Normal
işletme koşulunda Dikmen’deki gaz türbinlerinin çalıştığı, Teknecik’teki (Eski
Teknecik) gaz türbininin çalışmadığı varsayılmıştır.
Kısıtlılık analizlerinde ise Girne 1-GİS arasındaki tek devre ve Lefkoşa-GİS

arasındaki çift devrenin açması durumlarında sistemde diğer hatlar taşıma
kapasitelerinin çok üzerinde yüklenmektedir. Böyle bir durumda yük atmak
gerekecektir. TM’lerini enerjisiz bırakmamak için aşırı yüklenen hatların
kapasitelerinin arttırılması gerekecektir.
İletim hatlarının kapasitelerinin arttırılmasında uygulanabilecek metodlar aşağıda

anlatılmıştır:
1) Mevcut iletim hattında kullanılan iletkenin taşıma kapasitesi istenilen kapasiteden

az ise, taşıma kapasitesi yüksek olan iletken ile değiştirilebilir. Bu metod ile mevcut
hattaki direklerin değiştirilmesi gerekmediğinden (uygunsa) ekonomik bir çözüm
olabilmektedir.
2) Diğer bir metod ise işletme geriliminin yükseltilmesidir. İşletme gerilimi 66 kV

olan 477 MCM iletkenli bir enerji iletim hattı bu gerilimde 56,57 MVA taşırken, 132
kV işletme geriliminde 113,14 MVA taşımaktadır. Aynı iletken ile işletme gerilimi
66 kV’tan 132 kV’a yükseltildiğinde taşıma kapasitesi iki katına çıkmaktadır.
3) Yeni iletim hatlarının tesis edilmesi. Bu yöntem ile yük akışı için yeni
güzergahlar ilave edildiğinden mevcut hatların yüklenmeleri azalacaktır. Ayrıca
TM’lerinin sisteme bağlantısı birkaç noktadan olacağı için sistem güvenilirliği de
artacaktır. Bu yöntem ile yeni güzergahların belirlenmesinde yaşanacak zorluklar
olacaktır.
1
Yük akışı analizlerinde gerilim limitleri 0,95 ile 1,05 pu arası normal kabul edilmiştir.
55
4) Tek devre olan iletim hattını çift devre yaparak iletim kapasitesi arttırılabilir. Bu
yöntem ile mevcut hattaki direklerin tamamı buna uygun değilse değiştirilecektir.
5) Uzun iletim hatlarına seri kapasitörler ilave edilerek iletim kapasitesi arttırılabilir.
Seri kapasitörlerle iletim hattının empedansı azalacağından daha fazla güç iletmek
mümkün olacaktır.
Magosa 1, Bem ve Yeşilköy TM’leri iletim sistemine tek hatla bağlı olduklarından,
bağlantı hatlarının açması durumunda enerjisiz kalmaktadır. Dikmen-Yılmazköy
enerji iletim hattı devre dışı olduğunda ise Yılmazköy, Güneşköy, Güzelyurt ve
Cengizköy, Girne 1-Alsancak hattı devre dışı olduğunda ise Alsancak ve Çamlıbel
TM’leri enerjisiz kalmaktadır.
akışı özeti EK-3’te yük akışı şeması da Şekil 3.2’de gösterilmiştir. 2006 yılı puant
yük koşulunda 3. İhale Paketi kapsamındaki, 154 kV işletme gerilimine göre
tasarlanan Odtü, Girne 2, Teknecik 2 ve Bafra TM’leri devreye girecektir. Yeni tesis
edilecek olan Teknecik 2 TM’ne 66 kV şalt, mevcut Çamlıbel ile Güneşköy
TM’lerine ise 154 kV şalt ilave edilecektir. Yeni devreye girecek Çamlıbel-Odtü-
Güneşköy ve GİS-Teknecik 2-Girne 2-Çamlıbel hatları iletim sistemini oldukça
rahatlatacaktır. Teknecik 2-Girne 2 arası çift devre olarak tesis edilecektir. Ayrıca
Bafra-Kalecik, Geçitkale-Meriç-Lefkoşa-Dikmen hatlarının kesiti de 477 MCM
iletkenli olarak kapasiteleri arttırılacaktır. Lefkoşa 1-Dikmen arası ise ileride Lefkoşa
2-Güneşköy arasındaki 132 kV ringi tamamlamak amacıyla çift devre olarak
planlanmaktadır. Eski Teknecik’ten çıkan Geçitkale enerji iletim hatları Teknecik 2
TM’nin 66 kV şaltından çıkacak şekilde tek bir kesici üzerinden olacaktır.
2006 yılı puant yük koşulunda toplam tüketim, santral iç tüketimleri ve hatlardaki
kayıplar hariç 216,0 MW’tır. Sistemdeki kapasitörlerin tamamı devrede olduğu ve 3.
İhale paketi tesislerinin tamamlandığı varsayılmıştır. Hatlarda meydana gelen aktif
56
kayıplar toplamı 4,38 MW’tır. Üretilen 220,4 MW’nın yaklaşık % 1,98’i iletim
hatlarında kaybolmaktadır. Generatörlerde üretilen reaktif güçler ise GİS Teknecik’te
27,5 MVAR, Eski Teknecik’te 3,4 MVAR, Dikmen’de 1,3 MVAR ve Kalecik’te de
18,0 MVAR’dır. Bu değerler generatörlerin limitleri dahilindedir. 2006 kış
puantında, tesis aşamasındaki Teknecik-2 dizel ünitelerinin tamamlanmadığı en kötü
durum olan eski gaz türbinlerinin çalıştığı varsayılmıştır.
2006 yılı puant yük koşulunda KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde tüm iletim
hatları ve transformatörlerin devrede olduğu normal işletme koşulunda taşıma
kapasitesine göre % 69,6 yüklenme oranı ile en fazla yüklenen iletim hattı Girne 1 ile
GİS Teknecik arasındaki 266,8 MCM iletkenli enerji iletim hattıdır. Bu durumda
hatta, GİS Teknecik TM’nden Girne 1 TM’ne doğru 28,2 MW ve -0,9 MVAR
akmaktadır. 66 kV işletme gerilimindeki iletim sisteminde en yüksek gerilim 68,574
kV (1,0390 pu) ile Kalecik TM’nde, en düşük gerilim ise 65,310 kV (0,9895 pu) ile
Cengizköy TM’nde gerçekleşmiştir.
2006 yılı kış puantı için yapılan kısıtlılık analizi sonuçları EK-3’te sunulmuştur.
Sonuçlar özet halinde aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Bu sonuçlarda bir hattın
devre dışı olması durumunda, diğer hatlarda veya transformatörlerde taşıma
kapasiteleri üzerindeki yük akışları ve baralarda gerilim limitleri dışında gerçekleşen
gerilimler gösterilmektedir.
Kısıtlılık analizi sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.12’de sunulmuştur. Çizelge 3.12’den
de görüleceği gibi Boğaziçi-Kalecik arasındaki hat devre dışı olduğu durumda
Geçitkale-Sandallar arasındaki hat % 113,2 oranında yüklenmektedir. Lefkoşa 1-
Teknecik 2 ve Teknecik 2-Girne 2 arasındaki aynı direkler üzerinde giden çift devre
hatların iki devresinin de devre dışı olması durumlarında, sistemde aşırı yüklenen
hatlar kabul edilebilir oranda yüklenmektedir. KKTC İletim Sistemi’ndeki 3. İhale
Paketindeki tesislerin tamamlanması iletim sistemini oldukça rahatlatacaktır.
57

(%) 0,9 pu 1,08 pu
Teknecik 2-Girne 2 (1)

Girne 1-GİS, (101,4) - -
2006
Teknecik 2-Lefkoşa 1(1)

Girne 1-GİS, (102,1) - -
Teknecik 2-Lefkoşa 1(2)
Boğaziçi-Kalecik Geçitkale-Sandallar (113,2) -
transformatör bulunmamakta, gerilimler limitler dahilinde kalmaktadır.
Kısıtlılık analizlerinde ise Boğaziçi-Kalecik arasındaki 477 MCM iletkenli enerji

iletim hattının açması durumunda Geçitkale-Sandallar arasındaki hat taşıma
kapasitesinin üzerinde yüklenmektedir. Bu hattın taşıma kapasitesinin ileriki yıllarda
arttırılması gerekecektir. Ancak 2006 yılı için kısıtlılık analizindeki yüklenme oranı
kısa bir süre için kabul edilebilir değerdedir.
Magosa 1, Bem, Yeşilköy ve Heraklis TM’leri iletim sistemine tek hatla bağlı
olduklarından, bağlantı hatlarının açması durumunda enerjisiz kalmaktadır. Kalecik-
Bafra enerji iletim hattı devre dışı olduğunda ise Bafra ile Yeşilköy TM’leri enerjisiz
kalmaktadır.
58
2007 yılı kış puant yük koşulunda üst işletme gerilimi olan 132 kV’a geçildiği
varsayılmıştır. Üst gerilim seviyesinin 154 kV yerine 132 kV seçilmesi, ileride
Güney Kıbrıs Sistemi ile enterkonneksiyon bütünlüğü sağlayacağı gibi, Uzun
Dönemde adadaki sistemle Türkiye arasında deniz altı kablosu üzerinden bir
alternatif akım bağlantısının uygun koşullarda yapılmasını olanaklı kılacaktır. İletim
sisteminin bir müddetten beri 154 kV olarak tasarlanıp tesis edilmesinin esas amacı,
sistemin bundan böyle devamlı 66 kV’ta işletilmesi değildir. Aksine, ileride uygun
bir tarihte belirli ve sistematik bir programa göre 132 kV’luk işletme gerilimine
geçmek olmalıdır. Aşağıda 132 kV’luk işletme gerilimine geçmenin avantajları
sıralanmıştır:
- İletim hatlarının kapasitesi iki kat artacaktır. 66 kV’ta 56 MVA olan 477 kesitli bir
hattın iletim kapasitesi bir anda 112 MVA’ya yükselecektir.
- Kayıplar azalacak ve bara gerilimleri düzelecektir.
- Sistem işletme gerilimini yükseltilmesinin ertelenmesi, giderek daha çok üretim
ünitesinin doğrudan 66 kV gerilim seviyesine bağlanmasını gerektirecek, gecikmeli
bir gerilim yükseltilmesine göre, aslında sistem işletmesi açısından sonradan
giderilmesi zor sorunlar doğurabilecektir. Bunlar genelde iki gerilim seviyesi
arasında daha çok transformasyon donanımını gerektirecek ve kayıpların artmasına
neden olacaktır1.
- 132 kV’luk işletme gerilimi, ileride daha az sayıda EİH’na gerek göstereceğinden,
KIB-TEK açısından yeni hat güzergahlarının istimlakinde yaşanan sorunları da
önemli ölçüde azaltacaktır.
Ancak, üst YG seviyesinin Kısa Dönemde 132 kV’a yükseltilmesinin bir takım ek
maliyetleri de olacaktır. Bunlar daha ziyade, daha sonra kaçınılmaz olarak yapılması
1
Örneğin, kuruluş aşamasında, KKTC elektrik sisteminin en büyük ünitelerini içeren FO santralının
şalt teçhizatı 132 kV’ta çalışabilecek şekilde seçilmiş olsaydı, 132 kV işletme gerilimine geçişte
başlanıçtan itibaren performansı daha yüksek bir işletme gerçekleştirilebilirdi.
59
zorunlu bazı 132/66 kV’luk ototrafo yatırımları ile bazı iletim yatırımlarının öne
alınmasının maliyetleri olarak ortaya çıkacaktır.
KKTC elektrik sisteminin 2007 puantından itibaren aşamalı olarak 132 kV’la
işletilecek şekilde tasarlanması uygun olacaktır. Bu tarihe kadar tamamı 154 kV
olarak tasarlanmış 3. İhale Paketi tesisleri işletmeye girmiş olacaktır. 2007
puantından itibaren 132 kV’a yükseltilmesinin kararlaştırılması halinde, bu kararın
aşamalı olarak gerçekleştirilmesi uygun olacaktır. Buna göre, gerilim seviyesinin 132
kV’a yükseltilmesi işlemine KKTC’nin Teknecik-Lefkoşa ekseninin batı kesiminde
başlanacaktır. Bu kapsamda;
- Kısa dönemde servise girecek üniteler doğrudan 132 kV işletme gerilimli sisteme
bağlanacak şekilde tasarlanacaktır.
- Teknecik-2, Çamlıbel, Güneşköy, Lefkoşa-2 TM’lerinde önceden ayrılan yerlerine
132/66 kV ototrafolar yerleştirilecektir.
- Odtü TM, Girne-2 gibi başlangıçta 154 (132)/11 kV olarak öngörülen TM’lerdeki
66/11 kV indirici trafolar sistemde gerekli görülen 66 kV’luk kesimlere kaydırılacak,
onların yerine 132/11 kV’luk yeni trafolar tesis edilecektir.
- 132/66 kV’luk ototransformatörlerin ve 132/11 kV indirici transformatörlerin uzun
dönem sistem ihtiyaçlarına uygunluğu açısından, 900 MW üretim kapasiteli bir fiktif
“ufuk” sistemi oluşturularak gerekli analizler yapılmıştır. Buna göre 132/66 kV’luk
standart ototransformatörlerin 50 (62,5) MVA ONAN (ONAF) ve 132/11 kV’luk
indirici tranformatörlerin 20 (25) ONAN (ONAF) standart kapasitelere sahip
olmalarının uygun olacağı sonucuna varılmıştır.
-Sistemin Doğu kesiminde ise, işletim gerilimini yükseltme sürecine 2011’den
itibaren devam edilebilir. Bunun için özellikle Kalecik Dizel Santralına 132/66
kV’luk ototransformatör tesisine ve bugünkü Magosa 2’nin elvermemesi durumunda,
132/66 kV’luk ototransformatör içeren yeni bir 154 kV tasarım gerilimli TM’nin
tesisine gerek olabilecektir
akışı özeti EK-3’te yük akışı şeması da Şekil 3.3’te gösterilmiştir. 2007 yılı puant
60
yük koşulunda 154 kV işletme gerilimine göre tasarlanan 66 kV ile çalıştırılacak

Esentepe ve Yeni Erenköy TM’lerinin devreye gireceği kabul edilmiştir. Yeni
devreye girecek hat ise Bafra-Yeni Erenköy TM’leri arasına tesis edilecektir.
Esentepe TM’nin sisteme bağlantısı, Teknecik 2’nin 66 kV şaltından çıkan çift devre
Geçitkale hattının bir devresi ile girdi-çıktı yaparak sağlanacaktır.
kayıplar hariç 236,0 MW’tır. Hatlarda meydana gelen aktif kayıplar toplamı 4,28
MW’tır. Üretilen 240,3 MW’ın yaklaşık % 1,78’i iletim hatlarında kaybolmaktadır.
Generatörlerde üretilen reaktif güçler ise GİS Teknecik’te 24,2 MVAR, Dikmen’de
3,8 MVAR, Teknecik 2’de 7,7 MVAR ve Kalecik’te de 18,6 MVAR’dır. Bu değerler
generatörlerin limitleri dahilindedir. 2007 kış puantında Teknecik’teki eski gaz
türbinlerinin çalışmadığı varsayılmıştır.
akmaktadır. İletim sisteminde en yüksek gerilim 68,310 kV (1,0350 pu) ile Kalecik
TM’nde, en düşük gerilim ise 65,431 kV (0,9914 pu) ile Magosa 1 TM’nde
gerçekleşmiştir.
2007 yılı kış puantı için yapılan kısıtlılık analizi sonuçları EK-3’te verilmiştir.
Kısıtlılık analizinin özet sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.13’te gösterilmiştir. Çizelge
3.13’ten de görüneceği gibi Boğaziçi-Kalecik arasındaki hat devre dışı olduğu
durumda Geçitkale-Sandallar arasındaki hat %122,9 oranında yüklenmektedir. Bu
hattın kapasitesinin arttırılması ve 2007 kış puantına yetiştirilmesi gerekecektir. 2007
yılında bu hatların 477 MCM iletkenli olarak değiştirildiği ve devrede olduğu
durumu içeren yük akışı özeti ve yük akışı şeması EK-3’te sunulmuştur (Şekil 3.4).
61
Teknecik 2-Girne 2 arasındaki aynı direkler üzerinde giden çift devre hattın iki
devresinin de devre dışı olması durumunda, Girne 1-GİS arasındaki enerji iletim hattı
% 121,2 oranında yüklenmektedir. Bu hatlar devre dışı olduklarında diğer hatların
aşırı yüklenmesine, koruyucu röleler ile yüklenen hatların açtırılmasına yol açacaktır.
Böyle bir durumda KKTC’nin büyük bir kısmı enerjisiz kalacaktır. Bunu engellemek
için Girne 1 TM’nden bir miktar yük atmak gerekebilecektir.

(%) 0,9 pu 1,08 pu
Girne 1-GİS, (121,2) - -
Çamlıbel-Girne 2 Girne 1-GİS, (106,2) - -
Boğaziçi-Kalecik Geçitkale-Sandallar, (122,9) -

2007
Boğaziçi-Magosa 2 Magosa 2-Sandallar, (100,1) - -
Dikmen-GİS Girne 1-GİS, (110,7) - -
Girne 1-GİS Dikmen-GİS, (104,4) - -
Teknecik 2-Girne 2 arasındaki çift devre hattın ikisinin de aynı anda devreden
çıkması ile GİS-Girne 1 arasındaki hattın da devre dışı olması ve bunu takip eden
aşırı yüklenmeler sonucu büyük bir bölge de enerjisiz kalacaktır. Bu hattın kesitinin
yükseltilmesi, örneğin 477 MCM kesitli olması ile taşıma kapsitesini sadece 17
MVA (39 MVA’dan 56 MVA’ya) arttıracaktır. Girne 1 TM’nin 66 kV’tan 132 kV’a
yükseltilmesi mümkün olmadığından bu hattın kesitinin yükseltilmesi uygun
bulunmamaktadır.
62
Kısıtlılık analizlerinde ise Boğaziçi-Kalecik arasındaki 477 MCM iletkenli enerji

iletim hattının açması durumunda Geçitkale-Sandallar arasındaki hat taşıma
kapasitesinin üzerinde yüklenmektedir (% 122,9). Geçitkale-Sandallar-Magosa 2
arasındaki iletim hatlarının kesitlerinin yükseltilmesi gerekir. Bu hatların
kapasitelerinin arttırılması ile sistemde gerçekleşen kayıplar (4,28 MW’tan 4,20
MW’a) bir miktar azalmış gerilimler yükselmiştir.
Dikmen-GİS arasındaki hat açtığında Girne 1-GİS, Girne 1-GİS arasındaki hat
açtığında ise Dikmen-GİS arasındaki hat aşırı yüklenmektedir. Böyle bir durumda
hatlardan biri devre dışı olduğunda diğeri de devre dışı edilmelidir. Bu durumda (her
iki hat devre dışı edildiğinde) sistemde yüklenen iletim hattı bulunmamaktadır.
Teknecik 2-Girne 2 arasındaki iki devrenin de devre dışı olması durumunda GİS-
Girne1 arasındaki hat aşırı yüklenmektedir. Böyle bir durumda Girne 1 TM’nde yük
atmak gerekecektir.
Magosa 1, Bem, Yeşilköy ve Heraklis TM’leri iletim sistemine tek hatla bağlı
Bafra enerji iletim hattı devre dışı olduğunda ise Bafra ile Yeşilköy TM’leri enerjisiz
kalmaktadır.
akışı özeti EK-3’te yük akışı şeması da Şekil 3.5’te gösterilmiştir. 2008 yılı puant
63
yük koşulunda 154 kV işletme gerilimine göre tasarlanan Geçitkale-Sandallar-

Magosa 2-Boğaziçi TM’leri arasındaki hatların 477 MCM iletkenli olarak tesis
edildiği varsayılmıştır.
kayıplar hariç 262,5 MW’tır. Hatlarda meydana gelen aktif kayıplar toplamı 4,27
MW’tır. Üretilen 266,7 MW’ın yaklaşık % 1,60’ı iletim hatlarında kaybolmaktadır.
Generatörlerde üretilen reaktif güçler ise GİS Teknecik’te 24,9 MVAR, Dikmen’de
6,0 MVAR, Teknecik 2’de toplam 17,2 MVAR ve Kalecik’te de toplam 19,4
MVAR’dır. Bu değerler generatörlerin limitleri dahilindedir. 2008 kış puantında
Teknecik’teki eski gaz türbinlerinin çalışmadığı, Teknecik 2’de ikinci ünitelerin tesis
edildiği ve devrede olduğu varsayılmıştır.
akmaktadır. İletim sisteminde en yüksek gerilim 68,262 kV (1,0343 pu) ile Yeni
Erenköy TM’nde, en düşük gerilim ise 65,196 kV (0,9878 pu) ile Magosa 1 TM’nde
gerçekleşmiştir. Heraklis TM’ndeki kapasitörlerin Yeni Erenköy TM’ne
nakledileceği varsayılmıştır.
2008 yılı kış puantı için yapılan kısıtlılık analizi sonuçları EK-3’te verilmiştir.
Kısıtlılık analizinin özet sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.14’te sunulmuştur. Çizelge
3.14’ten de görüneceği gibi Teknecik 2-Girne 2 arasındaki aynı direkler üzerinde
giden çift devre hattın iki devresinin de devre dışı olması durumunda, Girne 1-GİS
arasındaki enerji iletim hattı % 128,2 oranında yüklenmektedir. Teknecik 2-Lefkoşa
2 arasındaki çift devre hattın da iki devresi aynı anda devreden çıktığında, Girne 1-
GİS ve GİS-Dikmen hatları sırasıyla %103,8 ve %104,9 oranında yüklenmektedir.
64
Dikmen-GİS ve Girne 1-GİS hatlarının bu yüklenme oranları normal kabul edilebilir.

Ancak Teknecik 2-Girne 2 arasındaki hatların devre dışı olduğu durumda yüklenen
Girne 1-GİS bağlantısı için bu oran yüksektir. Lefkoşa 2-Güneşköy arasındaki 132
kV hattın tesis edilmesiyle, yukarıda belirtilen kısıtlılık durumlarındaki sorunlar
ortadan kalkmaktadır. Dolayısı ile bu hattın 2008 puantına yetiştirilmesi iletim
sisteminin güvenilirliğini arttıracaktır. Lefkoşa 2-Güneşköy arasındaki hattın devreye
alındığı durumda yapılan kısıtlılık analizine göre, Dikmen-GİS arasındaki hattın
devre dışı olduğu kısıtlılık durumunda, sitemde taşıma kapasitesinin üzerinde
yüklenen hat Girne 1-GİS arasındaki hat % 103,2 oranında yüklenmiştir. Bu oran da
kabul edilebilir sınırlar içerisinde kalmıştır.
Yüklenen Hat, Yüklenme Gerilim < Gerilim >

Oranı (%) 0,9 pu 1,08 pu

Girne 1-GİS, (128,2) - -
Teknecik 2-Lefkoşa 2 (1) Dikmen-GİS, (104,9)

- -
Teknecik 2-Lefkoşa 2 (2) Girne 1-GİS, (103,8)
2008
65
Dikmen-GİS arasındaki hat açtığında Girne 1-GİS, Girne 1-GİS arasındaki hat
açtığında ise Dikmen-GİS arasındaki hat aşırı yüklenmektedir. Böyle bir durumda
hatlardan biri devre dışı olduğunda diğeri de devre dışı edilmelidir. Bu durumda (her
iki hat devre dışı edildiğinde) sistemde yüklenen iletim hattı bulunmamaktadır.
Teknecik 2-Girne 2 arasındaki iki devrenin de devre dışı olması durumunda GİS-
Girne1 arasındaki hat aşırı yüklenmektedir.
Lefkoşa 2-Güneşköy arasındaki 132 kV EİH tamamlandığında kısıtlılık analizlerinde

bir sorun yaşanmamaktadır. Sistem güvenilirliğini arttırmak için bu hattın tesis
edilmesi gerekir. Bu durumu içeren yük akışı özeti, yük akışı şeması (Şekil 3.6) ve
kısıtlılık analizi sonuçları EK-3’te verilmiştir. Yük akışı sonuçlarına göre sistem
kayıpları, Lefkoşa 2-Güneşköy arasındaki hattın olmadığı duruma göre 4,27 MW’tan
4,17 MW’a azalmaktadır.
Magosa 1, Bem ve Yeni Erenköy TM’leri iletim sistemine tek hatla bağlı
Bafra enerji iletim hattı devre dışı olduğunda ise Bafra ile Yeni Erenköy TM’leri
enerjisiz kalmaktadır.
2009 yılı için iki alternatif senaryo üretilmiştir. Birinci alternatifte 2009 yılında
devreye girmesi gereken ünitelerin Teknecik 2 TM’ne, ikinci alternatifte ise
Sadrazamköy TM’ne tesis edildiği varsayılmıştır.
2009 yılı puant yük koşulunda 154 kV işletme gerilimine göre tasarlanan Kaplıca
TM ile Esentepe-Kaplıca-Yeni Erenköy TM’leri arasındaki hatlar tamamlanacaktır.
Ayrıca 2009 yılında Lefkoşa 2-Güneşköy EİH’nın da tesis edildiği varsayılmıştır.
66
Alternatif 1
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde 2009 yılı kış puant yük koşulunda
alternatif 1’deki yük akışı özeti EK-3’te yük akışı şeması da Şekil 3.7’de
gösterilmiştir.
kayıplar hariç 293,2 MW’tır. Birinci alternatifte hatlarda meydana gelen aktif
kayıplar toplamı 5,14 MW’tır. Üretilen 298,3 MW’ın yaklaşık % 1,72’si iletim
36,5 MVAR, Teknecik 2’de toplam 26,2 MVAR ve Kalecik’te de toplam 26,6
MVAR’dır. Bu değerler generatörlerin limitleri dahilindedir. 2009 kış puantında
eski gaz türbinlerinin çalışmadığı, Teknecik 2’ye üç ünitenin daha tesis edildiği ve
devrede olduğu varsayılmıştır.
GİS Teknecik arasındaki 266,8 MCM iletkenli enerji iletim hattıdır (Alternatif 1). Bu
durumda hatta, GİS Teknecik TM’nden Girne 1 TM’ne doğru 34,5 MW ve 2,3
MVAR akmaktadır. İletim sisteminde en yüksek gerilim 67,918 kV (1,0291 pu) ile
GİS TM’nde, en düşük gerilim ise 64,380 kV (0,9755 pu) ile Magosa 1 TM’nde
gerçekleşmiştir.
Alternatif 2
alternatif 2’deki yük akışı özeti EK-3’te yük akışı şeması da Şekil 3.8’de
gösterilmiştir.
kayıplar hariç 293,2 MW’tır. İkinci alternatifte hatlarda meydana gelen aktif kayıplar
67
toplamı 4,73 MW’tır. Üretilen 297,9 MW’ın yaklaşık % 1,58’i iletim hatlarında
kaybolmaktadır. Generatörlerde üretilen reaktif güçler ise GİS Teknecik’te 35,3
MVAR, Teknecik 2’de toplam 10,2 MVAR, Sadrazamköy’de 13,5 MVAR ve
Kalecik’te de toplam 26,0 MVAR’dır. Bu değerler generatörlerin limitleri
dahilindedir. Bu alternatifte devreye girmesi gereken üç ünitenin Sadrazamköy’e
tesis edildiği ve devrede olduğu varsayılmıştır.
MVAR akmaktadır. İletim sisteminde en yüksek gerilim 132 kV seviyesinde
Sadrazamköy TM’nde 134,90 kV (1,0220 pu), 66 kV seviyesinde ise GİS TM’nde
67,981 kV (1,03 pu), en düşük gerilim ise 64,444 kV (0,9764 pu) ile Magosa 1
TM’nde gerçekleşmiştir.
Alternatif 1
2009 yılı kış puantı alternatif 1 için yapılan kısıtlılık analizi sonuçları EK-3’te
verilmiştir. Kısıtlılık analizinin özet sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.15’te
gösterilmiştir. Çizelge 3.15‘ten de görüneceği gibi kısıtlılık durumunda yüklenen
hatların yüklenme kapasiteleri acil durumlarda normal kabul edilebilir sınırlar
içerisinde kalmaktadır. Bafra TM’ne kapasitör tesis edilmesiyle, Kalecik-Bafra
hattının devre dışı olduğu kısıtlılık durumunda Bafra TM’nde yaşanan gerilim
düşüklüğü sorunu kalmayacaktır.
68
Çizelge 3.15. 2009 yılı Alternatif 1’de kısıtlılık analizi özeti
Yüklenen Hat, Yüklenme Gerilim < 0,9 Gerilim >

Oranı (%) pu 1,08 pu
Bafra-Kalecik - Bafra (0,877) -

Girne 1-GİS, (103,0) - -

- -
2009
Çamlıbel 132/66 kV
Girne 1-GİS, (102,7) - -
Trafo
Geçitkale-Magosa 2 Boğaziçi-Magosa 2, (103,4) - -
Alternatif 2
verilmiştir. Kısıtlılık analizinin özet sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.16’da
gösterilmiştir. Çizelge 3.16‘dan görüneceği gibi kısıtlılık durumunda yüklenen
hatların yüklenme kapasiteleri acil durumlarda normal kabul edilebilir sınırlar
içerisinde kalmaktadır. Bafra TM’ne kapasitör tesis edilmesiyle, Kalecik-Bafra
hattının devre dışı olduğu kısıtlılık durumunda Bafra TM’nde yaşanan gerilim
düşüklüğü sorunu kalmayacaktır.
69
Yüklenen Hat, Gerilim < 0,9 Gerilim > 1,08

Yüklenme Oranı (%) pu pu
Bafra-Kalecik - Bafra (0,878) -
G-
Teknecik 2-Lefkoşa 2 (1)
- - Sazdazamköy
Teknecik 2-Lefkoşa 2 (2)
(1,088)
2009

Boğaziçi-Magosa 2,
Geçitkale-Magosa 2 - -
(103,3)
2009 yılı kış puantı için yapılan her iki alternatifteki yük akışı analizlerine göre tüm
hatların ve transformatörlerin devrede olduğu normal işletme koşullarında, hatlarda
ve transformatörlerde nominal taşıma kapasitelerinin üzerinde yüklenen hat ve
Her iki alternatifte de kısıtlılık analizlerine göre, Bafra TM’ne kapasitör tesis
edilmesi gerekecektir.
Alternatif 1’de 2009 yılında Teknecik 2 TM’ne ilave edilecek üç ünite ile toplam
yedi ünite olması durumunda kısıtlılık analizlerine göre burada üretilen enerjiyi
iletmekte sorun yaşanacaktır.
Alternatif 2’de üç ünitenin Sadrazamköy TM’ne tesis edilmesi ile yük akışında
gerçekleşen sistem kayıpları 5,14 MW’tan 4,73 MW’a düşmektedir. Alternatif 1’de
kısıtlılık durumlarında yüklenen hatlar, Alternatif 2’de azalmaktadır.
70
2010 yılı için de iki alternatif senaryo üretilmiştir. 2010 yılında devreye girmesi
gereken üniteler Sadrazamköy TM’ne tesis edilmiştir. Alternatif 1’de 2009 yılında
tesis edilmesi gereken ünitelerin (üç ünite) Teknecik 2’ye, Alternatif 2’de ise
Sadrazamköy TM’ne tesis edildiği varsayılmıştır. Üretim tesislerinin bir noktada
olmasından kaçınıldığından Teknecik 2 TM’ne 7 üniteden fazla ünitenin tesis
edilmeyeceği düşünülmüştür.
Alternatif 1
Alternatif 1’deki yük akışı özeti EK-3’te, yük akışı şeması da Şekil 3.9’da
gösterilmiştir.
kayıplar hariç 323,5 MW’tır. Birinci alternatifte hatlarda meydana gelen aktif
kayıplar toplamı 5,50 MW’tır. Üretilen 329,0 MW’ın yaklaşık % 1,67’si iletim
35,7 MVAR, Teknecik 2’de toplam 18,0 MVAR, Kalecik’te de toplam 29,6 MVAR
ve Sadrazamköy’de 15,4 MVAR’dır. Bu değerler generatörlerin limitleri
dahilindedir. 2010 Sadrazamköy’e iki ünitenin tesis edildiği ve devrede olduğu
varsayılmıştır.
MVAR akmaktadır. İletim sisteminde 132 kV işletme gerilimi seviyesinde en yüksek
gerilim 134,64 kV (1,02 pu) ile Sadrazamköy TM’nde, 66 kV işletme gerilimi
71
seviyesinde ise 67,956 kV (1,0296 pu) ile GİS TM’nde, en düşük gerilim ise 63,980
kV (0,9694 pu) ile Magosa 1 TM’nde gerçekleşmiştir.
Alternatif 2
Alternatif 2’deki yük akışı özeti EK-3’te, yük akışı şeması da Şekil 3.10’da
gösterilmiştir.
Bu alternatifte hatlarda meydana gelen aktif kayıplar toplamı 5,64 MW’tır. Üretilen
329,2 MW’ın yaklaşık % 1,71’i iletim hatlarında kaybolmaktadır. Generatörlerde
üretilen reaktif güçler ise GİS Teknecik’te 36,2 MVAR, Teknecik 2’de toplam 20,6
MVAR, Sadrazamköy’de 12,2 MVAR ve Kalecik’te de toplam 29,8 MVAR’dır.
Bu alternatifte 2010 yılı puant yük koşulunda KKTC Elektrik Üretim İletim
Sistemi’nde tüm iletim hatları ve transformatörlerin devrede olduğu normal işletme
koşulunda taşıma kapasitesine göre % 75,3 yüklenme oranı ile en fazla yüklenen
iletim hattı Girne 1 ile GİS Teknecik arasındaki 266,8 MCM iletkenli enerji iletim
hattıdır. Bu durumda hatta, GİS Teknecik TM’nden Girne 1 TM’ne doğru 30,4 MW
ve 3,0 MVAR akmaktadır. İletim sisteminde en yüksek gerilim 132 kV işletme
gerilimi seviyesinde 135,04 kV (1,023 pu) ile Sadrazamköy, 66 kV işletme gerilimi
seviyesinde ise 67,930 kV (1,0292 pu) ile GİS TM’nde, en düşük gerilim ise 63,976
kV (0,9693 pu) ile Magosa 1 TM’nde gerçekleşmiştir.
Alternatif 1
verilmiştir. Kısıtlılık analizinin özet sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.17’de
gösterilmiştir.
72
Yüklenen Hat, Yüklenme Gerilim < 0,9 Gerilim >

Oranı (%) pu 1,08 pu

- -
Çamlıbel 132/66 kV Trafo Girne 1-GİS, (107,3) - -
Lefkoşa 2 132/66 kV Trafo Dikmen-Lefkoşa 1,(101,3) - -

2010
Alsancak-Çamlıbel Girne 1-GİS, (100,1) - -
Geçitkale-Magosa 2 Boğaziçi-Magosa 2,(116,8) - -
Teknecik 2-Lefkoşa 2 arasındaki iki devre aynı anda devre dışı olduğunda, Teknecik
2 TM’ndeki 132/66 kV transformatörler devreden çıkarılarak GİS-Girne 1 ve GİS-
Dikmen hatlarının aşırı yüklenmesi önlenebilir.
Girne 1-GİS ve GİS-Dikmen hatlarından biri devre dışı olduğu kısıtlılık durumunda
diğer hattın da devreden çıkarılması ile sistemde yüklenen hat bulunmamaktadır.
Geçitkale-Magosa 2 hattının devre dışı olduğu kısıtlılık durumunda aşırı yüklenen

Boğaziçi-Magosa 2 hattının kesitinin yükseltilmesi güvenilirliği arttıracaktır.
Alternatif 2
verilmiştir. Kısıtlılık analizinin özet sonuçları aşağıdaki Çizelge 3.18’de
sunulmuştur.
73
Yüklenen Hat, Yüklenme Gerilim < Gerilim >

Oranı (%) 0,9 pu 1,08 pu
Çamlıbel 132/66 kV Trafo Girne 1-GİS, (105,3) - -
Lefkoşa 2 132/66 kV Trafo Dikmen-Lefkoşa 1,(102,2) - -

2010
Geçitkale-Magosa 2 Boğaziçi-Magosa 2, (116,8) - -
Bu alternatifte de Boğaziçi-Magosa 2 hattının kesitinin yükseltilmesi gerekecektir.
2010 yılı kış puantı için yapılan her iki alternatifteki yük akışı analizlerine göre tüm
hatların ve transformatörlerin devrede olduğu normal işletme koşullarında, hatlarda
ve transformatörlerde nominal taşıma kapasitelerinin üzerinde yüklenen hat ve
Her iki alternatifte de kısıtlılık analizlerine göre, Boğaziçi-Magosa 2 hattının iletim

sistemi güvenilirliği açısından taşıma kapasitesinin arttırılması ve ileride 132 kV
işletme gerilimine uygun olarak tesis edilmesi gerekecektir.
2007-2010 dönemi iletim tesisleri
2010 yılına kadar iletim sisteminin alacağı durum her yılın puant yük koşulları
dikkate alınarak, yük akışı ve kısıtlılık analizleri ile, iletim sisteminde tesis edilmesi
gereken iletim elemanları belirlenmiştir. Yıllar itibariyle yapılması gereken iletim
tesisleri Çizelge 3.19‘da özetlenmiştir.
74
Çizelge 3.19. KKTC İletim Sistemi’nde 2006-2010 yılları arasında yapılması

gereken yatırımlar
KKTC 132 kV yüksek senaryoya göre tamamlanması gereken iletim tesisleri (2006-2010)
Yıl Tamamlanması Gereken TM’leri Tamamlanması Gereken EİH’ları
-(3.İhale Paketi Tesislerinin tamamlandığı
2006 Geçitkale-Meriç-Lefkoşa 1-Dikmen EİH1
varsayılmıştır.)
Lefkoşa 2
Esentepe Teknecik 2-Lefkoşa 2 TM İrtibatları
Geçitkale Esentepe TM İrtibatları
Yeni Erenköy Geçitkale-Sandallar EİH
2007 Sandallar-Boğaziçi EİH
OTOTRANSFORMATÖRLER Sandallar-Magosa 2 EİH
Girne 2-Teknecik 2 EİH
Teknecik 2 132/66 kV 2x62,5 MVA Geçitkale TM İrtibatları
Lefkoşa 2 132/66 kV 1x62,5 MVA Bafra Yeni Erenköy EİH
Çamlıbel 132/66 kV 1x62,5 MVA
Güneşköy 132/66 kV 1x62,5 MVA
2008 Yılmazköy İrtibatları

Yılmazköy
Dikmen-Yılmazköy-Güneşköy EİH
2009 Kaplıca Esentepe-Kaplıca-Y.Erenköy EİH
2010 Boğaziçi-Magosa 2 EİH

Sadrazamköy2 Sadrazamköy-Çamlıbel EİH
2007 yılı puantında devreye girmesi planlanan TM’leri
2007 yılı sonunda işletme gerilimi 132 kV’a geçileceği hedeflendiğinden Teknecik 2,
Lefkoşa 2, Güneşköy ve Çamlıbel TM’lerine 132/66 kV ototransformatörlerin tesis
edilmesi gerekecektir. Teknecik 2 TM’nde iki, diğer merkezlerde de birer 50(62,5)
MVA’lık standart ototransformatör olacaktır.
1
3.İhale Paketi Tesislerinden farklı olarak tesis edilecek hatlar. 2006 yılı sonuna kadar 3.İletim Paketi
tesislerinin tamamlandığı varsayılmıştır.
2
2009 yılında Sadrazamköy TM’nin devreye girmediği, üretimlerin Teknecik 2’ye tesis edildiği
varsayılmıştır.
75
Lefkoşa 2
66 kV Lefkoşa 1 TM’nin yanına 132 kV olarak tesis edilecektir. 154 kV olarak

tasarlanacak olan TM işletme gerilimi 132 kV’a geçilinceye kadar (önce
tamamlanırsa) 66 kV olarak çalışacaktır. 2007 yılı puantında devreye girmesi ve
işletme gerilimi 132 kV’a geçiş için öncelikle tamamlanması gereken bir merkezdir.
İlk etapta 132/11 kV 25 MVA’lık bir transformatör ile donatılacaktır. Ayrıca bir de
132/66 kV 62,5 MVA’lık ototransformatör tesis edilecektir. KKTC İletim
Sistemi’nin doğu kısmı da 132 kV’a geçince Meriç-Heraklis TM’lerinden gelen
hattın 132 kV merkeze bağlanacağından yeterli yedek fider bırakılması gerekecektir.
Heraklis TM Güney Kıbrıs ile olası bir bağlantıyı sağlayacak bir merkez olduğundan,
Heraklis-Lefkoşa 2 arası iki devre olarak tesis edilmesi düşünülmektedir. Buna
uygun olacak şekilde Lefkoşa 2 TM’nde yedek fider bırakılmalıdır.
Esentepe TM
Kuzey-Doğu Akdeniz sahilindeki hızlı yapılaşma ve gelişimin gerektireceği yük

talebini karşılamak amacıyla 154/11 kV olarak tasarımlanacak, ancak sistem gerilimi
132 kV’a dönüştürülene kadar 66 kV’ta işletilecektir. Servise girişte yeni
transformatör satın alınmayacak, bu ihtiyaç 3. İhale Paketi kapsamında olan Lefkoşa-
2 TM’nin 2. transformatörü Esentepe TM’ye nakledilerek karşılanacaktır.
Geçitkale TM
Halen serviste olan eski merkezin yakınında uygun bir alana mevcut ve planlanan
fider ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde 154/11 kV’luk yeni bir merkez olarak
tasarımlanacak, ancak doğu kesiminin sistem geriliminin 132 kV’a yükseltilmesine
kadar 66 kV olarak çalıştırılacaktır. Servise girişte, eski merkezdeki 15 MVA’lık
trafonun yeni merkeze nakli yeterli olacaktır. Eski merkez iptal edilecek,
kullanılabilir durumdaki teçhizattan uygun olanlar (varsa) yeni merkeze
nakledilecektir.
76
Yeni Erenköy TM
Kuzey-Doğu sahillerinde hızlı gelişimi ve bölgede kurulması planlanan tatil

köylerinin enerji talebini karşılamak üzere 154/11 kV’luk gerilimle tasarımlanacak,
ancak, sistem gerilimi 132 kV’a yükseltilene kadar 66 kV’ta işletilecektir. Merkezin
servise alınmasıyla birlikte mevcut Yeşilköy TM iptal edilerek yükleri Yeni Erenköy
TM’ne aktarılacaktır. Servise girişte yeni transformatör satın alınmayacak, bu ihtiyaç
3.İhale Paketi kapsamında olan Girne 2 TM’nin 2. transformatörü bu merkeze
nakledilecektir.
Yılmazköy TM
Halen geçici bir düzenleme ile çalıştırılan merkezin 66/11 kV dizayna göre tesis
edilerek, Güneşköy-Dikmen arasında tesisi öngörülen 2x477 MCM, 154 kV’luk
hattın 66 kV’luk devresine bağlanması planlanmaktadır. Yeni tesis edilecek
Yılmazköy TM’de, yük tahminlerine göre acil bir trafo ihtiyacı görünmemektedir.
İvedi bir durumda, diğer uygun bir merkezden trafo nakli yapılabilir.
Heraklis TM
Lefkoşa 2 TM servise girince, bu merkez boş bırakılarak yükünün bir bölümü

Lefkoşa 2 TM’ne, diğer bölümü de Meriç TM’ne ve mevcut 66/11 kV 15 MVA’lık
transformatörün de Kaplıca TM’ne nakledileceği öngörülmüştür. Heraklis TM’ndeki
6 MVAR’lık kapasitör bankı Yeni Erenköy TM’ne nakledilecektir.
Kaplıca TM
Kuzeydoğu sahillerine tesis planlanan diğer iki TM gibi bölgede oluşumu beklenen
77
lüks konut ve tatil köyleri yük talebine karşılık 154/11 kV’luk bir TM olarak
tasarlanacak ancak ilk aşamada 66 kV ile işletilecektir. Servise, 66/11 kV, 15
MVA’lık Hereklis TM’nden nakledilecek bir trafo ile başlamak yeterli olacaktır.
Sadrazamköy TM
Sadrazamköy’de kurulması düşünülen üretim tesisinin 154 kV ile tasarlanacak ve

132 kV’ta çalıştırılacak şaltını ifade etmektedir. Buraya kurulacak santralın
Kalecik’teki gibi özel sektör tarafından gerçekleştirileceği varsayılmıştır. 2009
yılında da devreye gireceği varsayılmış ve yük akışı, kısıtlılık analizlerinde devrede
olduğu ayrı bir alternetif olarak incelenmiştir.
Devreye girmesi gereken enerji iletim hatları
KKTC İletim Sistemi’nde yeni tesis edilecek EİH’larının tümü, önceleri 66 kV’ta
işletilseler dahi, 154 kV gerilimli ve 477 MCM kesitli olarak tasarlanıp tesis
edileceklerdir. Planlama analizlerinin sonuçlarına göre, halen işletmedeki daha düşük
kesitli 66 kV’luk hatların bir kısmı da belirtilen program çerçevesinde 132 kV
gerilime dönüştürülecektir. Yeni tesis edilecek veya gerilimi yükseltilecek hatlar,
sistem analizlerinin sonuçlarına göre, tek veya çift devreli olacaklardır. Güzergah
maliyeti ve sorunlarından kaçınmak üzere, mümkün olduğu ölçüde, gerilimleri
yükseltilen 66 kV EİH’larının bulundukları güzergahlardan yararlanılacaktır
2007 yılı puantında tesis edilecek olan hatlar
Geçitkale-Sandallar
Bu iki merkez arasında mevcut 66 kV’luk 8 km uzunluğunda, 3/0 kesitli hattın,

güzergahından yararlanılmak suretiyle, 154 kV gerilim ve 2x477 MCM kesitli bir
78
EİH’na dönüştürülmesi uygun olacaktır. Sandallar’dan itibaren hattın devrelerinin

her biri ayrı yönlere devam edecektir. Sandallar’da herhangi bir şalt tertibatına gerek
yoktur. Mevcut şaltın da iptal edilmesi gereklidir. Analizlerdeki şemalarda gösterilen
merkez gerçekte olmayacaktır.
Sandallar-Boğaziçi
Geçitkale-Sandallar EİH’nin bir devresinin devamı olacaktır. Sandallar ve Boğaziçi

arasında mevcut 66 kV’luk 8 km uzunluğunda, 3/0 kesitli hattın, güzergahından
yararlanılmak suretiyle, 154 kV gerilim, 1x477 MCM kesitli bir EİH’na
dönüştürülmesi uygun bulunmuştur.
Sandallar-Magosa 2
Geçitkale-Sandallar EİH’nın diğer devresinin devamını oluşturacaktır. Sandallar-

Boğaziçi arasında mevcut 66 kV, 8,5 km, 3/0 kesitli hattın güzergahından
yararlanılmak suretiyle, 154 kV gerilimli 1x477 MCM kesitli bir EİH’na
dönüştürülmesi uygun bulunmuştur1.
Bafra-Yeni Erenköy
28,5 km uzunluğundaki bu hat, 154 kV, 1x477 MCM olarak eski 66 kV, 3/0’lık
hattın güzergahından da yararlanmak suretiyle tesis edilecek, ancak başlangıçta 66
kV’ta işletilecektir.
1
Sandallar-Magosa 2 EİH yapımından önce Magosa 2’nin 154 kV’a dönüştürülme olanağı
bulunmuyorsa, gelecekte bugünkü Magosa 2 yerine geçebilecek, ototransformatör içeren yeni bir
132/66 kV merkez yeri saptayarak, hattın mümkün olduğunca bu yerin yakınından geçirilmesi
önerilir.
79
Dikmen-Yılmazköy-Güneşköy
Mevcut güzergah kullanılarak iki devre tesis edilmesi, bir devresi 66 kV diğeri de
132 kV olarak işletilmesi planlanmaktadır. Bu hattın tesis edilmesi ile kısıtlılık
durumunda aşırı yüklenen hatları azaltacak ve 132 kV ring tamamlanacaktır. Bu
hattın mümkün olduğu en kısa zamanda tesis edilmesi ile 132 kV işletme
gerilimindeki iletim sisteminin güvenilirliğini arttıracaktır.
Esentepe-Kaplıca-Yeni Erenköy
Başlangıçta 66 kV ile işletilecek bu hattın 154 kV, 1x477 MCM olarak Kaplıca TM
ile birlikte işletmeye girmesi gerekmektedir. Bu hattın devreye girmesi ile kuzey-
doğu sahilindeki gelişmeye enerji sağlayacak ve bu bölgedeki ringin
tamamlanmasıyla (n-1) kısıtlılık durumuna göre bölge, güvenceli bir besleme
olanağına kavuşacaktır.
Boğaziçi-Magosa 2
KKTC Elektrik İletim Sistemi’nde öncelik sırasına göre yapılacak yukarıdaki

gelişmelerden sonra Boğaziçi tarafındaki önemli enerji taleplerini karşılamada ve
özellikle Geçitkale-Magosa 2 EİH’nın arıza nedeniyle servisten çıktığı iletim
kısıtlılığı durumunda aşırı yüklenmeyi önleme açısından, halen 66 kV, 266,8 MCM
karakteristiklerine sahip 9 km uzunluğundaki Boğaziçi-Magosa 2 EİH’nın
başlangıçta 66 kV olarak işletilmeye devam edilse de, 154 kV ve 1x477 MCM olarak
tasarımlanıp aynı güzergah kullanılmak suretiyle 2010 puantında işletmeye girecek
şekilde tesis edilmesi uygun olacaktır.
80
Uzun dönemde hedeflenen iletim sistemi
KKTC elektrik sistemi analizlerine sistemin 2005 yılı sonu itibariyle mevcut durum
baz alınarak başlanmıştır. Analizler, YYS için yapılmıştır. İletim sisteminin dönem
boyunca yıllar itibariyle gelişimini inceleyen etüdler, puant koşulları altında normal
sistem için yapılan yük akışlarını ve bunlara ilişkin (n-1) gösterimiyle ifade edilen
kısıtlılık analizlerini kapsamaktadır. 2010 yılı sonu için planlanan sistem ile uzun
dönemi (2020) temsil etmek üzere oluşturulan “fiktif hedef” bir sistem oluşturulmuş
ve bu sistem ile de analizler yapılmıştır. Hedeflenen iletim sistemi tek hat şeması
EK-3’te sunulmuştur.
81
4. KISA DEVRE HESAPLARI
Sistem planlamasında gerekli olan analizlerden biri de, olası bir arıza esnasında
akacak olan arıza akımlarının hesaplanmasıdır. Hesaplanan arıza akımları koruma
röle ayarlarında ve iletim sisteminde kullanılacak olan kesicilerin kapasitelerinin
belirlenmesinde önemli olacaktır [11,12].
Kısa devre analizin amacı:
1) Maksimum ve minimum 3 faz kısa devre arıza akımları seviyesinin belirlenmesi

2) Simetrik olmayan arıza akımlarının hesaplanması
3) Koruyucu rölelerin çalışma prensiplerinin belirlenmesi
4) Kesicilerin kesme kapasitelerinin belirlenmesi
5)Arıza esnasında arıza noktasına akan akımların ve arıza esnasında baralardaki
gerilimlerin belirlenmesidir
4.1. Arıza Tipleri
Enerji sisteminde arıza, normal koşullarda akan akımların, çok üzerinde olan
akımların akmasına sebep olan olaylardır. Arızalar, yıldırım düşmesi ve açma
kapama olayları sebebi ile meydana gelen aşırı gerilimlerin sistem elemanlarını
elektriksel olarak zorlayarak, gerilim izolasyon seviyelerini aşması, sistem
elemanlarının nem, kir ve benzeri etkilerle izolasyon seviyelerinin azalması sonucu
olduğu gibi mekanik hatalardan da kaynaklanabilmektedir [14]. Arıza esnasında,
arıza noktasında ve enerji sisteminin arıza noktasını besleyen bölümlerinde, iletim
elemanlarının ömrünün kısalmasına ve zarar görmesine sebep olabilecek büyüklükte
arıza akımları akabilmektedir. Arıza sonucunda tüketiciler enerjisiz kalabilmektedir.
Güç sistemi, arıza akımlarına karşı korunmalıdır. Bu, arıza esnasında rölelerden
gelen sinyaller ile çalışan kesiciler sayesinde yapılır. Kesiciler, arızalı kısmı
sistemden ayırarak, iletim elemanlarına zarar verecek olan arıza akımlarının
akmasını önler.
82
Güç sistemlerinde pratikte karşılaşılan arıza tipleri Şekil 4.1’de gösterilmiştir. Fazla
karşılaşılan arıza türü faz-toprak arızası olmasına rağmen genellikle 3 faz kısa devre
arıza akımları hesaplanır. 3 faz arızası, arıza akımlarının en yüksek olduğu arıza
tipidir. Bundan dolayı koruma sistemleri, hesaplanan arıza akımlarına dayanacak
kapasitede seçilmelidir. Güç sistemi planlamasında, güç sisteminin ileride alacağı
durum göz önünde bulundurularak, kısa devre arıza akımlarının artacağı ve
kesicilerin kesme kapasitesinin buna uygun olarak seçilmesi gerekir. 3 faz arızaları,
modellemesi ve hesaplaması en kolay olan arıza tipidir. Sıkça olarak diğer arıza
tiplerinin de hesaplanması gereklidir.
a a
b b
c c
a) Faz-toprak arızası b) Faz-faz arızası
a
a
b b
c c
c) Faz-faz-toprak arızası d) 3 faz arızası
Şekil 4.1. Arıza tipleri

83
4.2. Üç Faz Simetrik Arıza Akımlarının Hesaplanması
Fazların yapısı birbirine göre simetrik olan güç sistemlerinde kısa devre arıza
hesapları, simetrik ve simetrik olmayan arızalar olarak ikiye ayrılır. 3 fazlı kısa devre
simetrik bir arızadır. Bu tür arızalarda sistemde dolaşan akımların fazlara göre
genlikleri aynıdır.
Simetrik arızalar hesaplanırken güç sisteminin tek devre gösterimi kullanılabilir.

Sistemde hesaplanacak arıza akımları eğer yüklenme durumu dikkate alınacaksa, yük
akışı analizinde baralarda gerçekleşen gerilim değerleri arıza öncesi gerilim olarak
alınır. 3 faz arızası diğer arıza türlerine göre daha kolay hesaplanır. 3 faz arızası
hesaplanmak istenen barada, arıza noktasında sistemi besleyen kaynağa doğru
bakıldığında görülen Thevenin eşdeğer devresi ile belirlenir. Arıza esnasında
bulunan gerilimler, arıza öncesi gerilimlerle değiştirilerek arıza akımları tüm
baralarda hesaplanır [14,19].
Güç sistemlerinde kısa devre seviyesi, arıza noktasında hesaplanan 3 faz simetrik
arıza akımı değeridir. 3 fazlı sistemde kısa devre seviyesi aşağıdaki formülle
belirlenir:
KDS = 3Vn I f (MVA) (4.1)
KDS= Kısa Devre Seviyesi

Vn= Arıza noktasının nominal gerilimi (kV)
If=Arıza akımı (kA)
Güç sisteminin yapısı kısa devre seviyesinde önemli yer tutar.

84
4.3. Simetrik Olmayan Arıza Akımlarının Hesaplanması
Simetrik olmayan arıza türleri, bir faz-toprak, iki fazlı toprak temaslı ve iki fazlı
toprak temazsız kısa devre arıza türleridir. Arıza akımlarının genlikleri fazlara göre
değişitiğinden bu arıza türü simetrik olmayan arıza türüdür. Fazlar arasında akan
akımlar farklı olduğundan bu türdeki arıza akımlarının hesaplanması daha zordur. Bu
tür arıza akımları simetrili bileşenler metodu ile çözülür.
Fortescue’nun simetrili bileşenler metodu dengeli üç fazlı sistemlere uygulandığında

birbirinden bağımsız üç adet bileşen devre elde edilir. Bu bileşenler :
a) Doğru bileşen devre vektörlerinin aralarında 1200 faz farkı bulunur ve dönüş
yönleri pozitiftir.
b) Negatif bileşen devre vektörlerinin farkı ise dönüş yönüdür
c) Sıfır bileşen devresine ilişkin vektörler arasında faz farkı yoktur.
Simetrik bileşen akımları faz akımları cinsinden aşağıdaki gibi yazılabilir:
I 0  1 1 1  I a 
 I  = 1 1 a a 2   I b  (4.2)
 1 3
 I 2  1 a 2 a   I c 
a = 1∠120 0
Eş.4.2 den faz akımları
 I a  1 1 1 I 0 
 I  = 1 a 2 a   I 1  (4.3)
 b 
 I c  1 a a 2   I 2 
olarak bulunur. Aynı eşitlikler faz gerilimleri ile simetrili bileşenler arasında da
geçerlidir.
85
4.3.1. Sistem elemanlarının simetrili bileşenlerle gösterilmesi
Transformatör, generatör ve iletim hattı gibi sistem elemanlarının empedansları

akımların akmasını belirler. Yük akışı analizinde temsil edilen empedanslar güç
sisteminin doğru (pozitif) bileşen empedanslarıdır. Dengeli sistemlerde bu bileşenler
kullanılarak yük akışı ve 3 faz kısa devre arıza hesaplamasında kullanılır.
Dengesiz sistemlerde ters (negatif) ve sıfır bileşenlerin de temsil edilmesi gerekir. Bu

güç sistemi elemanlarının ters ve sıfır bileşen empedanslarının da dikkate alınmasını
gerektirir.
Generatör
Generatörün doğru bileşen empedansı Z1, normal tranzient veya sub-tranzient

değerleridir. Ters bileşen empedansı Z2 ve sıfır bileşen empedansı Z0 genellikle
generatör imalatçılarının katologlarından bulunabilir. Tipik değerler güç sistemleri
ile ilgili kitaplardan bulunabilir [5].
Generatörler dengeli olarak çalıştıkları için doğru bileşen gerilimler üretirler. Bundan
dolayı ters ve sıfır bileşen eşdeğer devrelerinde kaynak gösterilmez. Şekil 4.2’de
generatörlerin eşdeğer devresi gösterilmiştir.
I1 -I2 I0
Z1 Z2 Z0
V1 V2 V0
VTH 3Zn
Şekil 4.2. Simetrik olmayan arızalar için generatör eşdeğer devresi

86
Hatlar ve kablolar
Hatların doğru ve ters bileşen empedansları birbirine eşit kabul edilir ve dengeli
sistemlerde kullanılan değerlerdir. Sıfır bileşen değerleri doğru ve ters bileşen
empedanslarından farklı değerlerdedir. Genellikle sıfır bileşen reaktanslar doğru
bileşen reaktanslardan büyüktür.
Transformatörler
3 fazlı transformatörlerin sıfır bileşen eşdeğer devresi bağlantı türüne bağlıdır. Doğru
ve ters bileşen empedansları normal olarak dengelidir.
Şekil 4.3 transformatörlerin farklı bağlantı türüne göre sıfır bileşen eşdeğer
devrelerini göstermektedir. Şemalardan da görüneceği gibi üçgen veya yıldız
topraksız bağlı transformatörlerden sıfır bileşen akımlar akmamaktadır. Sıfır bileşen
akımlar sadece topraklı bölümlerden akar.
Simetrik olmayan arıza akımlarının hesaplanmasında sıfır bileşen akımların aktığı

bölümlerdeki transformatörlerin sıfır bileşen devresi dikkate alınır. Aynı tür bağlantı
generatör için de geçerlidir.
87
P Z0 Q
P Q
referans bara
Q P Z0 Q
P
referans bara
Q P Z0 Q
P
referans bara
Q P Z0 Q
P
referans bara
Q P Q
P
Z0
referans bara
Şekil 4.3.Transformatör bağlantı tipine göre sıfır bileşen devreleri

88
4.4. KKTC Üretim İletim Sistemi’nde Kısa Devre Analizi
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi için 3.Bölümde her yıl için oluşturulan puant
yük koşullarında, meydana gelebilecek bir üç faz ve faz-toprak arızasında, sistemin
durumunu görmek amacı ile kısa devre arıza akımları hesaplanmıştır.
Hesaplanan üç faz simetrik kısa devre arıza akımları iletim sisteminde kullanılan
teçhizatın (kesicilerin) kesme kapasitelerinin aşılıp aşılmadığını kontrol etmekte
yararlı olacaktır.
PSS/E ile kısa devre analizi
PSS/E ile kısa devre analizi, güç sisteminin simetrili bileşenler olarak gösterilen
sistem yapısı baz alınarak yapılır. Yük akışı analizinde oluşturulan doğru bileşen
sistem modeli kısa devre analizinde de kullanılır. Kısa devre analizi için gereken ters
ve sıfır bileşen sistem parametreleri ilave edilir.
PSS/E ile kısa devre analizinde, tüm iletim elemanlarının (transformatör ve hatların)
ters bileşen değerleri doğru bileşen değerleri ile aynıdır.
KKTC elektrik sisteminde puant yük koşullarında hesaplanan üç faz ve faz-toprak

kısa devre arıza akımları
Yüksek gerilim elektrik sistemlerinde üç faz simetrik kısa devre akımlarının

hesaplanması seçilecek teçhizatın dayanımı olduğu kadar kesicilerin açma
kapasitelerinin tespitinde de önemli verilerden birini oluşturmaktadır. Bu nedenle,
puant koşullarında, sistemin en büyük üretim kapasitesi devredeyken, sistem
baralarında oluşabilecek üç faz kısa devre arızalarında bu noktalardan akacak
akımların hesaplanması gereklidir.
89
KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde her yıl için oluşturulan puant yük
koşulunda tüm baralarda hesaplanan üç faz ve faz-toprak arıza akımları sonuçları
EK-4’te verilmiştir .
Kısa devre sonuçlarına göre, kısa dönemin son yılında (2010) hesaplanan arıza
akımları, 132 kV gerilim seviyesinde en yüksek Teknecik 2 TM’nde 4820,8 amper,
66 kV gerilim seviyesinde ise GİS TM’nde 10106,9 amper bulunmuştur.
KKTC elektrik sisteminde uzun dönemde oluşabilecek kısa devre seviyesini

saptamak için kurulu gücü 900 MW’a eşit “fiktif” sistem için de kısa devre hesapları
tekrarlanmıştır (EK-4). Elde edilen sonuçlar kesicilerin kesme kapasiteleri açısından
değerlendirilmiştir. Buna göre uzun dönemde maksimum üç faz kısa devre arıza
akımları, yine 132 kV gerilim seviyesinde Teknecik 2 TM’nde, 66 kV gerilim
seviyesinde de GİS TM’nde bulunmuştur. Bu değerler Teknecik 2 TM’nde 12334,1
amper, GİS TM’nde ise 12845,3 amperdir.
Uzun dönemdeki üç faz kısa devre arıza akımlarının maksimum değerleri göz önüne
alındığında, KKTC yüksek gerilim sisteminin 20 kA’lik standart bir kapasiteye göre
tasarlanarak, teçhizatın kesme kapasitelerinin buna göre seçilmesinin yeterli olacağı
görünmektedir.
90
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu tezde, KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nin 2006-2010 yılları arasındaki

gelişimine yol gösterecek çalışmalar yapılmıştır. KKTC’de kaliteli ve güvenilir bir
üretim iletim sistemi için, 2005-2006 yıllarını içeren acil dönem ve 2007-2010
yıllarını içeren kısa dönemde tamamlanması gereken tesisler belirlenmiştir.
Yapılan yüksek yük ve normal yük tahminlerine göre uygun üretim planlaması
hazırlanmıştır. İletim planlamasındaki (n-1) kriteri, üretim sistemi için de dikkate
alınmış ve (n-1) kriteri olarak sonbahar puantında en büyük kapasiteli bir ünitenin
(60 MW FO) bakım amacıyla devre dışı olması halinde enerji ve pik güç açığının
meydana gelmemesi öngörülmüştür.
Yüksek yük senaryosu dikkate alındığında, KKTC Üretim Sistemi’nde 2010 yılı
sonuna kadar, 2006 yılında tamamlanması planlanan 35 MW’lık (2x17,5 MW)
üretim tesisleri hariç, toplam 122,5 MW’lık (7x17,5 MW) bir kapasitenin ilave
edilmesi gereklidir.
2006 yılındaki ünitelerin devreye girmesinden sonra ilave edilmesi gerekecek üretim
tesislerinin 2008 yılında devreye girmesi ve 35 MW (2x17,5 MW) olması yeterli
olacaktır. Bu ünitelerin Teknecik TM’ne tesis edilmesi uygundur.
2008’den sonra, 2009 yılında 52,5 MW, 2010 yılında da 35 MW ilave üretim
kapasitelerinin tesis edilmesi gerekecektir. 2009 ve 2010 yılında devreye girmesi
gereken ünitelerin, kısıtlılık analizleri, iletim sistemi kayıpları, ve TM’lerde
gerçekleşen gerilimler dikkate alındığında, Sadrazamköy TM’nde tesis edilmesi daha
uygun olacaktır. Böylece üretim tesislerinin bir noktada yoğunlaşması azalmış
olacaktır.
3. İhale Paketi kapsamındaki tesislerin tamamlanmasından sonra iletim sistemine

ilave edilmesi gereken EİH’ları ise;
- 2006 yılında Geçitkale-Meriç-Lefkoşa-Dikmen
91
- 2007 yılında Geçitkale-Sandallar-Boğaziçi-Magosa 2 ve Bafra-Yeni Erenköy

- 2008 yılında Lefkoşa 2-Güneşköy
- 2009 yılında Esentepe-Kaplıca-Yeni Erenköy ve Sadrazamköy-Çamlıbel
- 2010 yılında ise Boğaziçi-Magosa 2 EİH’larıdır.
İletim sisteminde işletme geriliminin 132 kV’a yükseltilmesine KKTC Üretim İletim
Sistemi’nin Teknecik-Lefkoşa ekseninin batısında kalan kesiminden başlanmalıdır.
Kısa dönemde yukarıda belirtilen tesisler devreye girince 132 kV işletme gerilimine
geçmek için ilk aşama tamamlanmış olacaktır. Kısa dönem sonunda (2010 sonu)
sadece 132 kV olarak Girne 2 ve Odtü, 132 kV ve 66 kV olarak ise Lefkoşa 2,
Teknecik 2, Güneşköy ve Çamlıbel TM’leri olacaktır. Sistemin doğu kesimi 2010
yılı sonuna kadar 66 kV olarak işletilecektir.
132 kV işletme gerilimine geçmek için öncelikle tamamlanması gereken TM,

Lefkoşa 2 TM’dir. Bu merkezin tesisinin gecikmesi, KKTC’nin güvenilir bir iletim
sistemine geçmesini de geciktirecektir.
Sistemin doğu kesiminde işletme gerilimi yükseltilmesi işlemine 2010 yılından sonra
başlanmalıdır. Doğu kesiminin 132 kV’a geçmesi için Geçitkale ve Magosa 2
TM’lerinin 154 kV tasarım gerilimine göre yenilenmesine, Magosa 2 ve Kalecik
TM’lerine uygun ototransformatörlerin tesisine gerek olacağı söylenebilir. Bu
kesimde, 66 kV Magosa 1 TM dışındaki merkezler 132 kV’a yükseltilebilir. 2010
yılı sonuna kadar 66 kV ile işletilecek olan Teknecik 2-Esentepe-Geçitkale 2x266,8
MCM EİH, aynı güzergah kullanılarak iki aşamada 154 kV tasarım gerilimli olarak
yeniden tesis edilebilir.
YYS veya NYS tahminlerinin geçerli olması, iletim sistemi konfigürasyonu üzerinde
önemli değişiklik yaratmayacaktır. Sadece YYS’nda belirtilen yıllarda devreye
girmesi gereken tesisler, NYS geçerli olduğunda bir yıl sonra devreye girmesi
gerekecektir.
92
132 kV’luk sistem için gerekecek yeni donanım konusunda da standart kapasite ve
değerler belirlenmeli ve ilerideki yatırımlarda bu standart donanımın kullanılmasına
özen gösterilmelidir. Uzun dönem için oluşturulan “hedef “sistemde yapılan analizler
132/66 kV ototrafoların 50(62,5) MVA ve 132/11 kV’luk indirici transformatörlerin
20(25) MVA standart güçlere sahip olmaları gerektiğini göstermiştir. Ayrıca aynı
analizler, 132 kV kesicilerin kesme kapasitelerinin de 20 kA olarak saptanması
gerektiğini göstermiştir.
KKTC İletim Sistemi’nin 132 kV işletme gerilimine yükseltilmesi ile iletim

sisteminin, önümüzdeki 20-25 yıllık dönemde, iletim işlevini etkin ve verimli bir
şekilde yürütecek düzeye ulaşacağı düşünülmektedir. Ancak bu amacın
gerçekleşmesi için sistemin doğu kesiminin de planlı olarak ele alınması
gerekecektir.
93
KAYNAKLAR
1. Ramasamy N., “Computer-Aided Power System Analysis”, Marcel Dekker, Inc.,

New York, 1-5, 11-25, 27-47, 49-52 (2002).
2. internet: KKTC Elektrik Kurumu, http://kibtek.com/istayeni/istatistik%202004%-

20Genel.zip (2005).
3. Dengiz Hüsnü H., “Enerji Hatları Mühendisliği”, Kardeş Kitabevi Yayınları, Ankara,
388-396 (1991).
4. Mohamed E. El-Hawary, “Electric Power Systems : Design and Analysis”, Reston

Publishing Company, Inc.,Reston, Virginia, 92-127 (1983).
5. William D. Stevenson, Jr., “Elements of Power System Analysis, Fourth Edition”,

McGraw-HILL, Singapore, 37-65, 68-87, 425-429 (1982).
6. PTI, “PSS/E-21 Manual for Transmission Line Characteristics Program (TMLC)”,

Power Technologies, Inc. USA, (1992).
7. internet: Elektrik İletim Sistemi Arz Güvenilirliği ve Kalitesi Yönetmeliği, Enerji

Piyasası Düzenleme Kurumu, http://epdk.gov.tr/mevzuat/yonetmelik/elektrikarz.htm
(2006).
8. James A. Momoh, “Electric Power System Applications of Optimization”, Marcel

Dekker, Inc.,New York, 65-90 (2001).
9. PTI, “PSS/E-24 Program Application Guide”, Power Technologies, Inc., USA,

(1994).
10. PTI, “PSS/E-24 Program Operation Manuel”, Power Technologies, Inc., USA,
(1989).
11. Weedy B. M., “Electric Power Systems Third Edition”, John Wiley & Sons Ltd.,
Great Britain, 211-241, 247-253 (1979).
12. Weedy B. M, Cory B. J., “Electric Power Systems Fourth Edition”, John
Wiley&Sons Ltd.,West Sussex, 229-231, 242-255, 273-276 (1998).
13. PAI, M. A., “Computer Techniques in Power System Analysis”, McGraw-Hill, New
Delhi, 110-112, 114-117, 120-126 (1979).
14. Arifoğlu U., “Güç Sistemlerinin Bilgisayar Destekli Analizi”, Alfa Basım Yayım
Dağıtım Ltd. Şti., İstanbul, 187-189, 225-261 (2002).
94
15. Grigsby L L. And Hanson A. P., Schlueter R. A. and Alemadi N. , “Power Systems”,
Glover Duncan J. Planning, Arnold C. P. And Watson N.R., “Power System Analysis
Software”, Dorf, Richard C., The Electrical Engineering Handbook CRC Press,
USA, (2000)
16. Tarkan Orhan, “Power System Planning”, METU, Electrical Engineering

Department, Ankara, 1-15 (1981).
17. Eltem-Tek, “KKTC Üretim-İletim Sistemi Master Plan Revizyonu Raporu Bölüm-I,
Acil Çalışmalar Dönemi (2005-2006)”, Eltem-Tek, Ankara, (2005).
18. Eltem-Tek, “KKTC Üretim-İletim Sistemi Master Plan Revizyonu Raporu Bölüm-II,
Kısa Dönem Planlaması (2007-2010)”, Eltem-Tek, Ankara, (2005).
19. Arrillaga J. And Arnold C. P., “Computer Analysis of Power Systems”, John Wiley
& Sons Ltd., New Delhi, 16-34, 135-139 (1990).
95
EKLER
96
EK-1 KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nin mevcut durumu, kapasitörler,

fiderlerde ölçülen yükler ve 3. İhale Paketi kapsamında planlanan tesisler
Çizelge 1.1. KKTC 66/11 kV Transformatör Merkezleri ve 11 kV’luk kapasitörler

(Mart 2005 itibariyle)
Olması
Kurulu Güç Devrede Olan Arızalı Beklenen
TM (MVA) (kVar) (kVar) (kVar) (kVar) 1
LEFKOŞA 1
Trafo A (20) 2400 2400 6000
Trafo B (20)
6000 3000 3000 9000
Trafo C (20)
HERAKLES
Trafo 1 (15) 6000 3000 3000 6000
MERİÇ
Trafo 1 (15) 6000 6000 - 6000
GİRNE
Trafo 1 (5)
4800 2400 2400 4800
Trafo 3 (5)
Trafo 2 (20) - - - 6000
ALSANCAK
Trafo 1 (10) 2400 2400 - 2400
ÇAMLIBEL
Trafo 1 (20) 6000 3000 3000 6000
GÜZELYURT
Trafo (7,5)
6000 6000 - 6000
Trafo (7,5)
CENGİZKÖY
Trafo 1 (5)
4800 - 4800 4800
Trafo 2 (2.5)
TEKNECİK AÇIK ŞALT
Trafo D (6.3) 3000 1500 1500 3000
GEÇİTKALE
Trafo 1 (15) 4800 2400 2400 2400
KALECİK
Trafo 1 (12,5) - - - -
Y.BOĞAZİÇİ
Trafo 1 (12,5) 3000 - 3000 3000
Magosa 2
Trafo 1 (20) 2400 - 2400 4800
Magosa 1
Trafo 1 (15) 6000 - 6000 6000
TOPLAM 63600 32100 31500 76200
1
Kıb-Tek tarafından sipariş edilmiş olan kapasitörleri içermektedir. (Yeni kapasitörlerin TM’lere dağılımı
KIB-TEK tarafından önerildiği gibi gösterilmiştir.)
97
EK-1 (Devam) KKTC Elektrik Üretim Sistemi’nin mevcut durumu, kapasitörler,

Çizelge 1.2. KKTC Aralık 2004 itibariyle 66/11 kV TM ve 11 kV fiderlerde ölçülen

yükler
FİDERLER Normal Yük Pik Yükteki Pik Yük Top.Pik Yük

Akımı Akımı MVA MVA
DEĞİRMENLİK 100 170 3,4
Herakles
HASPOLAT 170 200 4 11,5
15
LEVENT 100 205 4,1
MERİÇ 100 190 3,8
Meriç20 ERCAN+BALIKESİR 80 110 2,2
6,0
LEFKOŞA
GÖNYELİ 150 250 5

GÖNYELİ-ALAYKÖY 200 260 5,2
KUMSAL+TAŞKINKÖY 360 460 9,2
Lefkoşa MALİYE 180 256 5,12
56,1
3x 20 YENİŞEHİR 200 285 5,7
SANAYİ 100 150 3
P.W.D.+B.R.T 360 593 11,86
Diğer 360 551 11,0
PLASTIC 40 50 1
Magosa I AY PARASKEVİ 110 150 3
15 13
FARANGAS 150 250 5
KENTAVROS 120 200 4
KANİKLİDİS 220 350 7
Magosa II DAÜ+ÇAYONU 110 110 2,2 13,2
20 120+10 150+5 3+0,1
SANAYİ A+B
MAGOSA
DÖRTYOL 100 120 2,4

Geçitkale 9,4
BOĞAZ NERGİSLİ 150 200 4
15
GÖNENDERE 120 150 3
Kcik12.5 Boğaz+Çayırova 100 170 3,4 3,8
BEB 2.5 BEM 1.5 1,67
Y.köy+2,5+1,5 BOĞAZ+MALTEPE 120 120 2,4 2,4
Y.Boğ. SALAMİS BAY 20 40 0,8
5,2
12.5 İSKELE+AYSERGİ 120 220 4,4
KARAOĞLANOĞLU 130 150 3
LEFKOŞA 110 150 3
Girne KREŞ+DOM 180 250 5,0
22,6
2x5 + 12.5 Aux B ÇATALKÖY 200 250 5
POWER STATION 220 250 5
GİRNE
JASMIN COURT 60 80 1,6

SAHİL + Karaoğlano. 130 180 3,6
Alsancak 130 230 4,6
MERİT+LAPTA 9,8
10
KARŞIYAKA 50 80 1,6
Tek. DEĞİRMENLİK 140 90 1,8
4,2
6.25 TEKNECİK Çatalköy 80 120 2,4
ZODYA KUMKÖY 50 100 2
FXP FARM 120 160 3,2
Güzelyurt GAZİVEREN 70 100 2
12,5
2x7.5 F.U.C. (G.YURT) 100 130 2,6
GÜZELYURT
POMPALAMA 40 55 1,1
KALKANLI 60 80 1,6
PENDAYA 50 80 1,6
Cengizköy 5,6
DORINA 115 200 4
5 KARAVOSTASI
ÇAMLIBEL 120 180 3,2
Çaml.20 50 80 1,6 4,8
GEÇİTKÖY
98
EK-1 (Devam) KKTC Elektrik Üretim Sistemi’nin mevcut durumu, kapasitörler,

Çizelge 1.3. 3. İhale Paketi kapsamında tamamlanması planlanan tesisler
NO PROJE ADI AÇIKLAMA YAPILACAK İŞLER

3x20 MVA nihai kapasite Kumanda ve Şalt Binası
Ana bara+tranfser bara düzeninde 3 Trafo, İnşaatı Şalt sahasının
transfer, 5 adet hat fideri oluşturulması 66/11 kV, 20
1 GİRNE II TM [(154 kV Teknecik I-II, Çamlıbel, Girne I ve MVA trafo
Dikmen)] 154 kV trafo fideri
154 kV hat fideri
11 kV teçhizat
477 MCM 30 km (koruma iletkeni OPGW'li) 154 kV, 477 MCM, 30 km.
2 ÇAMLIBEL-GİRNE II E.İ.H.
154 kV'luk fider
3 ÇAMLIBEL TM 2 Adet 154 kV'luk fider (Odtü ve Girne II fideri) 154 kV Şalt sahası oluşturulması
1 Adet 154 kV'luk fider (Odtü Fideri) 154 kV'luk fider
4 GÜNEŞKÖY TM
154 kV Şalt sahası oluşturulması
2x477 MCM 0,75 km (266.8 MCM'lik Teknecik- 154 kV, 2x477 MCM, 0,75 km
TEKNECİK-GİRNE I BRŞ-GİRNE Dikmen hattına girdi-çıktı EİH
5
II TM E.İ.H. bağlanacağından çift devre yapılmıştır)
2x477 MCM 2 km (266.8 MCM'lik Teknecik-Girne 154 kV, 2x477 MCM, 0,75 km
TEKNECİK-DİKMEN BRŞ-GİRNE hattına girdi-çıktı EİH
6 bağlanacağından çift devre yapılmıştır)
II TM E.İ.H.
TEKNECİK TM EİH 154 kV 2x477 MCM'lik İrtibat hatları 154 kV, 2x477 MCM, 1 km EİH
7
İRTİBATLARI
ÇAMLIBEL-ODTÜ-GÜNEŞKÖY 154 kV 477 MCM 18 km (koruma iletkeni OPGW'li) 154 kV 477 MCM 18 km
8
E.İ.H.
4 Trafo nihai kapasiteli ana bara+transfer bara Kumanda Metal Clad binası inş.
düzeninde 4 Trafo (2 ADET 154/66, 2 ADET 66/11), Şalt sahasının oluşturulması
transfer, 11 adet hat fideri [(154 kV Girne2 (1-2), 66/11 kV 10 (12.5) MVA Trafo
Geçitkale, Lefkoşa 1 (1-2) ile 66 kV 2 adet mevcut 154 kV trafo fideri
9 TEKNECİK II TRAFO MERKEZİ santral fideri, 2 adet yeni yapılacak santral fideri, 5
154 kV hat fideri
adet boş fider)]
66 kV hat fideri
11 kV Techizat
11 kV tehçizatın metal clada dönüşümü (11 kV 12 adet 11 kV Trafo fideri

hat fideri, 2 adet trafo fideri, 1 adet yardımcı servis 11 kV hat fideri
10 GİRNE I trafosu, 1 adet 11 kV ölçü fideri) 11 kV yardımcı servis
11 kV ölçü fideri
1 Adet 66/11 kV 10 (12.5) MVA Trafo, 66 kV trafo 66/11 kV, 10 (12.5) MVA Trafo
fideri, 11 kV Trafo fideri, 11 kV 9 adet hat fideri, 11 66 kV Trafo fideri
kV 1 adet yardımcı servis fideri, 11 kV 1 adet ölçü 11 kV Trafo fideri
fideri
11 ALSANCAK TM 11 kV hat fideri
11 kV yardımcı servis fideri
11 kV ölçü fideri
3x10 (12.5) MVA Nihai kapasite ana bara + transfer Kumanda Metal Clad binası inş.
bara düzeninde 2 trafo, transfer, 2 adet hat fideri Şalt sahasının oluşturulması
66/11 kV 10 (12.5) MVA Trafo
12 BAFRA TM 154 kV Trafo fideri
154 kV Hat fideri
11 kV Techizat
13 KALECİK-BAFRA EİH 66 kV 477 MCM 10 km (3,5 km'si çift devre) 154 kV 477 MCM, 11 km EİH
2x10 (12.5) MVA Nihai kapasite ana bara+ transfer Kumanda Metal Clad binası inş.
bara düzeninde 1 trafo, transfer, 2 adet hat fideri Şalt sahasının oluşturulması
14 ODTÜ TM 66/11 kV 10 (12.5) MVA Trafo
154 kV Trafo fideri
154 kV Hat fideri
100
EK-2 KKTC İletim Sistemi’ndeki hatların parametrelerinin hesaplanması
Çizelge 2.1. KKTC İletim Sistemi’ndeki hatların karakteristik değerleri [6]
CONDUCTOR RDC RAC XL XC AMPS KCMIL OD

HAWK 0,19210 0,1930 0,4300 0,0987 640,00 477,00 0,8580
TYPE STRANDING OD-OL UTS S-S AREA #STD-OL WGT
1 26/7 0,1354 19500 782 0,4354 16 656,0
STR-INN
0,1053

PARTRIDGE 0,34320 0,3440 0,4650 0,1073 440,00 266,80 0,6420
1 26/7 0,1013 11300 782 0,2436 16 36730
STR-INN
0,0788

PIGEON 0,54040 0,5460 0,5790 0,1146 310,00 167,80 0,5020
2 6/1 0,1672 6620 938 0,1537 6 230,8
STR-INN
0,1672








 
 




 




















 


 
































 






 


 






















  



 

 
 


















 
 

  

 
 



106
EK-2 (Devam) KKTC İletim Sistemi’ndeki hatların parametrelerinin hesaplanması
Örnek 2.1 Alsancak-Çamlıbel hattının parametrelerinin hesaplanması
POWER TECHNOLOGIES, INC.

TRANSMISSION LINE CHARACTERISTICS
PROGRAM VER III 11-28-89
ENTER 1 FOR TERMINAL INPUT, 0 FOR DATA FILE INPUT: 1
INPUT TITLE (60 CHAR MAX)
************************************************************
ALSANCAK-CAMLIBEL EIH (1X477 MCM 10 KM)
ENTER NUMBER OF CIRCUITS: 1
ENTER NUMBER OF SHIELD WIRE TYPES: 1
FOR CIRCUIT NUMBER 1 ENTER
NUMBER OF CONDUCTORS/BUNDLE: 1
CONDUCTOR NAME: HAWK
ENTER CONDUCTOR SAG(POSITIVE VALUE MEASURED FROM CABLE CLAMP): 7
BUNDLE IS ASSUMED TO HAVE THE FOLLOWING CONFIGURATION

ONE CONDUCTOR BUNDLE
BUNDLE LOCATION SPECIFIED AT CONDUCTOR CENTER
/
/ C-CONDUCTOR
C BUNDLE SPACING SET AT 0.0
ALL CIRCUIT AND SHIELD WIRE LOCATIONS SHOULD BE

SPECIFIED FROM BASE OF TOWER OF CIRCUIT 1
BUNDLE CONDUCTOR LOCATION (VER,HOR)
PHASE A: 18.84,-7.2
PHASE B: 18.84,0
PHASE C: 18.84,7.2
FOR SHIELD WIRE TYPE 1 ENTER

NUMBER OF THIS TYPE (NO MORE THAN 4): 2
SHIELD WIRE NAME: 5/8EHS
ENTER SHIELD WIRE SAG(POSITIVE FROM CABLE CLAMP): 5
LOCATION OF FIRST SHIELD WIRE OF THIS TYPE
(VER,HOR): 22.745,-4.45
LOCATION OF SW TYPE 1 NUMBER 2
(VER,HOR): 22.745,4.45
ENTER OUTPUT OPTION.

0-NO MORE OUTPUT, EXIT PROGRAM
1-FULL IMPEDANCE MATRIX
2-FULL SYMMETICAL COMP. MATRIX
3-ABBREVIATED SYMM. COMP.
4-SUMMARIZED RESULTS DATA FILE
5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
8-WRITE INPUT DATA FILE
9-CHANGE DATA
10-CHANGE OUTPUT DEVICE
11-ANOTHER CASE WITH NEW DATA: 7
107

RHO 100.0 OHM-M FREQ 50.0 HZ
********************
*** CIRCUIT #1 ***
********************
POSITION OF COND. BUNDLE CENTER
PHASE 1 PHASE 2 PHASE 3
HEIGHT 18.84 18.84 18.84
LAT. POS -7.20 .00 7.20
POS. OF REFERENCE: VERT .00 HORIZ .00
CONTINUE?
REL. POS. OF SUB-COND. TO BUNDLE CENTER
1
REL HT .00
REL LAT .00
CONDUCTOR NAME IS HAWK
SAG = 7.00 R = .1199 OHM/KM
XL = .2227 OHM/KM XC = .1906 MOHM-KM
CONTINUE?
*****************************
*** SHIELD WIRE TYPE #1 ***
*****************************
POSITION OF WIRES
1 2
HEIGHT 22.75 22.75
LAT. POS -4.45 4.45
CONDUCTOR NAME IS 5/8EHS
SAG = 5.00 R = 1.4416 OHM/KM
CONTINUE?
5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA
108

****PHASE PARAMETERS****
Z SERIES MATRIX(OHM/KM)
.21231
.65264
.09447 .21729
.22831 .64618
.09108 .09447 .21231
.18847 .22831 .65264
CONTINUE?
Z SHUNT MATRIX(MOHM-KM)
.42609
.05500 .42091
.02558 .05500 .42609
CONTINUE?
5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA

*SEQUENCE PARAMETERS*
Z SERIES-11-MATRIX
(OHMS/KM)
.40065 .00824 -.01103
1.08055 -.00798 -.00314
-.01103 .12063 -.02457
-.00314 .43545 .01488
.00824 .02517 .12063
-.00798 .01384 .43545
X0/X1= 2.481
CONTINUE?
Z SHUNT-11-MATRIX
(MOHM-KM)
.00000 .00700 -.00700
.51475 -.00404 -.00404
-.00700 .00000 -.01848
-.00404 .37917 .01067
.00700 .01848 .00000
-.00404 .01067 .37917
X0/X1= 1.358
109
CONTINUE?
5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA
DEFAULT IS 100 MVA, DO YOU WANT TO CHANGE IT? 100
FOR EACH CIRCUIT ENTER KV
FOR CIRCUIT 1
ENTER KV: 66
FOR EACH CIRCUIT ENTER SELF CIRCUIT LENGTH
AND LENGTH IN COMMON WITH OTHER CIRCUITS
IN KMS (DEFAULT COMMON LENGTH IS 0.0)
CIRCUIT 1
ENTER SELF LENGTH: 10

BASE MVA IS 100.00
***********HYPERBOLIC CORRECTION APPLIED*************
****************IN PU - TOTAL LENGTH*****************
SELF TO ****POSITIVE SEQUENCE**** ******ZERO SEQUENCE******
CKT CKT KV LNTH(KM) R X B R X B
1 66. 10.000 .02769 .09996 .00115 .09197 .24805 .00085
CONTINUE?
0
110
Örnek-2.2 Teknecik-Lefkoşa hattının parametrelerinin hesaplanması

ENTER 1 FOR TERMINAL INPUT, 0 FOR DATA FILE INPUT: 1
INPUT TITLE (60 CHAR MAX)
************************************************************
LEFKOSA-TEKNECIK EIH (2X477 MCM 22 KM)
ENTER NUMBER OF CIRCUITS: 2
ENTER NUMBER OF SHIELD WIRE TYPES: 1
/
/ C-CONDUCTOR
ALL CIRCUIT AND SHIELD WIRE LOCATIONS SHOULD BE
SPECIFIED FROM BASE OF TOWER OF CIRCUIT 1
PHASE A: 24.8,-3.2
PHASE B: 20.65,-4.1
PHASE C: 16.5,-3.5
/
/ C-CONDUCTOR
ENTER LOCATION OF BASE OF TOWER FOR CIRCUIT 2
(VER,HOR): 0,0
PHASE A: 24.8,3.2
PHASE B: 20.65,4.1
PHASE C: 16.5,3.5
FOR SHIELD WIRE TYPE 1 ENTER
NUMBER OF THIS TYPE (NO MORE THAN 4): 1
SHIELD WIRE NAME: 5/8EHS
ENTER SHIELD WIRE SAG(POSITIVE FROM CABLE CLAMP): 5
LOCATION OF FIRST SHIELD WIRE OF THIS TYPE
(VER,HOR): 30.15,0
111

5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA
11-ANOTHER CASE WITH NEW DATA:7

RHO 100.0 OHM-M FREQ 50.0 HZ
********************
*** CIRCUIT #1 ***
********************
HEIGHT 24.80 20.65 16.50
LAT. POS -3.20 -4.10 -3.50
CONTINUE?
1
REL HT .00
REL LAT .00
SAG = 7.00 R = .1199 OHM/KM
CONTINUE?
********************
*** CIRCUIT #2 ***
********************
HEIGHT 24.80 20.65 16.50
LAT. POS 3.20 4.10 3.50
CONTINUE?
1
REL HT .00
REL LAT .00
SAG = 7.00 R = .1199 OHM/KM
CONTINUE?
112
*****************************
*** SHIELD WIRE TYPE #1 ***
*****************************
POSITION OF WIRES
1
HEIGHT 30.15
LAT. POS .00
CONDUCTOR NAME IS 5/8EHS
SAG = 5.00 R = 1.4416 OHM/KM
CONTINUE?
5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA

****PHASE PARAMETERS****
Z SERIES MATRIX(OHM/KM)
.19866
.68726
.07550 .19252
.30217 .69318
.07352 .07083 .18911
.26185 .30751 .69651
.07873 .07549 .07351 .19866
.27332 .25933 .24613 .68726
.07549 .07259 .07082 .07550 .19252
.25933 .26367 .26195 .30217 .69318
.07351 .07082 .06918 .07352 .07083 .18911
.24613 .26195 .27695 .26185 .30751 .69651
CONTINUE?
Z SHUNT MATRIX(MOHM-KM)
.44797
.10682 .44576
.06605 .10045 .43416
.08382 .06892 .05296 .44797
.06892 .06854 .06099 .10682 .44576
.05296 .06099 .06657 .06605 .10045 .43416
CONTINUE?
113

5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA
DEFAULT IS 100 MVA, DO YOU WANT TO CHANGE IT? 100

FOR EACH CIRCUIT ENTER KV
FOR CIRCUIT 1
ENTER KV: 66
FOR CIRCUIT 2
ENTER KV: 66
FOR EACH CIRCUIT ENTER SELF CIRCUIT LENGTH
AND LENGTH IN COMMON WITH OTHER CIRCUITS
IN KMS (DEFAULT COMMON LENGTH IS 0.0)
CIRCUIT 1
CIRCUIT 1 TO CIRCUIT 2
ENTER COMMON LENGTH: 22
CIRCUIT 2
BASE MVA IS 100.00
**********HYPERBOLIC CORRECTION APPLIED*************
1 66. 22.000 .06067 .20292 .00273 .17166 .64300 .00153
2 66. 22.000 .1111 .3954
2 66. 22.000 .06067 .20292 .00273 .17166 .64300 .00153
CONTINUE?
5-POWER FLOW
6-SHORT CIRCUIT
7-LIST OUT DATA
9-CHANGE DATA
114
Çizelge 2.2. KKTC İletim Sistemi’ndeki EİH’nın parametreleri hesaplanırken TMLC

için gereken karakteristik bilgileri
İletken Toprak İletken Koordinatları Toprak teli koordinatları

İletim Hattı
adı teli A (y x) B (y x) C (y x) 1(y x) 2 (y x)
Alsancak-Girne Partridge 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Alsancak-Çamlıbel Hawk 5/8 EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Bem-Kalecik Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Boğaziçi-Kalecik Hawk 5/8 EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Boğaziç-Magosa 2 Partridge 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Boğaziçi-Sandallar Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Kalecik-Geçitkale (1) Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Kalecik-Geçitkale (2) Hawk 5/8 EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Kalecik-Yeşilköy Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
24,98 -2,0 21,92-2,6 19,07-2,1 28,3 0,0

Cengizköy-Güneşköy Pigeon 5/16
24,98 -2,0 21,92 2,6 19,07 2,1
Dikmen-Girne 1 Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Dikmen-Lefkoşa Partridge 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Dikmen-GİS Partridge 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Dikmen-Yılmazköy Partridge 5/16 EHS 17,5 -1,8 19,0 1,2 14,8 2,3 22,2 0,0
24,98 -2,0 21,92-2,6 19,07-2,1 28,3 0,0

Geçitkale-E.Teknecik Partridge 5/16EHS
24,98 -2,0 21,92 2,6 19,07 2,1
Geçitkale-Sandallar Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Geçitkale-Meriç Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Girne 1-GİS Partridge 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Güneşköy-Güzelyurt Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Güneşköy-Yılmazköy Partridge 5/16 EHS 17,5 -1,8 19,0 1,2 14,8 2,3 22,2 0,0
Heraklis-Lefkoşa Partridge 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Heraklis-Meriç Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0

Lefkoşa-GİS Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
Magosa 1-Magosa 2 Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Magosa 2-Sandallar Pigeon 5/16 EHS 17,5 -2,0 19,0 1,2 16,0 2,4 22,2 0,0
Çamlıbel-Girne 2 Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Çamlıbel-Odtü Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Odtü-Güneşköy Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
115
EK-2 (Devam) KKTC İletim Sistemin’deki hatların parametrelerinin hesaplanması
Çizelge 2.2. (Devam) KKTC İletim Sistemi’ndeki EİH’nın parametreleri

hesaplanırken TMLC için gereken karakteristik bilgileri
Kalecik-Bafra Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0 24,8 -3,2
Teknecik 2-Girne 2 Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
Geçitkale-Meriç Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Meriç-Herakles Br. Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Herakles Br.-Lefkoşa Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0 24,8 -3,2
Lefkoşa 1-Dikmen Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
Bafra-Yeni Erenköy Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Yeni Erenköy-Kaplıca Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
Kaplıca-Esentepe Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0 24,8 -3,2
Geçitkale-Sandallar Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
Sandallar-Boğaziçi Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0 24,8 -3,2
Çamlıbel-Sadrazamköy Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
Sandallar-Magosa 2 Hawk 5/8EHS 18,85 -7,2 18,85 0,0 18,85 7,2 22,75 -4,45 22,75 4,45
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0 24,8 -3,2
Dikmen-Yılmazköy Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
24,8 -3,2 20,6 - 4,1 16,5 -3,5 30,15 0,0 24,8 -3,2
Yılmazköy-Güneşköy Hawk 5/8EHS
24,8 3,2 20,6 4,1 16,5 3,5
116
Çizelge 2.3. KKTC İletim Sistemi’ndeki EİH’nın 66 kV 100 MVA bazda pozitif ve
sıfır bileşen empedansları
GIRNE-ALSANCAK EIH (1X266,8 MCM 12,59 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 12.590 .06179 .11521 .00157 .11634 .40923 .00087
BASE MVA IS 100.00
1 66. 10.000 .02769 .09996 .00115 .09197 .24805 .00085
BEM-KALECIK EIH (1X3/0 AWG 1 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 1.000 .02648 .03572 .000041 .04122 .11513 .00023
BOGAZICI-KALECIK EIH (1X477 MCM 23 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 23.000 .06368 .22990 .00264 .21147 .57045 .00195
MAGOSA2-BOGAZICI EIH (1X266,8 MCM 8,93 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.930 .04383 .08172 .00111 .08253 .29028 .00062
SANDALLAR-BOGAZICI EIH (1X3/0 AWG 7,5 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.500 .05842 .07879 .00090 .09092 .25396 .00051
SANDALLAR-BOGAZICI EIH (1X477 MCM 7,5 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.500 .02077 .07497 .00086 .06898 .18604 .00063
117
Çizelge 2.3. (Devam) KKTC İletim Sistemi’ndeki EİH’nın 66 kV 100 MVA bazda
pozitif ve sıfır bileşen empedansları
GECITKALE-KALECIK EIH (1X3/0 AWG 25,90 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 25.900 .20169 .27209 .00310 .31384 .87682 .00175
GECITKALE-KALECIK EIH (1X477 MCM 23 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 23.000 .06368 .22990 .00264 .21147 .57045 .00195
KALECIK-YESILKOY EIH (1X3/0 AWG 25 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 25.000 .19469 .26263 .00299 .30294 .84637 .00169
GUNESKOY-CENGIZKOY EIH (2X3/0 AWG 12 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 12.000 .09348 .12610 .00144 .14407 .40714 .00076
2 66. 12.000 .0506 .2619
2 66. 12.000 .09348 .12610 .00144 .14407 .40714 .00076
GIRNE-DIKMEN EIH (1X3/0 AWG 9,76 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 9.760 .07602 .10254 .00117 .11832 .33048 .00066
LEFKOSA-DIKMEN BR. EIH (2X266,8 MCM 1,6 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 1.600 .00785 .01464 .00020 .01460 .05212 .00010
2 66. 1.600 .0068 .0349
2 66. 1.600 .00785 .01464 .00020 .01460 .05212 .00010
LEFKOSA-DIKMEN EIH (1X266,8 MCM 7,0 KM)

**HYPERBOLIC CORRECTION APPLIED**
1 66. 13.400 .03436 .06406 .00087 .06469 .22754 .00048
118
TEKNECIK-GIRNE1 EIH (2X266,8 MCM 8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.000 .03927 .07715 .00095 .07191 .25313 .00054
2 66. 8.000 .0327 .1597
2 66. 8.000 .03927 .07715 .00095 .07191 .25313 .00054
GIRNE BR.-DIKMEN EIH (1X266,8 MCM 12,75 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 12.750 .06257 .11667 .00159 .11782 .41443 .00088
DIKMEN-YILMAZKOY EIH (1X266,8 MCM 13,4 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 13.400 .06577 .12454 .00165 .12362 .43177 .00095
DIKMEN-YILMAZKOY EIH (2X477MCM 14 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 14.000 .03861 .12913 .00173 .10926 .40922 .00098
2 66. 14.000 .0707 .2516
2 66. 14.000 .03861 .12913 .00173 .10926 .40922 .00098
GECITKALE-TEKNECIK (ESKI) EIH (2X266,8 MCM 28,53 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 28.530 .14001 .26111 .00356 .26021 .92912 .00183
2 66. 28.530 .1164 .5696
2 66. 28.530 .14001 .26111 .00356 .26021 .92912 .00183
TEKNECIK2-ESENTEPE EIH (2X266,8 MCM 15 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 15.000 .07368 .13729 .00187 .13686 .48859 .00096
2 66. 15.000 .0633 .3274
2 66. 15.000 .07368 .13729 .00187 .13686 .48859 .00096
119
ESENTEPE-GECITKALE EIH (2X266,8 MCM 15 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 15.000 .07368 .13729 .00187 .13686 .48859 .00096
2 66. 15.000 .0633 .3274
2 66. 15.000 .07368 .13729 .00187 .13686 .48859 .00096
GECITKALE-SANDALLAR EIH (1X3/0 AWG 8,0 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.000 .06231 .08405 .00096 .09698 .27089 .00054
GECITKALE-SANDALLAR EIH (2X477 MCM 8 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.000 .02207 .07379 .00099 .06244 .23385 .00056
2 66. 8.000 .0404 .1438
2 66. 8.000 .02207 .07379 .00099 .06244 .23385 .00056
SANDALLAR-MAGOSA 2 EIH (1X477 MCM 8,5 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.500 .02354 .08497 .00098 .07818 .21085 .00072

BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.500 .02077 .07497 .00086 .06898 .18604 .00063
GECITKALE-MERIC EIH (1X3/0 AWG 25,05 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 25.050 .19508 .26316 .00300 .30355 .84806 .00169
GECITKALE-MERIC EIH (1X477 MCM 25 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 25.000 .06921 .24989 .00287 .22984 .62003 .00212
120
GIRNE BR.-GIRNE EIH (1X266,8 MCM 7,77 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.770 .03813 .07110 .00097 .07181 .25257 .00054
GUNESKOY-GUZELYURT EIH (1X3/0 AWG 1,0 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 1.000 .00779 .01051 .00012 .01212 .03386 .00007
YILMAZKOY-GUNESKOY EIH (1X266,8 MCM 18,8 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 18.800 .09227 .17472 .00231 .17342 .60573 .00132
LEFKOSA-HERAKLES EIH (1X266,8 MCM 11,0 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 11.000 .05399 .10066 .00137 .10165 .35756 .00076
HERAKLES-MERIC EIH (1X3/0 AWG 11,8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 11.800 .09191 .12397 .00141 .14304 .39955 .00080
LEFKOSA-TEKNECIK (ESKI) (EIH 2X477 MCM 22 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 22.000 .06067 .20292 .00273 .17166 .64300 .00153
2 66. 22.000 .1111 .3954
2 66. 22.000 .06067 .20292 .00273 .17166 .64300 .00153
MAGOSA2-SANDALLAR BR. EIH (2X266,8 MCM 2,07 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 2.070 .01016 .01895 .00026 .01889 .06743 .00013
2 66. 2.070 .0087 .0452
2 66. 2.070 .01016 .01895 .00026 .01889 .06743 .00013
121
MAGOSA2-MAGOSA1 EIH (1X3/0 AWG 5,8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 5.800 .04518 .06093 .00069 .07031 .19640 .00039
MAGOSA2-SANDALLAR EIH (1X3/0 AWG 5,8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 5.800 .04518 .06093 .00069 .07031 .19640 .00039
CAMLIBEL-ODTU EIH (1X477 MCM 11,24 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 11.240 .03112 .11236 .00129 .10337 .27881 .00095
ODTU-GUNESKOY EIH (1X477 MCM 9,49 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 9.490 .02628 .09487 .00109 .08728 .23540 .00080
KALECIK-BAFRA EIH (1X477 MCM 9,53 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 9.530 .02639 .09527 .00109 .08765 .23639 .00081
MERIC-HERAKLIS BR. EIH (1X477 MCM 8,8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.800 .02437 .08797 .00101 .08094 .21829 .00074
HERAKLIS BR.-LEFKOSA 1 EIH (1X477 MCM 12 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 12.000 .03323 .11996 .00138 .11036 .29766 .00102
TEKNECIK 2 - GIRNE 2 EIH (2X477 MCM 8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 8.000 .02207 .07379 .00099 .06244 .23385 .00056
2 66. 8.000 .0404 .1438
2 66. 8.000 .02207 .07379 .00099 .06244 .23385 .00056
122
LEFKOSA 1-DIKMEN EIH (2X477MCM 7 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.000 .01931 .06457 .00087 .05463 .20462 .00049
2 66. 7.000 .0354 .1258
2 66. 7.000 .01931 .06457 .00087 .05463 .20462 .00049
CAMLIBEL-GIRNE EIH (1X477 MCM 30 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 30.000 .08305 .29985 .00345 .27576 .74398 .00254
BAFRA-YENI ERENKOY EIH (1X477 MCM 28,5 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 28.500 .07890 .28486 .00327 .26198 .70680 .00241
ESENTEPE-KAPLICA EIH (1X477 MCM 33,5 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 33.500 .09273 .33482 .00385 .30788 .83072 .00284
KAPLICA-YENI ERENKOY EIH (1X477 MCM 34,5 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 34.500 .09550 .34481 .00396 .31705 .85550 .00292
123
Çizelge 2.4. KKTC İletim Sistemi’ndeki 132 kV EİH’nın 100 MVA bazda
LEFKOSA 2-TEKNECIK-2 (EIH 2X477 MCM 22 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 22.000 .01517 .05073 .01091 .04291 .16075 .00614
2 132. 22.000 .0278 .0988
2 132. 22.000 .01517 .05073 .01091 .04291 .16075 .00614
TEKNECIK 2 - GIRNE 2 EIH (2X477 MCM 8 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 8.000 .00552 .01845 .00397 .01561 .05846 .00223
2 132. 8.000 .0101 .0359
2 132. 8.000 .00552 .01845 .00397 .01561 .05846 .00223
CAMLIBEL-GIRNE EIH (1X477 MCM 30 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 30.000 .02076 .07496 .01379 .06894 .18599 .01016
CAMLIBEL-ODTU EIH (1X477 MCM 11,24 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 11.240 .00778 .02809 .00517 .02584 .06970 .00380
ODTU-GUNESKOY EIH (1X477 MCM 9,49 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 9.490 .00657 .02372 .00436 .02182 .05885 .00321
LEFKOSA 1-DIKMEN EIH (2X477MCM 7 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.000 .01931 .06457 .00087 .05463 .20462 .00049
2 132. 7.000 .0177 .0629
2 132. 7.000 .00483 .01614 .00347 .01366 .05115 .00195
KALECIK-BAFRA EIH (1X477 MCM 9,53 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 9.530 .00660 .02382 .00438 .02191 .05910 .00323
124
Çizelge 2.4. (Devam) KKTC İletim Sistemi’ndeki 132 kV EİH’nın 100 MVA bazda
GECITKALE-MERIC EIH (1X477 MCM 25 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 25.000 .01730 .06247 .01148 .05746 .15501 .00846
MERIC-HERAKLIS BR. EIH (1X477 MCM 8,8 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 8.800 .00609 .02199 .00404 .02023 .05457 .00298
HERAKLIS BR.-LEFKOSA 1 EIH (1X477 MCM 12 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 12.000 .00831 .02999 .00551 .02759 .07441 .00406
GECITKALE-KALECIK EIH (1X477 MCM 23 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 23.000 .01592 .05748 .01057 .05287 .14261 .00779
CAMLIBEL - SADRAZAMKOY EIH (2X477 MCM 17 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 17.000 .01172 .03920 .00843 .03317 .12422 .00474
2 132. 17.000 .0215 .0764
2 132. 17.000 .01172 .03920 .00843 .03317 .12422 .00474
BAFRA-YENI ERENKOY EIH (1X477 MCM 28,5 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 28.500 .01973 .07121 .01308 .06550 .17670 .00965
ESENTEPE-KAPLICA EIH (1X477 MCM 33,5 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 33.500 .02318 .08371 .01540 .07697 .20768 .01134
125
Çizelge 2.4. (Devam) KKTC İletim Sistemi’ndeki 132 kV EİH’nın 100 MVA bazda
GECITKALE-SANDALLAR EIH (2X477 MCM 8 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 8.000 .00552 .01845 .00397 .01561 .05846 .00223
2 132. 8.000 .0101 .0359
2 132. 8.000 .00552 .01845 .00397 .01561 .05846 .00223
KAPLICA-YENI ERENKOY EIH (1X477 MCM 34,5 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 132. 34.500 .02387 .08620 .01586 .07926 .21387 .01168

BASE MVA IS 100.00
1 132. 7.500 .00519 .01874 .00345 .01724 .04651 .00254
SANDALLAR-MAGOSA 2 EIH (1X477 MCM 8,5 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 132. 8.500 .00588 .02124 .00391 .01954 .05271 .00288
YILMAZKOY-GUNESKOY EIH (2X477 MCM 19 KM)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 19.000 .05240 .17525 .00235 .14826 .55534 .00132
2 132. 19.000 .0480 .1707
2 132. 19.000 .01310 .04381 .00942 .03707 .13883 .00530
DIKMEN-YILMAZKOY EIH (2X477MCM 14 KM)
BASE MVA IS 100.00
1 66. 14.000 .03861 .12913 .00173 .10926 .40922 .00098
2 132. 14.000 .0354 .1258
2 132. 14.000 .00965 .03228 .00694 .02731 .10230 .00390
LEFKOSA 1-DIKMEN EIH (2X477 MCM 7 KM)(1 66KV,2 132 KV)

BASE MVA IS 100.00
1 66. 7.000 .01931 .06457 .00087 .05463 .20462 .00049
2 132. 7.000 .0177 .0629
2 132. 7.000 .00483 .01614 .00347 .01366 .05115 .00195
126
EK-3 KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde yük akışları, kısıtlılık analizi
sonuçları ve TM’leri kurulu güç ve talep gelişimi
Çizelge 3.1. KKTC 132 kV TM’lerinin kurulu güç ve talep gelişimi
2006 2007 2008 2009 2010

TM Adı Talep K.Güç Talep K.Güç Talep K.Güç Talep K.Güç Talep K.Güç
(MW) (MVA) (MW) (MVA) (MW) (MVA) (MW) (MVA) (MW) (MVA)
Alsancak 10,8 2x12,5 12,0 2x12,5 13,6 2x12,5 15,2 2x12,5 17,0 2x12,5
Bem 1,8 2,5 1,8 2,5 2,0 2,5 2,2 2,5 4,5 2,5
Boğaziçi 5,7 12,5 6,3 12,5 7,0 2x12,5 7,8 2x12,5 8,7 2x12,5
Cengizköy 6,1 5+6,3 6,1 5+6,3 6,2 5+6,3 6,3 5+6,3 6,6 5+6,3
Çamlıbel 5,2 20 5,3 20 5,5 20 5,6 20 5,8 20
Çamlıbel1
E.Teknecik - - - - - -
Geçitkale 10,2 15 11,3 15 12,5 15+5 13,9 15+5 15,3 15+5
Girne 1 14,8 2x20 16,6 2x20 18,6 2x20 20,8 2x20 23,2 2x20
1 2
Girne 2 12,0 2x20 13,4 25 15,1 25 16,9 25 18,9 25
Güneşköy 13,6 20 14,0 20 14,3 20 14,6 20 14,9 20
1
Güneşköy
Güzelyurt - - - - - -
Heraklis 11,9 15 12,0 15 - 15
Kalecik 4,1 12,5 4,3 12,5 4,8 12,5 5,3 12,5 5,5 12,5
3x20+
Lefkoşa 1 3x20+15 50,4 50,4 3x20 50,4 3x20 50,4 3x20
61,5 15
Lefkoşa 21 - 2x20 16,7 252 24,2 25+252 32,4 2x252 40,8 2x252
Magosa 1 14,1 15 14,3 15 14,3 15 14,3 15 14,3 15
Magosa 2 14,4 2x20 16,0 2x20 19,4 2x20 23,8 2x20 28,0 2x20
Meriç 6,5 15 6,8 15 20,7 15+15 22,7 15+15 25,1 15+15
Yeşilköy 2,6 5+2,5 - 5+2,5 - - - - - -
Yılmazköy 2,4 1,5+2,5 2,4 1,5+2,5 2,4 1,5+2,5 2,6 1,5+2,5 2,6 1,5+2,5
Teknecik 2 2,2 20 2,5 20 3,6 20 4,8 20 5,3 20
1
Teknecik 2 - - - - - - - - - -
Odtü1 6,0 12,5 6,0 252 6,2 252 6,4 252 6,6 252
Bafra 10,0 2x12,5 10,0 2x12,5 11,2 2x12,5 12,4 2x12,5 13,4 2x12,5
Esentepe - - 5,0 20 5,0 20 5,4 20 5,8 20
Y.Erenköy - - 2,8 20 5,0 20 5,6 20 6,3 20
Kaplıca - - - - 3,0 15 3,4 15
Sadrazamköy - - - - - -
Transformatör yer değiştirme yönü
1
İşletme gerilimi 132 kV
2
132/11 kV Transformatör
128
EK-3 (Devam) KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde yük akışları, kısıtlılık
analizi sonuçları ve TM’leri kurulu güç talep gelişimi
2005 kış puant yük koşulunda normal işletme koşullarında gerçekleşen yük akışı
özeti
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Fri,May 26 2006 10:26

K.K.T.C. 66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI
2005 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(KAPASITOR=76.2 MVAR)
********************SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM*********************

SYSTEM SWING BUS SUMMARY
BUS X--NAME---X X---AREA --X X--ZONE---X MW MVAR MVABASE
261 G-TEKNE111.0 3[ GENS] 2 [MAGOSA ] 99.7 29.8 141.0
25 BUSES 4 PLANTS 7 MACHINES 25 LOADS

35 BRANCHES 6 TRANSFORMERS 0 DC LINES
X------ ACTUAL ------X X----- NOMINAL ------X

MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 196.8 39.6 196.8 39.6
TO CONSTANT POWER LOAD 191.1 92.5 191.1 92.5
TO CONSTANT CURRENT .0 .0 .0 .0
TO CONSTANT ADMITTANCE .0 .0 .0 .0
TO BUS SHUNT .0 -75.6 .0 -76.2
TO LINE SHUNT .0 .0 .0 .0
FROM LINE CHARGING .0 5.3 .0 5.2
VOLTAGE X----- LOSSES -----X X-- LINE SHUNTS --X CHARGING

LEVEL BRANCHES MW MVAR MW MVAR MVAR
66.0 29 5.75 12.75 .0 .0 5.3
15.0 2 .00 6.09 .0 .0 .0
11.0 2 .00 8.39 .0 .0 .0
10.5 2 .00 .85 .0 .0 .0
TOTAL 35 5.75 28.07 .0 .0 5.3
EK-3 (Devam) KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde yük akışları, kısıtlılık analizi sonuçları ve TM’leri kurulu güç talep gelişimi
2005 Kısıtlılık Analizi Sonuçları

1...................................................................................................................................
. PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Sat, Jun 24 2006 11:04 PAGE 1 .
. .
. K.K.T.C. 66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI .
. 2005 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(KAPASITOR=76.2 MVAR) .
. .
. *** ACCC OVERLOAD REPORT: MONITORED ELEMENTS LOADED ABOVE 100.0 % OF RATING SET A *** .
. *** ACCC VOLTAGE REPORT: VOLTAGES ABOVE 1.0800 OR BELOW .9000 *** .
...................................................................................................................................
X-------- C O N T I N G E N C Y E V E N T S --------X X-- O V E R L O A D E D L I N E S --X X--MVA(MW)FLOW--X

X---- MULTI-SECTION LINE GROUPINGS ----X FROM NAME TO NAME CKT PRE-CNT POST-CNT RATING PERCENT
OPEN LINE FROM BUS 120 [BOGAZICI66.000] TO BUS 130 [KALECIK 66.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE4
170 GECITKAL66.0 250*SANDALLR66.0 1 6.0 33.2 31.4 107.0

OPEN LINE FROM BUS 130 [KALECIK 66.000] TO BUS 170 [GECITKAL66.000] CKT 2 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE10
130*KALECIK 66.0 170 GECITKAL66.0 1 19.3 34.4 31.4 105.3

OPEN LINE FROM BUS 150 [DIKMEN 66.000] TO BUS 260 [GISTEKN 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE17
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 32.6 41.8 39.4 103.3

OPEN LINE FROM BUS 180 [GIRNE1 66.000] TO BUS 260 [GISTEKN 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE25
150 DIKMEN 66.0 180*GIRNE1 66.0 1 6.2 38.8 31.4 128.4

OPEN LINE FROM BUS 220 [LEFKOSA 66.000] TO BUS 260 [GISTEKN 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE30
OPEN LINE FROM BUS 220 [LEFKOSA 66.000] TO BUS 260 [GISTEKN 66.000] CKT 2
150 DIKMEN 66.0 220*LEFKOSA 66.0 1 9.6 51.0 39.4 138.6
150*DIKMEN 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 21.4 44.7 39.4 117.1
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 32.6 50.5 39.4 130.7
129
131
özeti
K.K.T.C. 66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI
2006 YILI SISTEMI (KIS PUANT) 3.IHALE PAKETI
******************* SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM *******************

BUS X---NAME---X X--- AREA ---X X--- ZONE ---X MW MVAR MVABASE
261 G-TEKNE111.0 3 [ GENS] 2 [MAGOSA ] 107.4 27.5 141.0


MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 220.4 50.2 220.4 50.2
TO BUS SHUNT .0 -76.5 .0 -76.2

66.0 43 4.38 11.20 .0 .0 6.3
15.0 2 .00 6.23 .0 .0 .0
11.0 2 .00 9.53 .0 .0 .0
10.5 4 .00 1.56 .0 .0 .0
TOTAL 51 4.38 28.52 .0 .0 6.3

1...................................................................................................................................
. .
. K.K.T.C. 66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI .
. 2006 YILI SISTEMI (KIS PUANT) 3.IHALE PAKETI .
. .
...................................................................................................................................

OPEN LINE FROM BUS 26 [1TEKNCK266.000] TO BUS 40 [1GIRNE2 66.000] CKT 1 -------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE06
OPEN LINE FROM BUS 26 [1TEKNCK266.000] TO BUS 40 [1GIRNE2 66.000] CKT 2
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 28.2 39.7 39.4 101.4

OPEN LINE FROM BUS 26 [1TEKNCK266.000] TO BUS 220 [LEFKOSA166.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE07
OPEN LINE FROM BUS 26 [1TEKNCK266.000] TO BUS 220 [LEFKOSA166.000] CKT 2
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 28.2 41.3 39.4 102.1

OPEN LINE FROM BUS 120 [BOGAZICI66.000] TO BUS 130 [KALECIK 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE12
132
134
özeti

K.K.T.C. 132/66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI
2007 YILI SISTEMI(KIS PUANT)
******************* SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM ********************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 240.3 54.3 240.3 54.3
TO BUS SHUNT .0 -76.6 .0 -76.2

132.0 7 .27 .95 .0 .0 5.4
66.0 39 4.01 11.23 .0 .0 8.5
15.0 3 .00 7.57 .0 .0 .0
11.0 2 .00 9.94 .0 .0 .0
10.5 2 .00 .85 .0 .0 .0
TOTAL 53 4.28 30.54 .0 .0 13.9

1...................................................................................................................................
. .
. K.K.T.C. 132/66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI .
. 2007 YILI SISTEMI(KIS PUANT) .
. .
...................................................................................................................................

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 33.6 47.3 39.4 121.2

OPEN LINE FROM BUS 29 [1CAMLBEL132.00] TO BUS 40 [1GIRNE2 132.00] CKT 1 -------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE13
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 33.6 43.1 39.4 106.2

OPEN LINE FROM BUS 120 [BOGAZICI66.000] TO BUS 130 [KALECIK 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE19

OPEN LINE FROM BUS 120 [BOGAZICI66.000] TO BUS 240 [MAGOSA2 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE20
240*MAGOSA2 66.0 250 SANDALLR66.0 1 13.9 30.9 31.4 100.1
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 33.6 45.0 39.4 110.7
150 DIKMEN 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 28.1 42.4 39.4 104.4
135
137
Geçitkale-Sandallar-Magosa 2 EİH’larının kapasiteleri arttırıldığında gerçekleşen

yük akışı özeti
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Sat, Jun 24 2006 13:06
2007 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(GKALE-MAGOSA2 HATLARI DEVREDE)
*********************** SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM ***********************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 240.2 54.0 240.2 54.0
TO BUS SHUNT .0 -76.8 .0 -76.2

132.0 7 .27 .95 .0 .0 5.4
66.0 39 3.93 11.19 .0 .0 8.6
15.0 3 .00 7.55 .0 .0 .0
11.0 2 .00 9.94 .0 .0 .0
10.5 2 .00 .86 .0 .0 .0
TOTAL 53 4.20 30.49 .0 .0 14.0
139
özeti
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/ESat, May 27 2006 0:54

2008 YILI SISTEMI(KIS PUANT)
****************** SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM *********************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 266.7 67.6 266.7 67.6
TO BUS SHUNT .0 -76.5 .0 -76.2

132.0 7 .41 1.44 .0 .0 5.4
66.0 38 3.86 10.68 .0 .0 8.5
15.0 4 .00 8.92 .0 .0 .0
11.0 2 .00 8.96 .0 .0 .0
10.5 2 .00 .91 .0 .0 .0
TOTAL 53 4.27 30.91 .0 .0 13.9

1...................................................................................................................................
. .
. 2008 YILI SISTEMI(KIS PUANT) .
. .
...................................................................................................................................

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 33.1 49.5 39.4 128.2

OPEN LINE FROM BUS 26 [1TEKNCK2132.00] TO BUS 50 [1LEFKSA2132.00] CKT 1 -------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE09
OPEN LINE FROM BUS 26 [1TEKNCK2132.00] TO BUS 50 [1LEFKSA2132.00] CKT 2
150*DIKMEN 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 26.9 40.2 39.4 104.9
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 33.1 40.5 39.4 103.8

OPEN LINE FROM BUS 29 [1CAMLBEL132.00] TO BUS 40 [1GIRNE2 132.00] CKT 1 -------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE13
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 33.1 44.6 39.4 110.1
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 33.1 43.9 39.4 108.1
150 DIKMEN 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 26.9 41.0 39.4 101.0
140
142
2008 kış puant yük koşulunda Lefkoşa 2-Güneşköy EİH devrede olduğu işletme
koşullarında gerçekleşen yük akışı özeti
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Sat,Jun 24 2006 16:09

2008 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(LEFKOSA 2-GUNESKOY DEVREDE)
******************** SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM *******************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 266.6 65.8 266.6 65.8
TO BUS SHUNT .0 -76.5 .0 -76.2

132.0 8 .38 1.29 .0 .0 7.5
66.0 7 3.79 11.06 .0 .0 8.4
15.0 4 .00 8.94 .0 .0 .0
11.0 2 .00 8.96 .0 .0 .0
10.5 2 .00 .84 .0 .0 .0
TOTAL 53 4.17 31.09 .0 .0 15.9
2008 Lefkoşa 2-Güneşköy EİH Devrede iken Gerçekleşen Kısıtlılık Analizi Sonuçları
1...................................................................................................................................
. .
. 2008 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(LEFKOSA 2-GUNESKOY DEVREDE) .
. .
...................................................................................................................................

180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 31.5 41.9 39.4 103.2
143
145
özeti (Alternatif 1)
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Sat, Jun24 2006 18:18
2009 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(ALTERNATIF-1)
******************** SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM ******************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 298.3 89.3 298.3 89.3
TO BUS SHUNT .0 -75.3 .0 -76.2

132.0 8 .67 2.30 .0 .0 7.4
66.0 38 4.47 13.18 .0 .0 9.1
15.0 4 .00 14.53 .0 .0 .0
11.0 2 .00 9.11 .0 .0 .0
TOTAL 52 5.14 39.13 .0 .0 16.5
2009 Alternatif 1 Kısıtlılık Analizi Sonuçları

1...................................................................................................................................
. .
. 2009 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(ALTERNATIF-1) .
. .
...................................................................................................................................

OPEN LINE FROM BUS 25 [1BAFRA 66.000] TO BUS 130 [KALECIK 66.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE07
*** NONE ***
X------ BUS -----X V(PU) X------ BUS -----X V(PU) X------ BUS -----X V(PU)
BUSES WITH VOLTAGE LESS THAN .9000: 25 1BAFRA 66.0 .8771

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 33.6 40.2 39.4 103.0

150*DIKMEN 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 28.5 41.3 39.4 108.6
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 33.6 43.7 39.4 113.1

OPEN LINE FROM BUS 29 [1CAMLBEL132.00] TO BUS 290 [CAMLIBEL66.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE16
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 33.6 40.2 39.4 102.7
146
180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 33.6 47.1 39.4 116.0

OPEN LINE FROM BUS 170 [GECITKAL66.000] TO BUS 240 [MAGOSA2 66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE32
120 BOGAZICI66.0 240*MAGOSA2 66.0 1 21.4 39.3 39.4 103.4

150*DIKMEN 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 28.5 42.6 39.4 109.4
147
149
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Sat, Jun 24 2006 19:07
******************** SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM ******************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 297.9 85.0 297.9 85.0
TO BUS SHUNT .0 -76.0 .0 -76.2

132.0 10 .52 1.75 .0 .0 9.2
66.0 38 4.21 13.01 .0 .0 9.1
15.0 5 .00 13.63 .0 .0 .0
11.0 2 .00 8.98 .0 .0 .0
TOTAL 55 4.73 37.37 .0 .0 18.3

1...................................................................................................................................
. .
. .
...................................................................................................................................

OPEN LINE FROM BUS 25 [1BAFRA 66.000] TO BUS 130 [KALECIK 66.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE07
*** NONE ***
BUSES WITH VOLTAGE LESS THAN .9000: 25 1BAFRA 66.0 .8785

*** NONE ***
BUSES WITH VOLTAGE GREATER THAN 1.0800: 310 G-SADRZM15.0 1.0883

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 30.8 39.3 39.4 100.3

180 GIRNE1 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 30.8 43.4 39.4 106.6
150

120 BOGAZICI66.0 240*MAGOSA2 66.0 1 21.4 39.3 39.4 103.3

150 DIKMEN 66.0 260*GISTEKN 66.0 1 27.0 41.4 39.4 101.7
151
153
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E .2),Jun 03 2006 14:45
********************** SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM ****************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 329.0 98.7 329.0 98.7
TO BUS SHUNT .0 -81.7 .0 -82.2

132.0 10 .66 2.25 .0 .0 9.2
66.0 38 4.84 15.09 .0 .0 9.1
15.0 5 .00 16.76 .0 .0 .0
11.0 2 .00 8.79 .0 .0 .0
TOTAL 55 5.50 42.89 .0 .0 18.3

1...................................................................................................................................
. .
. .
...................................................................................................................................

150*DIKMEN 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 27.5 40.7 39.4 107.0
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 32.5 42.8 39.4 110.6

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 32.5 41.8 39.4 107.3

OPEN LINE FROM BUS 50 [1LEFKSA2132.00] TO BUS 220 [LEFKOSA166.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE19
150 DIKMEN 66.0 220*LEFKOSA166.0 1 29.9 55.1 56.7 101.3

OPEN LINE FROM BUS 100 [ALSANCAK66.000] TO BUS 290 [CAMLIBEL66.000] CKT 1 ------------------------------------ CONTINGENCY SINGLE21
180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 32.5 39.0 39.4 100.1

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 32.5 44.0 39.4 111.8
154

120 BOGAZICI66.0 240*MAGOSA2 66.0 1 23.0 43.9 39.4 116.8

150*DIKMEN 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 27.5 41.1 39.4 105.3
155
157
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E .2),Jun 03 2006 17:33
********************* SUMMARY FOR COMPLETE SYSTEM *****************



MW MVAR MW MVAR
FROM GENERATION 329.2 98.6 329.2 98.6
TO BUS SHUNT .0 -81.8 .0 -82.2

132.0 10 .98 3.34 .0 .0 9.2
66.0 38 4.66 15.06 .0 .0 9.1
15.0 6 .00 15.74 .0 .0 .0
11.0 2 .00 8.84 .0 .0 .0
TOTAL 56 5.64 42.98 .0 .0 18.3

1...................................................................................................................................
. .
. .
...................................................................................................................................

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 29.8 41.0 39.4 105.3

OPEN LINE FROM BUS 50 [1LEFKSA2132.00] TO BUS 220 [LEFKOSA166.000] CKT 1 ------------------------------------- CONTINGENCY SINGLE19
150 DIKMEN 66.0 220*LEFKOSA166.0 1 31.5 55.6 56.7 102.2

180*GIRNE1 66.0 260 GISTEKN 66.0 1 29.8 40.7 39.4 103.3

120 BOGAZICI66.0 240*MAGOSA2 66.0 1 23.0 43.9 39.4 116.8
158
160
EK-4 KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde kısa devre sonuçları
KKTC Üretim İletim Sistemi 2005 puant yük koşulunda tüm baralarda hesaplanan 3
faz ve faz-toprak kısa devre arıza akımları
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E Sun, Jun 25 2006 11:56

K.K.T.C. 66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI SHORT CIRCUIT
2005 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(KAPASITOR=76.2 MVAR) FAULT CURRENTS
THREE PHASE FAULT ONE PHASE FAULT
------ AT BUS ------ /I+/ AN(I+) /IA/ AN(IA)
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 2761.6 -71.38 1910.7 -77.83
110 [BEM 66.0] AMPS 4367.8 -72.50 4362.4 -74.41
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 3785.4 -71.48 3117.0 -73.93
130 [KALECIK 66.0] AMPS 5447.5 -77.48 6456.4 -79.86
131 [G-KALECK15.0] AMPS 17697.0 -81.94 10.5 3.13
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 21028.2 -80.66 15.6 4.78
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 1552.8 -69.77 949.2 -79.15
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 5815.0 -79.15 5462.3 -82.74
151 [G-DIKMEN10.5] AMPS 38243.4 -91.30 7.1 -3.90
160 [E.TEKNEC66.0] AMPS 7503.2 -81.74 5220.0 -86.45
170 [GECITKAL66.0] AMPS 5637.3 -75.24 4732.1 -77.04
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 4668.3 -74.09 3822.6 -78.40
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 1808.3 -71.03 1166.1 -79.33
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 1761.5 -70.76 1134.3 -79.19
210 [HERAKLIS66.0] AMPS 3735.2 -72.47 2746.8 -77.18
220 [LEFKOSA 66.0] AMPS 5601.5 -78.10 4521.8 -81.13
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2525.4 -66.30 2226.6 -66.49
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 3453.2 -69.50 2809.7 -71.83
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4103.2 -70.76 3311.9 -73.84
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 7513.6 -81.76 8480.4 -84.02
270 [YESILKOY66.0] AMPS 1883.1 -61.50 1400.1 -66.97
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 3036.6 -73.41 2170.4 -79.30
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 2079.1 -73.94 1419.4 -78.47
300 [MERIC 66.0] AMPS 3238.1 -68.58 2353.2 -74.07
161
EK-4 (Devam) KKTC Elektrik Üretim İletim Sistemi’nde kısa devre sonuçları
faz ve faz-toprak kısa devre arıza akımları
K.K.T.C. 66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI SHORT CIRCUIT
2006 YILI SISTEMI (KIS PUANT) 3.IHALE PAKETI FAULT CURRENTS
19 [1GUNESKY66.0] AMPS 3127.1 -76.65 2198.9 -80.02
20 [1ODTU 66.0] AMPS 3277.8 -77.99 2346.9 -80.22
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3569.4 -77.75 3213.0 -77.35
26 [1TEKNCK266.0] AMPS 8915.2 -83.55 9222.3 -84.90
29 [1CAMLBEL66.0] AMPS 3990.2 -78.28 2953.4 -80.12
40 [1GIRNE2 66.0] AMPS 6670.8 -81.98 5132.4 -82.31
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 4024.9 -76.23 2945.6 -79.33
110 [BEM 66.0] AMPS 4576.6 -73.88 4513.5 -75.76
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 3989.9 -72.86 3301.5 -74.57
130 [KALECIK 66.0] AMPS 5785.2 -79.00 6809.9 -81.17
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18274.4 -83.98 10.5 1.09
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 21675.2 -82.72 15.8 2.73
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 2451.9 -73.36 1545.9 -79.21
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 7047.9 -81.30 6416.4 -83.29
151 [G-DIKMEN10.5] AMPS 39067.9 -92.16 7.1 -4.13
160 [E.TEKNEC66.0] AMPS 9328.4 -83.99 6431.2 -89.22
162 [G-E.TKN210.5] AMPS 41983.8 -91.05 15555.9 -91.72
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6212.8 -77.24 5599.9 -76.37
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 5600.6 -76.16 4514.1 -79.17
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 3127.4 -76.55 2197.1 -80.01
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 2990.1 -75.95 2089.4 -79.65
210 [HERAKLIS66.0] AMPS 3732.3 -77.42 3103.9 -71.69
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 6880.1 -81.23 5744.7 -80.51
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2612.9 -67.59 2326.3 -66.78
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 3627.2 -70.82 2980.0 -72.16
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4364.3 -72.13 3579.3 -74.09
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 9345.4 -84.00 10189.9 -85.69
265 [TEKNECK266.0] AMPS 9240.5 -83.81 9897.4 -85.37
270 [YESILKOY66.0] AMPS 1745.4 -66.36 1271.5 -70.49
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 3886.8 -76.14 2803.2 -79.89
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 3974.6 -78.22 2938.2 -80.11
300 [MERIC 66.0] AMPS 3988.5 -80.44 3904.0 -72.37
162
faz ve faz-toprak kısa devre arıza akımları (Geçitkale-Magosa 2 EİH’ları devrede)

2007 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(GKALE-MAGOSA2 HATLARI DEVREDE)
SHORT CIRCUIT FAULT CURRENTS
19 [1GUNESKY 132] AMPS 2070.1 -82.56 1658.2 -83.34
20 [1ODTU 132] AMPS 2222.3 -82.77 1810.8 -83.60
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3545.0 -78.46 3201.4 -78.00
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 3350.6 -86.01 3289.0 -88.25
27 [1ESENTEP66.0] AMPS 5011.6 -75.36 4670.4 -76.52
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 2463.0 -83.16 2063.9 -84.13
30 [1YERENKY66.0] AMPS 1639.8 -77.96 1230.3 -76.33
40 [1GIRNE2 132] AMPS 3186.4 -85.41 2916.6 -87.13
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 3012.1 -85.45 2694.7 -86.57
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 3827.9 -78.11 3024.5 -81.59
110 [BEM 66.0] AMPS 4541.7 -74.65 4498.5 -76.43
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 4463.8 -77.93 3670.5 -78.09
130 [KALECIK 66.0] AMPS 5733.6 -79.78 6788.1 -81.88
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18156.2 -84.62 10.5 .49
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 21537.6 -83.34 15.7 2.15
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 2515.8 -77.14 1754.2 -82.13
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 6649.0 -81.62 6275.1 -84.23
151 [G-DIKMEN10.5] AMPS 39161.0 -93.01 7.1 -5.17
160 [E.TEKNEC66.0] AMPS 8598.5 -83.33 4871.6 -90.15
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6098.1 -77.65 5640.1 -77.11
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 5481.3 -76.74 4532.8 -80.10
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 3209.1 -81.36 2624.9 -84.44
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 3068.8 -80.55 2475.5 -83.78
210 [HERAKLIS66.0] AMPS 3589.3 -78.32 3050.2 -72.95
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 6124.8 -82.09 5491.2 -82.89
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2825.2 -71.53 2287.8 -72.34
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 4032.8 -76.53 3107.2 -77.79
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4626.5 -78.10 3807.2 -78.28
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 8621.3 -83.36 9627.4 -85.46
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 21459.2 -89.61 18895.0 -90.82
265 [TEKNECK266.0] AMPS 8561.7 -83.29 9400.9 -85.26
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 3858.2 -77.91 2931.9 -81.63
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 3592.4 -82.62 3055.9 -85.03
300 [MERIC 66.0] AMPS 3883.8 -81.06 3867.4 -73.33
163
faz ve faz-toprak kısa devre arıza akımları (Lefkoşa 2-Güneşköy EİH devrede)

2008 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(LEFKOSA 2-GUNESKOY DEVREDE)
SHORT CIRCUIT FAULT CURRENTS
19 [1GUNESKY 132] AMPS 2938.8 -83.48 2322.0 -84.11
20 [1ODTU 132] AMPS 2918.2 -83.46 2327.5 -84.01
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3578.7 -78.68 3221.7 -78.59
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 4089.6 -86.04 3743.4 -88.30
27 [1ESENTEP66.0] AMPS 5252.3 -75.10 4805.9 -76.49
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 3030.7 -83.60 2459.1 -84.24
30 [1YERENKY66.0] AMPS 1637.9 -78.41 1237.6 -77.40
40 [1GIRNE2 132] AMPS 3826.0 -85.39 3263.1 -86.96
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 3651.0 -84.89 3138.2 -86.27
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 4131.6 -78.12 3199.2 -81.50
110 [BEM 66.0] AMPS 4609.5 -74.77 4542.7 -76.84
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 4582.2 -77.95 3713.2 -78.46
130 [KALECIK 66.0] AMPS 5854.6 -79.82 6907.1 -82.15
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18327.5 -85.25 10.5 -.39
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 21724.9 -83.99 15.7 1.28
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 2864.7 -79.35 1965.3 -83.17
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 7148.5 -81.56 6562.2 -84.18
151 [G-DIKMEN10.5] AMPS 39310.8 -92.52 7.1 -4.48
160 [E.TEKNEC66.0] AMPS 9556.9 -83.77 5064.9 -90.46
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6373.0 -77.42 5785.6 -77.21
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 5932.8 -76.51 4754.1 -79.94
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 3767.6 -85.34 3110.4 -87.15
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 3581.9 -84.13 2906.3 -86.13
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 6185.9 -82.61 5513.4 -83.41
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2864.3 -71.67 2295.8 -72.79
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 4135.0 -76.54 3135.2 -78.21
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4764.2 -78.09 3858.7 -78.60
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 9585.0 -83.81 10439.0 -85.98
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 23470.4 -89.62 19930.7 -90.52
264 [G-TEKNE315.0] AMPS 23470.4 -89.62 19930.7 -90.52
265 [TEKNECK266.0] AMPS 9531.5 -83.76 10188.6 -85.77
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 4231.8 -82.34 3542.0 -84.24
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 3940.5 -83.08 3318.7 -85.37
300 [MERIC 66.0] AMPS 3985.6 -80.95 3911.2 -73.26
164
KKTC Üretim İletim Sistemi 2009 Alternatif 1 puant yük koşulunda tüm baralarda
hesaplanan 3 faz ve faz-toprak kısa devre arıza akımları

K.K.T.C. 132/66KV ELEKTRIK SISTEMI ETUTLERI SHORT CIRCUIT
2009 YILI SISTEMI(KIS PUANT)(ALTERNATIF-1) FAULT CURRENTS
19 [1GUNESKY 132] AMPS 3015.1 -80.96 2235.7 -82.16
20 [1ODTU 132] AMPS 3001.9 -81.03 2247.8 -82.14
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3932.0 -79.33 3539.4 -79.32
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 4466.5 -83.69 3761.3 -86.52
27 [1ESENTEP66.0] AMPS 5410.5 -75.23 4950.4 -76.97
28 [1KAPLICA66.0] AMPS 2435.9 -79.02 1831.1 -78.09
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 3132.7 -81.21 2380.3 -82.40
30 [1YERENKY66.0] AMPS 2380.8 -79.30 1824.0 -78.37
40 [1GIRNE2 132] AMPS 4135.4 -83.01 3252.6 -85.18
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 3854.4 -82.12 2995.9 -83.61
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 4040.3 -77.04 3009.6 -80.85
110 [BEM 66.0] AMPS 4688.4 -75.01 4597.7 -77.32
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 4556.5 -77.78 3670.7 -79.00
130 [KALECIK 66.0] AMPS 5999.7 -80.05 7066.0 -82.58
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18528.7 -85.95 10.5 -1.20
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 21942.6 -84.68 15.7 .48
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 2810.4 -78.03 1889.6 -82.34
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 6070.8 -77.46 4701.0 -80.13
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6299.1 -76.83 5647.3 -77.82
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 5584.9 -75.10 4179.7 -79.14
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 3687.3 -83.64 2936.7 -85.86
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 3506.8 -82.52 2752.6 -84.95
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 5698.7 -79.99 4725.9 -81.06
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2840.0 -71.78 2266.2 -73.49
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 4110.0 -76.34 3094.5 -78.82
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4723.6 -77.85 3801.9 -79.13
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 9498.8 -82.74 10204.1 -85.34
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 30988.3 -86.46 22370.1 -87.18
264 [G-TEKNE315.0] AMPS 27701.4 -87.32 21172.5 -88.11
265 [TEKNECK266.0] AMPS 9469.3 -82.71 9963.5 -85.11
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 3953.1 -80.13 3122.8 -82.43
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 3917.7 -81.85 3176.9 -84.44
300 [MERIC 66.0] AMPS 3866.4 -80.00 3726.3 -72.60
165

19 [1GUNESKY 132] AMPS 3255.3 -81.68 2792.7 -82.18
20 [1ODTU 132] AMPS 3320.7 -81.83 2956.6 -82.48
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3937.2 -79.31 3545.9 -79.23
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 4377.5 -83.91 4118.7 -85.97
27 [1ESENTEP66.0] AMPS 5426.1 -75.26 5037.2 -76.62
28 [1KAPLICA66.0] AMPS 2439.5 -79.00 1839.0 -77.97
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 3596.4 -82.28 3426.9 -83.60
30 [1YERENKY66.0] AMPS 2383.7 -79.27 1828.2 -78.27
31 [1SADRAZM 132] AMPS 3314.7 -82.32 3374.8 -84.78
40 [1GIRNE2 132] AMPS 4131.4 -83.38 3696.9 -84.75
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 3876.8 -82.51 3343.6 -83.48
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 4185.6 -77.47 3369.6 -80.89
110 [BEM 66.0] AMPS 4695.2 -74.98 4605.1 -77.23
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 4566.3 -77.78 3692.7 -78.79
130 [KALECIK 66.0] AMPS 6009.7 -80.03 7082.2 -82.48
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18534.4 -85.91 10.5 -1.14
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 21948.5 -84.64 15.7 .54
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 2914.5 -78.97 2052.8 -82.50
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 6178.1 -77.91 5035.4 -80.18
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6319.0 -76.86 5732.8 -77.30
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 5709.8 -75.44 4494.7 -79.01
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 3845.8 -85.23 3328.1 -86.91
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 3654.0 -83.97 3096.7 -85.78
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 5769.0 -80.28 5089.0 -81.30
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2845.0 -71.76 2276.4 -73.28
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 4118.6 -76.34 3113.3 -78.59
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4734.9 -77.86 3831.6 -78.87
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 9544.9 -82.84 10585.5 -85.09
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 24049.1 -88.30 20788.7 -89.04
264 [G-TEKNE315.0] AMPS 24049.1 -88.30 20788.7 -89.04
265 [TEKNECK266.0] AMPS 9510.9 -82.80 10372.8 -84.88
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 4127.0 -84.41 3326.7 -84.53
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 4120.0 -82.48 3768.1 -85.52
300 [MERIC 66.0] AMPS 3888.0 -80.07 3814.4 -72.66
310 [G-SADRZM15.0] AMPS 22570.2 -85.65 15.6 .55
166

19 [1GUNESKY 132] AMPS 3454.2 -81.21 2885.7 -81.81
20 [1ODTU 132] AMPS 3504.6 -81.35 3049.8 -82.13
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3970.6 -79.80 3569.7 -80.00
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 5006.7 -83.63 4472.1 -85.65
27 [1ESENTEP66.0] AMPS 5575.8 -75.24 5118.2 -76.81
28 [1KAPLICA66.0] AMPS 2463.8 -79.47 1846.6 -78.58
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 3780.1 -81.77 3534.8 -83.27
30 [1YERENKY66.0] AMPS 2404.3 -79.89 1836.8 -79.10
31 [1SADRAZM 132] AMPS 3401.9 -81.76 3434.1 -84.46
40 [1GIRNE2 132] AMPS 4652.7 -82.98 3962.4 -84.31
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 4300.5 -81.98 3542.1 -83.00
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 4316.8 -77.22 3419.3 -80.86
110 [BEM 66.0] AMPS 4752.8 -75.41 4642.2 -77.91
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 4648.5 -78.09 3720.4 -79.41
130 [KALECIK 66.0] AMPS 6106.1 -80.39 7175.1 -83.03
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18712.1 -86.79 10.5 -2.23
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 22148.7 -85.55 15.7 -.56
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 2985.2 -78.73 2072.9 -82.36
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 6489.7 -77.82 5165.6 -80.18
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6498.3 -76.93 5821.7 -77.64
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 5958.1 -75.14 4588.5 -78.96
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 3973.1 -85.18 3387.2 -86.86
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 3768.3 -83.87 3147.2 -85.70
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 6060.3 -80.34 5232.2 -81.34
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2871.1 -72.20 2280.2 -74.00
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 4190.7 -76.61 3130.6 -79.26
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4826.8 -78.14 3863.9 -79.42
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 10164.9 -82.98 11089.2 -85.29
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 32088.2 -86.30 24331.6 -86.67
264 [G-TEKNE315.0] AMPS 28747.4 -87.18 22992.8 -87.63
265 [TEKNECK266.0] AMPS 10138.1 -82.95 10865.2 -85.08
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 4264.6 -84.47 3381.6 -84.53
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 4245.0 -82.32 3832.6 -85.49
300 [MERIC 66.0] AMPS 3983.9 -80.25 3866.2 -72.79
310 [G-SADRZM15.0] AMPS 19329.2 -86.91 10.5 -1.15
167

19 [1GUNESKY 132] AMPS 3626.1 -81.06 3096.5 -80.97
20 [1ODTU 132] AMPS 3756.1 -81.25 3354.1 -81.23
25 [1BAFRA 66.0] AMPS 3967.7 -79.77 3568.5 -79.97
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 4820.8 -83.33 4471.3 -85.10
27 [1ESENTEP66.0] AMPS 5561.7 -75.17 5124.7 -76.66
28 [1KAPLICA66.0] AMPS 2461.5 -79.44 1846.7 -78.54
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 4188.0 -81.87 4073.3 -82.54
30 [1YERENKY66.0] AMPS 2402.7 -79.87 1836.6 -79.07
31 [1SADRAZM 132] AMPS 3962.5 -82.07 4439.6 -84.10
40 [1GIRNE2 132] AMPS 4558.9 -82.79 4031.4 -83.75
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 4246.9 -81.85 3601.8 -82.60
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 4402.9 -77.16 3528.5 -80.40
110 [BEM 66.0] AMPS 4749.0 -75.38 4640.1 -77.88
120 [BOGAZICI66.0] AMPS 4643.3 -78.04 3720.9 -79.33
130 [KALECIK 66.0] AMPS 6100.0 -80.35 7170.5 -82.98
131 [G-KALECK15.0] AMPS 18708.0 -86.77 10.5 -2.22
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 22144.4 -85.54 15.7 -.55
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 3025.0 -78.43 2114.7 -81.83
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 6521.2 -77.71 5244.6 -79.89
170 [GECITKAL66.0] AMPS 6486.3 -76.86 5828.2 -77.46
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 6011.5 -75.08 4670.2 -78.64
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 4040.1 -85.05 3497.9 -86.44
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 3829.2 -83.70 3242.9 -85.25
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 6067.0 -80.22 5311.4 -81.10
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2868.9 -72.17 2280.3 -73.94
240 [MAGOSA2 66.0] AMPS 4186.3 -76.57 3131.3 -79.18
250 [SANDALLR66.0] AMPS 4820.7 -78.08 3865.3 -79.33
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 10106.9 -82.73 11118.9 -84.95
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 25121.3 -88.00 21636.8 -88.48
264 [G-TEKNE315.0] AMPS 25121.3 -88.00 21636.8 -88.48
265 [TEKNECK266.0] AMPS 10075.4 -82.69 10900.7 -84.74
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 4302.0 -84.30 3425.7 -84.20
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 4377.5 -82.32 4035.5 -85.16
300 [MERIC 66.0] AMPS 3982.9 -80.16 3880.7 -72.68
310 [G-SADRZM15.0] AMPS 23452.9 -84.74 15.5 2.30
311 [G-SADRZM15.0] AMPS 19957.9 -86.17 10.3 .60
168
KKTC Üretim İletim Sistemi 2020 hedef sistemde hesaplanan 3 faz kısa devre arıza
akımları
PTI INTERACTIVE POWER SYSTEM SIMULATOR--PSS/E .2), Jul 01 2006 13:57

2020 YILI SISTEMI FAULT CURRENTS
THREE PHASE FAULT
------ AT BUS ------ /I+/ AN(I+)
19 [1GUNESKY 132] AMPS 6134.0 -74.13
20 [1ODTU 132] AMPS 6550.8 -74.20
25 [1BAFRA 132] AMPS 6403.1 -74.04
26 [1TEKNCK2 132] AMPS 12334.1 -76.29
27 [1ESENTEP 132] AMPS 8879.5 -74.63
28 [1KAPLICA 132] AMPS 4403.1 -73.94
29 [1CAMLBEL 132] AMPS 8151.3 -74.88
30 [1YERENKY 132] AMPS 4272.4 -73.52
31 [1SADRAZM 132] AMPS 7740.7 -75.83
32 [1KALECIK 132] AMPS 8761.7 -75.40
40 [1GIRNE2 132] AMPS 10428.9 -75.38
50 [1LEFKSA2 132] AMPS 9230.3 -73.80
100 [ALSANCAK66.0] AMPS 6130.0 -73.58
110 [BEM 66.0] AMPS 6061.0 -70.09
120 [BOGAZICI 132] AMPS 8964.0 -75.00
121 [G-BOGAZI15.0] AMPS 33468.3 -80.93
122 [G-BOGAZI15.0] AMPS 33468.3 -80.93
130 [KALECIK 66.0] AMPS 8199.4 -79.38
131 [G-KALECK15.0] AMPS 20647.7 -79.03
132 [G-KALCKY15.0] AMPS 24259.8 -77.50
140 [CENGIZKY66.0] AMPS 4183.6 -71.95
150 [DIKMEN 66.0] AMPS 9144.2 -75.15
170 [GECITKAL 132] AMPS 10238.9 -74.74
180 [GIRNE1 66.0] AMPS 7935.8 -70.83
190 [GUNESKOY66.0] AMPS 6596.8 -81.07
200 [GUZELYRT66.0] AMPS 6025.1 -78.99
220 [LEFKOSA166.0] AMPS 9060.4 -78.47
230 [MAGOSA1 66.0] AMPS 2313.2 -78.01
240 [MAGOSA2 132] AMPS 7726.7 -74.01
241 [MAGOSA2 66.0] AMPS 2985.5 -85.75
250 [SANDALLR 132] AMPS 8612.3 -74.62
260 [GISTEKN 66.0] AMPS 12845.3 -82.28
263 [G-TEKNE215.0] AMPS 32950.8 -84.84
264 [G-TEKNE315.0] AMPS 32950.8 -84.84
265 [TEKNECK266.0] AMPS 12797.2 -82.36
266 [G-TEKNE210.5] AMPS 48483.2 -82.31
267 [G-TEKNE210.5] AMPS 48483.2 -82.31
268 [G-TEKNE210.5] AMPS 48483.2 -82.31
280 [YILMAZKY66.0] AMPS 5560.7 -81.93
290 [CAMLIBEL66.0] AMPS 7486.9 -79.60
300 [MERIC 132] AMPS 6583.7 -74.52
310 [G-SADRZM15.0] AMPS 27893.0 -79.82
311 [G-SADRZM15.0] AMPS 24080.6 -81.27
312 [G-SADRZM15.0] AMPS 32417.3 -79.15
313 [G-SADRZM15.0] AMPS 32417.3 -79.15
321 [G-KALECK15.0] AMPS 32732.2 -79.76
322 [G-KALECK15.0] AMPS 32732.2 -79.76
169
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Soyadı, adı : KİOSE CHOUSEİN, Ogkioun
Uyruğu : YUNANİSTAN
Doğum tarihi ve yeri : 19.04.1969 Yunanistan
Telefon : 0 (312) 473 19 46
Cep : 0 (555) 234 17 79
e-mail : ogunhuseyin@hotmail.com
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet tarihi
Lisans ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği 1996
Lise Kabataş Lisesi 1988
İş Deneyimi
Yıl Yer Görev
2000- ELTEM-TEK A.Ş. Elektrik Mühendisi
Yabancı Dil
İngilizce
Yunanca

(2006) (Yl) KKTC Elektri̇k Üreti̇m İleti̇m Si̇stemi̇'Nde

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

(2006) (Yl) KKTC Elektri̇k Üreti̇m İleti̇m Si̇stemi̇'Nde

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(2006) (Yl) KKTC Elektri̇k Üreti̇m İleti̇m Si̇stemi̇'Nde

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KKTC ELEKTRİK ÜRETİM İLETİM SİSTEMİ’NDE

YÜK AKIŞI VE GELİŞİM PLANI

Ogkioun KİOSE CHOUSEİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Prof. Dr. Sezai DİNÇER

Bu çalışma, jürimiz tarafından oybirliği ile Elektrik Elektronik Mühendisliği

Başkan: : Yrd. Doç. Dr. Timur AYDEMİR

Üye : Prof. Dr. Sezai DİNÇER

Üye : Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali AKÇAYOL

Ogkioun KİOSE CHOUSEİN

KKTC ELEKTRİK ÜRETİM İLETİM SİSTEMİ’NDE

Ogkioun KİOSE CHOUSEİN

İletim ve üretim sistemi elemanlarını belirlemek için, KKTC Elektrik Üretim

Bilim Kodu : 905.1.035

LOAD FLOW AND DEVELOPMENT PLAN OF TURKISH REPUBLIC OF

Ogkioun KİOSE CHOUSEİN

Some studies are performed to determine power generation and transmission

Science Code : 905.1.035

Çalışmalarım boyunca değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren değerli hocam

Çalışmalarımda bana yardımcı olan Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü’ndeki

Çalışmalarım süresince kıymetli bilgilerinden yararlandığım sayın Güner AŞAN’a,

Her zaman beni destekleyen aileme teşekkür ederim.

ÇİZELGELERİN LİSTESİ .........................................................................................ix

ŞEKİLLERİN LİSTESİ ..............................................................................................xi

2. İLETİM HAT PARAMETRELERİNİN HESAPLANMASI ..................................7

2.1. Hat Parametreleri...............................................................................................7

2.2. Hat Parametrelerinin TMLC (Transmission Line Characteristics

2.3. KKTC Elektrik İletim Sistemi...........................................................................9

3. YÜK AKIŞI VE KISITLILIK ANALİZLERİ.......................................................14

3.1. Yük Akışı Analizi...........................................................................................15

3.1.1. Bara tipleri............................................................................................15

3.1.2. Düğüm denklemi ..................................................................................16

3.1.3. İterasyon metodları...............................................................................17

3.2. İterasyon Metodlarının Karşılaştırılması........................................................26

3.3. Yük Akışı Analizlerinin Kullanıldığı Alanlar ................................................27

3.4. Yük Akışı Analizlerinin Kullanılacak Program ve Çözüm Yöntemleri.........28

3.4.1. PSS/E (Power System Simulator for Engineering) yazılımı ................29

3.4.2. PSS/E (Power System Simulator for Engineering)

3.5. Güç Sisteminde Planlama..............................................................................31

3.6.1. Yük tahminleri.....................................................................................34

3.6.2. TM bazında talep ve kapasite gelişimi ................................................37

3.6.3. Üretim-Tüketim dengesi .....................................................................39

3.6.4. KKTC Elektrik Üretim-İletim Sistemi yük akışı ve

4. KISA DEVRE HESAPLARI .................................................................................81

4.1. Arıza Tipleri ...................................................................................................81

4.2. 3 Faz Simetrik Arıza Akımlarının Hesaplanması...........................................83

4.3. Simetrik Olmayan Arıza Akımlarının Hesaplanması.....................................84

4.3.1. Sistem elemanlarının simetrili bileşenlerle gösterilmesi......................85

4.4. KKTC Üretim İletim Sistemi’nde Kısa Devre Analizi ..................................88

5. SONUÇ VE ÖNERİLER .......................................................................................90

Çizelge 2.1. KKTC İletim Sistemi’ndeki mevcut hatlar, uzunlukları,

Çizelge 2.2. 3. İhale Paketi kapsamındaki hatların uzunlukları, iletken

Çizelge 2.3. Aksa tarafından tesis edilecek hatların uzunlukları, iletken

Çizelge 2.4. KKTC İletim Sistemi’ndeki mevcut hatların 66 kV 100 MVA

Çizelge 2.5. 3. İhale Paketi kapsamındaki hatlarının 66 kV 100 MVA

Çizelge 2.6. Aksa tarafından tesis edilecek hatların 66 kV 100 MVA

Çizelge 3.4. KKTC’de TM’lerinin yük artış oranı................................................... 38

Çizelge 3.5. KKTC Elektrik Sistemi 2006-2010 dönemi üretim-tüketim