HUZEYME b.
SABİT
r HUZEYME b. SABİT
1.
(.:...ıti..:,.; ~..;>)
Ebü Umare Huzeyme b. Sabit
b. el-Fakih el-Ensari el-Hatmi
(ö. 37/657)
Züşşehiideteyn
diyetanınan sahabi.
L _J
Evs kabilesinin Hatmoğulları koluna
mensuptur. Annesi, Resülullah'a biat
eden kadın sahabilerden Kebşe (Kübeyşe)
bint Evs'tir. İlk müslümanlardan olan Hu-
zeyme'nin Umeyr b. Adi ile birlikte kabile-
sinin putlarını kırdığı bilinmektedir. Uhud
Gazvesi ile sonraki savaşların hepsine ka-
tılmış. Mekke'nin fethinde kabilesinin san-
cağını taşımıştır. Bazı rivayetlerde Bedir
Gazvesi'ne katıldığı da zikredilmiştir. Hz.
Ebu Bekir tarafından Kur'an'ın cem'i ile
görevlendirilen Zeyd b. Sabit. Tevbe süre-
sinin son iki ayetiyle Ahzab süresinin 23.
ayetini yazılı olarak sadece Huzeyme'nin
getirdiğini ve ikinci bir şahide gerek gör-
meden bu ayetleri mushafa aldığını be-
lirtmiştir. Zeyd b. Sabit'in böyle hareket
etmesinin dayanağı. Hz. Peygamber'in
borcunu ödeyip ödemediği hususunda
bir alacaklısıyla aralarında çıkan anlaş­
mazlıkta bu borcun ödendiğini görmedi-
ği halde Huzeyme'nin. "Biz seni vahiy gibi
daha önemli bir konuda tasdik ediyoruz"
diyerek şahitlik etmesidir. Bunun üzerine
Resül-i Ekrem ona "şehadeti iki şahit ye-
rine geçen kimse" anlamında "züşşeha­
deteyn" lakabını vermiştir. O günden son-
ra bu lakapla tanınan Huzeyme hakkında
Hz. Peygamber ayrıca. "Herhangi bir kim-
senin lehine veya aleyhine Huzeyme'nin
şahitlik etmesi yeterlidir" demiş. Evs ka-
bilesi onun bu özelliğini Hazrec kabilesi-
ne karşı iftihar vesilesi yapmıştır.
Cemet ve Sıffın savaşlarında Hz. Ali saf-
larında yer alan Huzeyme başlangıçta fi-
ilen savaşa katılmadı. AncakSıffın'de Am-
mar b. Yasir'in şehid edilmesi üzerine
onun asi bir topluluk tarafından öldürüle-
ceğine dair hadisi hatırlayarak savaşma­
ya başladı ve kendisi de bu savaşta şehid
edildi. Huzeyme'nin Hz. Ömer veya Hz.
Osman döneminde öldüğüne dair rivayet-
ler de vardır.
Rivayet ettiği otuz sekiz hadis Ahmed
b. Hanbel'in el-Müsned'i, Darimi. 11rmi-
zi. Ebü Davüd ve İbn Mace'nin sünenleri,
Buhari'nin el-Edebü'l-müfred'i ve Müs-
lim'in el-Cami'u'ş-şa]J.i]J.'inde yer alan
Huzeyme'den oğlu Umare. Abdullah b.
Yezid el-Hatmi. Amr b. Meymun, Cabir
b. Abdullah. Ata b. Yesar rivayette bulun-
436
du. Huzeyme'nin bazı olaylar üzerine söy- yunca değişen bölge sınırlarını farklı şe­
lediği beyitler kaynaklarda yer almakta- killerde kaydeder. Hamdullah el-Müstev-
dır. fi'ye göre Hüzistan'ın merkezi Şüster idi
BİBLİYOGRAFYA : ve burada bir kısmı günümüzde mevcut
olmayan veya değişik adlarla anılan Süs.
Müsned, V, 213-216; İbn Hişam. es-Sire 2 , ıv,
638; İbn Sa'd, et-Taba/f:at, iV, 378-381; VI, 51; Errecan (Eryan). Sükulehvaz (Ahvaz). Meh-
İbn Habib, el-Mul).abber, s. 291, 420; Belazüri. rüban. Huveyze (Hüzkan). Cündişapür. As-
Ensab, I, 170; Taberi, Taril) (Ebü'l-Fazl). ili, 173;
kerimükrem. Devrek. Tib, Kurküb, Cübba,
iV, 447; İbn Hazm. Esma'ü'ş-şal).abeti'r-ruvat
Hısnımehdi. Muhammere (Hurremşehr) gi-
(nşr. Seyyid Kisrevi Hasan). Beyrut 1412/1992,
s. 94; İbn Abdülber. el-İstf'ab; 1, 417-418; İbn bi şehirler vardı (f'l02hetü'L-~ulüb, s. 109).
Asakir. Taril)u Dımaş/f:(Amrevi). XVI, 357-372; Müslümanların bölgeyi fethetmesi sıra­
İbnü'l-Esir. Üsdü'L-gabe, il, 133; İbnü'l-Adim. sında yerli halkın Hüzi dilini konuştuğu ve
Bugyetü Haleb (Zekkar). Vll, 3243-3256; Mizzi.
Hüzistan adının bu sebeple verildiği belir-
Teh?ibü'l-Kemal, Vlll, 243-245; Zehebi, A'La-
mü'n-nübela', il, 485-487; a.mlf .• Taril)u'L-is- tilir. Bu dilden kalma bazı kelimelerin ha-
Lam: sene 11-40, s. 564-565; Safedi. el-Va{[, len Dizfül lehçesinde yaşadığı ileri sürül-
Xlll, 310-312; İbn Hacer. el-İşabe, I, 425-426; mektedir (Elr., vıı. 351 ). Yapılan arkeolojik
a.mlf.• Teh;!Jibü't-Teh?ib, 111, 140-141; Zirikli, el- kazılardan Prehistorik çağlardan itibaren
A' lam, il, 351; Abdülgaffar Süleyman el-Bünda-
ri v.dğr.• Mevsü'atü ricali'l-kütübi't-tis'a, Bey-
iskan gördüğü anlaşılan Hüzistan tarihi
rut 1413/1993, 1, 445; Wensinck. el-Mu'cem, dönemlerde müslümanların gelişine ka-
Vlll, 73. fA1 dar sırasıyla Elamlılar. Sumerler. Akkad-
L~ AsRi ÇUBUKÇU lar. Gutiler, Babilliler. Asurlular. Medler.
Persler (Ahameniler). Grek- Makedonlar.
r Parth-Arsakiler(Eşkaniyan) ve Sasaniler'in
HÜZİSTAN
idaresinde kaldı. Bölge Sasaniler'in Nim-
(ı.:ıl;:...3~)
rüz eyaletinin sınırları içinde yer alıyordu.
İran'ın güneybatısında bir eyalet. Romalılar'ın zulmünden kaçan hıristiyan­
L _J
lar buraya sığınmış ve Beyt-i Huzaye aqı­
Çöl görünümlü yaylalarında dolaşan be- nı verdikleri bir cemaat oluşturmuşlardı.
devi Arap kabilelerinden dolayı İranlılar'ın ı. Şapur. hiçbir zaman Hüzistan'a kadar
1925'e kadar "Arabistan" dedikleri Hüzis- gelemeyen Romalılar'la yaptığı bir savaş­
tan'ın batısında Irak. güneyinde Basra ta aldığı esirlerle birlikte bir kısım halkı bu
körfezi. kuzeyinde Zagros sıradağları yer bölgeye yerleştirmiş ve Cündişapür şeh­
alır; Iıam (Kirmanşahan). Lüristan (Hürre- riyle Şüster bendi bu sırada imar ve inşa
mabad). Çeharmahal. Bahtiyarı. İsfahan edilmiştir.
ve Fars bölgeleriyle çevrilidir. Kuru ve ya- Hüzistan bölgesi. 17 (638) yılından iti-
kıcı kuzeybatı rüzgarı ile sıcak ve rutu- baren Karun nehri boyunca ilerleyerek ön-
betli güneydoğu rüzgarı ve geniş batak- ce Ahvaz'da. daha sonra Şüster'de Hür-
lıklar bölgede hayatı olumsuz yönde et- müzan'ı yenen Basra Valisi Ebu Musa el-
kiler. Burada Kerha, Abıdiz. Karun (Ahvaz Eş'ari idaresindeki İslam ordusu tarafın­
Düceyli). Cerrahi ve Hindican (Hindiyan) dan fethedildi (19/640). Bölgedeki Harici-
adlı nehirler vardır. Bunlardan İran - Irak ler'in yoğunluğu sebebiyle Emeviler Ah-
sınırındaki Huveyze bataklıkları vasıta­ vaz'ı onlara karşı bir üs olarak kullandı­
sıyla Dicle'ye ulaşan Hüzistan çiftçilerinin lar. Haccac b. Yüsuf'un gönderdiği Mük-
çokça yararlandıkları Kerha ile Ahvaz ya- rem b. Muaviye adındaki kumandanın Ah-
kınlarında birbirine karışan Abıdiz ve vaz yakınlarında kurduğu ordugah daha
Karun Zagros dağlarından doğar. Ka- sonra "Askerimükrem" adıyla anılan bir
rün'un kollarından suyu tuzlu Cerrahi ile şehir haline geldi. Yine Abdurrahman b.
Şiraz'ın kuzeyinden gelerek körfeze dökü- Muhammed b. Eş' as 82 (701) yılında Hü-
len Hindican önemsiz sayılır. Sulama için zistan'da Haccac'ın ordusuna yenildi. Ce-
ayrıca su kanalları ve bentler yapılmıştır. nahiyye hareketinin lideri Ca'fer-i Tay-
İdari bölünmede İran'ın yirmi dört eyale- yar'ın ahfadından Abdullah b. Muaviye'-
tinden (ustan) biri olan Hüzistan'a Bihbe- nin (ö. ı 29/7 46-4 7) kısa bir süre idaresi
han. Abadan. Endimeşk. Ahvaz. Izeh (Ey- altına aldığı yerlerden biri de Hüzistan'-
ze. ize. Tzec). Deştazadgan, Bendermah- · dı. Emeviler'den sonra Abbasiler'in eline
şehr. Hürremşehr. Dizfül, Ramhürmüz. geçen bölge 196'da (812) Tahir b. Hüse-
Şactgan. Şüster (Tüster) ve Mescidisüley- yin tarafından zaptedildi. IX. yüzyılın son-
man illeri (şehristan) bağlıdır. larında Ahvaz merkez olmak üzere Zene
Bölgeyi Uxii toprakları diye adlandıran isyanı çıktı. İsyanın bastırılmasının ardın­
Strabon gibi Grek coğrafyacıları ile birçok dan Ya'küb b. Leys es-Saffar. Hüzistan'ın
İslam coğrafyacısı Hüzistan'ın tarih bo- kuzey kısımlarını işgal edip Cündişapür'u