Professional Documents
Culture Documents
El Eşter - PDF Dia
El Eşter - PDF Dia
ı ı
EŞREFzADE İZZEDDİN EFENDi
(bk. iZZEDDiN EFENDi, Eşrefziide) .
L _j
ı ı
EŞTER
(~S'I)
Malik b. el-Haris b. Abdiyegus
el - Eşter en- N ehai
(ö. 37/657 [?])
Hz. Ali'nin sadık taraftarı olan
meşhur Arap cengaveri.
L _j
486
EŞTERKÜNi
ber gönderip Eşter'i zehiriediği takdir- ı ı mak için bu kitabı yazdığım söylemekte-
EŞTERKONI
de kendisini yirmi yıllık haraçtan muaf dir. Eserin kaynağının büyük ölçüde Mü-
tutacağım bildirdi. Bunun üzerine amil
( ı.S>.f_;.::.8ı ) berred'in el-Kamil'i olduğu söylenmek-
konakladıkları bir sırada ikram ettiği bal Ebü't-Tahir Muhammed b. Yusuf tedir (SüyOti, I, 279). el-Müselsel'de keli-
şerbetine zehir katarak Eşter' i öldür- b. Abdiilah ei -Eşterkün! es-Sarakustl meler müteradifleriyle anlatılmakta. mü-
dü. Bazı kaynaklar bu olay için Recep 37 (ö. 538 / 1143) teradifın anlamı da bir başka müteradif
(Aralık 657). bazıları ise 38 (658-59) ta- Arap dili ve ed ebiyatı <'ilimi, kelimeyle açıklanmakta , bu şekilde de-
rihini kaydederler. Muaviye Eşter ' in ölüm makame yazarı. vam edilerek uzunca bir zincir meydana
L _j
haberini Dımaşk Camii minberinden ilan getirilip sonunda hepsi bir kökle birbirine
ettirmiş ve. "Aii'nin iki sağ kolu vardı. bi- Endülüs 'te Sa rakusta'da (Zaragoza) bağlanmaktadır. el-Müselsel elli babdır
ri (Ammar b. Yasir) Sıffin ' de kesilmişti, doğdu. İbnü'I-Eşterküni ( ibnü ' J-EşterkO ve bunlar herhangi bir başlık taşımamak
diğeri de bugün kesildi" demiştir (A'ya· yf) lakabıyla, Temimi, Mazinf, Kurtubl ve tadır. Her bab. içinde anlaşılması güç ke-
nü 'ş-Şr'a, I, 5I8) Sarakusti nisbeleriyle de tanınır. Ailesi limeler bulunan örnek bir şiirle (şahid)
Hz. Ali'nin "seyfullah" unvanını verdi- Endülüs'ün kuzey tarafla rındaki Eşter başlar. Müellif söz konusu kelimelerden
ği Eşter pehlivan yapılı bir kumandan, kün (EşterkOy) adlı bir kalede oturduğun birini seçerek silsileyi başlatır ve her ba-
aynı zamanda meşhur bir hatip ve iyi dan bu nisbeyi almıştır. Tahsil maksa- bın son kelimesiyle ilgili bir başka şiirle
bir şairdi (Merzübanf, s. 362) . Hz. Ömer, dıyla Endülüs'te birçok şehri gezdi ve istişhadda bulunarak bitirir. Eser Mu-
Hz. Ali, Ebu Zer ei-Gıfarl ve Halid b. Ve- buralardaki alimlerden faydalandı . Ho- hammed Abdülcevad'ın mukaddimesiy-
lid' den hadis rivayet etmiştir. Oğlu İbra calan arasında, başta EbQ Ali es-Sadeff le basılmıştır (Ka hi re ı 3771 1957) 2. el-
him b. Malik, Ebu Hassan ei-A'rec: Ab- olmak üzere İbnü 's-Sid ei-Batalyevsi ve Makamiitü'l-lüzumiyye. Eşterküni. el-
durrahman b. Yezld, Alkame b. Kays ve Ebu Umran b. Ebu Telid gibi simalar bu- Ma~amatü's - Sarakustiyye ve el-Ma -
diğer bazı kişiler de ondan rivayette bu- lunan EşterkQni Belensiye (Valencia). Şa kamatü 'l-Kurtubiyye diye de bilinen
lunmuşlardır. İbn Hüsam diye tanınan tıbe (Jativa), Kurtuba (Cordoba) ve İşbfli bu eseri sayesinde VI. (XII. ) yüzyılda En-
Muhammed b. Hüsameddin'in (ö 875 / ye'de de (Sevilla) birçok alimin talebesi dülüs'te yetişmiş en büyük makame mü-
I470) kaleme aldığı Ijaveranname adlı olmuştur. Ayrıca Gırnata, Malaka ve İş ellifi olarak kabul edilmiştir. Kurtuba'da
destanın konusunu, Hz. Ali'nin Eşter ve bfliye'de bulunan bir kısım ilim adamıy telif ettiği bu kitabında Ebü'I-Aia ei-Ma-
Ebü'I-Mihcen'le birlikte doğunun hüküm- la mektuplaştı ve bazılarıyla görüşmek arrf'nin üslübundan etkilendiği ve adını
dan Kubad'a karşı yaptığı savaşlar oluş üzere bu şehirlere gitti. Onun 508 (1114- da onun Lüzumu ma la yelzem (el-Lü-
turur (Zebihullah Safa. s. 377- 379). Bu 15) ve 509 (1116) yıllarında Mürsiye'de zamiyyat) isimli eserinden ilham alarak
eser, adı bilinmeyen bir mütercim tara- EbQ Ali es-Sadeff'nin yanında bulundu- verdiği anlaşılmaktadır. Diğer birçok En-
fından kısaltılarak Haverzemfn ismiyle ğu bilinmektedir (ibnü 'l-Ebbar, s. ı 41) dülüslü makame müellifi gibi EşterkQ
Türkçe'ye çevrilmiştir. Muhammed Meh- İbn Beşküvaı. İbn Ebbar ve Süyüti gi- ni de eserini Hariri'nin el-Ma~amat'ına
di Şemseddin' in 'Ahdü '1 - Eşter adlı bir bi alimler Eşterkünf'nin Arap dili ve ede- nazire olarak kaleme almıştır. Nitekim
çalışması vardır (Beyrut 1404/ I 984). biyatı alanında derin vukufu olduğunu Hariri'nin eseri gibi bu kitap da elli ma-
BİBLİYOGRAFYA : belirtmişlerdir. EşterkQni mülükü't-ta- kameden meydana gelmekte, bir kısım
İbn Sa'd, et· Tabakat, VI, 213; Halffe b. Hay- vaif devri emirlerinden bazılarının sara- makamelerio "makamatü'ş-şuara, ma-
yat. et-Taba~at (Zekkar). ı , 335; İbn Kuteybe, yında önemli bir mevki elde etmiş , Me- kamatü'n-nazm ve'n-nesr" gibi adları
el-Ma 'arif (Ukkaşe). s. 196, 586; Belazürf. Fü- riye'de bazı emirlere kasideler yazmış bulunmakta, bazılarında ise herhangi bir
tüh (Fayda), s. 235, 327; Dfneverf, ei-AI]barü'!·
ve Beni Abbad'la da dostluk kurmuştur. başlık yer almamaktadır. Üslübu ağır
tıual, bk. indeks; Ya'kubf. Tarif], ll, 178·179, 184,
187, 189, 194; Taberi. Tarif] (Ebü'\-Fazl). IV, Daha sonra Kurtuba'ya yerleşerek bu- olan eserde seeili bir dil kullanılmış olup
565·569 ; V, 12-13, 19·24, 47, ayrıca bk. İndeks; rada Kur'an ve hadis dersleri verdi. Öğ bu seeili tarz makameden makameye
İbn Düreyd. el-iştikak, s. 145, 297, 404; Mes'G- rencileri ve ravileri arasında İbn Beşkü farklılık göstermektedir. Ayrıca Hariri'-
di. Mürücü '?·?e heb (Abdü\hamid). ll, 400·403, val. İbn Hayr, EbQ Ca'fer Ahmed b. Ali nin eserinde olduğu gibi bunda da iki as-
420·421 ; Kindi, ei·Vülat ve 'l-kudat (Nassar).
s. 46-48; Merzübani, Mu'cemü.'ş-Ş u'ara' (nşr.
ei-Kurtubi gibi isimler bulunan EşterkQ n şahsiyet bulunmakta ve konusunu soy-
ni kaleme aldığı sözlük ve makame* le- tarılık ve dilencilikle arzusuna ulaşma
F. Krenkow). Kahire 1354- Beyrut 1402/1982,
s. 362; İbnü'I-Esir, ei-Lübab, lll , 304 ; İbn Ebü'I- riyle ünlüdür. Günümüze gelen şiirlerin ya çalışan bir kişinin macerası teşkil et-
Hadid, Şerf:ıu Nehci 'l-belaga (nşr. Muhammed den onun güçlü bir şair olmadığı anla- mektedir. EşterkQnf'nin geniş sözlük bil-
Ebü 'I- Fazl). Kahire 1385·87 / 1965-67, XV, 98; şılmaktadır. Eşterküni 21 Cemaziyelev- gisini ve güçlü bir müellif olduğunu gös-
İbn ManzGr, Mui]taşaru Tarff]i Dımaşk, XXIV, vel 538'de ( 1 Aralık 1143) Kurtuba'da ve- teren eserde hikayelerin şekil ve muh-
16·24; Makrizi, e l · /jı(a~ ll, 336; İbn Hacer, el·
fat etti. tevalarının birçoğu da Hariri'nin Maka-
işabe, lll , 482; a.mlf., Teh?fbü 't- Teh?fb, X, 11 -
12; İbn Tağriberdi, en -Nücümü'z·zahire, 1, 102; Eserleri. 1. el-Müselsel. Bir çeşit söz- mat'ından alınmıştır. Bundan dolayı eser
Zirikli, el-A' lam, VI , 131; J. Wellhausen, Arap lük olan bu eserin özelliği , "anlam ları bir- Doğu makameleri tarzına çok benzemek-
Devleti ve Sukutu (tre. Fikret Jşıltan), Ankara biriyle ilgili kelimeler" demek olan mü- te, ancak Endülüs halkının fert ve top-
1963, s. 36, 38, 45·47, 151; Zebihullah Safa.
daha! (müdahalat) tarzında yazılmış ol- lum hayatını da yansıtmaktadır. Aşırı
Hamaseserayf der Tran, Tahran 1352 hş. , s. 377·
masıdır. Gulam Sa'leb'in (ö . 345/95 7) el- Doğu tesiri sebebiyle bu kitabı toplum-
379; M. Ebü 'I-Fazl İbrahim- Ali M. ei-Bicavi.
Eyyamü 'l · 'Arab fi'l-islam, Kahire 1394 / 1974, Müda.l]al'i ve Ebü't-Tayyib ei-Lugavf'- sal ve edebi tenkit yönünden bir yenilik
s. 359-360, 371·375; A'yanü 'ş·Şf'a, 1, 506, 518; nin Şecerü 'd-dürr'ünden sonra saha- olarak kabul etmek mümkün değildir
Cl. Huart, "Eşter", iA, IV, 397 ·398; L. Veecia Vag- sında üçüncü önemli eserdir. Müellif el- (ihsa n Abbas. TarTI]u 'n·nakdi'l-edebf, s.
lieri, "al-A~tar", E/ 2 (İng.). 1, 704; Ethem Ruhi
Müselsel'in telif sebebini açıklarken Gu- 50I; Muhammed Rıdvan ed -Daye, s. 358)
Fığlalı , "Ali", DiA, ll, 373; Tahsin Yazıcı, "Destan",
a. e., IX, 208. l';i;l .. lam Sa'leb'in eserini yetersiz bulduğu VI. (XII.) yüzyılın başlarında Daniyeli ve-
\M ABDÜLKERİM ÜZA YDlN nu. daha mükemmel bir eser ortaya koy- zir EbQ Ca'fer Ahmed b. Ahmed. kitap-
487