21․ Համաշխարհային ժառանգության ցանկում մշակութային արժեքի ներառման

ընթացակարգն ու չափանիշները

Ընթացակարգը

Համաշխարհային ժառանգության ցանկում գույքի գրանցման գործընթացը սկսվում է այդ

վայրի՝ փորձնական ցուցակում ընդգրկումով։Այնուհետև անվանակարգի պատրաստման
երկու փուլ կա՝ նախնական գնահատում և ամբողջական դոսյեի առաջադրում։

Նախքան Մասնակից պետությունները կսկսեն պատրաստել ժառանգության առաջադրումը

Համաշխարհային ժառանգության ցանկում գրանցման համար, ցանկալի է նախնական
նախապատրաստական աշխատանքներ իրականացնել՝ պարզելու համար՝
արդյոքժառանգությունն ունի ներուժ համարվելու Համընդհանուր արժեք (Outstanding
Universal Value), ներառյալ ամբողջականության (Integrity) և/կամ աուտենտիկության
չափանիշները:

Նախնական գնահատումը պարտադիր գործընթաց է բոլոր այն վայրերի համար, որոնք

կարող են առաջադրվել Համաշխարհային ժառանգության ցանկում, և իրականացվում է
համապատասխան Պետության(ների) խնդրանքով: Նախնական գնահատման հարցումում
ներառված տեղեկատվությունը պետք է հիմնված լինի Փորձնական ցուցակում տրված
տեղեկատվության վրա, ինչպես նաև ցանկացած խորհրդատվության և/կամ
Նախապատրաստական աջակցության վրա, և դրա արդյունքը պետք է տրամադրվի
առնվազն մեկ տարի առաջ նախքան պետության կողմից առաջադրման ամբողջական դոսյեն
կներկայացվի:

Մասնակից պետությունները կարող են առաջադրման փաստաթղթերի նախագծերը (draft)

ներկայացնել Քարտուղարություն՝ մեկնաբանությունների և վերանայման համար։

Առաջադրման դոսյեն այն առաջնային հիմքն է, որի հիման վրա Կոմիտեն դիտարկում է
ժառանգության գրանցումը Համաշխարհային ժառանգության ցանկում: Բոլոր
համապատասխան տեղեկությունները պետք է ներառվեն առաջադրման դոսյեում, և այն
պետք է փոխադարձ հղում կատարի տեղեկատվության աղբյուրներին:

Ձևաչափը ներառում է հետևյալ բաժինները.

1. Առաջադրված ժառանգության նույնականացում

Առաջադրված ժառանգության սահմանները պետք է հստակորեն նշվեն՝ միանշանակ

տարբերակելով առաջադրված ժառանգությունը ցանկացած այլտեղանքներից:

2. Առաջադրված ժառանգության նկարագրությունը

Առաջադրված ժառանգության նկարագրությունը պետք է ներառի առաջադրված

ժառանգության նույնականացումը և դրա պատմության և զարգացման ակնարկը: Բոլոր
բաղադրիչ մասերը, որոնք քարտեզագրված են, պետք է նույնականացվեն և նկարագրվեն:
Առաջադրված ժառանգության պատմությունը և զարգացումը պետք է նկարագրի, թե ինչպես
է այն հասել իր ներկայիս ձևին և այն էական փոփոխությունները, որոնք նա կրել է:

3. Ներառման հիմնավորում

Այս բաժինը պետք է պարզաբանի, թե ինչու է առաջադրված ժառանգությունը համարվում

Համընդհանուր արժեք:
4. Պահպանման վիճակը և առաջադրված ժառանգության վրա ազդող գործոնները

Այս բաժինը պետք է ներառի ճշգրիտ տեղեկատվություն առաջադրված ժառանգության

պահպանության ներկա վիճակի մասին (ներառյալ ֆիզիկական վիճակի և պահպանության
միջոցառումների մասին տեղեկությունները): Այն պետք է ներառի նաև ժառանգության վրա
ազդող գործոնների նկարագրությունը (ներառյալ վտանգները):

5. Պաշտպանություն և կառավարում

Պետք է ներառի օրենսդրական, կարգավորող, պայմանագրային, պլանային,

ինստիտուցիոնալ և (կամ) ավանդական միջոցառումների ցանկը, որոնք առավել առնչվում են
առաջադրված ժառանգության պաշտպանությանը։ Մանրամասն վերլուծություն է
տրամադրում, թե ինչպես է իրականում գործում այդ պաշտպանությունը։

Համապատասխան կառավարման պլանը կամ կառավարման այլ համակարգն էական է և

պետք է ներկայացվի դոսյեում: Ակնկալվում են նաև կառավարման պլանի կամ
կառավարման այլ համակարգի արդյունավետ իրականացման երաշխիքները:

6. Մոնիտորինգ

Մասնակից պետությունները պետք է ներառեն առկա և/կամ առաջարկվող հիմնական

ցուցիչները՝ չափելու և գնահատելու ժառանգության պահպանման վիճակը, դրա վրա ազդող
գործոնները, պահպանման միջոցառումները, դրանց փորձաքննության
պարբերականությունը և պատասխանատուկառավարման մարմիններին։

7. Փաստաթղթեր (նկարներ, աուդիովիզուալ նյութեր և այլն)։

8. Պատասխանատու մարմինների կոնտակտային տվյալներ։

9. Ստորագրություն Մասնակից պետության(ների) անունից։

Մասնակից պետություններից առաջադրման փաստաթղթերը ստանալուց հետո

Քարտուղարությունը հաստատում է ստացումը, ստուգում է դրանց ամբողջականությունը և
գրանցում դրանք: Քարտուղարությունը առաջադրումների ամբողջական դոսյեները
կուղարկի համապատասխան խորհրդատվական մարմիններին գնահատման համար:
Անհրաժեշտության դեպքում Խորհրդատվական մարմինները պետություններից կպահանջեն
լրացուցիչ տեղեկություններ, որոնք կներկայացվեն և կգրանցվեն Համաշխարհային
ժառանգության կենտրոնի կողմից:

Խորհրդատվական մարմինները կգնահատեն՝ արդյոք Մասնակից պետությունների կողմից

առաջադրված ժառանգությունը հանդիսանում է ակնառու համընդհանուր արժեք,
բավարարում են ամբողջականության և (անհրաժեշտության դեպքում)
աուտենտիկությանպայմաններին, և բավարարվում են պաշտպանության և կառավարման
պահանջները:

Համաշխարհային ժառանգության կոմիտեն որոշում է, թե արդյոք գույքը պետք է ներառվի

Համաշխարհային ժառանգության ցանկում, թե ոչ, քննարկվի կամ հետաձգվի:

Ժառանգությունը Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկելու որոշում

կայացնելիս Կոմիտեն, ղեկավարվելով Խորհրդատվական մարմինների կողմից, անում է
ժառանգության ակնառու համընդհանուր արժեք լինելու մասին հայտարարություն:
Եթե Կոմիտեն որոշի, որ ժառանգությունը չպետք է ընդգրկվի Համաշխարհային
ժառանգության ցանկում, ապա միևնույն անվանակարգը չի կարող կրկին ներկայացվել
կոմիտեին՝ բացառությամբ հատուկ հանգամանքների:

Չափանիշներ

Ակնառու համընդհանուր արժեք(Outstanding Universal Value) նշանակում է մշակութային

և/կամ բնական նշանակության արժեք, որն այնքան բացառիկ է, որ գերազանցում է ազգային
սահմանները և ընդհանուր նշանակություն ունի ողջ մարդկության ներկա և ապագա
սերունդների համար: Որպես այդպիսին, այս ժառանգության մշտական պաշտպանությունը
մեծագույն նշանակություն ունի ողջ միջազգային հանրության համար: Կոմիտեն սահմանում
է ժառանգության՝ Համաշխարհային ժառանգության ցանկում գրանցելու չափանիշները:

Կոմիտեն գտնում է, որ ժառանգությունը ունի համընդհանուր արժեք, եթե

համապատասխանում է հետևյալ չափանիշներից մեկին կամ մի քանիսին: Հետևաբար,
առաջադրված ժառանգությունը պետք է.

(i) հանդիսանա մարդկային ստեղծագործական հանճարի գլուխգործոց.

(ii) ցուցադրի մարդկային արժեքների կարևոր փոխանակում ժամանակի ընթացքում կամ

աշխարհի մշակութային որևէ տարածքում ճարտարապետության կամ տեխնոլոգիայի,
մոնումենտալ արվեստի, քաղաքաշինության կամ լանդշաֆտային ձևավորման
զարգացումների վերաբերյալ.

(iii) ներկայացնի եզակի կամ առնվազն բացառիկ վկայություն մշակութային ավանդույթի կամ
քաղաքակրթության մասին, որը գոյությունունի կամ անհետացել է.

(iv) լինիկառույցի, ճարտարապետական կամ տեխնոլոգիական անսամբլի կամ լանդշաֆտի

ակնառու օրինակ, որը ցույց է տալիս մարդկության պատմության կարևոր փուլ(եր).

(v) լինի մարդու ավանդական բնակավայրի, հողօգտագործման կամ ծովի օգտագործման

ակնառու օրինակ, որը ներկայացնում է մշակույթի (կամ մշակույթների) կամ շրջակա
միջավայրի հետ մարդու փոխազդեցությունը, հատկապես, երբ այն դարձել է խոցելի
անդառնալի փոփոխությունների ազդեցության տակ:

(vi) ուղղակիորեն կամ շոշափելիորեն կապված լինի իրադարձությունների կամ կենդանի

ավանդույթների, գաղափարների կամ համոզմունքների հետ, համընդհանուր նշանակություն
ունեցող գեղարվեստական և գրական ստեղծագործությունների հետ: (Կոմիտեն գտնում է, որ
այս չափանիշը գերադասելի է օգտագործել այլ չափանիշների հետ միասին)

(vii) պարունակի բնական երևույթներ կամ բացառիկ բնական գեղեցկություն և

գեղագիտական նշանակություն ունեցող տարածքներ.

(viii) լինի ակնառու օրինակ, որ ներկայացնում է երկրագնդի պատմության հիմնական

փուլերը.

(ix) լինի ակնառու օրինակ, որ ներկայացնում է էվոլյուցիայի և զարգացման կարևոր

էկոլոգիական և կենսաբանական գործընթացները.

(x) պարունակի է կենսաբանական բազմազանության պահպանման համար ամենակարևոր և

նշանակալի բնական միջավայրերը։
Ակնառու համընդհանուր արժեք համարվելու համար ժառանգությունը պետք է
համապատասխանի նաև ամբողջականության և/կամ աուտենտիկության պայմաններին և
ունենա համապատասխան պաշտպանության և կառավարման համակարգ՝
պաշտպանությունն ապահովելու համար:

Աուտենտիկություն

(i)-ից (vi) չափանիշներով առաջադրված ժառանգությունը պետք է համապատասխանի

աուտենտիկության պայմաններին:

Մշակութային ժառանգությանը վերագրվող արժեքի մասին դատողությունները, ինչպես նաև

հարակից տեղեկատվական աղբյուրների վստահելիությունը, կարող են տարբերվել
մշակույթից մշակույթ և նույնիսկ նույն մշակույթի շրջանակներում: Բոլոր մշակույթների
նկատմամբ հարգանքը պահանջում է, որ մշակութային ժառանգությունը դիտարկվի և դատվի
հիմնականում այն մշակութային համատեքստում, որին այն պատկանում է:

Կախված մշակութային ժառանգության տեսակից և դրա մշակութային ենթատեքստից՝

ժառանգությունը կարող է ընկալվել որպես աուտենտիկ, եթե դրա մշակութային արժեքը
ճշմարտորեն և արժանահավատորեն արտահայտված է մի շարք հատկանիշների միջոցով,
ներառյալ՝

 ձև և դիզայն;
 մատերիալ և նյութ;
 օգտագործումը և գործառույթը;
 նրա հետ կապված ավանդույթներ, տեխնիկաներ և կառավարման համակարգեր;
 գտնվելու վայրը և տեղանքը;
 լեզուն և ոչ նյութական ժառանգության այլ ձևերը.
 միջավայրի ոգին և մթնոլորտը; և
 այլ ներքին և արտաքին գործոններ:

Աուտենտիկության հետ կապված՝ հնագիտական մնացորդների կամ պատմական շենքերի

կամ թաղամասերի վերակառուցումն արդարացված է միայն բացառիկ հանգամանքներում։
Վերակառուցումն ընդունելի է միայն ամբողջական և մանրամասն փաստաթղթերի հիման
վրա և ոչ մի չափով ենթադրությունների հիման վրա:

Ամբողջականություն (Integrity)

Ամբողջականությունը բնական և/կամ մշակութային ժառանգության և դրա հատկանիշների

ամբողջականության և անձեռնմխելիության չափանիշ է: Հետևաբար, ամբողջականության
պայմանների ուսումնասիրությունը պահանջում է գնահատել, թե որքանով է
ժառանգությունըներառում բոլոր տարրերը, որոնք անհրաժեշտ են արտահայտելու իր
ակնառու համընդհանուր արժեքը։

(i)-ից (vi) չափանիշներով առաջադրված ժառանգության համար նրա ֆիզիկական

կառուցվածքը և/կամ դրա նշանակալի հատկանիշները պետք է լավ վիճակում լինեն, և
քայքայման գործընթացների ազդեցությունը վերահսկվի: Ժառանգության արժեքը
ամբողջովին փոխանցելու համար անհրաժեշտ է, որ տարրերի զգալի մասի պահպանված
լինեն: Մշակութային լանդշաֆտներում, պատմական քաղաքներում կամ այլ գործող
օբյեկտներում առկա փոխհարաբերություններն ու դինամիկ գործառույթները, որոնք էական
նշանակություն ունեն դրանց տարբերակիչ բնույթի համար, պետք է պահպանված լինեն: