ფიზიოლოგია შუალედური I

1. კუნთოვანი ბოჭკოს წვრილი ფილამენტების შენებაში მონაწილეობს:

ა) მიოზინი; ბ) მხოლოდ აქტინი;
გ) ყველა პასუხი სწორია; დ) აქტინი, ტროპონინი, ტროპომიოზინი.

2. კვალის ჰიპერპოლარიზაციის დროს:

ა) კალციუმის არხები ინაქტივირებულია; ბ) ნატრიუმის არხები ინაქტივირებულია;
გ) ნატრიუმ/კალიუმის ტუმბო ინაქტივირებულია; დ) სამივე პასუხი სწორია.

3. ნატრიუმ /კალიუმის ტუმბო:

ა) უზრუნველყოფს იონების პასიურ ტრანსმემბრანულ მოძრაობას;
ბ) განაპირობებს მოქმედების პოტენციალის აღმავალ ფაზას;
გ) აღადგენს ნატრიუმის და კალიუმის იონთა ნორმალურ ასიმეტრულ განაწილებას;
დ) არ ღებულობს მონაწილეობას მოსვენების მემბრანული პოტენციალის განსაზღვრაში.

4. ჩონჩხის კუნთში კალციუმის კონცენტრაცია

ა) სარკოპლაზმაში მცირდება აგზნების დროს;
ბ)თანაბარია ცისტერნის გარეთ და შიგნით;
გ) სარკოპლაზმაში მეტია ვიდრე ცისტერნაში;
დ) სარკოპლაზმაში მატულობს აგზნების დროს.

5. რომელი გლიური უჯრედები ქმნიან მიელინის გარსს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში?

ა) ოლიგოდენდროგლია; ბ) ეპენდიმური უჯრედები;
გ) შვანის უჯრედები; დ) ასტროციტები.

6. რომელი ტუმბო მონაწილეობს მოსვენების პოტენციალის შენარჩუნებაში?

ა) Na+/Ca2+; ბ) Na+/K+; გ) Na+/Cl-; დ) Na+/H+.

7. ჩამოთვლილთაგან რომელი არ მიეკუთვნება გლიურ უჯრედებს? (1 ან რამდენიმე პასუხი)

ა) შვანის უჯრედები; ბ) დენდრიტები;
გ) ასტროციტები; დ) ოლიგოდენდროგლია.

8. იონურ არხებს, რომლებიც იღება მემბრანის პოტენციალის ცვლილების საპასუხოდ

ეწოდება
ა) არცერთი პასუხი არაა სწორი; ბ) პასიური არხები;
გ) პოტენციალ დამოკიდებული არხები; დ) ლიგანდით მართვადი არხები.

9. შეკუმშვის პროცესი დამოკიდებულია

ა) სარკოპლაზმაში კალციუმის კონცენტრაციის შემცირებასთან;
ბ) სარკოპლაზმაში კალციუმის კონცენტრაციის გაზრდასთან;
გ) სარკოპლაზმაში მაგნიუმის კონცენტრაციის შემცირებასთან;
დ)არცერთი პასუხი არაა სწორი.

10. მემბრანული პოტენციალის სიდიდის განსაზღვრაში მონაწილეობს:

ა) მხოლოდ კალიუმის იონები; ბ) მხოლოდ ნატრიუმ/კალიუმის ტუმბო;
გ) სამივე ზემოაღნიშნული ფაქტორი ერთად; დ) მხოლოდ ნატრიუმის იონები.

11. ქვეზღურბლოვანი გაღიზიანება ააქტივებს

ა) ნატრიუმის არხის აქტივაციურ კარს; ბ) კალიუმის პასიურ არხებს;
გ) კალციუმის არხებს; დ) ნატრიუმის არხის ინაქტივაციურ კარს.
 12. ქრონაქსია არის:
ა) ორმაგი რეობაზა; ბ) ორმაგი რეობაზით განსაზღვრული მარგი დრო;
გ) არცერთი პასუხი არაა სწორი; დ) რეობაზით განსაზღვრული მარგი დრო.

13. მოქმედების პოტენციალის აღმავალი ფაზა დაკავშირებულია:

ა) კალიუმის იონების ტრანსმემბრანულ მოძრაობასთან;
ბ) სამივე ზემოაღნიშნულ ფაქტორთან;
გ) ნატრიუმის იონების უჯრედშიდა გადაადგილებასთან;
დ) ნატრიუმ/კალიუმის ტუმბოს მოქმედებასთან.

14. კუნთის შეკუმშვის ფორმებია

ა) იზომეტრული შეკუმშვა, კონტრაქტურა, ტეტანუსი;
ბ) რეობაზა, კონტრაქტურა;
გ) ქრონაქსია, ტეტანუსი, იზოტონური შეკუმშვა;
დ) ქრონაქსია, რეობაზა, კონტრაქტურა.

15. მოსვენებული უჯრედის შიგნით უარყოფით მუხტს ქმნის

ა) ქლორის უარყოფითი იონები;
ბ) ნატრიუმ/კალიუმის ტუმბო;
გ) უარყოფით იონთა ტრანსპორტერები;
დ) უარყოფითად დამუხტულ ორგანულ მჟავათა რადიკალები.

16. ნეირონთა ფუნქციური ტიპებია

ა) მოტორული, ფსევდოუნიპოლარული, ბიპოლარული;
ბ) ფსევდოუნიპოლარული, ბიპოლარული, მულტიპოლარული;
გ) სენსორული, მოტორული, ასოციაციური;
დ) სენსორული, ინტერნეირონი, მულტიპოლარული.

17. ბიოლოგიური მემბრანის გარე დადებითი მუხტი განპირობებულია:

ა) ნატრიუმის იონებით; ბ) ნატრიუმის და კალიუმის იონებით;
გ) არცერთი პასუხი არაა სწორი; დ) კალიუმის იონებით.

18. მიოფიბრილების მსხვილი ფილამენტი აგებულია:

ა) აქტინისა და მიოზინისგან; ბ) აქტინის, ტროპონინის და ტროპომიოზინისგან;
გ) ცილა აქტინისგან; დ) ცილა მიოზინისგან.

19. რევერსიის დროს მემბრანა გარედან დამუხტულია

ა) პოლარიზაციის ხარისხი იზრდება; ბ) მემბრანის პოლარიზაცია ქრება;
გ) დადებითად; დ) უარყოფითად.

20. აგზნების დროს ნატრიუმის ტრანსმემბრანული მოძრაობა განპირობებულია:

ა) არცერთი პასუხი არაა სწორი;
ბ) მხოლოდ კონცენტრაციული გრადიენტით;
გ) ელექტრული და კონცენტრაციული გრადიენტებით;
დ) მხოლოდ ელექტრული გრადიენტით.

21. ქიმიურ სინაფსებში სიგნალი გადადის

ა) ორივე მიმართულებით; ბ) არცერთი პასუხი არაა სწორი;
გ) პრესინაფსიდან პოსტსინაფსში; დ) პოსტსინაფსიდან პრესინაფსში.

22. რომელი იონები განსაზღვრავენ მოქმედების პოტენციალის რეპოლარიზაციის ფაზას?

ა) Na+; ბ) K+; გ) Cl-; დ) Ca2+.
 23. ნერვულ იმპულსებს რეცეპტორებიდან ცენტრალურ ნერვულ სისტემამდე ატარებს:
ა) ინტერნეირონი; ბ) მოტორული ნეირონი;
გ) სენსორული ნეირონი; დ) ეფერენტული ნეირონი.

24. მოქმედების დენის გენერაციისას ცვლილებები მოსვენების დენში შემდეგი

თანმიმდევრობითაა
ა) ნელი ჰიპერპოლარიზაცია, კვალის დეპოლარიზაცია, რევერსია, სწრაფი დეპოლარიზაცია,
რეპოლარიზაცია;
ბ) ნელი დეპოლარიზაცია, რეპოლარიზაცია, კვალის ჰიპერპოლარიზაცია, სწრაფი
დეპოლარიზაცია, რევერსია;
გ) კვალის ჰიპერპოლარიზაცია, ნელი დეპოლარიზაცია, სწრაფი დეპოლარიზაცია, რევერსია,
რეპოლარიზაცია;
დ) ნელი დეპოლარიზაცია, სწრაფი დეპოლარიზაცია, რევერსია, რეპოლარიზაცია, კვალის
ჰიპერპოლარიზაცია.

25. სიგნალი ცენტრალურ ნერვული სისტემიდან ეფექტორამდე მიდის:

ა) ინტერნეირონებით; ბ) მოტონეირონებით;
გ) ასტროციტებით; დ) სენსორული ნეირონებით.

26. სინაფსურ ნაპრალში ნეიროტრანსმიტერის გამოყოფა ხდება

ა) მიელინის გარსიდან; ბ) პოსტსინაფსური ნეირონიდან;
გ) პრესინაფსური ნეირონიდან; დ) ასტროციტებიდან.

27. მოსვენების მდგომარეობაში, ნეირონის მემბრანის გარეთა ზედაპირი დამუხტულია

.............. , ხოლო მემბრანის შიგნით დამუხტულია ..............
ა) ნეიტრალურად, დადებითად; ბ) უარყოფითად, ნეიტრალურად;
გ) დადებითად, უარყოფითად; დ) უარყოფითად, დადებითად.

28. წითელი კუნთების სარკოპლაზმა

ა) დიდი რაოდენობით შეიცავს მიოფიბრილებს;
ბ) არ შეიცავს მიოგლობინს;
გ) დიდი რაოდენობით შეიცავს მიოგლობინს;
დ) მიოფიბლილებისა და მიოგლობინის განაწილება თანაბარია.

29. ნეირონთა სტრუქტურული ტიპებია

ა) სენსორული, ინტერნეირონი, მულტიპოლარული;
ბ) სენსორული, მოტორული, ასოციაციური;
გ) ფსევდოუნიპოლარული, ბიპოლარული, მულტიპოლარული;
დ) მოტორული, ფსევდოუნიპოლარული, ბიპოლარული.

30. კუნთოვანი ბოჭკოს მიოფიბრილების შენებაში მონაწილე ცილებია:

ა) ყველა პასუხი სწორია; ბ) ტროპონინი და ტროპომიოზინი;
გ) აქტინი; დ) მიოზინი.
ფიზიოლოგია შუალედური II

1. პარასიმპათიკური სისტემის პოსტგანგლიური ნეირონები მოთავსებულია

ა) პარავერტებრალურ და პრევერტებრალურ კვანძებში;
ბ) პარავერტებრალურ კვანძებში;
გ) პრევერტებრალურ კვანძებში;
დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

2. მგრძნობიარე ნეირონი მოთავსებულია

ა) ზურგის ტვინის ვენტრალურ რქაში; ბ) ზურგის ტვინის ლატერალურ რქაში;
გ) ზურგის ტვინის გარეთ, მალთაშუა კვანძებში; დ) ზურგის ტვინის დორსალურ რქაში.

3. ზურგის ტვინის მოტონეირონის აქსონი უკავშირედება

ა) რეცეპტორებს; ბ) სენსორულ ნეირონს;
გ) კუნთებს და ჯირკვლებს; დ) თავის ტვინის შესაბამის სტრუქტურებს.

4. ჩვენი სხეულის ჩონჩხი აღჭურვილია

ა) ვისცერალური მუსკულატურით; ბ) სომატური მუსკულატურით;
გ) გლუვი კუნთებით; დ) განივზოლიანი და გლუვი კუნთებით.

5. პარასიმპათიკური სისტემის პოსტგანგლიური ნეირონები მოთავსებულია

ა) სიმპათიკურ წველში;
ბ) პრევერტებრალურ კვანძებში;
გ) ეფექტორულ ორგანოსთან ახლოს ან ინტრამურალურ კვანძებში;
დ) პარავერტებრალურ და პრევერტებრალურ კვანძებში.

6. გულის ავტომატური მოქმედების პეისმეკერია

ა) პურკინიეს უჯრედები; ბ) ატრიოვენტრიკულური კვანძი;
გ) სინოატრიალური კვანძი; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

7. ქოლინერგული რეცეპტორები პერიფერიაზე ლოკალიზებულია

ა) მხოლოდ პრეგანგლიურ სინაფსებში;
ბ) მხოლოდ ჩონჩხის კუნთის მამოძრავებელ ფირფიტაზე (სომატურ სინაფსებში);
გ) სომატურ, პრეგანგლიურ და პარასიმპათიკური სისტემის პოსტგანგლიურ სინაფსებში;
დ) სომატურ, პრეგანგლიურ და სიმპათიკური სისტემის პოსტგანგლიურ სინაფსებში.

8. წითელი კუნთებისათვის დამახასიათებელია

ა) მრავალი მიოფიბრილი და შედარებით მცირე რაოდენობით სარკოპლაზმა;
ბ) დიდი რაოდენობით მიტოქონდრიები და შედარებით მცირე რაოდენობით მიოგლობინი;
გ) დიდი რაოდენობით მიოგლობინი;
დ) ყველა პასუხი არასწორია.

9. მედიატორის პრესინაფსური გამონთავისუფლებისთვის მნიშვნელოვანია

ა) Mg2+-ის იონები; ბ) Ca2+-ის იონები;
გ) ნატრიუმის და კალიუმის იონები; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

10. სარკომერი არის

ა) ანიზოტროპული სეგმენტი; შორის;
ბ) მიოფიბრილის მონაკვეთი ორ T- მილაკს
გ) მიოფიბრილის მონაკვეთი ორ Z ფირფიტას შორის;
დ) აქტინისა და მიოზინის დაკავშირების უბანი.
 11. სარკოპლაზმური რეტიკულუმი წარმოდგენილია
ა) სიგრძივი მილაკებით; ბ) ტრიადებით; გ) T- მილაკებით; დ) სამივე.

12. რა მოვლენა მოსდევს მოტონეირონის მოქმედების დენს

ა) ნარჩენი დეპოლარიზაცია;
ბ) კვალის ჰიპერპოლარიზაცია;
გ) ხანგრძლივი უარყოფითი პოტენციალი;
დ) მოსვენების პოტენციალის ჩვეულებრივი აღდგენა.

13. გულის აგზნებადი სისტემა დიასტოლის პერიოდში იმყოფება

ა) აბსოლუტურ რეფრაქტერულ ფაზაში;
ბ) შეფარდებით რეფრაქტერულ ფაზაში;
გ) ჰიპერპოლარიზაციის ფაზაში;
დ) აღმატებული აგზნებადობის ანუ ეგზალტაციის ფაზაში.

14. სიმპათიკური სისტემის პოსტგანგლიური ნეირონები მოთავსებულია

ა) მხოლოდ პარავერტებრალურ კვანძებში;
ბ) მხოლოდ პრევერტებრალურ კვანძებში;
გ) პარავერტებრალურ და პრევერტებრალურ კვანძებში;
დ) ინტრამურალურ კვანძებში.

15. რა შემთხვევაში ხდება აპსპ-ს გადასვლა პიკოვან პოტენციალში

ა) აპსპ-ს გახანგრძლივებისას;
ბ) Ca-ის იონების უჯრედშიდა კონცენტრაციის მომატებისას;
გ) აპსპ-ს ამპლიტუდის გაზრდისას;
დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

16. სიმპათიკური სისტემის პრეგანგლიური ნეირონები ლოკალიზებულია

ა) თორაკო-ლუმბალურ განყოფილებაში; ბ) საკრალურ განყოფილებაში;
გ) კისრის და გულმკერდის განყოფილებაში; დ) კრანიალურ ანუ გავის განყოფილებაში.

17. მოტონეირონების სხეულები ზურგის ტვინში განლაგებულია

ა) ვენტრალურ და ლატერალურ რქებში; ბ) დორზალურ რქაში;
გ) სპინალურ კვანძებში; დ) პარავერტებრალურ კვანძებში.

18. გულის კუნთის შეკუმშვისას ექსტრასისტოლის შემდეგ კომპენსაციური პაუზა

განპირობებულია
ა) გულის კუნთის დაღლით;
ბ) გულის კუნთის ჰიპერპოლარიზაციით;
გ) ერთი ნორმალური სისტოლის ამოვარდნით;
დ) გულის პეისმეკერული აპარატის მოშლით.

19. სრული აკომოდაციის დროს

ა) კალიუმის არხები ინაქტივირებულია;
ბ) ნატრიუმის არხები ინაქტივირებულია;
გ) კალციუმის და კალიუმის არხები ინაქტივირებულია;
დ) კალციუმის არხები ინაქტივირებულია.

20. რა თვისებებია დამახასიათებელი სუბსინაფსური მემბრანისათვის ქიმიურ სინაფსში

ა) ის ემორჩილება "სულ ან არაფრის კანონს";
ბ) მგრძნობიარეა მხოლოდ ქიმიური გამღიზიანების მიმართ;
გ) ის ელექტრულად აგზნებადია; დ) ყველა პასუხი არასწორია.
 21. სიმპათიკური სისტემის მედიატორია
ა) აცეტილქოლინი და სეროტონინი; ბ) აცეტილქოლინი და ნორადრენალინი;
გ) ნორადრენალინი და სეროტონინი; დ) ნორადრენალინი და ჰისტამინი.

22. გულის აგზნებადი სისტემა დიასტოლის პერიოდში იმყოფება

ა) აბსოლუტურ რეფრაქტერულ ფაზაში;
ბ) ჰიპერპოლარიზაციის ფაზაში;
გ) აღმატებული აგზნებადობის ანუ ეგზალტაციის ფაზაში;
დ) შეფარდებით რეფრაქტერულ ფაზაში.

23. სპინალურ კვანძებში განლაგებულია

ა) შუამდებარე ნეირონები; ბ) მოტონეირონები;
გ) შუამდებარე და მოტონეირონები; დ) მგრძნობიარე ნეირონების სხეულები.

24. ინტრამურალური კვანძები ლოკალიზებულია

ა) თავის ტვინში; ბ) ეფექტორული ორგანოს სისქეში;
გ) ზურგის ტვინში; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

25. პარასიმპათიკური სისტემის მედიატორი/ებია

ა) დოფამინი; ბ) ნორადრენალინი;
გ) აცეტილქოლინი და ნორადრენალინი; დ) აცეტილქოლინი.

26. ჩონჩხის კუნთის შეკუმშვის დროს

ა) იზოტროპული და ანიზოტროპული უბნები იცვლება;
ბ) იზოტროპული და ჰენზენის ზოლი ქრება;
გ) ანიზოტროპული უბანი იზრდება;
დ) ყველა პასუხი სწორია.

27. ჩონჩხის კუნთის განივზოლიანი ბოჭკო გახვეულია თხელ გარსში, რომელსაც ეწოდება
ა) სარკოპლაზმა; ბ) პერიმიზიუმი; გ) სარკოლემა; დ) ენდომიზიუმი.

28. ექსტრასისტოლას იწვევს

ა) გულის კუნთოვანი ბოჭკოების გაღიზიანება სისტოლის დროს;
ბ) გულის გაღიზიანება პაუზის დროს;
გ) სისხლში მოჭარბებული კალიუმის იონები;
დ) ყველა პასუხი არასწორია.

29. სიმპათიკური წველი აკავშირებს

ა) პარავერტებრალურ კვანძებს; ბ) პრევერტებრალურ კვანძებს;
გ) ინტრამურალურ კვანძებს; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

1. ნეირო-მოტორული ერთეული:
ა) შეიძლება იყოს მხოლოდ ფაზური; ბ) შეიძლება იყოს ფაზურიც და ტონურიც;
გ) შეიძლება იყოს მხოლოდ ტონური; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

2. ნერვული უჯრედის აგზნებისას აქსონური დაბოლოების დეპოლარიზაციის გაზრდით

ა) ნეიროტრანსმიტერის გამონთავისუფლება მცირდება;
ბ )ნეიროტრანსმიტერის გამონთავისუფლება არ მცირდება;
გ) ნეიროტრანსმიტერის გამონთავისუფლება ჯერ მცირდება და შემდგომ იზრდება;
დ) ნეიროტრანსმიტერის გამონთავისუფლება ლოგარითმულად იზრდება;
 3. ნიკოტინური რეცეპტორის ბლოკატორი
ა) ზრდის მამოძრავებელი ფირფიტის პოტენციალს;
ბ) თრგუნავს მამოძრავებელი ფირფიტის პოტენციალს;
გ) არ ახდენს გავლენას მამოძრავებელი ფირფიტის პოტენციალის სიდიდეზე;
დ) ახანგრძლივებს მამოძრავებელი ფირფიტის პოტენციალს;
4. რა თვისებებია დამახასიათებელი ნეირონთა სუბსინაფსური მემბრანისათვის:
ა) მგრძნობიარეა მხოლოდ მედიატორების მიმართ; ბ) ის ელექტრულად აგზნებადია;
გ) ის ემორჩილება „სულ ან არაფრის კანონს“; დ) ყველა პასუხი სწორია.

5. რა თვისებებია დამახასიათებელი ნეირონთა სუბსინაფსური მემბრანისათვის:

ა) ის ემორჩილება „სულ ან არაფრის კანონს“;
ბ) მგრძნობიარეა მხოლოდ მექანიკური გაღიზიანების მიმართ;
ბ) ის ელექტრულად აგზნებადია;
დ) ყველა პასუხი სწორია.

6. ექსტრასისტოლას იწვევს:
ა) გულის კუნთოვანი ბოჭკოების გაღიზიანება სისტოლის დროს;
ბ) გულის გაღიზიანება პაუზის დროს;
გ) სისხლში მოჭარბებული კალიუმის იონები;
დ) ყველა პასუხი არასწორია.

7. სრული აკომოდაციის დროს:

ა) კალიუმის არხები ინაქტივირებულია; ბ) მაგნიუმის არხები ინაქტივირებულია;
გ) კალციუმისა და კალიუმის არხები ინაქტივირებულია; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

8. ქრონაქსია არის:
ა) ორმაგი რეობაზა;
ბ) რეობაზით განსაზღვრული მარგი დრო;
გ) დრო გაღიზიანების მომენტიდან კუნთის შეკუმშვის დაწყებამდე;
დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

9. მგრძნობიარე ნეირონი მოთავსებულია:

ა) ზურგის ტვინის ვენტრალურ რქაში; ბ) ზურგის ტვინის ლატერალურ რქაში;
გ) ზურგის ტვინის დორსალურ რქაში; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

10. მოქმედების პოტენციალის დაღმავალი მუხლი განპირობებულია:

ა) კალციუმის იონებით; ბ) მაგნიუმის იონებით;
გ) ნატრიუმის იონებით; დ) არცერთი პასუხი არაა სწორი.

11. ვინ ჩამოაყალიბა ცნება „ქრონაქსიმეტრია“.

ა) შვანმა; ბ) შერინგტონმა; გ) ლაპიკმა; დ) დიუბუა-რაიმონმა.

12. ექსტრასისტოლას იწვევს:

ა) გულის გაღიზიანება პაუზის დროს;
ბ) გულის კუნთოვანი ბოჭკოების გაღიზიანება დიასტოლის დროს;
გ) სისხლში მოჭარბებული კალიუმის იონები;
დ) ყველა პასუხი არასწორია.

13. ზურგუს ტვინის ალფა-მოტონეირონის აქსონი უკავშირდება:

ა) რეცეპტორებს;
ბ) მხოლოს ჩონჩხის კუნთებს;
გ) ჩონჩხის კუნთებსა და ჯირკვლებს;
დ) თავის ტვინოს შესაბამის სტრუქტურებს.

14. ნიკოტინური რეცეპტორების აქტივაცია იწვევს

ა) მოქმედების პოტენციალის გენერაციას;
ბ) სწრაფ ჰიპერპოლარიზაციას;
გ) ორფაზიან დეპოლარიზაციულ-ჰიპერპოლარიზაციულ პოტენციალს;
დ) გრადუალურ დეპოლარიზაციულ პოტენციალს.

ღია კითხვები
1. რა არის „გაღიზიანების ზღურბლი“ და „მარგი დრო“?
 გამღიზიანებელი ძალის იმ მინიმალურ სიდიდეს, რომელიც იწვევს აღგზნებას
საზღურბლე ძალას ანუ ზღურბლს უწოდებენ.
 იმ უმცირეს დროს, რომლის განმავლობაშიც უნდა გრძელდებოდეს გამღიზიანებელი
ძალის მოქმედება ქსოვილზე, რომ გამოიწვიოს აღგზნება მარგი დრო ეწოდება

2. ვინ ჩამოაყალიბა გაღიზიანების კანონი და რა არის მისი არსი?

გაღიზიანების კანონი ჩამოაყალიბა დიუბოა რაიმონმა და მისი არსი მდგომარეობს შემდეგში:
აღგზნებას იწვევს გამღიზიანებელი ძალის არა აბსოლიტური ოდენობა, არამედ ამ ძალის
სწრაფი ცვლილება ერთი ოდენობიდან მეორეზე, და რაც უფრო სწრაფია ეს ცვლილება მით
უფრო ადვილად გამოიწვევა აღგზნება.

3. რა არის სინაფსი და რა ტიპის სინაფსებს იცნობთ შემადგენელი კომპონენტების

მიხედვით?
სინაპსი არის სამკომპონენტიანი სტრუქტურა: 1.პრესინაპსი, 2. პოსტსინაპსი, 3. სინაპსური
ნაპრალი - სივრცე პრე და პოსტსინაფსებს შორის. არსებობს: აქსო-სომატური, აქსო-
დენდრიტული, დენდრო-დენდრიტული, სომა-დენდრიტული, აქსო-აქსონური.

4. რას ნიშნავს იონური არხების სპეციფიკურობა და როგორ შეიძლება ამის დამტკიცება?

იონურ არხებს ახასიათებთ სპეციფიკურობა, ანუ ისინი არიან შერჩევითად განვლადი
კონკრეტული იონების მიმართ. ყველა იონს აქვს საკუთარი არხი რომელიც განვლადია მის
მიმართ.
სპეციფიურობაში დავრწმუნდებით თუ, ნახევრადგანვლად მემბრანას დავამუშავებთ
ტეტროდონტოქსინით, რაც შერჩევითად მოქმედებს ნატრიუის არხებზე და ახდენს მათ
ბლოკირებას. ხოლო თუ დავამუშავებთ ტეტრაეთილამონიუმით, ის იმოქმედებს მხოლოდ
კალიუმის არხებზე და დაბლოკავს მას.

5. რომელი მედიატორი უზრუნველყოფს ნერვიდან ჩონჩხის კუნთზე აგზნების

გადაცემას?
აცეტილქოლინი

6. როგორია ძუძუმწოვრების ნერვული სისტემის სრული კლასიფიკაცია?

ცენტრალური ( თავისა და ზურგის ტვინი). პერიფერიული ანუ განგლიები.
პერიფერიული თავის მხრივ იყოფა აფერენტულ და ეფერენტულ სისტემად, ხოლო
ეფერენტული იყოფა სომატურ და ვეგეტატიურად. თავის მხრივ ვეგეტატიური სიმპატიკურ
და პარასიმპატიკურ ნერვულ სისტემად.

7. რომელი მედიატორები უზრუნველყოფენ ვეგეტატური ნერვული სისტემის

ფუნქციონირებას?
პარასიმპატიკური სისტემის პრე და პოსტგანგლიურის მედიატორს წარმოადგენს
ქორინერგული-აცეტილქოლინი, სიმპატიკურის პრეგანგლიურია - აცეტილქოლინი, ხოლო
პოსტგანგლიურია ნორადრენალინი.

8. რა განაპირობებს გულის კუნთის ავტომატიას და ავტომატიის რომელი ცენტრებია

ცნობილი?
გულის კუნთის ავტომატიას განაპირობებს მიოგენურობა, და ცნობილია სინოატრიული და
ატრიოვენტიკულარული კვანძები და პურკინეს უჯრედები.

9. მოსვენებულ კუნთში სად არის დაგროვილი დიდი რაოდენობით კალციუმის იონები

და რატომ?
კალციუმის კონცენტრაცია მაღალია უჯრედგარე არეში, ჩონჩხის და გულის კუნთის
შემთხვევაში - სარკოპლაზმური რეტიკულუმის ცოსტერნებში. მაღალია იმიტომ რომ
მოსვენებულ მდგომარეობაში იმყოფება კუნთი. რომ არ ყოფილიყო მაღალი წარმოიშვებოდ
აშეკუმშვა და მოსვენებაც აღარ იქნებოდა.

10. რომელი ორგანოს კუნთებს მიაკუთვნებენ შუალედური კუნთების ტიპს?

გულის, შარდსადინარის სფინქტერის და საყლაპავის ზედა მესამედის კუნთები. ისინი
სტრუქტურულად ჰგვანან ჩონჩხის კუნთებს, ხოლო ფუნქცოურად გლუვს.

11. როგორია სარკომერის წვრილი ფილამენტების მოლეკულური შედგენილობა?

შეიცავს სამ ცილას: აქტინს, ტროპონინს და ტროპომიოზინს.

12. რა არის ტერმინალური ცისტერნები და რას შეიცავს იგი დიდი რაოდენობით?

სარკოპლაზმის შემადგენელი ნაწილია სარკოპლაზმური რეტიკულუმი, რომელიც
წარმოდგენილია სიგრძივი მილაგებით. სარკოპლაზმური რეტიკულუმის მანჟეტებიდან
წვრილი მილები ორივე მხარეს მიემართება I დისკოებისკენ და აღწევს მიკროტუბულებს. აქ
სიგრძივი მილაკები ფართოვდება და წარმოქმნის ე.წ ტერმინალურ ციისტერნებს.
ცისტერნები შეიცავს დიდი რაოდენობით კალციუმის იონებს.

13. რა წარმოაგენს ნერვული სისტემის მორფოლოგიურ ერთეულს. ნეირონთა რომელ

სტრუქტურულ ტიპებს იცნობთ?
ნეირონი. არსებობს უნიპოლარული, ბიპოლარული, მულტიპოლარული და
ფსევდოუნიპოლარული ნეირონები.

14. რას ეწოდება გაღიზიანება, გაღიზიანებადობა, აგზნება და აგზნებადობა?

ცოცხალი უჯრედის რეაქციას, რომელიც გარეგანი აგენტის მოქმედების შედეგად
აღმოცენდება და განსაზღვრული ფიზიკურ-ქიმიური ცვლილებებით გამოვლინდება
გაღიზიანება ეწდება, ხოლო ცოცხალი უჯრედის თვისებას, რომ გარეგანი აგენტის
ზემოქმედებას გაღიზიანებით უპასუხოს გაღიზიანებადობა ეწოდება. იმ რთულ ბიოლოგიურ
პროცესს რომელიც ცოცხალ კუნთში გაღიზიანების საფუძველზე წარმოიშობა და იწვევს
სპეციფიკური ფუნქციის გამოვლენას, აღგზნება ეწოდება, ხოლო აღგზნების უნარს
აღგზნებადობა.

15. აგზნებადობის რა ფაზებს გადის კუნთოვანი ბოჭკო აგზნების პროცესში?

ნელი დეპოლარიზაცია, სწრაფი დეპოლარიზაცია, რევერსია, რეპოლარიზაცია, კვალის
ჰიპერპოლარიზაცია.

16. როგორია მამოძრავებელი ფირფიტის აგზნება და მისი ელექტრული კორელატი?

მამოძრავებელი ფირფიტის აგზნება არის ლოკალური, არ ემორჩილება სულ ან არაფრის
კანონს, მისი ელექტრული კოლერატი კი განსხვავდება როგორც ინტენსივობით ისე
ხანგრძლივობით. ინტენსივობა უფრო მცირეა, ხანგრძლივობა კი უფრო დიდი.

17. მიოფიბრილების შეკუმშვის დროს როგორ იცვლება მისი ნათელი უბნები?

მცირდება და შეიძლება საერთოდ გაქრეს იზოტროპული ანუ ნათელი უბანი და ჰენზენის
ზოლი.

18. რაში მდგომარეობს „სულ ან არაფრის კანონი“?

ბოუდიჩის სულ ან არაფრის კანონის არსი მდგომარეობს შემდეგში:
ა) ზღურბლოვან გაღიზიანებაზე აგზნება მასიმალური ინტენსივობისაა;
ბ) მორფოლოგიური ერთეულის ფარგლებში აგზნება ვრცელდება უდეკრემენტოდ,
გ) აგზნების დროს მყარდება ჯერ აბსოლუტური რეფრაწტორული, ხოლო შემდგომ
შეფარდებითი რეფრაქტორული ფაზა.

19. როგორ ვრცელდება აგზნების ტალღა მიელინიან ნერვულ ბოჭკოში?

ყოველი აგზნებული უბნის მოქმედების დენი გამღიზიანებლად მოქმედებს და ააგზნებს
მომდევნო მეზობელ უბანს , რის შედეგადაც აგზნების ტალღა ვრცელდება ბოჭკოს მთელ
სიგრძეზე.

20. რა არის და როგორი მიმართულება აქვს Na+-ის და Cl--ის კონცენტრაციულ

გრადიენტებს?
ნატრიუმის კონცენტრაცია უჯრედის გარეთ 10-ჯერ მეტია, ვიდრე უჯრედის შიგნით,
ქლორის კონცენტრაცია კი 15 ჯერ მეტია გარეთ ვიდრე შიგნით. კონცენტრაციული
გრადიენტი კი მიმართულია მაღლიდან დაბლისკენ, ანუ უჯრედის შიგნიდან გარეთ.

21. რა მიმართულებისაა K+-ის ქიმიური და ელექტრული გრადიენტები მოსვენების

დროს?
ქიმიური მიმართულია გარეთ, ხოლო ელექტრული შიგნით.

22. რომელი მედიატორები უზრუნველყოფენ ვეგეტატური ნერვული სისტემის

ფუნქციონირებას?
აცეტილქოლინი და ნორადრენალინი.

23. რა სახის ქოლინორეცეპტორებს იცნობთ და როგორია მათი განლაგება?

ცნობილია ქოლინერგული რეცეპტორების ორი სახე: ნიკოტინური და მუსკარინული.
ნიკოტინური რეცეპტორები მიმღებლობს როგორც პარასიმპატიკური, ასევე სიმპათიკურიი
სისტემის პრეგანგლიური ნეირონის, ტრანსმიტერს აცეტილქოლინს, ასევე გვხვდება
სომატურ ნერვულ სისტემაშიც. მუსკარინული კი პარასიმპატიკური ბოჭკოს ტრანსმიტერ
აცეტილქოლინს მიმღებლობს.

24. ზღურბლოვანი დეპოლარიზაციის მერე რა არეგულირებს Na+ - ის მოძრაობას არხში?

ნატრიუმ-კალიუმის ტუმბო.

25. რა ცვლილებებს განიცდის მოტორული აქსონი ჩონჩხის კუნთში შესვლის დროს?

26. როგორია გულის კუნთოვანი ბოჭკოს მოქმედების დენი და რა კომპონენტებისაგან

შედგება ეკგ.
გულის კუნთოვანი ბოჭკოს ერთხელობრივი გაღიზიანების დროს აღიძვრება დენი,
რომელსაც ოსცილოგრაფზე პიკოვანი პოტენციალის ფორმა აქვს. ეკგ შედგება 5
კომპონენტისაგან. P, Q, R, S, T.
P-წინაგულების აგნება, Q,R,S- პარკუჭების აგზნება, T-აგზნების დამთავრება.

27. ვინ ჩამოაყალიბა „სულ ან არაფრის კანონი“ და როგორია მისი იონური საფუძვლები?
აგზნების პროცესის კანონზომიერება, კერძოდ ის, რომ ქვეზღურბლოვანი გაღიზიანება
არავითარ ეფექტს არ იწვევს, ხოლო ზღურბლოვან გაღიზიანებაზე აგზნება მაქსიმალური
ინტენსივობისაა, პირველად გულის განივზოლიან კუნთზე დადგენილ იქნა ბოუდიჩის მიერ.
ამ კანონზომიერებას მან „სულ ან არაფრის კანონი“ უწოდა. მოგვიანებით ნაჩვენები იქნა, რომ
ნერვული ბოჭკოებისა და ჩონჩხის კუნთოვანი ბოჭკოების გააქტივებაც „სულ ან არაფრის
კანონის“ თანახმად ხდება, რაც იმას ნიშნავს რომ: ა) ზღურბლოვან გაღიზიანებაზე აგზნება
მაქსიმალური ინტენსივობისაა; ბ) მორფოლოგიური ერთეულების ფარგლებში აგზნება
უდეკრემენტოდ ვრცელდება; გ) აგზნების დროს მყარდება ჯერ აბსოლუტური, ხოლო
შემდეგ, შეფარდებითი რეფრაქტერული ფაზა.

28. რა რეჟიმში შეუძლია მუშაობა ზედაპირული მემბრანის იონურ ტუმბოს?

ელექტროგენურ და ელექტრონეიტრალურ რეჟიმში.

29. როგორია გულის კუნთის აგზნებადობის დინამიკა სისტოლა – დიასტოლის

პერიოდში?
სისტოლის დროს აბსოლიტური რეფრაქტორული ფაზა, ხოლო დიასტოლის დროს
შეფარდებითი რეფრაქტორული ფაზა.

30. რა ტიპის ნეირომოტორულ ერთეულებს იცნობთ?

ფაზურ და ტონურ ნეირომოტორულ ერთეულებს. ფაზურია, როცა აქსონი დაკავშირებულია
თეთრ ანუ ტეტანურ კუნთოვან ბოჭკოსთან. ტონურია როცა აქსონი დაკავშირებულია წითელ
ანუ ტონურ კუნთოვან ბოჭკოსთან.

31. რა განსხვავებაა ნერვულ ღეროში გაღიზიანების მეზობელი და დაშორებული

უბნებიდან აღრიცხულ მოქმედების დენის კონფიგურაციას შორის?
ნერვული ღეროს მოქმედების ჯამურ პოტენციალს მარტივი პიკის ფორმა აქვს მხოლოდ იმ
შემთხვევაში , თუ იგი აღირიცხება გაღიზიანების უბანთან ახლოს. როცა აღმრიცხველი
ელექტროდი დაშორებულია გაღიზიანების უბნიდან, მაშინ მოქმედების პოტენციალს
რთული ფორმა აქვს და წარმოდგენილია კლებადი ამპლიტუდისა და მზარდი
ხანფრძლივობის მქონე რამდენიმე კომპონენტით.

32. როგორ რეჟიმში შეიძლება მუშაობდეს ნატრიუმ-კალიუმის ტუმბო?

ელექტროგენურ და ელექტრონეიტრალურ რეჟიმში.

33. ც.ნ.ს-ის რა განყოფილებები აძლევს დასაწყისს ვეგეტატურ ნერვულ სისტემას?

კრანიალური, თორაკოლუმბალური, კრანიალური.

34. რა არის ჰომეოსტაზი და რომელი ნერვული სისტემა ემსახურება მას?

ორგანიზმის შინაგანი გარემოს შედარებით მუდმივი მდგომარეობის შენარჩუნება.
ემსახურება ვეგეტატიური ნერვეული სისტემა.

35. რა სტრუქტურული განსხვავებაა წითელ და თეთრ კუნთოვან ბოჭკოებს შორის?

წითელი კუნთები შეიცავენ დიდი რაოდენობით მიოგლობინს და შედარებით ნაკლები
რაოდენობის მიოფიბრილებს, ხოლო თეთრი კუნთები შეიცავენ დიდი რაოდენობით
მიოფიბრილებს, ხოლო ნაკლები რაოდენობით მიოგლობინებს.

36. რა მოსაზრებებს იცნობთ ნერვული სისტემის აგებულების შესახებ?

არსებობს განუწყვეტლობის და ნეირონული თეორიები.
განუწყვეტლობის თეორიის არსი მდგომარეობა იმაში რომ ნერვულ სისტემაში მგრძნობიარე
და მამოძრავებელ ნეირონებს შორის განუწყვეტელი ძაფისებრი წარმონაქმნი,
ნეიროფიბრილები არსებობს. ნეიროფობრილები გამოდის ერთი უჯრედიდან იტოტება და
შედის მეორეში, ამრიგად ისინი განუწყვეტელად უკავშირდებიან ერთმანეთს.
ხოლო ნეირონული თეორიის მიხედვით ნეირონები ერთმანეთთან დაკავშირებულია
მხოლოდ ფუნქციურად, ხოლო სტრუტურულად ისინი იზოლირებულები არიან
ერთმანეთისგან.

1. აგზნებადობის რა ფაზებს გადის კუნთოვანი და ნერვული ბოჭკო აგზნების პროცესში?

დაასახელეთ ეს ფაზები.
ნელი დეპოლარიზაცია, სწრაფი დეპოლარიზაცია, რევერსია, რეპოლარიზაცია, კვალის
ჰიპერპოლარიზაცია

2. რომელი სისტემის ნაწილია და რა კომპონენტებისგან შედგება „ტრიადები“?

საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის ნაწილია, შედგება: Tმილაკებისგან და ტერმინალური
ცისტერნებისგან

3. ვინ ჩამოაყალიბა და რაში მდგომარეობს გაღიზიანების კანონი?

ჩამოაყალიბა დიუბუა რაიმონმა, აგზნებას გამღიზიანებელი ძალის აბსოლუტური ოდემობა კი არ
იწვევს, არამედ გამღიზიანებელი ძალის ცვლილება ერთი ოდენობიდან მეორემდე, რაც უფრო
სწრაფად მოხდეება აღნიშნული ცვლილება, მით უფრო ადვილად გამოიწვევა აგზნება.

4. რა განსხვავებაა ჩონჩხის კუნთისა და გულის კუნთის მოქმედების დენებს შორის და

რითია განსხვავება განპირობებული?
ჩონჩხის კუნთში მოქმედების დენი ძალიან ხანმოკლეა, გულის კუნთდან შედარებით.
გულის კუნთის მოქმედების დენში მნიშვნელოვანია კალციუმის იონების როლი,
რეპოლარიზაციისას კალიუმის მემბრანის გამოსვლასთან ერთად კალციუმი შედის მემბრანის
შიგნით რაც ახანგრძლივებს რეპოლარიზაციის ფაზას.

5. როგორ ფუნქციონირებს ნატრიუმის არხი ზღურბლოვანი დეპოლარიზაციის დროს?

ზღურბლოვანი დეპოლარიზაციის დროს აქტიური კარი იხსნება და Na+ სწრაფად გადადის
უჯრედის შიგნით, რასაც ხელს უწყობს ელექტრული და ქიმიური გრადიენტების ერთი
მიმართულებით მოძრაობა.ეს პროცესი მიმდინარეობს მანამ სანამ არ დაიხურება ინაქტივაციური
კარი.

6. რომელი იონები განსაზღვრავენ მოქმედების პოტენციალის რეპოლარიზაციის ფაზას?

K+ იონები
7. რა როლს ასრულებს კალციუმის იონები აგზნების სინაფსურ გადაცემაში?
კალციუმის იონები უნდა შევიდნენ პრესინაპსში, რათა გამოათავისუფლონ
ნეიროტრანსმიტერები სინაპსურ ნაპრალში.

8. რას წარმოადგენს ნერვ-კუნთოვანი შეერთება?

ნეირომოტორული ერთეულია
ამდროს ნერვული ბოჭკოები უკავშირდება კუნთოვან ბოჭკოს, დაკავშირების ადგილი
სტრუქტურულად იცვლება, მაგ: მამოძრავებელი ფირფიტა, რომელსაც აქვს ღილის ფორმა, ამ
ამობურცულობას კი დიდი რაოდენობით დაგროვილი სარკოპლაზმა და ბირთვაკები ქმნიან.
ნერვ-კუნთოვანი შეერთების პრესინაფსური ნაწილი მიტოქონდრიების გარდა შეიცავს დიდი
რაოდენობით ვეზიკულებს, რომლებშიც მოთავსებულია აცეტილქოლინი.

9. რა მსგავსება და განსხვავებაა არხებსა და ტუმბოებს შორის?

არხებიც და ტუმბოებიც ატარებენ იონებს, ტუმბო- აქტიური ტრანსპორტის სახეა, ის იონებს
ატარებს კონტენტრაციული გრადიენტის საწინააღმდეგოდ, არხი- პასიური ტრანსპორტის სახეა,
იონებს ატარებს კონცენტრაციული გრადიენტის მიმართულებით.

10. რა ტიპის პოტენციალები შეიძლება აღირიცხოს პოსტსინაფსური უჯრედიდან ქიმიური

აქტივაციის შედეგად?
მინიატრიული პოტენციალი
ზოგჯერ მოსვენებული მდგომარეობიდან აღიგზნება მცირე ინტენსივობის დეპოლარიზაციები,
რასაც მინიატრიული პოტენციალი ეწოდება.

1. რა წარმოადგენს უშუალოდ შეკუმშვის პროცესის ენერგიის წყაროს და რა როლი აქვს

გლუკოზას შეკუმშვაში?
ატფ, გლუკოზა-ახდენს ატფს რესინთეზს.
2. რა ექსპერიმენტით დასტურდება ნეირონული თეორიის სისწორე?
ელექტროფიზიოლოგიური ექსპერიმენტში გადაჭრეს სენსორული ნერვი,
ფსევდოუნიპოლარული ნეირონის სომას მოაცილეს ცენტრალური მორჩი, ცენტრალური მორჩი
კი დროთა განმავლობაში გადაგვარდა, რადგან მას არ ჰქონდა ინტერნეირონთან კავშირი
ემბრიონალურ განვითარებაზე დაკვირვებით- ერთი ნეირობლასტი ერთ ერთ ნერვულ უჯრედს
აძლევს დასაბამს.
შეღებვა- უჯრედის შიგნით საღებავის შეყვანისას ეს ნივთიერება სხვებში არ გადავა, ეს
ნივთიერება მხოლოდ ამ უჯრედს შეღებავს
3. რა სტრუქტურული და ფუნქციური განსხვავებაა წითელ და თეთრ კუნთებს შორის?
წითელ კუნთოვან ბოჭკოში მიოგლობინი რაოდენობა მეტია, ხოლო თეთრ კუნთოვან ბოჭკოში
მიოფიბრილების.
4. როგორია მსხვილი ფილამენტის შედგენილობა და რა აქტიურ პოლუსებს შეიცავს
მიოზინის მოლეკულის თავი?
მიოზინის რთული მოლეკულა, თავი- 2 თავი: 1-ატეფაზური 2-----, კისერი, კუდი
5. რა განსხვავებაა სომატურ და ვეგეტატურ გზებს შორის?
სომატური- ერთნეირონიანი გზა
ვეგეტატური- ორი ნეირონი, ზოგიერთი გამონაკლისის გარდა
6. რაში მდგომარეობს ნატრი-კალიუმის ტუმბოს არსი?
ის უზრუნველყოს ნატრიუმის და კალიუმი ასიმეტრიულ გადანაწილებას მოსვენებულ
მდგომარეობაში
7. როგორ გესმით: „ გულის კუნთის ავტომატიზმი მიოგენული წარმოშობისაა“?
გულის კუნთს გააჩნია ავტომატიზმის უნარი, რაშიც მოიაზრება მისი მუდმივი კუმშვადობა
ცოცხალი ორგანიზმიდან ამოღების შემდგომაც, მას გამღიზიანებელი არ სჭირდება,
სპონტანურად იკუმშება ანუ მას მიოგენურობა ახასიათებს.
8. რას ნიშნავს ტრანსმემბრანული არხების სპპეციპიკურობა?
ისინი შეიძლება შერჩევითად დაიბლოკოს
9. რას ნიშნავს ჰიპერპოლარიზაცია?
მემბრანის პოტენციალის გაზრდაა
10. რას ნიშნავს დეპოლარიზაცია?
მემბრანული პოტენციალის შემცირებას
11. როგორია თავისუფალი იონების ასიმეტრია მოსვენებულ უჯრედში, რა მექანიზმი
უზრუნველყოფს მის შენარჩუნებას?
12. რა კომპონენტებისაგან შედგება სინაფსი?
პრესიაფსი, პოსტსინაფსი და სინაფსური ნაპრალი
13. სინაფსის სტრუქტურული ტიპები:
აქსო-დენდრიტული
დენდრო-დენდრიტული
აქსო-აქსონური....
14. სიანფსების ფუნქციური ტიპები:
შემაკავებელი(ამ სინაფსში პრესინაფსიდან რომ გამონთავისუფლდება ნეიროტრანსმიტერი
პოსტსინაფსური უჯრედი უნდა გადავიდეს ჰიპერპოლარიზაციაში), ამაგზნებელი

1. რა როლს ასრულებს კალციუმის იონები აგზნების სინაფსურ გადაცემაში?

კლაციუმის იონები უნდა შევიდეს პრესინაფსში, რათა მოხდეს აქედან ვეზიკულების
(ნეიროტრანსმიტერების გათავისუფლება სინაპსურ ნაპრალში) გამოთავისუფლება. პრესინაფსზე
არსებული კალციუმის არხები პოტენციალ დამოკიდებული არხებია, ანუ პრესინაფსის მემბრანის
დეპოლარიზაციის დროს, კალციუმის იონები კონცენტრაციული გრადიენტის მიმართულებით
გადაადგილდება, ამას კი მოყვება ვეზიკულებიდან აცეტილქოლინის გადმოღვრა სინაპსურ
ნაპრალში.

2. განიცდის თუ არა მოქმედების დენი გრადაცის ნერვულ ღეროში და რატომ?

კი, რადგან ნერვულ ღეროში ყველა მიოფიბრილა არ მოდის ერთიანად მოქმედებაში,
შესაბამისად, რაც უფრო დიდი იქნება გაღიზიანების ინტენსივობა, მით უფრო მეტი მოქმედების
დენი წარმოიქმნება.

3. რა სტრუქტურაა „მამოძრავებელი ფირფიტა“? და როგორი დენი აღირიცხება ამ

სტუქტურიდან?
იმ ადგილში, სადაც ნერვული ბოჭკო გლუვი კუნთის ბოჭკოსთან ქმნის კავშირს, მდებარეობს
„მამოძრავებელი ფირფიტა“ (გლუვ კუნთოვან ბოჭკოზე). ის არის სარკოპლაზმის ანალოგი და
მასში წარმოიქნება და შესაბამისად აქ აღირიცხება ლოკალური დენი.

4. მემბრანაში ჩაშენებული არხები განაპირობებს კალიუმისა და ნატრიუმის განვლადობას

მაშინ, როდესაც დიდი რაოდენობით გადის K მემბრანის გარეთ, ხოლო Na დიდი რაოდენობით
შედის მემბრანის შიგნით. ასეთ დროს აუცილებელია კონცენტრაციული წონასწორობის
შენარჩუნება და ნატრიუმ-კალიუმის ტუმბოს ამოქმედება, რაც ენერგიასთან არის კავშირში და
აქტიური პროცესია. მათი არსი მდგომარეობს კონცენტრაციული გრადიენტის საწინააღმდეგოდ
გატარებაში.

5. მემბრანაში არის ჩაშენებული არხები, რომლებიც განჭოლავს მთელს მემბრანას და

უზრუნვეყოფს იონების მასში გატარებას. მათი სპეციფიკურობა შემდეგში მდგომარეობს:
არსებობს K-ის ტრანსმემბრანული არხი, რომელიც მუდმივად ღიაა და არ ბლოკავს კალიუმის
განვლადობას, ხოლო Na-ის არხებს გააჩნია აქტივაციური და ინაქტივაციური კარები, რაზეც არის
დამოკიდებული მისი მემბრანაში განვლადობა.

6. ნეირონული თეორიის თანახმად, ნერვული უჯრედის თავისი მორჩით ნერვული

სისტემის სხვა ელემენტებისგან განცალკევებულია. სხვა ნეირონთა კავშირი მისი მხოლოდ
შეხებით შემოიფარგლება. ნერვული სისტემის მორფო-ფუნქციურ ერთეულად მიიჩნიეს ნეირონი
და დადგინდა, რომ ყველა ნეირონი ნეირობლასტიდან ვითარდება ანუ ნეირონული თეორია
იძლევა საფუძველს, რომ ნერვულ ბადეში ნეირონები მხოლოდ ფუნქციურად არის კავშირში,
ხოლო მორფოლოგიურად განცალკევებულია.

7.

თემები:

1. ზედაპირული მემბრანის სტრუქტურა და ფიზიოლოგიური მახასიათებლები.

მემბრანული პოტენციალი და მოსვენების დენი. მოსვენების პოტენციალის იონური
მექანიზმი.
ზედაპირული მემბრანის სტრუქტურა და ფიზიოლოგიური მახასიათებლები
ბოჭკო, აგრეთვე ყველა ცოცხალი უჯრედი, გარედან დაფარულია ზედაპირული მემბრანით.
ზედაპირული მემბრანა ის სტრუქტურაა, რომელიც ცოცხალი უჯრედის შიგთავსს გამოყოფს
გარემომცველი გარემოსაგან. კუნთოვან ბოჭკოებში: ზედაპირული მემბრანა ელექტრონულ
მიკროსკოპში იდენტიფიცირებულია როგორც მიოლემა ანუ სარკოლემა. "ზედაპირული
მემბრანის სისქე დაახლოებით 6 – 7 ნმ-ია
ძირითად ნაწილს ფოსფოლიპიდური შრე წარშოადგენს, რომელშიც მოლეკულები ორ
რიგადაა დალაგებული, თანაც ისე, რომ მათი ჰიდროფილური: „თავები" მიმართულია
მემბრანის შიდა და გარეთა ზედაპირებისაკენ ჰიდროფობური „კუდები" კი – მემბრანის
სიღრმეში, ერთმანეთისაკვნ. აღნიშნულ ფოსფოლიპიდურ შრესთან დაკავშირებულია
ცილოვანი მოლეკულები. არჩევენ ცილოვანი მოლეკულების სამ ტიპს: ერთი ტიპის
მოლეკულები ფოსფოლიპიდური შრის ორივე მხარეზე ზედაპირულადაა განლაგებული
. მეორე ტიპის ცილები მოთავსებულია ლიპიდური შრის ორივე ზედაპირზე და ოდნავ
იჭრება ლიპიდური შრის სისქეში.პირველი და მეორე ტიპის ცილოვანი მოლეკულები
მემბრანის სტაბილიზაციას ემსახურება და მათ სტრუქტურულ ცილებს უწოდებენ,ხოლო
მესამე ტიპის მოლეკულები გაივლის ლიპიდური შრის მთელ სისქეს და მემრანის ორივე
ზედაპირზე გამოდის. ამ ცილებს სპეციპიკურ ცილებს უწოდებენ.

მემბრანული პოტენციალი და მოსვენების დენი

აგზნების წარმოშობა და გავრცელება აქსონში მთლიანად არის დაკავშირებული ზედაპირულ

მემბრანასთან ,ცოცხალი უჯრედის ზედაპირული მემბრანა რომელიც ბოჭკოს შიგთავსს
გამოყობს გარემომცველი გარემოსგან ელექტრული თვალსაზრისით უბრალო გამყოფს არ
წარმოადგენს .იგი პოლარიზებულია.ამაში ვრწმუნდებით შემდეგი ცდით: თუ
ოსცილოგრაბთან დაკავშირებულ ელექდტოდების წყვილს მოვათავსებზთ ნერვული ბოჭკოს
გარეთა ზედაპირზე ვნახავთ რომ ოსცილოგრაფში დენი არ გაივლის,იმიტომ რომ ნერვული
ბოჭკოს გარეთა ზედაპირის იმ უბნებს შორის რომლებსაც ეხება გამომყვანი ელექტრონების
წყვილი პოტენციალთა სხვაობა არ არის ,მაგრამ თუ ერთ-ერთი ელექტროდით გავჩხვლეტთ
ზედაპირულ მემბრანას და მის წვეტს ნერვული ბოჭკოს შიგნით ნეიროპლაზმაში
მოვათავსზებთ მაშინ ოსცილოგრაბში გაივლის დენი,რომელსაც ბოჭკოს მოსვენებულ
მდგომარეობაში სტაბილური სიდიდე ექნება,მას მოსვენების დენს უწოდებენ.მოსვენების
დენი მცირე ინტენსივობისაა,ამიტომ მისი გამოვლენა ოსცილოგრაფით შესაძლებელია
მხოლოდ სათანადო გაძლიერების შემდეგ.თუ ამ მიზნისთვის გამოვიყენებთ მუდმივი დენის
გამაძლიერებელს ,მაშინ კათოდური ოსცილოგრაფის ეკრანზე მოსვენების დენი აღირიცხება
სხივის სწრაფი და სტაბილური გადახრით,რაც უფრო ინტენსიური იქნება მოსვენების
დენი ,მით უფრო გადაიხრება სხივი ოსცილოგრაფის ეკრანზე.
მოსვენების დენის წარმოშობას საფიძვლად უდევს პოტენციალთა სხვაობა ,რომელიც
არსებობს ბოჭკოს შიგნით მოთავსებულ მიკროელექტროდის წვერსა და ბოჭკოს გარეთ
არსებულ ელეკტროდს შორის.ნერვული ბოჭკოს შიგნით მიკროელექტროდის გადაადგილება
არ ცვლის პოტენციალთა სხვაობის სიდიდეს ,რაც მიუთითებს იმაზე რომ ამ წესით
გამოვლენილი პოტენციალი ასახავს მემბრანის გარეთა და შიგნითა ზედაპირებს შორის
არსებულ პოტენციალთა სხვაობას და ამიტომ მას მემბრანული პოტენციალის სახელით
აღნიშნავენ.
მოსვენების მემბრანული პოტენციალი პირველად კალმარის გიგანტურ აქსონში
აღრიცხეს ,სადაც მოსვენების პოტენციალი დაახლოებით -80მვი-ა ,სხვა ნერვული ბოჭკოების
შემთხვევაში შეიძლება მერყეობდეს -60 .-80 მვი-ს პარგლებში.ნიშანი მინუსი აღნიშნავს რომ
მემბრანის შიდა ზედაპირი უარყოპითი პოტენციალის მქონეა ,გარეთა კი დადებითი .
იონური მექანიზმი

მოსვენების პოტენციალის იონური მექანიზმის წარმოსადგენად,საჭიროა დავუშვათ

მემბრანის ისეთი მდგომარეობის არსებობა როცა იონები ასიმეტრიულადაა
გადანაწილებული მაგრამ ტრანსმემბრანული პოტენციალთა სხვაობა ჯერ შექმნილი არ არის.
დავუშვათ რომ, უჯრედის გარემომცველი გარემო წარმოდგენილია Na/CL წყალხსნარით.იმის
გამო რომ ასეთი ხსნარი თანაბარი რაოდენობით შეიჩავს na+ და cl- იონებს,მემბრანის გარეთა
ზედაპირზე ჯამური პოტენციალი 0 ტოლი იქნება.უჯრედშიდა არე შეიცავს kacl და kR
წყალხსნარებს აქაც დადებითი და უარყოფითი იონების რაოდენობა თანაბარია და ამიტომ
ჯამური პოტენციალი უჯრედის შიგნითაც 0-ის ტოლი იქნება.იონების ასეთი განაწილების
დროს მემბრანის გარეთა და შიგნითა ზედაპირებს შორის პოტენციალთა სხვაობა არ
არსებობს,ესეიგი არარსებობს ელექტრული გრადიენტი,რომელიც აიძულებდა იონებს
გადასულიყო ერთი გარემოდან მეორეში ,ამი მიუხედავად აღნიშნული იონები წონასწორულ
მდგომარეობაში არ იმყოფება.ასიმეტრიული გადანაწილების გამო მასზე მოქმედებს ე.წ
ქიმიური ანუ კონცენტრაციული გრადიენტი ,რომელიც თითოელი იონისთვის მიმართული
იქნება მაღალი კონცენტრაციიდან დაბლისკენ ანუ na და cl თვის უჯრედის გარედან
შიგნით ,ხოლო ka და რადიკალებისთვის ( R) უჯრედის შიგნიდან გარეთ.

მოსვენების მდგომარეობაში ნატრიუმის იონები ვერ გადის მემბრანას და ამიტომ რჩება

უჯრედის გარეთ ,კალიუმის მიმართ კი მემბრანა განვლადია რის გამოც ისინი იწყებენ
უჯრედიდან გამოსვლას ,რის შედეგადაც უჯრედის გარეთ შეიქმნება დადებითი იონთა
სიჭარბე და მოხდება ზედაპირული მემბრანის პოლარიზაცია:გარედან დაიმუხტება
დადებითად,ხოლო შიგნიდან უარყოპითად.შეიქმნება პოტენციალთა სხვაობა რაც გარკვეულ
გავლენას მოახდენს თავისუპაი იონთა შემდგომ გადანაწილებაზე,კერძო,უკრედგარე
გარემოზე იმოქმედენს როგორც ქიმიური ისე ელექტრული გრადიენტი რომელიც შიგნით
იქნება მიმართული.ამრიგად ძლიერდება ნატრიუმის მისწრაფება შიგნით მაგრამ მემბრანის
ცუდი განვლადობის გამო ნატრიუმის მიმართ ,რჩება გარეთ.უჯრედის გარეთ შექმნილი
დადებითი პოტენციალი მოქმედებს კალიუმის იონებზეც და წინააღმდეგობას უწევს
უჯრედიდან მათ გამოსვლას,მაგრამ ამ დროს ელექტრული გრადიენტი ბევრად სუსტია
ქიმიურზე და ამიტომ კალიუმის იონები განაგრძლობს უჯრედიდან გამოსვლას და ამის
შედეგად ძლიერდება ელექტრული გრადიენტიც,ბოლოს,მიიღწევა მემბრანული
პოტენციალის ის მნიშვნელობა ,როცა კალიუმის იონებზე მოქმედი ელექტრული გრადიენტი
გაუტოლდება ამ იონების ქიმიურ გრადიენტს და შეწყდება კალიუმის იონთა გამოსვლა
უჯრედის გარეთ ,ანუ კალიუმის იონებისთვის დამყარდება მოძრავი წონასწორობა ,რაც
ნიშნავს იმას რომ ქიმიური გრადიენტის ზემოქმედებით იმდენივე კალიუმი გამოვა
უჯრედიდან რამდენიც შევა უჯრედში ელექტრული გრადიენტის
ზემოქმედებით.მემბრანული პოტენციალის იმ მნიშვნელობას როდესაც კალიუმის
იონებისთვის მყარდება მოძრავი წონასწორობა კალიუმის წონასწორობის პოტენციალს
უწოდებენ.მემბრანული პოტენციალის შექმნა შეუძლიათ სხვა იონებსაც ,კერძოდ ,იმ იონებს
რომლის მიმართ მემბრანა განვლადია.ამა თუ იმ იონისთვის წონასწორობის პოტენციალის
სიდიდე გარკვეულწირად არის დამოკიდებული ამ იონის იჯრედ შიდა და უჯრედ გარე
კონცენტრაციების ურთიერთშეფარდებაზე და მემბრანაში იონის დიფუზიის
სისწრაფეზე .იონთა წონასწორობის პოტენციალის გამოთვლა შეიძლება ნერსტის
ფორმულით
( formula daizebireT ver vwer)

2. გულის კუნთის მორფო-ფუნქციური დახასიათება. ანატომიური თავისებურებანი,

ავტონომიური მოქმედების სუბსტრატი. გულის რიტმული მოქმედების ფაზები და
აგზნებადობის დინამიკა. გულის კუნთის ელექტრული აქტივობა.
გული ორი ტიპის კუნთოვან ბოჭკოებს შეიცავს.ერთი ტიპის ბიჭკოები გულის სქელ
კუნთოვან შრეს ქმნის და ამ ბოჭკოების შეკუმშვაზეა დამოკიდებული მთლიანი გულის
შეკუმთვა რასაც მოსდევს გულის ღრუების შევიწროება და სისხლის გადადენა
სისხლძარღვებში,ამიტომ გულის ამ შრეს მუშამიოკარდიუმს უწოდებენ,მეორე ტიპის
ბოწკოები გაბნეულია გულის სხვადასხვა განყოპილებაში ხასიათდება სუსტი შეკუმშვით და
ქმნის გულის გამტარ სისტემას,მათ სპეციპიკურ ბოწკოებს უწოდებენ.მუშამიოკარდიუმის
ბოწკოებს კარგად აქვთ გამოხატული განივზოლიანობა და ისინი ერთმანეთთან არიან
დაკავშირებული ანასტომოზებით,ამის გამო იქმნება ისეთი შთაბეწდირება რომ გულის
კუნთი სიციტიური აგებულებისაა.სინატლის მიკროსკობში გულის კუნთის დათვალიერების
დროს ანასტომოზებში განირჩევა განივი მუქი ზოლები, ეს ზოლები წამოადგენს
ტიხრებს,რომლებიც შექმნილია ორი მეზობელი ბოწკოს სარკოლემით და რომელიც ერთი
ბოჭკოს სარკოპლაზმას გამოყოფს მეორესგან.გულის კუნთში აგზნება გადადის
შეუფერხებლად მეზობელ ბოჭკოებზე ,რაც განპირობებულია იმით რომ ეს ტიხრები შეიცავს
უბნებს რომლებშიც ადვილად გადადის ეს აგზნების პროცესი და ასეთ უბნებს ნეკსუსებს
უწოდებენ.შესაბამისად,გულის კუნთი ფუნქციური სინციტიუმია და არა მორფოლოგიური.
გულის გატარი სისტემისთვის სპეციფიკური ბოჭკოები მოკლეილია
განივზოლიანობას ,მათში სუსტად არის წარმოდგენილი შემკუმშავი მექანიზმი
მიოფიბრილები.სპეციპიკური ბოჭკოები წვრილია.
მუშამიოკარდიუმის განივზოლიან ბიჭკოს ჩონჩხის კუნთების მსგავსად გააჩნია
აგზნებადობა გამტარებლობა და შეკუმშვადობა.გულის კუნთში ყველა ფუნქციური
მახასიათებელი უფრო დაბალია,ვიდრე ჩონჩხის კუნთში ,დაბალია აგზნებადობის
ხარისხი ,უფრო ნელია აგზნების პროცესი ,ნელა ხდება ბოჭკოების შეკუმშვა და
მნიშვნელოვნად დაბალია აგზნების გატარების სისწრაფე.
გულის კუნთოვან ბოჭკოზე ვრცელდება სულ ან არაფრის კანონი,ანუ გულის კუნთში
აგზნების პროცესი ცალკეულ ბოჭკოებში არ განიცდის გრადაციას,ვრცელდება
უდეკრემენტოდ და შეიცავს აბსოლიტურ და შეფარდებით რეფრაქტორულ ფაზებს.გული
რიტმულ მოქმედებას განაგრძობს ორგანიზმიდან ამოკვეთის შემდეგაც ანუ როცა მთლიანად
გადაწრილია მასთან დაკავშირებული ნერვული ღეროები ,აქედან გამომდინერე ,ცხადია,
რომ გულის რიტმული მოქმედება არ არის ცენტალური ნერვული სისტემით
განპირობებული ,იგი საკუტრივ გულის თვისებაა ,მაშასადამე , გულის ავტომატური
მოქმედება მიოგენური ბუნებისაა.
მთლიანი გულის რიტმულ მოქმედებას განაპირობებს სპეციპიური კუნთოვანი ბიწკოსგან
შექმნილი კვანძი ,რომელსაც სინოატრიალურ კვანძს უწოდებენ.ამ კვანძის რიტმული
აგზნება ერთი მხრივ გადაეცემა წინაგულებს, მეორე მხრივ კი მარჯვენა წინაგულსა და
პარკუწის საზგვარზე არსებულ ანტრიოვენტრიკულურ კვანძს.ანტრიონეტრიკულურიდან
გამოდის სპეციფიკური ბოწკოებისგან შექმნილი კონა-ჰისის კონა,რომელიც პარკუწის
დონეზე ორად იტოტება და უკავშირდება მარკვენა და მარცენა პარკუჭების კედლების
ბოჭკოებს. რიტმული მოქმედების უნარი სხვადასხვა ნაწილში სხვადასხვაა .ყველაზე
მაღალია სინოატრიალურ კვანძში შემდეგ ანტრიოვენდრიკულურში შემდგომ კი პარკუწებში
განლაგებულ ბოჭკოებს -პურკინიეს უჯრედებს.სინოატრიალური კვანძი არის რითმის
წამყვანი ანუ პეისმეიკერი.
გულის რითმული მოქმედების ერთი პერიოდი ორ ფაზას შეიცავს სისტოლას და
დიასტოლას.
სისტოლა- განაპირობებს წინაგულებისა და პარკუჭების მოცულობის შემცირებას და არის
გულის განივზოლიანი ბოჭკოების შეკუმშვის შედეგი,სისტოლის დროს მუშამიოკარდიუმის
ბოჭკოები აბსოლიტურ რეფრაკტორულ მდგომარეობაშია
დიასტოლა-კუნთოვანი ბოჭკოების მოდუნების შედეგია და მოიცავს წინაგულებისა და
პარკუჭების მოცულობის გაზრდას.სიასტოლის დროს მუშამიოკარდიუმის ბოჭკოები
შეფარდებიტ რეფრაკტორულ მდგომარეობაშია.
 სიატოლის ფაზაში პარკუჭების დამატებითი გაღიზიანება ეფექტური ხდება და იწვევს
დამატებით სისტოლას ანუ ექსტრასისტოლას.ექსტრასისტოლის შემდეგ აღმოცენდება
კომპენსაციური პაუზა რისი წარმოშობაც განპირობებულია გულის რიტმული მოქმედებიდან
ერთი ნორმალური სისტოლის ამოვარდნით.
გულის კუნთოვან ბოჭკოში ერთხელობრივი აგზნების დროს აღიძვრება მოქმედების დენი
რომელიც ოსცილოგრაფზე პიკოვანი პოტენციალის სახით აღირიცხება.გულის კუნთში
აგზნების პროცესი უფრო ნელა მიმდინარეობს ვიდრე ჩონჩხის კუნთში,ამიტომ მოქმედების
დენიც უფრო ხანგრძლივია.ამ ხანგრძლივობას განაპირობებს პოტენციალის დამავალ
მუხლზე პლატოს გაჩენა.

ელექტროკარდიოგრამა-გულის სუმარული ელექტრული აქტივობის ჩანაწერი.არის 5

კომპონენტიანი P,Q,R,S,T
P-წინაგულების აგზნება
QRS-პარკუჭების აგზნება
T-აგზნების დასრულება

3. ნერვული უჯრედი – ნერვული სისტემის ელემენტარული მორფოლოგიური

ერთეული, მისი სტრუქტურა და ფუნქციონირების პრინციპები. მიელინის გარსი, მისი
როლი ნეირონის მიერ ინფორმაციის გავრცელებაში.
ნერვული უჯრედი-ნერვული სისტემის მორფოლოგიური ერთეული.

Ნერვული სისტემის მორფოფუნქციურ ერთეულს ნერვული უჯრედი ანუ ნეირონი ეწოდება.

ნეირონის ძირიტად ნაწილს სომა ანუ ნერბული უჯრედის სხეული წარმოადგენს. Ნეირონის
სომა ამოვსებულია პროტოპლაზმური ნივთიერებით რომელსაც ნეიროპლაზმა ეწოდება.
Ნეიროპლაზმა შეიცავს ბირთვს, ყველა უჯრედისათვის დამახასიათებელ ორგანოიდებს და
ნეირონისათვის სპეციფიკურ ნისლის სუბსტანციასა და ნეიროფიბრილებს. Ნერვული
უჯრედის სხეულიდან გამოდის სხვადასხვა ფორმისა და სიგრძის პროტოპლაზმური
მორჩები. არჩევენ მორჩების ორ ტიპს. Ერთი ტიპის მორჩი შედარებით მოკლეა, სხეულიდან
გამოდის კონუსივით და შემდეგ ხისმაგვარად იტოტება უფრო მცირე დიამეტრის მორჩებად.
Ასეთ მორჩს დენდრიტი ეწოდება. Ნერვულ უჯრედს შეიძლება ჰქონდეს ერთი ორი ან
მრავალი დენდრიტი
Მეორე ტიპის მორჩს ნეირიტს ანუ აქსონს უწოდებენ. ზოგჯერ კი ნერვული ბოჭკოს
სახელითაც აღნიშნავენ. Ქსონი უჯრედს მხოლოდ ერთი აქვს. ის არ იწყება უშუალოდ
სომიდან, არამედ გამოდის ბორცვაკიდან. ის როგორც წესი უფრო გრძელია, ვიდრე
დენდრიტები. იგი არ ტოტიანდება ხისმაგვარად, მხოლოდ გადაგზა გამოიღებს გვერდით
ტოტებს ანუ კოლატერალებს, რომლებიც სტრუქტურული და ფუნქციური მაასიათებლებით
არ განსხვავდება აქსონისგან. ნეირონის აქსონიდა მისი კოლატერალები სხვა უჯრედებთან
მიახლოებისას იტოტება მრავალრიცხოვან უწვრილეს ბოჭკოებად. ეს ტერმინალური
განშტოებებია. Არსებობს მამოძრავებელი მგრძნობიარე და ჩართული ნეირონები. Მოტორულ
ანუ მამოძრავებელ ნეირონს სიგნალი მოაქვს ცნს-იდან ეფექტორულ ორგანომდე,
მგროძნობიარე ანუ სენსორულს სიგნალი მიაქვს პერფერიდან თავისა და ზურგის ტვინამდე,
ხოლო ჩართული ნეირონი აკავშირებს მგრძნობიარე და მამოძრავებელ ნეიროონებს.
Ზოგიერთი ნეირონის აქსონი ისევე როგორც მისი კოლატერალები თიტქმის მთელ სიგრზეზე
დაფარულია რთული აგებულების გარსით, რომელიც უხვად შეიცავს ცხიმის მსგავს
ნივთიერებას მიელინს, ამიტომაც მას მიელინის გარსს უწოდებენ, ხოლო თვით აქსონს
მიელინიან აქსონს ანუ მიელინიან ნერვულ ბოჭკოს. აქსონის საწყისი სეგმენტი, აქსონისა და
მისი კოლატერალების ტერმინალური განშტოებები მოკლებულია მიელინის გარსს.
Მიელინის გარსი ზემოდან დაფარულია თხელი შრით რომელიც შექმნიია ბირთვიანი
უჯრედების- შვანის უჯრედებისგან.
 Ნერვული ბოჭკოსმიელინის გარსს სპირალურად დახვეული მრავალშრიანისტუქტურა აქვს.
Მიელინიზაციის პროცესში თითოეული შვანის უჯრედი ჯერ ეხება აქსონს, ხოლო შემდეგ
შემოეხვევა მას და კიდეეების ერმანეთთან შეხებით წრმოქმნის- მეზაქსონს. Მეზაქსონის ერთ
მხარეზე დიდი რაოდენობით გროვდება ციტოპლაზმა, მეორე მხარ კი თხელდება რულეტის
მსგავსად ჩაეხვევა აქსონის გარშემო, მიიღება ზემოტ აღნიშნული სპირალური სტრუქტურა,
რომელშიც გროვდება მიელინი. Შვანისუჯრედები ერთმანეთს არ ერწყმის. Მიელინის გარსი
აქსონის გასწვრივ 0,5-1.5 მმზე წყდება. Მიელინის გარსის არარსებობის გამო ნერვული ბოჭკო
შევიწროებული ჩანს და მას რანვიეს შევიწროებას უწოდებენ.

4. ვეგეტატური ნერვული სისტემა. სიმპატიკური და პარასიმპატიკური გზების

დახასიათება. ვეგეტატური სისტემის ტრანსმიტერები. რეცეპტორული სისტემები.
ვეგეტატური სისტემის როლი ორგანიზმის ნორმალურ ფუნქციონირებაში.
Ვვეგეტატიური ნერვულისისტემა აერთიანებს პერიფერიულ ეფერენტულ გზებს, რომლებიც
გაივლის ნერვულ კვანძებს და უკავშირდება შინაგანი ორგანოების და სისხლძარღვების
მუსკულატურას ან ჯირკვლოვან წარმონაქმნებს. Ნერვული უჯრედები საიდანაც იწყება
ვეგეტატიური სისტემა განლაგებულია ცნს-ის სხვადასხვა განყოფილებაში. Არჩევენ სამ
განყოფილებას: კრანიალურს-შუატვინი და მოგრძო ტვინი, თორაკოლუმბალურს-
გულმკერდის პირველი სეგმენტიდან წელის მეოტხე სეგმენტამდე და საკრალუს- გავის
განყოფილება. Შინაგანი ორგანოების უმრავლესობა ორი ტპის ვეგეტატოურ ნერვს იღებს.
Ერთი იწყება თორაკოლუმბარული განყოფილებიდან ხოლო მეორე კრანიალური ან
საკრალური განყოფილებიდან. Მათი ფიზიოლოგიური მოქმედება თითქმის ყოველთვის
ანტაგონისტურია. Ვეგეტატიური სისტემის პერიფერიული ნერვები სტრუქტურულად
განსხვავდება სომატურისგან. Ვეგეტატიური ბოჭკოები ერთი გამონაკლისის გგარდა არ
უკავშირდება პირდაპირ ეფექტორებს, განსხვავებით სომატურისგან. ყოველი მათგანი
სინაფსით მთავრდება სხვა ნერვულ უჯრედზე რომლის აქსონი უშუალოდარის
დაკავშირებული სათანადო რეცეტორთან, სიმპატიკური და პარასიმპატიკური გზები ორ-
ორი ნეირონისგან შედგება,მათგან ერთი ნეირონის სხეული მოთავსებულია ცნს-ში, ხოლო
მეორე ნეირონის სხეული გამოტანილია ცნს-ის გარეთ. Მათი ერთობლიობა ვეგეტატიურ
კვაძებს ანუ განგლიებს ქმნის. Შესაბამისად პირველ ნეირონებს და მათ აქსონებს
პრეგანგლიურს უწოდებენ, ხოლომეორესპოსტგანგლიურს.
Სიმპატიკური სისტემა
Სიმპათიური სისტემის პრეგანგლიური ნეირონების სხეულები ზურგის ტვინის რუხი
ნივთიერების გვერდით რქებშია მოთავსებული. Მათი აქსონი წვრილია მიელინის გარსითაა
დაფარული და აგზნების გადაცემის სისწრაფე შედარეით დაბალია. Ზურგისტვინიდან
გამოდის ვენტრალური ფესვების გზით, შემდეგ გაივლის თეთრშმაერთებელ ტოტებს და
შედის ხერხემლის ახლოს მდებარე კვანძში- პარავერებრალურ კვანძში. Ეს კვანძები
ნერვყლიბჭკოებოთაა დაკავშირბული ერტმანეთთან და სიმპათიკურ წველს. Იგი წყვილი
წარმონაქმნია რომელიც ხერხემლის ორივე მხარეზეა მოტავსებულიუ, ქკას ფუძიდან გავის
განყოფულებამდე. Სიმპატიკური პრეგანგლიური ბოჭკოების უმეტესობა პარავერტებრალურ
კვანძში მთავრდება, მცირე ნაწილი კიგაივლის მას და სინაფსით მთავრდება ხერხემლის წინ
განლაგებულ პრევერტებრალურ კვანძებში. Იგი კენტი წარმონაქქმნია. Სიმპატიკური
წვველის სიახლოვე ზურგის ტვინთან განაპირობებს იმას რომ პრეგანგლიური
ბოჭკოებისუმეტესობა მოკლეა, პოსტგანგლიურის კი გრძელიი.
Პარასიმპატიკური სისტემა
Პარასიმპატიკური ისტემის პრეგანგლიური ნეირონის სხეულები განთავსებულია ტვინის
ღეროში და ზურგის ტვინის საკრალურ განყოფილებაში. Მათი აქსონების ნაწილი
მიელინიზირებულია. Არასიმპატიკური აქსონები ცნს-იდა გამოსვლის შემდეგ მთავრდება
პარასიმპატიკურ კვანძებში რომლებიც მოთავსებულია შესაბამის ეფექტორულ ორგანოსთან
ახლოს ან უშუალოდ ინტრამურალურ კვანძებში, რომლებიც ლოკალიზებულია
ეფექტორული ორგანოს სისქეში
Ტრანსმიტერები
ვეგეტატიური ნერვუული სისტემის პერიფერიულ ნაწილში ტრანსიეტრის როლს
ორინივთიერება ასრულებს: აცეტილქოლინი და ნორადრენალინი. ‘აცეტილქოლინი
წარმაგდენს პარასიმპატიკური სისტემის როგორც პრეგანგლიური, ისე პოსტგანგლიური
ნეირონის ტრანსმიტერს. Სიმპატიკურ სისტემაში კი აცეტილქოლინს მხოლოდ
პრეგანგლიურინეირონები გამოყოფენ, პოსტგანგლიური კი ნორადრენალინს. Დადგენილია,
რომ ვეგეტატიური ნერვული ბოჭკოს მომედების ეფექტი პოსტსინაფსურ მემბრანაზე
დმოკიდებულია არამარტო ტრანსმიტერის ქიმიურ შედგენილობაზე, არამედ
პოსტსინაფსური მემბრანის თავისებურებაზეც. Მაგალითად პარასიმაპიკურ სისტემაში
ორივე ნეირონის ტრანსმიტერი აცეტილქოლინია,მაგრამ პოსტსინაფსურ მემნრანაზე
პრეგანგლიური იმპულსის მოქმედების იმიტირება შეიძლება ნიკოტინით და არ შეიძლბა
მუსკარინით. Პოსტგანგლიური იმპულსის მოქმედების იმიტირება შეიძლება მუსკარინით და
არანიკოტინით, შესაბამისად ქოლინერგული რეცეპტორები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან.
Ერთს უწოდებენ მუსკარინულს, მეორეს ნიკოტინურს.
მასთანავე, აცეტილქოლინს მიაკუთვნებენ ქოლინერგულს, ხოლო ნორადრენალინს
ადრენერგულს.
ადრენერგული რეცეპტორების ტიპები

Არჩევენ ორი ტიპის რეცეპტორებს ალფა და ბეტა ადრენორეცეპტორებს, რომლებიც

ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან კატექოლამინებისა და ადრენოლიტების მიმართ
მგრძნობელობით. Პირობოთად მიღებულია შემდეგი კლასიფიკაცია:
Პოსტსინაფსე არსებულ რეცეპტორებს უწოდებენ ალფა1 ბეტა 1ს, ხოლო პრესინაფსზე
არსებულს ალფა2 ბბეტა2.
Ვეგეტატიური სისტემის როლი ორგანიზმნის ნორმალურ ფუნქციონირებაში.
Ვეგეტატიური ნერვული სისტემის ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა ორგანიზმის შინაგან არეზე
ნერვული კონტროლოს განხორციელება. Შინაგანი არის მახასიათებლებია ტემპერატურა,
ოსმოსული წნევა ph და სხვა. Ცოცხალ ორგანიზმში ორგანოების ქსოვილების, უჯრედების
ნორმალური ცხოველმყოფელობოსათვის აუცილებელიაშინაგანი არისზემოაღნიშნული
მახასიათებლების მუდმივ დონეზე დაჭერა. Ამას უზრუნვველყოფს და კონტროლებს
ვეგეტატიური სისტემა, რასაც კენანმა ვეგეტატიური სისტემის ჰომეოსტაზური ფუნქცია
უწოდა.

5. ნერვული ბოჭკოს აგზნებადობა და გამტარებლობა. ნერვულ უჯრედში აგზნების

გენერაციის თავისებურებები. მოქმედების დენი, მისი იონური მექანიზმი. ნერვული ღეროს
მოქმედების დენი.
კუნთოვანი ქსოვილის მსგავსად ნერვულ ქსოვილსაც გააჩნია აგზნებადობა,რაც იმას ნიშნავს
რომ გამღიზიანებელი აგენტის ოქმედების საპასუხოდ ცოცხალ ნერვულ პროცესში
აღიძვრება აგზნების პროცესი. ნერვული ქსოვილის გააქტივებაც დიუბუა რაიმონის
გაღიზიანებადობის კანონის თანახმად ხდება.
ნერვული ბოჭკოს აგზნება არ არის ლოკალური პროცესი ,იგი არ შემოიფარგლება
გაღიზიანების უბნით,არამედ ვრცელდება ბოჭკოს მთელს სიგრძეზე.ნერვულ ბოჭკოში
აგზნების გავრცელების უნარს გამტარებლობას უწოდებენ,ხოლო თვით გავრცელებადი
აგზნების ტალგას-ნერვულ იმპულს.ნერვული ქსოვილის გასააქტივებლად გაცილებით
ნაკლები ინტენსივობის გაღიზიანებაა საჭირო.
ნერვულ ბოჭკოში აგზნების წარმოშობას თან ახლავს ელექტრული დენის აღძვრა რომელსაც
მოქმედების ანუ აგზნების დენს უწოდებენ.მოქმედების დენის რეგისტრაციის და ანალიზის
გზით შესაძლებელი გახდა აგზნების კანონზომიერებების დადგენა.
ა.ნერვუკ ბოჭკოში აგზნების ხანგრძლივობა უფრო ნაკლებია ვიდრე კუნთოვანში და მის
ელექტროგრაფულ გამოხატულებას მცირე ხანგრძლივობის პიკოვანი პოტენციალი
წარმოადგენს.
ბ.ზღურბლოვან გაღიზიანებაზემოქმედების დენი მაქსიმალურია და გრადაციას არ განიცდის
გაღიზიანების შემდგომი გაძლიერების დროს
გ.აგზნება ვრცელდება უდეკრემენტოდ

დ.აგზნების შემდეგ ჯერ მყარდება აბსოლუტური შემდეგ კი შეფარდებითი რეფრაქტორული

ფაზა.ანუ აქსონის აგზნება ხდება სულ ან არაფრის კანონის მიხედვით.
ცალკეული ბოჭკოსგან განსხვავებით მიელინიან ნერვულ ღეროდან აღრიცხული
მოქმედების დენის სიდიდე დამოკიდებულია გაღიზიანების ინტენსივობაზე.სუსტი
გაღიზიანების საპასუხოდ ნერვიდან მცირე ამპლიტუდის პოტენციალი
აღირიცხება .გაღიზიანების გაძლიერების შესაბამისად,იზრდება პოტენციალის
ამპლიტუდაც.გარკვეული ინტენსივობის გაღიზიანებაზე მოქმედების პოტენციალი
მაქსიმუმს აღწევს და აღარ იცვლება გაღიზიანების შემდგომი გაძლიერების
საპასუხოდ.გამღიზიანებელი ძალის და მოქმედების პოტენციალის ასეთი ურთიერთობა
განპირობებულია იმით ,რომ მთლიანი ნერვული ღეროს მოქმედების პოტენციალი
წარმოადგენს შემადგენელი ბოჭკოების აგზნებით პოტენციალების ჯამს.ცალკეული
ბოჭკოების აგზნება სულ ან არაფრის კანონის მიხედვიტ ხდება მაგრამ ნერვული ღეროს
გაღიზიანება არ იწვევს ყველა ბოჭკოს გააქტივებას. სუსტი გაღიზიანების საპასუხოდ
იგზნება ბოჭკოების მცირე ნაწილი,ძლიერი გაღიზიანების დროს უფრო მეტი.ელექტრული
დენი უფრო მძლავრად მოქმედებს იმ ბოჭკოებზე,რომლებიც უფრო ახლოსაა
ელექტროდთან.მეორე მხრი,მნიშვნელობა აქვს იმას ,რომ ნერვული ბოჭკოები განსხვავდება
ერთმანეთისგან აგზნებადობის ხარისხით.აგზნებადობის ხარისხი კი დამოკიდებულია
ბოწკოების სიმსხოზე და მიელინიზაციის ხარისხზე.

6. იონური არხები, იონური არხების სპეციფიკურობა. ტუმბოები, მათი

ფუნქციონირების პრინციპები. კალციუმის ტუმბო, Na/K –ის ტუმბო, ტუმბოს მუშაობის
რეჟიმები.
იონური არხები,
მემბრანაში ჩაშენებულია სპეციფიური არხები ,რომლებიც განვლადია გარკვეული იონების
მიმართ. ისინი კარგად, ცუდად ან საერთოდ არ ატარებენ გარკვეულ იონებს.

იონური არხების სპეციფიკურობა.

თავისუფალი იონების მოძრაობა ტრანსმემბრანულ არხებში განისაზღვრება ამ იონთა

არამარტო ზომით, არამედ სხვა მაჩვენებლებითაც. ზუსტად არის დადგენილი, რომ
მემბრანაში ცალკე არსებობს არხები როგორც ელექტრული მუხტით განსხვავებული
იონებისათვის (შაგ., Cl და K”), ასევე იმ იონებისათვის, რომლებსაც ერთი და იგივე ნიშნის
მუხტი გააჩნიათ (მაგ., Na და K ). Na”-ისა და K-ის იონებისათვის ცალკე არხების არსებობაში
ადვილად დავრწმუნდებით, თუ ნახევრად განულად მემბრანას დავაშუშავებთ
ტეტროდონტოქსინით.ეს შხამი შერჩევითად მოქმედებს მხოლოდ Na -ის არხებზე და მათ
ბლოკირებას ახდენს. K -ის არხები კი არ იცვლება. საპირისპირო მოქმედება აქვს
ტეტრაეთილამონიუმს (ტვა). იგი მხოლოდ K -ის არხების ბლოკირებას ახდენს და არ
მოქმედებს Na -ის არხებზე.

Nა/K –ის ტუმბო

ნატრიუმ-კალიუმის ტუმბო. Na”-ისა და K”-ის დადებითი იონების ურთიერთსაწინააღმდეგო
მოძრაობა მემბრანაში (პასიური ტრანსმემბრანული ტრანსპორტი) მოსვენების პოტენციალს
შედარებით სტაბილურს ხდის. მაგრამ ცხადია, რომ ეს პროცესი ბოლოს და ბოლოს
გამოიწვევდა ნატრიუმის ჭარბად შესვლას უჯრედში, ხოლო კალიუმის - უჯრედიდან
გამოსვლას ცოცხალ უჯრედში .ჩვეულებრივ ეს ასე არ ხდება და ამის მიზეზია ზედაპირულ
მემბრანაში სპეციფიკური მეტაბოლური პროცესის მიმდინარეობა, რომლის შედეგადაც Na
აქტიურად გამოიტანება უჯრედიდან გარეთ, ხოლო K აქტიურად შეიტანება უჯრედში. ამ
პროცესის აქტიურ ხასიათს ადასტურებს ის ფაქტი, რომ იგი მიმდინარეობს ენერგიის
ხარჯვით და მისი სისწრაფე დიდად არის დამოკიდებული ტემპერატურაზე. ენერგიის
წყაროს ამ შემთხვევაშიც ადენოზინტრიფოსფატი წარმოადგენს. თუ უჯრედს მოგწამლავთ
მემბრანული შხამით რომელიც ატფ-აზას ბლოკირებას იწვევს, იონების აქტიური გადატანა
შეწყდება. მეტაბოლურ პროცესს, რომლის შედეგადაც ხდება Na -ისა და K”-ის აქტიური
გადატანა მემბრანაში, ნატრიუმ-კალიუმის ტუმბოს უწოდებენ. ეს სახელწოდება
გამართლებულია, რადგან მისი მოქმედების შედეგად, ერთი მხრივ ხდება უჯრედში
პასიურად შესული ნატრიუმის იონების აქტიური „გამოტუმბვა" ხოლო, მეორე მხრივ,
უჯრედიდან გამოსული კალიუმის იონების აქტიური გადაქაჩვა ისევ უჯრედში.

ნატრიუმ-კალიუმის ტუმბოს მოქმედება.

სქემატურად შეიძლება შემდეგნაირად წარმოვიდგინოთ მემბრანაში წრიულ მოძრაობას

ასრულებს ნივთიერებათა ერთგვარი კომპლექსი, როლმელსაც შეუძლია მიიერთოს როგორც
Na , ასევე K. ასეთ კომპლექსს „გადამტანს" უწოდებენ. უჯრედის გარეთა არეში არსებული
ფიზიკურ-ქიმიური პირობების გამო „გადამტანის" თვისობა (ანუ მიერთების ძალა მეტია
კალიუმის მიმართ. ამის შედეგად გადამტანს დაუკავშირდება K -ის იონები, რომლებიც
მასთან ერთად გააგრძელებს წრიულ მოძრაობას, ვიდრე ეს კომპლექსი არ მიაღწევს
მემბრანის შიდა ზედაპირს. უჯრედში არსებული პირობების გამო გადამტანის თვისობა
მეტია ნატრიუმის მიმართ; ამიტომ Na -ის იონები გამოაძევებს K -ს, მიუერთდება გადამტანს
და მასთან ერთად დაიწყებს წრიულ მოძრაობას მემბრანის გარეთა ზედაპირისაკენ. აქ Na
ადგილს უთმობს K-ს, ხოლო თვითონ რჩება უჯრედგარე არეში. ამრიგად, ტუმბოს აქტიური
მოქმედებით ხდება მემბრანაში Na -ისა და K -ის პასიური გადაადგილების კომპენსაცია, რაც
სტაბილურს ხდის იონთა სათანადო ასიმეტრიულ განაწილებას მოსვენების მთელ
პერიოდში.

ტუმბოს მუშაობის რეჟიმები

ელექტრონეიტრალური და ელექტროგენური ტუმბო ნატრიუმ კალიუმის ტუმბო შეიძლება

სხვადასხვა რეჟიმში მუშაობდეს. შესაძლებელია „გადამტანს" მემბრანის გარეთ
უკავშირდებოდეს იმდენივე K რამდენი Na”-იც დაუკავშირდება მას უჯრედის შიგნით. ასეთ
შემთხვევაში ტუმბოს საშუალებით იმდენივე კალიუმი შეიტანება უჯრედში, რამდენი
ნატრიუმიც გამოიტანება უჯრედიდან. დადებითი იონების ასეთი თანაბარი გაცვლა
უჯრედის შიგთავსსა და გარემომცველ გარემოს შორის, ცხადია, ვერავითარ გავლენას ვერ
მოახდენს მემბრანის პოლარიზაციაზე და არ შეცვლის მემბრანული პოტენციალის სიდიდეს.
ამიტომაც ასეთ რეჟიმში მომუშავე ტუმბოს ელექტრონეიტრა ლურს უწოდებენ. ტუმბო
შეიძლება სხვა რეჟიმშიც მუშაობდეს. მაგალითად შესაძლებელია, რომ გადამტანს უჯრედის
გარეთ K -ის იონები უფრო ნაკლები რაოდენობით უერთდებოდეს, ვიდრე Na –
უჯრედშიგნით. ამ შემთხვევაში ტუმბოს მიერ უჯრედიდან მეტი დადებითი იონი
გამოიტანება. ეს კი, ცხადია, გავლენას მოახდენს მემბრანულ პოტენციალზე და გაზრდის მის
მნიშვნელობას. ასეთ ტუმბოს ელექტროგენურ ს უწოდებენ.

კალციუმის ტუმბო

თითქმის ყველა უჯრედის მემბრანა შეიცავს კალციუმის ტუმბოს, რომლის მოქმედების

პრინციპი იგივეა, რაც ნატრიუმის ტუმბოსი. კალციუმის ტუმბოს მოქმედებით Ca-ის იონები
უჯრედშიდა გარემოდან გადის უჯრედის გარეთ განივზოლიან კუნთებში იგი გადადის,
აგრეთვე, სარკოპლაზშური რეტიკულუმის ტერმინალურ ცისტერნებში. ამის შედეგად
შეიქმნება კალციუმის კონცენტრაციული გრადიენტი. ეს უკანასკნელი მიმართულია
უჯრედის შიგნით და მისი რიცხვითი მნიშვნელობა, დაახ ლოებით, 10000-ის ტოლია
(უჯრედშიდა კონცენტრაცია ტოლია 10, ხოლო უჯრედგარეთა – 10” მოლის).
უჯრედში კალციუმის კონცენტრაციული გრადიენტის არსებობა გარკვეულ გავლენას
ახდენს მოსვენების პოტენციალზე. ზოგიერთ შემთხვევაში მას მნიშვნელობა აქვს, აგრეთვე,
აგზნების დენის გენერირებისათვის ეს უკანასკელი განპირობებულია იმით, რომ ზოგიერთი
უჯრედის მემბრანა შეიცავს კალციუმის არხებს, რომელთა გაფართოვება-შევიწროეები,
ნატრიუმის არხების მსგავსად, დამოკიდებულია მემბრანის პოტენციალის სიდიდეზე
ამიტომაც მათ კალციუმის პოტენციალდამოკიდებულ არხებს უწოდებენ. მოსვენების
მდგომარეობაში ეს არხები ცუდად ატარებს Ca ის იონებს. მემბრანის დეპოლარიზაციის
შედეგად არხები ფართოვდება და კალციუმი დიდი რაოდენობით შედის უჯრედში, რაც
სწრაფად აღრმავებს მემბრანის დეპოლარიზაციას შედეგად არხები ფართოვდება კალციუმი
დიდი რაოდენობით შედის უჯრედში .ca-ის იონები 10—20 ჯერ უფრო ნელა გადის
სათანადო არხებს, ვიდრე ნატრიუმის იონები. ამიტომაც კალციუმის არხებს განიხილავენ,
როგორც ნელ არხებს.
კალციუმის პოტენციალდამოკიდებული არხებს განსაკუთრებით დიდი რაოდენობითაა
გულისა და გლუვ კუნთებში. ზოგიერთი ტიპის გლუვ კუნთში საერთოდ არ არის
ნატრიუმის პოტენციალდამოკიდებული არხები და მოქმედების დენის გენერაციას
ემსახურება ზემოთ აღნიშნული კალციუმის ნელი არხები.

7. იონური არხები, აგზნების კანონი და აკომოდაციის ფენომენი. აკომოდაციის სახეები.

კვალის ჰიპერპოლარიზაცია და მისი გენერაციის შესაძლო მექანიზები. მემბრანული
ტუმბოები.
აგზნების პროცესის კანონზომიერება დადგენილ იქნა ბოუდიჩის მიერ და მას სულ ან
არაფრის კანონი უწოდა. Მისი არსი მდგომარეობს:
ა) ზღურბლოვან გაღიზიანებაზე აგზნება მაქსიმალური ინტენსივობისაა
ბ) მორფოლოგიური ერთეულის ფარგლებში აგზნება უდეკრემენტოს ვრცელდება
გ) აგზნების დროს მყარდება ჯერ აბსოლუტური,ხოლო შემდგომ შეფარდებითი
რეფრაქტორული ფაზა.
აკომოდაციის ფენომენი
თუ გამღიზიანებელი აგენტის ინტენსივობა ძაკიან ნელა იცვლება აგზნება საერთოდ არ
წარმოიშობა. ამ მოვლენას აკოომოდაციას უწოდებენ. Ზღურბლოვანი დენის მოქმედების
საპასუხოდ კათოდის ფარგლებში ხდება მემბრანის პასიური დეოლარიზაცია კრიტიკულ
დონემდე, რის შედეგადაც აღნიშნული უბნის ნატრიუმის არხებში აღიძვრება ორი
ურთიერთსაწინააღმდეგო პროცესი. Ერთი მათგანი იწვევს ნატრიუმის არხის განვლადობის
ზრდას, როს გამოც მას აწტივაციურ კარს უწოდებენ. Მეორე პროცესი ამცირებს ნატრიუმის
არხის განვლადობას, ამიტომ მას ინაქტივაციური კარი ეწოდება. Აქტივაცური კარის გაღება
სწრაფი პროცესია, მაგრამ ცაირთვება მხოლოდ იმ შემთხვეევაში როცა პაციური
დეპოლარიცაზია კრიტიკულ დონეს მიაღწევს. Ინაქტივაციურიკარი მართალია უფრო
მგრძნობიარეა მაგრამ დახურვა იმდინარეობს უფრო ნელა და არხი შედარებით გვიან
იკეტება.
გაღიზიანების ეფექტი დიდად არის დამოკიდებული აქტივაციურ და ინაქტივაციურ კართა
სისტემების მოქმედებაზე.
თუ დენის ინტენსივობა სწრაფად იზრდება მაშინ მემბრანის პასური დეპოლარიზაცია
სწრაფად აღწევს კრიტიკულ დონეს. Ნატრიუმის არხში სწრაფად იღება აქტივაციური კარი
და იწყება ნატრიუმის იონების შესვლა ბოჭკოში. Ასეთ პირობებში ინაქტივაციურ კარი ვერ
ასწრებს ადგილიდან დაძვრასაც კი. ამიტომნატრიუმის იონები დიდი რაოდენობით გადის
არხში და პიკოვანი პოტენციალიც ნორმალური ამპლიტუდისაა.
თუ გამღიზიანებელი დენის ინტენსივობა შედარებით ნელა იზრდება მაშინინაქტივაციური
კარი ასწრებს გარკვეული ხარისხით დახურვას, რის გამოც არხის სანათურიც შედარებით
ვიწრვდება, ნაკლები რაოდენობით გადის მასში იონები და პიკოვანი პოტენციალის
ამპლიტუდა მცირეა. Ასეთი შედეგიგანიხილებვა როგორც მემბრანის ნაწილობრივი
აკომოდაცია. Ცხადია აკომოდაცციის ხარისხი მით მეტი იქნება რაც უფრო დიდია
გამღიზიანბელი დენის ზრდის სისწრაფე.
თუ გამღიზიანებელი დენის ინტენსივობის ზრდა ისე ნელა ხდება რომ კრიტიკული
დეპოლარიცაზიის დამყარებისათვის ინაქტივაციური კარი მთლიანად დიხურება მაშინ
აღგზნება საეღტოდ არ აღმოცენდება, ე.ი გამოვლინდება მემბრნის სრული აკომოდაცი.
Ხშირად მოქმედების პოტენციალის დაღმავალ მუხლს თან სდევს სუსტი მაგრამ შედარებით
ხანგრძლოვი დადებითი პოტენციალი რაც მემბრანის პოლარიზაციის გაზრდას ანუ
მემბრანის ჰიპერპოლარიზაციას შეესაბამება. Აღნიშნულ დადებით პოტენციალს კვალის
ჰიპერპოლარიზაციას უწოდებენ.
Ლვალის ჰიპერპოლაროზაციიის იონური მექანიზმის შესახებ ერთიანი აზრი არ არსებობს.
Ეერთი ნაწილი თვლის რომ აგზნების დროს ბოჭკოდან კალიუმი უფრო მეტი გამოდის
ვიდრე შედის ნატრიუმი. Ასე იმიტომ ხდებ რომ აგზნების დამთავრების შემდეგ მემბრანის
განვლადობა კალიუმის მიმართ გარკველ ხანს მომატებული რჩება, ამიტომ ეს იონები
განაგრძობს უჯრედიდან დიდი რაოდენობით გამოსვლას. Ნატრიუმის არხები კი ამ დროს
დახურულია, რის გამოც ნატრიუმის იონები ვერ შედის ბოჭკოში გაჟონვის გზით და ვერ
ამცირებს კალუმის გამოსვლით შექმნილ პოტენციალს. Შედეგად, მემბრანის პოლარიზაცია
იზრდება და მოსვენების პოტენციალი გარკვეული ხნით კალიუმის წონასწორობის დოჯეს
უახლოვდება, ეს პროცესი ოსცილოგრფის ეკრანზე აღინიშნება როგორც კვალის დადებითი
პოტენციალი.
Მეორე ჰიპოთეზის მიხედვით კვალის ჰიპერპოლარიზაციის შექმნაში წამყვანი მნიშვნელობა
აქვს მემბრანის ტუმბოს რომელიც ელექტროგენურ რეჟიმში მუშაობბს. ამ ჰიპოთეზის
თანახმად აგზნების დროს ნატრიუმის იონების ჭრბად შესვლა ბოჭკოს შიგნით და კალიუმის
გამოსვლა გარეთ ააქტივებ ნატრიუმ კალიუმის ტუმბოს. იგი უფრო სწრაფად იწყებს
მოქმედებას და იწვევს მემბრანული პოტენციალის გაზრდას, ანუ მემბრანის
ჰიპერპოლარიზაციას.

8. ნერვული სისტემის აგებულების ზოგადი პრინციპი, განუწყვეტლობის და

ნეირონული თეორიის არსი. სინაფსი, სინაფსის სახეები. ელექტრული და ქიმიური
სინაფსები.
ნერვული სისტემის აგებულების ზოგადი პრონციპი
Ნერვული სისტემის აგებულების ზოგადი პრინციპის შესახებ ორგვარი შეხედულება იყო
წარმოდგენილლი. Ერთ-ერთ მათგანს განუწყვეტლობის თეორიას უწოდებდნენ ხოლო
მეორეს ნეირულ თეორიას.
Ნერვული სისტემის განუწყვეტლობის არსი
Ბეთე და აპათი თავიანთი გამოკვლევებოს საფუძველზე თვლიდნენ რომ ნერვულ სისტემაშ
მგრძნობიარე და მამოძრავებელ ნერვულ უჯრედებს შორის განუწყვეტელი ძაფისებრი
წარმონაქმნები ნეიროფიბრილები არსებობდა. Ნეიროფიბრილები გამოდის ერთი
უჯრედიდან იტოტება და შედის სხვა უჯრედებში. Მათგან გამოსული კიდევ შედის სხვა
უჯრედებში და ასე შემდეგ. Ანუ, ნერვული სისტემის შემადგენელი ყველა უჯრედი
დაკავშირებულია ერთმანეტთან ნეიროფიბრილების განუწყვეტელი ქსელით და მათ შორის
ფუნქციური ურთიერთობა ამ უწყვეტი ქსელით ხორციელდება.
Უწყვეტინეიროფიბრილებისგან შქმნილ ასეთ ბადეს ნეიროპილი უწოდეს. Ასეთი
შხედულების თანახმად ნეირონებს არამარტო ნეიროფიბრილები არამედ ნეიროპლაზმაც
საერთო აქვთ, რის გამოც შუძლებელია ნერვული უჯრედის გამოცალკევება ერთ
დამოუკიდებელ ფუნქციურ და სტრუქტურულ ერთეულად.
Მეორე თეორია იყო ნეირონული თეორიიის არსის მიხედვით ნეირონი ნერვული სისტემის
მორფოლოგიური ერთეულია, ანუ, ნეირული სისტემის რთულ ბადეში უჯრედები მხოლოდ
ფუნქციურადაა ერთმანეთთან დაკავშირებული. Სტრუქტურულდ კი ერთმანეთისგან
იზოლირებული არინ.
Ნეირული თეორისს თანახმად ყოველი ნეირონის სხეული ტროფიკულ გავლენას ახდენს მის
მორჩებზე. თუ დაირღვა კავშირი მორჩებთან, მაშინ ეს მორჩი გადაგვარდება და განიცდის
ვალერის დეგენერაციას.
Ნეირული თეორიის მიხედვით ნერვული უჯრედები ერთმანეტთან მხოლოდ ფუნქციურ
კავშირს ამყარებენ და ამ კავშირს შერინგტონმა სინაფსი უწოდა.
სინაფსი
Სინაფსი სამკომპონენტიანია: პრესინაფსი, პოსტსინაფსი და სინაფსური ნაპრალი, რომელიც
მოთავსებულია პრესინაფსსა და პოსტსინაფსს შორის.
არჩევენ, აქსო-სომატურ, აქსო-დენდრიტულ, დენდრო-დენდრიტულ, სომა-დენდრიტულ,
და აქსო-აქსონურ სინაფსს.

9. აგზნების გადაცემა ნერვიდან კუნთში. ნეირო-მოტორული ერთეული, ნერვ-

კუნთოვანი შეერთების სტრუქტურა. მამოძრავებელი ფირფიტის აგზნება და მისი
ელექტრული კორალატები. სინაფსური ტრანსმისია, პოსტსინაფსური პოტენციალები.
აგზნების გადაცემა ნერვიდან კუნთში.

ნერვ-კუთოვან შეერტება სინაპსური ნაპრალის არსებობა გარკვეულ პრობლემას ქმნის

ნერვიდან კუნთში აგზნების გადასასვლელად აქედან გამომდინარე,ცხადია, რომ ნერვ-
კუნთოვან შეერთებაშე აგზნების გადასაცემად უნდა არსებობდეს სპეციალური
მექანიზმი.დეილმა და მისმა თანამშრომლებმა აღმოაჩინეს რომ კუნთის ხანგრძლივი
რიტმული გაღიზიანების პირობებში კუნთოდან გამომავალი ვენური სისხლი დიდი
რაოდენობით შეიცავს აცეტილქოლინს ,ხოლო მეორე მხრივ,დაადგინეს რომ კუნთის
არტერიაში აცეტილქოლინის შეყვანა იწვევს ამ კუნთის აგზნებას და სათანადო
შეკუმშვას.აგრეთვე ნერვ-კუნთოვან შეერთებაში აღმოჩენილ იქნა აცეტილქოლინის
დამშლელი ფერმენტი აცეტილქოლინესტერაზა.ამ ფაქტების საფუძველზე ტავდაპირველად
ივარაუდეს რომ აგზნების პროცესი ნერვიდან კუნთში უნდა გადადიოდეს ქიმიური
ნივთიერებით,აცეტილქოლინის,საშუალებით.ხოლო ქოლინესტერაზა შლის აცეტილქოლინს
და ამზადებს კუნთს ხელახალი აგზნებისთვის.მომდევნო წლებში ეს შეხედულება
უარყოპილ იქნა ცდების საფუძველზე,რომელთა მიხედვითაც: ა. მამოძრავებელი ფირფიტის
აგსაგრძნებლას იმაზე მეტი რაოდენობაა საჭირო რამდენიც გამოიყოფა ნერვ კუნთოვან
შეერთებაში. ბ.ქოლინესტერაზას გავლენით აცეტილქოლინის ფერმენტულ დაშლას in vitro
ცდების თანახმად, საკმაოდ დიდი დრო სჭირდება.ამ ფაქტების გათვალისწინებით,
შემუშავდა ახალი წარმოდგენა აგზნების გადაცემის შესახებ,რომელსაც ელექტრული
გადაცემის თეორია ეწოდება.

ელექტრული თეორია

ელექტრული თეორიის არსი შემდეგში მდგომარეობს: აქსონში წარმოშობილი „სულ ან

არაფრის” ტიპის აგზნების პროცესი მოქმედების დენის საშუალებით სწრაფად ვრცელდება
მთელ ბოჭკოში და ნერვულ დაბოლოებას აღწევს. აგზნების შედეგად ნერვულ
დაბოლოებაშიც წარმოიშობა დენი, რომელიც უშუალოდ მოქმედებს კუნთოვანი ბოჭკოს
მამოძრავებელ ფირფიტაზე და მის ლოკალურ აგზნებას ანუ მემბრანის ნელ
დეპოლარიზაციას განაპირობებს. მამოძრავებელი ფირფიტის ნელი პოტენციალი
გამღიზიანებლად მოქმედებს კუნთოვანი ბოჭკოს მეზობელ, ენერგო უბნებზე და მათში
გავრცელებად აგზნებას აღძრავს. მაგრამ მომდევნო წლებში ჩატარებული გამოკვლევებით
დაგროვდა ისეთი ფაქტობრივი მასალა, რომელიც საეჭვოს ხდიდა ელექტრული თეორიის
სისწორეს. ასე მაგალითად, ზუსტი გაზომვებით გამოირკვა, რომ სინაპსური ნაპრალის გამო
ნერვული დაბოლოების აგზნების დენი იმდენად შესუსტებული აღწევს მამოძრავებელ
ფირფიტას, რომ მის გააქტივებას ვერ გამოიწვევს. ამავე დროს აღმოჩნდა, რომ ნერვ-
კუნთოვანი შეერთების სუბსინაპსური მემბრანა (ანუ მამოძრავებელი ფირფიტის მემბრანა)
აუგზნებადია ელექტრული დენის მიმართ. იგი სპეციფიკურ მგრძნობელობას იჩენს მხოლოდ
გარკვეული ნივთიე რების – აცეტილქოლინის მიმართ, რომელსაც შეიცავს პრესინაპსური
ბუშტუკები. მნიშვნელოვანია ის ფაქტიც, რომ აცეტილქოლინის მცირე დოზები
მამოძრავენელი ფირფიტის მემბრანის დეპოლარიზაციას იწვევს მხოლოდ იმ შემთხვევაში,
თუ ეს ნივთიერება გარედან მოქმედებს შემბრანაზე. ამ ფაქტებზე დაყრდნობით ისევ
აღორძინდა აგზნების ქიმიური ნივთიერებების საშუალებით გადატანის თეორია.

აგზნების ქიმიური გადაცემის თანამედროვე არსი

თანამედროვე თეორიის არსი მდგომარეობს შემდეგში: მოქმედების დენის საშუ ალებით
აგზნება ვრცელდება ნერვული ბოჭკოს მთელ სიგრძეზე და აღწევს ნერვულ დაბოლოებას.
ნერვული დაბოლოების დეპოლარიზაციის შედეგად ზოგიერთი სინაპსური ბუშტუკი (ანუ
ვეზიკულა) იხსნება და მისი შიგთავსი (აცე ტილქოლინი) გადმოიღვრება სინაპსურ
ნაპრალში. აცეტილქოლინის მოლეკულები დიფუზიით აღწევს მამოძრავებელი ფირფიტის
ზედაპირამდე, უერთდება აქ განლაგებულ ქემორეცეპტორულ მოლეკულებს და ცვლის მათ
კონფიგურაციას. ამის შედეგად ხდება იონური არხების გახსნა და ეს იწვევს სუბსინაპსური
მემბრანის ნაწილობრივ დეპოლარიზაციას (დაახლოებით 50 მვ-). საყურადღებოა, რომ
პრესინაპსური მემბრანის იონური განვლადობის გაზრდა დამოკიდებულია პრესინაპსური
მემბრანის დეპოლარიზაციის ინტენსივობაზე: რაც უფრო ძლიერია პრესინაპსური
პოტენციალი, მით უფრო მეტი აცეტილქოლინი გამოიყოფა ნერვული დაბოლოებიდან და
მით უფრო გაიზრდება სუბსინაპსური მემბრანის იონური განვლადობა.

ნეირო-მოტორული ერთეული,
ზოგადი ცნება ნეირო-მოტორულ ერთეულზე. მთლიან ორგანიზმში ჩონჩხის კუნთები
იგზნება და იკუმშება მათთან მოსული ნერვული იმპულსების საპასუხოდ. ზურგის
ტვინიდან გამოსული ნერვული ბოჭკოები (მოტონეირონების აქსონები) ჩონჩხის კუნთებთან
მიახლოების დროს უხვად იტოტება და ამ კუნთებში არსებულ მრავალ განივზოლიან ბოჭკოს
უკავშირდება. ამრიგად წარმოიქმნება მრავალი ნეირომოტორული ერთეული.
ნეირომოტორული ერთეულის სახელწოდებით აღნიშნავენ ერთ მოტორულ აქსონს და ყველა
კუნთოვან ბოჭკოს, რომლებიც ამ აქსონთანაა დაკავშირებული.არჩევენ:

ფაზურ ნეირო-მოტორულ ერთეუებს, როცა აქსონი დაკავშირებულია თეთრ ანუ ტეტანურ

კუნთოვან ბოჭკოსთან და

ტონურ ნეირო მოტორულ ერთეულებს, როცა აქსონი დაკავშირებულია წითელ ანუ ტონურ
კუნთოვან ბოჭკოსთან

ნერვ-კუნთოვანი შეერთების სტრუქტურა

განივზოლიანი კუნთოვანი ბოჭკოს ის უბანი, რომელსაც უკავშირდება მოტორული

ნერვული ბოჭკო, გარკვეულ სტრუქტურულ ცვლილებას განიცდის. აქ დიდი რაოდენობით
გროვდება სარკოპლაზმა და ბირთვები, რის გამოც იგი ამოიბურცება ბოჭკოდან. თეთრ
ბოჭკოებში ეს ამობურცული ნაწილი ღილის ფორმისაა და მას მამოძრავებელ ფირფიტას
უწოდებენ.თეთრ კუნთოვან ბოჭკოებს, უმეტეს შემთხვევაში, ერთი მამოძრავებელი ფირფიტა
გააჩნია, რომელიც მოთავსებულია ბოჭკოს შუა მესამედში. გამონაკლისის სახით,
განსაკუთრებით გრძელ ბოჭკოებს, შეიძლება ორი ან სამი მამოძრავებელი ფირფიტა
ჰქონდეს. წითელი კუნთოვანი ბოჭკო კი, როგორც წესი, რამდენიმე ნერვულ დაბოლოებას
იღებს. თეთრი კუნთოვანი ბოჭკოს მამოძრავებელი ფირფიტა, ისევე როგორც კუნთოვანი
ბოჭკოს დანარჩენი ნაწილი, დაფარულია ზედაპირული მემბრანით. მემბრანა მამოძრავებელ
ფირფიტაში მრავალ ჩაღრმავებას ქმნის (სურ. 46). მოტორული აქსონი კუნთოვანი ბოჭკოს
მახლობლად კარგავს მიელინის გარსს, იტოტება და უწვრილეს ბადეს – ტერმინალურ
განშტოებას წარმოქმნის. ნერვული დაბოლოება დიდი რაოდენობით შეიცავს
მიტოქონდრიებს. იგი იძლევა მრავალ ნაკეცს, რომლებიც ზრდის მამოძრავებელ
ფირფიტასთან აქსონის კონტაქტის ფართს.ელექტრონულ მიკროსკოპში ნათლად ჩანს, რომ
ნერვული დაბოლოების მემბრანა არ ერწყმის მამოძრავებელი ფირფიტის მემბრანას, მათ
შორის ვიწრო ნაპრალია, ამრიგად, ნერვ-კუნთოვანი შეერთება ტიპიურ სინაპსურ
სტრუქტურას წარმოადგენს ,სადაც პრესინაპსი შექმნილია ნერვული დაბოლოების
მემბრანით, ხოლო პოსტსინაპსი – მამოძრავებელი ფირფიტის მემბრანით. მათ შორის
არსებული სინაპსური ნაპრალის სიფართე დაახლოებით 10 ნმ-ია. ნერვ-კუნთოვანი
შეერთების პრესინაპსური ნაწილი, მიტოქონდრიების გარდა, დიდი რაოდენობით შეიცავს
(300 დან – 100-მდე) მცირე ზომის ვეზიკულებს რომელშიც დაგროვილია ფიზიოლოგიურად
აქტიური ნივთიერება აცეტილქოლინი

მამოძრავებელი ფირფიტის აგზნება და მისი ელექტრული კორალატები.

განსხვავდება კუნთოვანი ბოჭკოს დანარჩენი ნაწილებისაგან, აგრეთვე ნერვული

ბოჭკოებისაგან. იგი არ ემორჩილება „სულ ან არაფრის კანონს“, რაც იმას ნიშნავს, რომ: ა) მისი
გააქტივება მუდამ ლოკალური აგზნების ხასიათს ატარებს, რომლის ინტენსივობა მით მეტია,
რაც უფრო მძლავრად მოქმედებს მასზე გამღიზიანებელი აგენტი; ბ) აგზნების დროს
მამოძრავებელ ფირფიტაში არ მყარდება რეფრაქტერული მდგომარეობა და ამიტომ მისი
განმეორებითი გაღიზიანება ეფექტს იძლევა ჯერ კიდევ მაშინ, როცა წინამორბედი აგზნება
დამთავრებული არ არის. მამოძრავებელი ფირფიტის გააქტივებასაც თან სდევს ელექტრული
დენის წარმოშობა. მაგრამ ეს დენი დამახასიათებლად განსხვავდება ბოჭკოს დანარჩენი
ნაწილის (ე.ი. უნერვო უბნების) აგზნების დენისაგან განსხვავდება, როგორც ინტენსივობით,
ისე ხანგრძლივობითაც. თბილსისხლიან ცხოველებში კუნთის მამოძრავებელი ფირფიტის
გააქტივების დროს აღძრული პოტენციალის მაქსიმალური ოდენობა დაახლოებით 10–ჯერ
მცირეა უნერვო უბნის აგზნების პოტენციალზე, ხანგრძლივობა კი მეტია: პოტენციალის
ამავალი ფაზა დაახლოებით 1– 2 მს-ს, ხოლო დამავალი ფაზა 4 – 5 მს-ს აღწევს. ცივსისხლიან
ცხოველებში მამოძრავებელი ფირფიტის ლოკალური აგზნების დენი კიდევ უფრო ხან
გრძლივია და შეიძლება 10 – 20 მს-მდე გრძელდებოდეს. აღნიშნულის გამო
მამოძრავებელი ფირფიტის აგზნების დროს აღრიცხულ ელექტრულ ეფექტს ნელ
პოტენციალს უწოდებენ

სინაფსური ტრანსმისია, პოსტსინაფსური პოტენციალები

კუნთოვანი ბოჭკოს ნერვიანი და უნერვო უბნების აგზნების პოტენციალები. კუნთის ბოჭკოს

არაპირდაპირი (ანუ ნერვიდან) გაღიზიანების დროს მის ნერვთან და უნერვო უბნებში
აღრიცხული მოქმედების დენი განსხვავდება ერთმანეთისაგან. თუ აგზნების დენის
აღრიცხვა ხდება ელექტროდით, რომელიც მოთავსებულია მამოძრავებელ ფირფიტასთან
ახლოს ,მაშინ აგზნების პოტენციალს რთული ფორმა აქვს. იგი იწყება შედარებით ნელი
გადახრით, რომელიც შემდეგ გადადის სწრაფ, პიკისებრ პოტენციალში .ამ უკანასკნელის
დამავალი ფაზა კვლავ ნელი პოტუნციალით მთავრდება. უნერევო უბნის აგზნების
პოტენციალი კი მარტივი ფორმისაა და წარმოდგენილია პიკოვანი პოტენციალით .ნერვიანი
უბნის პოტენციალის საწყისი ნული გადახრა განიხილება, როგორც მამოძრავებელი
ფირფიტის ლოკალური აგზნების გამომხატველი ელექტრული ეფექტი, ხოლო პოტენციალის
სწრაფი, მალამპლიტუდიანი ნაწილი (აგრეთვე უნერვო უბნის მთელი პიკოვანი
პოტენციალი) გამოხატავს კუნთოვანი ბოჭკოს გავრცელებად აგზნებას, ე.ი ისეთ აგზნებას,
რომელიც მიმდინარეობს სულ ან არაფრის კანონის“ თანახმად, აქედან ცხადია, რომ
არაპირდაპირი გაღიზიანების დროს თავდაპირველად მამოძრავებელ ფირფიტაში
წარმოიქმნება ლოკალური აგზნება; შემდეგ ბოჭკოს მეზობელ უნერვო უბანში აღიძვრება „
სული ან არაფრის” ტიპის აგზნება, რომელიც ვრცელდება ბოჭკოს მთელ სიგრძეზე.

10. აგზნების კანონი და აკომოდაციის ფენომენი. ნატრიუმის არხების როლი

აკომოდაციაში.
აკომოდაციის სახეები. კვალის ჰიპერპოლარიზაცია და მისი გენერაციის შესაძლო
მექანიზმები.
11. ზედაპირული მემბრანის სტრუქტურა და ფიზიოლოგიური მახასიათებლები. იონთა
განაწილების თავისებურებანი, ელექრტოქიმიური წონასწორობის პოტენციალები.
მემბრანული პოტენციალი და მოსვენების დენი. მოსვენების პოტენციალის იონური
მექანიზმი.
12. ნერვული ბოჭკოს აგზნებადობა, აგზნების დენი, მისი იონური მექანიზმი. ნერვული
იმპულსის გავრცელება მიელინიზირებულ და უმიელინო ნერვულ ბოჭკოში. ნერვული
ღეროს მოქმედების დენი.
13. აგზნების გადაცემის ქიმიური თეორია. ქიმიური სინაფსის აგებულება. კალციუმის
როლი მედიატორის გამოყოფაში. მინიატურული პოტენციალები.
14. ნერვული სისტემის კლასიფიკაცია. სომატური და ვეგეტატური სისტემის
პროექციები. განგლიები და ნერვული კვანძები, მათი ლოკალიზაცია და ნეირონული
შემადგენლობა.
15. სომატური და ვეგეტატური სისტემის ტრანსმიტერები. მათი ფიზიოლოგიური
ეფექტები. ქოლინერგული და ადრენერგული რეცეპტორები, მათი ლოკალიზაცია.
16. იონური არხების ტიპები, განაწილება ნერვულ უჯრედზე. იონური არხების
მონაწილეობა მემბრანის მოსვენების, მოქმედების, ლოკალური ნელი პოტენციალის
გენერაციაში.
17. კუნთოვანი ქსოვილის ზოგადი ფიზიოლოგია. გაღიზიანების კანონი, ზღურბლი და
მარგი დრო, ქრონაქსიომეტრია – კუნთის ფუნქციური მდგომარეობის შეფასება.
18. განივზოლიანი კუნთოვანი ბოჭკოს აგებულება და კუნთის შეკუმშვის მექანიზმი
ფაზურ კუნთოვან ბოჭკოებში. კალციუმის იონების როლი კუნთის შეკუმშვაში.
19. აგზნებადი სისტემების ზოგადი დახასიათება. ცხოველურ ორგანიზმში მიმდინარე
ელექტრული პროცესები. ელექტრული პროცესების გენერაციის პრინციპები: გაღიზიანებისა
და აგზნების პროცესების კანონზომიერებები.
20. იონური არხები, მათი კლასიფიკაცია. იონური არხების განაწილება ნერვულ
უჯრედის მემბრანაზე. იონური არხების როლი მემბრანის მოსვენების პოტენციალის,
მოქმედების დენის გენერაციაში.
21. იონური არხები, მათი ფუნქციონირების პრინციპები. იონური არხების
სპეციფიკურობა. ნატრი-კალიუმის და კალციუმის ტუმბოები. ნატრი-კალიუმის ტუმბოს
როლი მემბრანის მოსვენების პოტენციალის აღდგენაში. ნატრი-კალიუმის ტუმბოს მუშაობის
რეჟიმები.