Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 5

Mizo Literary Criticism |obul Leh Hmasawn Chhoh Da

Mizo Literary Criticism |obul Leh Hmasawn Chhoh Dan Leh Mizo Literary Criticism-a Zikpuii pa, Siamkima
Khawlhring Leh J.F.Laldailova Te Pawimawhna
I. Sawihawnna :
Thu leh hla huangah hian hmanlai ata tawh fakselna lam hawia mi thu leh hla lo sep rawtuina leh lo
sawiselna hi thil chin \han tak pakhat a ni \hin a. Kum BC 4-na lai vel khan Greek mifing leh mithiam
Aristotle lehkhabu ziah ropui tak ‘Poetics’ tih chhuah niin, chu lehkhabu chuan thu leh hla kalphung hrang
hrang a tarlang a. He lehkhabu-a thu inziak thu leh hla peng hrang hrang hrilhfiahna leh kalphung awmze
neia duan hi Criticism bul in\anna a ngaih a ni.
Khawvel hmun hrang hrang ah mi thu leh hla buaipui leh hetiang fakselna lam lo tuipui hi tam tak an awm
tawh a, chung zingah chuan Longinus te, Horrace te, Boileau te, Sainte Beuve te, English mi Johnson leh
Mathew Arnold te, Baumgarten te, Goethe te, Edgar Allan poe leh Memerson te hi khawvel hriatah hial an
hming alar phah a ni.
II. Criticism Awmzia :
Criticism hi Greek \awng ‘krinaw’ leh ‘Kritikos’ tih a\anga lak a ni a, ‘Krinaw’ tih awmzia chu ‘To judge’
(endik) tihna a ni a. ‘Kritikos’ chu ‘Judgement’ (ngaihdan sawina) tihna a ni.
J.F Laldailova English-Mizo Dictionary ah chuan Criticism tih chu ‘Chik taka thil endikna,sawiselna’ tiin
tarlan a ni a. (J.F Dictionary, 126)
Criticism hian huang zau tak erawh a nei a, mi thuziak emaw kutchhuak sawisel leh dik lo lai hailan ringawt
hi Criticism nihna a ni chiah lova, Criticism chuan thu leh hla te a nihdan tur ang takin a kal em tih piah
lamah a \hatna lai a fak thiamin a \hat lohna laiah thurawn a pe thiam tur a ni. Criticism lama bul lo \antu
Aristotle chuan Criticism chu “Uluk taka thu tih tlukna” (a standard of judging well) tiin a lo sawifiah a, hei
hi Criticism sawifiahna awlsam tak pakhat chu a ni.
TS Elliot chuan, “Criticism chu mi thu leh hla ziak chhui a, ziak ve veka a \ha leh \ha lo laite tarlan a,
comment kan siam vena hi a ni” a ti bawk. (H.Laldinmawia, 317)
III. Mizo Literary Criticism |obul:
Mizote’n ziak leh chhiar kan thiam har avangin thu leh hla huanga Criticism lamah hian a kum chhut chuan
naupang viau mah ilangin heti lam hawi zawnga thuziah hrim hrim chu Kum 1912-a Bible-a Chanchin |ha
an lehlin tharna ah an lehlin hmasa zawk \hat tawk loh dan te tarlan a nih avangin, he Bible (Thuthlung
Thar) hi helam hawi inziakna hmasa ber a tih theih anga, amaherawh chu Thu leh hla huanga Literary
Criticism kan neih leh kan pawm theih hmasa bera lang chu Zikpuii pa thu leh hla te hi an ni thung.
Prof.Siamkima chuan a lehkhabu ‘Zalenna Ram’-a a insawi danin criticism ah pawh Book review hi a
khawih hmasak ber a ni a, Kum 1973 ah bul \anin R.Vanlawma lehkhabu ‘Ka Ram leh Kei’ tih chu MZP
Chanchinbu-a chhuah turin a review a, hei hi Mizo \awnga Book review kan neih hmasa ber nia hriat a nih
thu a sawi bawk a. (Siamkima Khawlhring, 168)
Hetih lai hian Kohhran chanchinbu ‘Didakhe’ issue hmasa berah chuan Rev.Beiseia’n kum 1972 khan Book
review alo nei tawh a. A lehkhabu review hmasak ber chu ‘Kristian chhungkua’ tih Leslie & Winifred Brown
ziak, H.K.L Thanga leh Rev.C.Paz^wna lehlin leh ‘Kohhran pianhmang leh a Kohna’ Rev.William Steward
ziah, Rev.P.D. Sena lehlin a ni nghe nghe. He chanchinbu Didakhe ah hian lehkhabu review-na huang siamin
theih tawpin \an an lo la \hin a ni.
Hetiang a nih takah chuan Book review tihmasatu leh chingchhuaktu chungchang chu inhnial theih tak a lo
nih phah a. Prof.Siamkima’n ama chin chhuah nia a sawi lai hian Rev.Beiseia hi a tihmasatu zawk a ni
maiin alang thei. Amaherawhchu an thuziak te kan thlir erawh chuan inhnial theih takin an thuziak dan
kalphung hi a danglam hle a. Kristian Chhungkua review-na te hi phek khat lek a nih bakah fakna lam thu
chauh inziahna a ni a. Hengte avang hian a hmasa zawka lang hi Criticism puitlinga chhiar theih a ni lo
maithei bawk.
Thu leh hla lama hriat hlawh tak C.Lalsiamthanga chuan he fakselna huangah hi chuan Pastor Vanchhunga
thuziak 1954 (Published year 1955) hi a hmasa ber-a a pawm thu a sawi a, chutih laiin hemi kum (1954) ah
vek hian Zikpuii pa (K.C. Lalvunga) chuan duhtuina lam thuziak tho lehkhabu pakhat a tichhuak a. Book
review tih lovah chuan he mite pahnih thu leh hla hi criticism lama Mizoten kan hmelhriat hmasak pawl tak
an ni bawk.
Thu leh hla chikna huangchhungah hian tunhma lamah chuan Lehkhabu ennawnna leh chikna (Book
review) hi an tuipui ber a ni a tih theih a. Siamkima bakah hian mi tam takin lehkhabu review hi an nei \hin.
Amaherawhchu criticism kan hmelhriatna ala rei loh em avangin \henkhat chuan sawiselna ringawt emaw
ti tawk te an lo awm chawk a, hei vang hian Lehkhabu ziaktu lam rilru tihnat tak mai te pawh an awm nawk
bawk.
Book review hi ‘Thu leh Hla’ chanchinbu te, Kohhran chanchinbu ‘Didakhe’ ah te hmuh tur tam tak a awm
\hin a. Chung zingah chuan kan sawi tak bakah hian Pu.Sangliana te, Prof.Lianhleia te, R.Vanlawma te,
Rev.Zalawma te leh Ngurchhawna te hi a hmasa pawl tak niin an lang a. Tin, kan tarlan loh zingah pawh mi
tam tak an awmin a rinawm bawk.
Engpawh nise Mizo Literary Criticism chuan kan hranghluite lakah pawh hnuhma alo hnutchhiah ve nasa
hle tih a hriat theih a. Thuziah huang chhung bik ngawr ngawra kan chhui dawn chuan Kristian Tlangau-a
chhuak Bible chhutnawn a nih chhan sawina chungchang hi criticism lam hawi hmasa ber a tih theih a,
chuti ni lova zirna lampang leh khawvel huapa Literary criticism an pawm dan kalhmanga kan chik a nih
thung chuan Zikpuii pa hi Mizo literary criticism bul \antu tiin a sawi theih a ni.
IV. Hmasawnna :
Hetianga thu leh hla thlirna leh fakselna kan lo chin chhoh takah chuan kan lehkhathiam hmasa te khan an
theih ang leh thiam ang tawkin thu leh hla fakselna hi an lo tuipui chhunzawm ve nghal a. Chutih lai erawh
chuan mi thu leh hla pahnih khat lo s>p-a bansan zui leh ta pawh an awm nuk bawk.
Kan sulsute zingah pawh an kutchhuak azira hmasawn chho zel an awm a. Didakhe chanchinbu-a book
review kan hmuh tam tak pawhin hma a sawn zel a, 1974 –a chhuak ‘Lal Isua Chanchin A Len Lai Nite’ tih
C.Rokhuma ziah Rev.Beiseia’n a review te hi chu chhiar tlak tak an ni tawh a. 1979 chhova C.Sangzual Book
review te pawh hi an \ha tawh hle a tih theih ang. Hetih hunlai chhovah hi chuan Prof.Siamkima Khawlhring
hi sawihmaih theih a ni lova, a ni hi chuan thu leh hla hrang hrang a review \hin a, a hunlai ngaihtuah phei
chuan a kutchhuak te hi belhchian dawl tak an ni.
Heng kan tarlan bakah hian Remkunga te, R.Lalrawna te, Lalzuia Colney te, Thanpuii pa te, R.Vanlaawma
te, C.Lalsiamthanga te, Lalchungnunga te, C.Lalramzauva te J.F.Laldailova te pawh hi sawi hmaih theih an
ni lo bawk.
Tin kun 1990 hnulam ah pawh criticism lam hawia thuziak a awm chho ve zel a, B.Lalthangliana te,
Prof.Laltluangliana Khiangte te, Prof.R.L. Thanmawia te, Darchuailova Renthlei te, R.Lal\hazuala te,
Lalsangzuali sailo te, L.keivom te leh H.Lalrinfela te pawh an lo lang chho ve zel a, heng mite kutchhuak
han thlir phei hi chuan criticism kan neih tirh ai khan hmasawnna a tamin an ziahdan kalphung pawh a
danglam tawh hle tih a hriat theih. Technique hrang hrang hmanga thlira lo thliar thiam an ni deuh fur tawh
a, an kutchhuak hian belhchian a dawl hlawm hle.
An ni bakah hian tunhnu deuhah C.Lalawmpuia Vanchiau pawh hi sawi hmaih theih a ni lova. Ani hi
mizoten tuna critics kan neih zingah chuan lehkhathiam a nih bakah a thu leh hla te hian zirchian an dawlin
chik an dawl em em a ni.
Kan tarlan bakah hian mi tam tak, chanchinbu leh lehkhabu hrang hranga mi thu leh hla lo s>p \hin an awm
a, sawi vek sen an ni lovang. Engpawh nise mizo ten thu leh hla kan neih ngaihtuahin kan zirchian dan
pawh a ramri pel thluak tawh hle tih a hriat theih a, tehna leh zina hrang hrang behchhana thu leh hla
zirchian pawh kan thiam tawh hle bawk a, hmasawnna ropui tak niin a hriat a ni.
V. Zikpuii Pa :
Zikpuii Pa tia hriat l^r hi a hming tak chu K.C. Lalvunga a ni a, apa chu Hrawva niin anu chu Lalluii a ni. Kum
1929 December 27 ah apiang a, khiangte hnam a ni. Kum 1953 ah B.A a zova, 1962 ah IFS (Indian Foreign
Service) a zawm a, mizo zinga Indian Ambassador puitling hmasa ber niin khawvel hmun hrang hrangah a
awm kual a ni. Ram tana mi \angkai tak a nih laiin kum 1994, October 10 ah a boral ta mai a ni.
Zikpuii pa tia hriat l^r K.C. Lalvunga hian a thuziak reng rengah zikpuii pa tia a indah \hin avangin Zikpuii pa
tia sawi vek a nih phah a.
Thu leh hla lama mi inhmang tak leh lehkhathiam hmasa nia ram tana \hahnem ngai em em a ni a. Politics
lam thlengin a veiin a tuipui em em \hin. Zikpuii pa hian essay te, novel te a ziak nasa in hla pawh a phuah
tam hle a. A thuziah tam tak hi zir tham leh ngaihnawm tak an ni hlawm bawk. Tin mizo zingah chuan
criticism lam luhchilh hmasa ber a ni bawk a, a kutchhuak te hi ram leh hnam tan an \angkaiin an hlu hle
mai.
Kan sawi tawh angin Zikpuii pa hian Kum 1954 daih tawh khan ‘Lushai Literature’ tih hmangin Criticism bul
alo \an tawh a, Mizo zingah chuan Criticism lam hawi ziak hmasa ber a ni. A thil thlir ber pawh Mizo pi le
pute thu leh hla an ni a. Theory lama kan thlir chuan Zikpuii pa hi Historical critics te, Comparative critics te
leh Pragmatic critics niin a hriat.
Criticism lam hawia a thuziah te hi a ziah hunlai mai ni lovin tun hnu thleng hian thuziak \ha an la ni phak
tlat a. Zosapthara hla a thlirna han en phei hi chuan Literature theory chungchang Zikpuii pa hian a hre hle
niin alang bawk.
“Zosapthara hi hmanlai literature leh tunlai literature in\henna lai vel hunah a ramri lung pawimawh berte
zinga pakhat a ni. Fakna hla siamah leh Mizo \awng thu (prose) ziakah entawn tur reng reng a hun hmain a
awm lova, khawthiama kawng zawng chawp a ni a, chu chu sincere taka literary critics nih tum tan chuan
hriat a pawimawh fovin ka ring” (Zikpuii Pa,157)
a han ti te hian literature-a inhmangte thu leh hla kan zirchian kawnga an hunlai boruak leh an material
ngaihtuah tel a \ul zia a tilang chiang em em a, hei hian Historical critics a nih zia a hailang thei ang.
Chutih rual erawhin he Zosapthara hla thlirna tih a ziah ah tho hian “Zosapthara hian Poem a ziak lova
‘hymn’ a ziak a ni..” a han ti te, “Gramatical Rules-a verse kan the dawn chuan a tla hmasa ber tur chu
Shakespeare-a a ni a. Finite verb a tel lo tih mai mai te hi hla tehna dik a ni ngai lo” a han tih te leh “Poetry
hi Prose standard leh gramatical rules-a the hi kumkhaw thuah a dik ngai lo” a han ti te hian Literary theory
phenah mihring rilru hnehna a hriat chian zia a tihlan theih avangin Pragmatics critics leh Evaluative critics
a nih zia a tarlang thei bawk a ni.
A tlangpui thuin Zikpuii pa hian thuziak leh hla te hi a Literaty base ai chuan mihring rilru a hneh danah a
the \hin a. Grammatical form ai chuan rilru chhungril a hnehna lam hi a chawinung zawk zelin alang. Hetih
lai hian \hahnem erawh angai thei hle a, kan hla thu hman leh kan hla hawi zawng te chu thlak danglam a
hun tawh zia te, mahni ramri pela hnam dangte tan pawha lunglen theihna kan phuah a hun ve tawh zia te
a sawi tel bawk.
Rokunga hla a thlirna ah te hian “Hla phuah thiamte hla zawng zawng hi a mawi vek kher lem lova, a chhe
lai hlir kan inthlur sak chuan tu hla phuahthiam mah hian chawhelh an dawl bik lovang” (Zikpuii pa, 148) a
han ti te hian Hla hi a phuahtu ngawta innghat a nih loh zia a tarlang chiangin hla phuahtute dinhmun a
hrechiang hlein a hriat a. Tin, hla mawi bik leh nalh bik erawh a awm a ni tih a sawi mawi thiam em em a ni.
Mi sawisel an \ul chuan Zikpuii pa hian a dim lem lo hle a, J.F. Laldailova thil thlir dan pawh dik tawk lova a
hriat avangin a sawisel mai a, chutih lai erawh chuan thlir dan tur dik nia a hriat a kawhhmuh nghal zel
bawk a ni. Hei vang hian Zikpuii pa hi Critics \ha tak a tih loh theih lovang.
Zikpuii pa hian Criticism nihphung hi a hrechiang hle in a hriat. Phuahchawp hi literature ah chuan thudik
hnualsuatna lam a ni lo tih a hriat chian avangin mihring nun in a laichin chu eng anga phuah chhuah pawh
nise pawm thiam a\ul zia Rokunga hla a thlirna ah sawiin “Kan Zotlang ram nuam hi Chhawrpial run i inag
e’ tih hla-a Chhawrpial run hi hmun nuam sawinan kan hmang ngai lo a nih pawhin hmun nuam kan mitthla
theih avangin a mawi mai a ni” a han ti te hian Zikpuii pa thil thlir thiam zia a lanchian tir hle a ni.
Book review lamah pawh Zikpuii pa hi thil thlir thiam tak mai leh tehkhin nana thuhman thiam tak a ni a.
Hei hian Comparative critics a nihna a pholang thei bawk ang. ‘Lehkhabu ramtiam’ a thlirna leh ‘Ka
Lungkham’ a thlirna tlanga han din pawh hian Compare thiam tak nia comparative critics \ha a nih zia chu
alang chiang em em a, a thuziak hmasa lama a duhthawh luata kan hla phuah thiam Rokunga meuh pawh
Ramri pel lo tia chhuah hialtu Zikpuii pa hian khawvel huapa mi l^r pha Montesquieu leh Adam Smith te
kutchhuak te, Charles Darwin leh Milton-a Paradise Lost hial te lo chulmam tawhtu a nihna chhut chian
erawh chuan a duh thawhna hi a hriat thiampui theih hle thung mai.
Engpawh nise thu leh hla huangah Zikpuii pa hian Nopui a dawm hneh hle a tih theih a, kutchhuak a neih
tam danah te hian a creative zia a hriat theih. Chu mai piah lamah critical writing nei hmasa a nihna hian
mizo literary criticism huang chhungah hmun pawimawh aluah reng dawn a. Eng emaw chungchangah a
thu hi inkalh awm deuh zauh zauh \hin mahsela Dr.K.C. Vannghaka’n
“K.C Lalvunga kha a hranpa chuan ka hmuin ka kawm hauh lova. A thusawi pawh ka hre bawk lova. Amah
kawm chiangtute \awngkama ka hriat danin a vawikhat ziak kha siam \ha chuang lovin a ring nghal mai
niawm tak a ni a….. Hetiang mi hi mi danglam, talent nei \ha tak an ni. Amaherawh chu uluk taka mahni
thuziak thlir nawn leh \hinte ai chuan tiihsual palh emaw, duhthusam lo lai eawm an kut hnuah hian hmuh
tur a tam zawkin a lang” (Literature Zungzam,94)
a alo tih ang hian mahni thuziak siam nawn leh ngai mang lo a nihna vang hian a kuthnu ah pawr lai a awm
ve zeuh zeuh \hin niin a lang a ni. Hetiang a nih lai hian thu leh hla khawvel mite thlir dana thlir hmasa
bertu leh a hmasa mah nisela tun hnu thleng pawha thuziak hlu leh belh tlak ziaktu, novelist le poet ni pah
fawma Critics \ha tak Mizo zinga awm Zikpuii pa, K.C Lalvunga hi Mizo Literary Criticism huang chhungah
hian a nung reng dawn a ni.
VI. Siamkima Khawlhring :
Book review kawnga Mizo te tana kawng sat >ngtu Prof. Siamkima Khawlhring hian lehkhabu pathum lek
min hnutchhiah mahse mizo literature ah hmunlum pawimawh a luah reng tho dawn a nih ber hi maw. A
lehkhabu pakhat ‘Zalenna Ram’ tluka hriat leh chhiar hlawh hi mizo fa te kutchhuak zingah an awm kher
lovang.
Critics rilru dik tak pua kawng sattu hian criticism nihphung dik tak a hrechiangin mi kutchhuak a thlir
thiam hle a, tunlaia an sawi lar tak hluai leh Criticism kalphung thar nia an sawi ‘death of the author/The
creative role of the reader’ tih pawh hi Kum zabi 20-na ah khan Siamkima hian alo luhchilh daih tawh a lo
ni.
A hunlai hian Book review an intih hmuh emaw tih turin creative writing chu sawi loh, lehlin bu te nen lam
an review sup sup a, chutiang karah chuan tuman review dan dika an review lova a hriat vang nge ni MZP
chanchinbu ah Book review ti hmasa bertu nia a inhriat thu a sawi mauh mai.
A ni reng taka criticism hian nihphung a nei a, a hunlaia review-tu tam tak khan a ziaktu lam an thlur bing
vak bakah a \hente phei chuan chaw tui lo khawpin an lehkhabu review te an fak \hin. Siamkima erawh hi
chuan buk lung dik tak khaiin an thuziak te chu inmil takina buk a, a thlifim \hin.
Book review lamah chauh pawh ni lovin Lungthu pathum a sawi a\ang ringawt pawh hian an kutchhuak
hmanga hla phuahtute rilru a hriat theih zia chu a tarlang chiang hle. Patea, Saihnuna leh R.L Kamlala te
kutchhuak a zirchianna hmangin hla phuahtute mit hmangin khawvel min thlir tir a. He khawvel hi an mitah
chuan lungngaihna ram chauh niin lang mahsela Amah siamkima vek in Thomas Hardya’n, “L^wmna hi
zawng he khawvel natna leh lungngaihna ramah hian a chang changa lo lang ve zauh zauh a ni e,” tia a lo
sawi leh PB Shelleya’n,”Kan hla sak tui ber berte chu lungngaihna lam hlate a ni \hin” ti a a lo sawite avang
hian mittui nena khawv>l an thlirna ruamah heng hla phuahtute hi an mal \an lo tih min hriattir leh thei te
hian Critics inchhiar zau tak leh Comparative tak a nih zia a thai lang chiang em em a ni.
Siamkima hian literature nihphung a hrechiang em em a, “Thu leh hla \ha chu laimu kheh chhuah tur awm a
ni tur a ni” tia alo sawi ang hian criticism huang chhunga a zirchiante thu leh hla chi a chik hneh thei hle a,
Prof. R.L Thanmawia phei chuan “Tui liluh thiamten tuipui mawnga tuikeplung mawi an la chhuak ang mai
hian mi naranin kan hriatthiam theih turin a pho chhuak thiam a ni” ti hialin a fak nghe nghe a ni.
Eng pawh nise Prof. Siamkima Khawlhring hi thu leh hla huangah leh Mizo Literary criticism huangah
chuan sulsutu pawimawh tak a tih loh theih lova. A thu leh hla thlirdan lai tak leh a thlir thiam dan ril tak
chhut phei hi chuan Father of Mizo Critics pek tlak hial a niin alang thei.
A thu leh hla thlir te hi chik taka a enkual bakah midang kutchhuak leh hnamdang kutchhuak nen a tehkhin
thiam em em a, tin a ziaktu rilru a thlir thiamin an thuziah leh hlaphuah laia an rilru a sawi chhuak thiam a.
Chumi piah lamah chutiang rilru an put tak mai dan te pawh ala chhutchhuak thiam ta cheu hi a ropuina
pakhat a ni.
Khawvelah a damlai kum chhiar tam lo mahse Thu leh hla \ha-a khehchhuah tur zawngtu leh zawng thiam
em em Siamkima khawlhring hi Mizo literary citicism huanga mi pawimawh a ni kumkhua ang.
VII. J.F. Laldailova
Mizo fate zinga English leh Mizo \awng thiam ber nia an sawi hial \hin Joseph Francis Laldailova (J.F.
Laldailova) hi retheih vanga Sap hnuaia seilian chung sia mahni hnam hmangaih em em leh mahni ram
tana theih tawp chhuahtu, thu leh hla lamah phei chuan mi hmasa leh \awngkam bungrua thiam em em a
ni a. Chu ai mahin grammer a thiamna pawh hi hrilfak tham a tling a ni.
A damlai hun chhiar rei lo mahse chanchinbu enkawl a thu leh hla lama \hahnem ngai tak leh khawvel
\awng zawng zawnga Mizo \awng dahsanga mawi ber titu ngat a ni a, a thu leh hla leh kutchhuak te lah
hian Mizo literature an tihausa hle bawk.
Thuziak panngai leh lehlin piahlamah thil chikmi leh critics a nihna hi kan hnam tan chuan chenfak awm
tak a ni. A vanglai hunah lam\ang nei tlem viau mah sela khawvel hnamdangte laka mizona dah hniam
phal lotu hian hluttu a ngah tulh tulh dawn ni pawhin alang.
A thu leh hla zirchian te hi a tlangpui thuin grammatic leh textual error te an ni hlawm a. Mizote zinga
Kristiannain hla thar tam tak, thluk mak tak tak leh hla thu mak tak tak, mam si lo, inla mar si lo te leh Bible
thu meuh atana iai awm khawpa thuchheh mawi lo nia a hriatte sawisel a, siam\hat dan tur kawhhmuhtu
pawimawh tak a ni.
Sawi tawh angin J.F-a thil thlir dan hi Evaluate bakah Ontological critics thlir dan dik tak mai a ni a, a hunlai
boruak leh thil neihte lam ai mahin an uluk lohna leh an fimkhur lohna avanga an tihsual te hailanga siam
\hat dan tur mawihnai tak kawh hmuh \hin a ni.
Kan Zosap ten hla thu mak leh ulh pui pui, mizo hla rinrawl bera an lo hmang chu na a ti a, hlathu leh hlarua
tam tak kan neih laia Pathian fak nan meuha \awng tluang lutuk leh ulh bawk si kan hmang te hi a hriat
thiam loh chu a ni. Tin, Bible lehlin thuah pawh Mizo pa ngeiin \awngkam mawi thlang lova ulh tak taka an
letling \hin chu hriat thiam har a ti a. A \hahnem ngaihna hi mizo tan chuan hlu tak a ni.
Grammar lamah khawvel dangte angin thiam lo mah ila, kan neih chhun chu kan zahin kan tidik tur a ni tih
chu a thupui ber an ni fan a, hei vang hian Sap ho kan ngaihsanna pawh dah \hat mai a\ul zia a tarlang
nghal bawk a. Nimahsela JF-a \hahnem ngaihdan hi an hrethiam tawk \hin lo fo bawk si a ni.
JF-a chuan Sap hrim hrim huat lam hi a thupui a ni lova, thiam leh thiam lova hla an phuah ve mai te, mizo
hlathu leh \awngkam mawi tam tak a awm laia thu ulh leh mawi lo, dik si lova an hman \hin te chu a vei a
ni chauh zawk a. A thlirna mita thlir chuan heng a sawisel te hian mizo thu leh hla an tibawrhbang hle ni
pawhin a hriat theih hial a ni.
Hetiang taka thu leh hla ziahdan dik leh \awngkam dik leh mawi a buaipui avang hian a pawng ataka Sap
kan ngaisang ringawt leh Sap thu leh hla a nih avanga kan dahsang ringawt chu \ha a tih loh zia a tlangau
pui a, hemi thuah lah hian lo ngai hawtu an awm zel bawk si.
Chutih rual erawh chuan language leh grammar lama Mizo tana a\hahnem ngaihna hi theihnghilh chi a ni
lova, a hla thlir dan mam tak te, hla chuan rilru a hneh theih nan thu mam leh mawi an hmang tur nia a hria
te hian mizo thu leh hla ala tihlu dawn chauh a, hetiang textual critics \ha tak Mizo ten kan lo nei reng hi
inchhuanna tham tak a ni thei bawk ang.
Heng a kutchhuak leh a critical works hrang hrang avang hian JF. Laldailova hian mizo literary criticism ah
hmun pawimawh a luah reng dawn a ni.
VIII. Tlipna
Kan sawi tak ang hian Mizo ten hawrawp kan neihna la rei lo viau mahsela hnam dang hmasawnna
zarzovin literature lama kan hmasawnna a \hang chak hle a. Criticism lam pawh literature peng pakhat a
nihna hriaiin kan hranghlui ten an lo luhchilh hma em em a. Heng avang hian hnam vannei kan nih phahin
kan thu leh hla hian hmasawnna tam tak a neih phah a tih theih ang. Chutih rualin hun kal zel hian
duhthawhna a tizual em em a, hei vang hian nakin zelah pawh kan literature peng hrang hrang hian hma
asawn zel a rinawm hle bawk a ni.
Work Cited :
i) Darhmingthangi. Zikpuii pa Hnuhma. Aizawl : Mizoram Publication Board, 2000. Print.
ii) Laldailova, J.F., English-Lushai Dictionary. Aizawl : Lalrinliana. 2005. Print
iii) Laldinmawia,H., Literature Lamtluang. Maharashtra : CreatiVentures, 2015. Print
iv) Vanchhawng,Lb(Ed)., Lairil. Pachhunga University College :Aizawl. 2013. Print.
v) Vannghaka,K.C. Literature Zungzam. Bawngkawn: Vanhlupuii, 2014. Print.
Bibliography :
i) Darhmingthangi. Zikpuii pa Hnuhma. Aizawl : Mizoram Publication Board, 2000. Print.
ii) Khawlhring, Siamkima.,Prof. Zalenna Ram. Aizawl : Mc.Lalrinthanga. 2002. Print.
iii) Khiangte, Laltluangliana., Thuhlaril. Mizoram University :College Text Book. 2006. Print.
iv) Laldailova,J.F. Bible Thlirna. Electric Veng : Gilzom. 2012. Print
v) Laldinmawia,H., Literature Lamtluang. Maharashtra : CreatiVentures, 2015. Print
vi) Vannghaka,K.C. Literature Kawngpui. Bawngkawn: Vanhlupuii, 2010. Print
vii) Vannghaka,K.C. Literature Zungzam. Bawngkawn: Vanhlupuii, 2014. Print.
viii) Vanchhawng,Lb(Ed)., Lairil. Pachhunga University College :Aizawl. 2013. Print.

You might also like