Η Παρουσία των Μουσουλμάνων στην Ευρύτερη Περιοχή

της Θράκης

Μετά από αιώνες βυζαντινής κυριαρχίας το 14ο αιώνα ολόκληρη

η Θράκη κατακτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην διάρκεια των
χρόνων, δημιουργήθηκε μία σημαντική τουρκική μειονότητα που κατοικούσε τόσο
στην Θράκη, όσο και γενικά στα Βαλκάνια που βρίσκονταν υπό Οθωμανική κατοχή.
Αυτή προέκυψε μετα από τους βίαιους εξισλαμισμούς που πραγματοποίησε ο
Σουλτάνος Σελήμ Α΄ Γιαβούζ , μόλις 65 χρόνια μετά την Άλωση της
Κωνσταντινούπολης από το 1514 μέχρι το 1519 .Οι εξισλαμισμοί αυτοί εντάσσονταν
στο ευρύτερο φάσμα της λεγόμενης ‘’εθνοκάθαρσης’’ ,γενοκτονίας θα λέγαμε
σήμερα, των μη μουσουλμανικών πληθυσμών που επιχείρησε ο Σελίμ ο Ά κυρίως στα
δυτικά βαλκάνια . Η τάση αυτή πείρε μεγάλες διαστάσεις περι τον 18ο αιώνα με την
τακτική του παιδομαζώματος παλι από τις ίδιες περιοχές .

Αυτή ήταν μια σύντομη ιστορική αναφορα για την δημιουργία της μουσουλμανικής
κοινότητας στην Θράκη . Ερχόμενοι στο σήμερα και περνώντας επι τροχάδην όλη
την διάρκεια της πικρής δουλείας των 600 περίπου και λίγο παραπάνω ετών στον
τουρκικό ζυγό βλέπουμε την συνύπαρξη των μουσουλμάνων και των χριστιανών σε
μια παραμεθόρια περιοχή πολύ κρίσιμη καθώς η εν λόγω μειονότητα διεκδικείται
από τους επίδοξους γείτονες μας ως Τουρκική ενώ δεν είναι !

Τα πομακικά φύλλα της Θράκης είναι γνήσια θρακικά και ελληνικά ντόπια φύλλα
που εντάσσονται στην κατηγορία των θρακικών φύλλων ( Μάρηδες Παραπαγγαίοι
Γκαγκαβούζηδες κ.α.) και συνυπάρχουν αρμονικά με τους Χριστιανούς χωρίς εθνικές
και πόσο μάλλον θρησκευτικές τριβές για θέματα πίστεως . Χαρακτηριστικό
παράδειγμα αποτελεί η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς ιερού ναού της Παναγίας της
Ελευθερώτριας στο Διδυμότειχο στην χρηματοδότηση του οποιου συνέβαλε
προσωπικά ο τότε μουφτής Διδυμοτείχου καθώς επίσης και σε άλλα χωριά του
βορείου Έβρου οπου διενεργούνταν έρανοι για την ανέγερση ναών οι ερανικές
επιτροπές πήγαιναν και σε μουσουλμανικά χωριά τα λεγόμενα ‘’πομακοχώρια’’ στην
περιοχή του Δερείου συγκεκριμένα από όπου έπαιρναν αδεια απο τον Χότζα του
χωριού για την συλλογή χρημάτων . Αυτό αποτελεί ένα δείγμα της συνύπαρξης των
Χριστιανών με τους μουσουλμάνους στο ευρύτερο πλαίσιο της παρουσίας των
Μουσουλμάνων στην Θράκη

Μουσουλμανικά μνημεία στην Θράκη

Τεκές Ρούσσας Σουφλίου
Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Θράκη ιδρύθηκαν αρκετοί τεκέδες οι οποίοι
μάλιστα έλαβαν την υποστήριξη των σουλτάνων αμέσως μετά την οθωμανική
κατάκτηση. Οι τεκέδες εξυπηρετούσαν τον προσηλυτισμό χριστιανών, τους
στρατιωτικούς εφοδιασμούς των οθωμανικών στρατευμάτων, αλλά και τον εποικισμό
της ορεινής Θράκης. Ο Μαχμούτ Β΄ (1808-1839) με φιρμάνι το 1826 διέταξε την
κατάργηση του σώματος των Γενιτσάρων αλλά και του Μπεκτασικού τάγματος. Τότε
πολλοί τεκέδες στη Θράκη κατεδαφίστηκαν και πολλοί σεΐχηδες εκδιώχθηκαν. Το
1840 οι σουλτάνος Απτουλμετζήτ Α΄ επανέφερε τη λειτουργία των τεκέδων, αλλά
ήδη πολλοί τεκέδες είχαν παρακμάσει ενώ παράλληλα γίνεται μια κίνηση
αφομοίωσης των Μπεκτασήδων και Κιζιλμπάσηδων από τους Σουνίτες στη Δυτική
Θράκη. Στις 30 Νοεμβρίου 1925 ο Κεμάλ Ατατούρκ, στην Τουρκία με το Νόμο 677,
κατάργησε οριστικά τους τεκέδες. Αντίθετα η Ελλάδα, μετά την ενσωμάτωση της
Δυτικής Θράκης, δεν απαγόρευσε τους τεκέδες.

Τεκές της Ρούσσας του Έβρου είναι από τους παλαιότερους τεκέδες των Βαλκανίων
και βρίσκεται τρία χιλιόμετρα από το ομώνυμο χωριό στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
Πρόκειται για μοναστήρι των Μπεκτασήδων δερβίσηδων, που ανήκει στο "ετερόδοξο
Ισλάμ". Ο Τεκές της Ρούσσας είναι γνωστός και με τα ονόματα Τεκές του Σεγίτ Αλή
Σουλτάν, Τεκές του Κιζίλ Ντελή ή Μονή Μπεκτασήδων Κιζήλ Ντελή στη Ρούσσα.

Ιδρύθηκε από τον δερβίση Σεγίτ Αλή Σουλτάν το το 1400, όπως λέει η οθωμανική
πινακίδα σε ένα από τα κτίσματα της Μονής. Ο Τεκές της Ρούσσας είναι Αλεβήτικος
τεκές, δηλαδή σημείο συνάθροισης δερβίσηδων. Είναι πρόσφατα ανακαινισμένος,
καθώς είχε υποστεί σημαντικές φθορές από τους χριστιανούς της περιοχής κατά τις
αναταραχές του 20ού αιώνα.

Στο κέντρο των κτηρίων του Τεκέ της Ρούσσας στέκει μια μουριά ηλικίας 600 ετών,
οι καρποί της οποίας, σύμφωνα με την παράδοση, προστατεύουν όσους τους φάνε
από τις ασθένειας. Το ίδιο δέντρο βρίσκεται και στον Τεκέ των Μπεκτασήδων στο
χωριό Χατζί Μπεκτάς (Hacı Βektaş) της Μικράς Ασίας. Γύρω από την αιωνόβια
μουριά βρίσκεται η κουζίνα, το κονάκι (κελιά), το ταφικό μνημείο του Σεγίτ Αλή
Σουλτάν, ο χώρος προσευχής, αλλά και σύγχρονες εγκαταστάσεις για τους
επισκέπτες. Στο νεκροταφείο του Τεκέ της Ρούσσας υπάρχουν οι τάφοι των σοφών
του τεκέ (Σεΐχηδες) και δερβίσηδων.

Μια ξεχωριστή συνάντηση λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στον Τεκέ της Ρούσσας: Στις
6 Μαΐου, την ημέρα που η Μονή γιορτάζει τον Άγιο Γεώργιο, που είναι κοινός Άγιος
Ορθοδόξων και Αλεβητών, παρίσταται και ο Μητροπολίτης Διδυμοτείχου,
Ορεστιάδος και Σουφλίου, μαζί με πλήθος πιστών και των δύο θρησκειών.
Τέμενος Βαγιαζήτ Διδυμότειχο

Το τζαμί (η λέξη προέρχεται από τα τουρκικά cami) ή τέμενος είναι ο τόπος

λατρείας των Μουσουλμάνων. Όλα τα τζαμιά είναι προσανατολισμένα προς
την Κάαμπα της Μέκκας. Από το τζαμί γίνεται πρόσκληση πέντε φορές την ημέρα,
για να υπενθυμίσει στους πιστούς ότι έφτασε η ώρα της προσευχής. Όποιος έχει τη
δυνατότητα, έχει δηλαδή χρόνο ή δεν δουλεύει, πρέπει να πάει στο τζαμί για να
προσευχηθεί: αυτό στη μουσουλμανική θρησκεία θεωρείται καλύτερο απ' το να
προσεύχεται κανείς μόνος του. Όσοι δεν έχουν χρόνο ή τη δυνατότητα, μπορούν να
προσευχηθούν στο σπίτι τους ή σε κάποιο χώρο εκτός τζαμιού, με μικρή
προετοιμασία. Η επίσημη μέρα λατρείας για το Ισλάμ είναι η Παρασκευή, οπότε οι
άντρες μουσουλμάνοι (όχι όμως και οι γυναίκες) είναι υποχρεωμένοι να πάνε στο
τζαμί για να προσευχηθούν. Στο τζαμί διαβάζονται και οι «ευχές» προς κάποιον νεκρό
πριν την ταφή του.
Το Τέμενος Μεχμέτ ή Τέμενος Βαγιαζήτ είναι μουσουλμανικό τζαμί στο Διδυμότειχο
που ολοκληρώθηκε επί σουλτάνου Μεχμέτ Α' (1413-1421) και εγκαινιάστηκε
το 1420 . Έχει χαρακτηρισθεί από τη γενική γραμματεία πολιτισμού της Ελλάδας,, ως
το σημαντικότερο ισλαμικό μνημείο της Ευρώπης.
Το τέμενος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα ισλαμικά μνημεία στην Ευρώπη.
Αναφέρεται και ως το μεγαλύτερο σε έκταση (σχεδόν ενός στρέμματος) στο χώρο
των Βαλκανίων. Το τέμενος βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του Διδυμότειχου και
είναι κηρυγμένο ως διατηρητέο από το 1946. Η αρχική στέγη του μνημείου (του 14ου
αιώνα) είναι κατασκευασμένη από ξύλο βελανιδιάς και διατηρείται μέχρι σήμερα,
θεωρείται δε από τα σημαντικότερα μνημεία από ξύλο στον κόσμο. Συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά της στέγης είναι ότι είναι τριγωνική (σε αντίθεση με
άλλα Οθωμανικά τεμένη που η στέγη αποτελείται από τρούλους) και έχει
τεχνοτροπία αρχιτεκτονικής των Σελτζούκων. Η ιδιαιτερότητα της στέγης (σύμφωνα
με τους μελετητές του μνημείου), ίσως να οφείλεται σε αλλαγή του αρχικού σχεδίου
κατασκευής μετά τον θάνατο του σουλτάνου. Σύμφωνα με το πάχος των τοίχων, ίσως
αρχικά στο σχέδιο ήταν να μπουν δύο κεντρικοί θόλοι στον άξονα της εισόδου και
άλλοι δύο σκαφοειδείς θόλοι εκατέρωθεν. Κατά τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά
Τσελεμπή το 16ο αιώνα, η ανέγερση καθυστέρησε λόγω της επέλασης
των Μογγόλων στην Μικρά Ασία, η οποία δημιούργησε προβλήματα
στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το μνημείο έχει επίσης μοναδική αξία λόγω της
τοιχογραφίας με την ουράνια πόλη (στο ισλάμ δεν επιτρέπονται γραφικές
αναπαραστάσεις)
Το μνημείο βρίσκεται υπό κατάρρευση αλλά από το 1969 έχουν ξεκινήσει ορισμένα
σωστικά μέτρα. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αφαιρέθηκαν
μολύβδινα φύλλα από την στέγη και το 1969 στην θέση τους μπήκαν λαμαρίνες .
Το 1970 μετά από έντονα καιρικά φαινόμενα κατέρρευσε μέρος του επιβλητικού
κυλινδρικού μιναρέ. Το Υπουργείο Πολιτισμού, την περίοδο 1998-1999 κάλυψε την
οροφή με πλαστική μεμβράνη ώστε να προστατευτεί το μνημείο από τις βροχές. Το
2008 κατέρρευσε μέρος του μιναρέ και έσχισε την προστατευτική πλαστική
μεμβράνη της οροφής. Το τζαμί σήμερα συντηρείται - ανακαινίζεται από σχετικές
δράσεις του Υπουργείου Πολιτισμού[6], καθώς υπάρχουν ρηγματώσεις, αποκλίσεις,
ανάπτυξη μούχλας λόγω γήρανσης υλικών, σεισμικές καταπονήσεις και επιδράσεις
του περιβάλλοντος Την Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2010 το Κεντρικό Αρχαιολογικό
Συμβούλιο αποφάσισε την αξιοποίηση του τεμένους και οι επισκευές θα γίνουν από
την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων του
Υπουργείου Πολιτισμού . Η αναστήλωση θα χρηματοδοτηθεί από τα Ευρωπαϊκά
Κονδύλια του ΕΣΠΑ Στις 22 Μαρτίου 2017, μεγάλο μέρος της οροφής αλλά και του
κτιρίου του τεμένους καταστράφηκε από πυρκαγιά.