1. Skład powietrza – co to jest powietrze?

Powietrze - występuje w gazowym stanie skupienia i jest bezbarwne. Nie można go

zobaczyć, ale gdy jest w ruchu można uzyskać z niego energię.
Składniki powietrza : azot 78%
tlen 21 % stałe składniki
gazy szlachetne 1% ( głównie argon)
tlenek węgla zmienne składniki
ozon, tlenek siarki, tlenek azotu, para wodna, amoniak, wodór,metan

Właściwości powietrza
fizyczne chemiczne
mieszanina gazów bezwonne
bezbarwne bez smaku
gęstość d= 1,28 kg/m3 podtrzymuje spalanie
słabo rozpuszcza się w wodzie
Powietrze jako gaz można sprężać i rozprężać, można je też skroplić czy zmienić
jego stan skupienia z gazowego na ciekły. Ciekłe powietrze jest cieczą o barwie
bladoniebieskiej.
W powietrzu obecna jest para wodna

2. Właściwości gazów : azotu, tlenu, CO2, wodoru.

Azot – to główny składnik powietrza

Właściwości azotu
fizyczne chemiczne
gaz bezwonny
bezbarwny nie podtrzymuje spalania
słabo rozpuszcza sięw wodzie

Tlen – najważniejszy składnik powietrza, to najbardziej rozpowszechniony

pierwiastek chemiczny w skorupie ziemskiej, jest składnikiem, skał, rud metali, piasku
i wody. Jest niezbędny do życia większości organizmom.

Właściwości tlenu
fizyczne chemiczne
gaz bezwonny
bezbarwny łączy się z niemetalami i metalami,
bezwonny tworząc tlenki,
słabo rozpuszcza się w wodzie podtrzymuje spalanie, sam się nie pali
ma gęstość większą od gęstości powietrza

Zastosowanie tlenu: tlen stosuje się w przemyśle hutniczym, przy spawaniu i cięciu
metali, w aparatach tlenowych ( dla nurków i alpinistów) w medycynie ( w
inkubatorach)
 Znaczenie tlenu w przyrodzie: wytwarzają tlen rośliny zielone, tlen podtrzymuje
proces spalania, a wraz z parą wodną powietrza powoduje też korozję metali.

Tlenek węgla – to nazwa związku chemicznego dwutlenku węgla jest składnikiem

powietrza choć niewielkim. Jego zawartość w powietrzu zwiększa się w wyniku
spalania paliw kopalnych ( węgla, ropy) i wycinania lasu. Przyczynia się do zmiany
klimatu.
Tlenek węgla jest obecny w powietrzu który wydychamy.
Tlenek węgla można otrzymać w wyniku spalania węgla w tlenie – reakcja syntezy.

Właściwości tlenku węgla

fizyczne chemiczne
gaz bezwonny
bezbarwny nie pali się i nie podtrzymuje spalania
rozpuszcza się w wodzie powoduje mętnienie wody wapiennej,
ma gęstość większą od gęstości powietrza gdyż z nią reaguje,
reaguje z metalami aktywnymi
chemicznie, np. z magnezem

Zastosowanie tlenku węgla: przemysł spożywczy (mrożenie i schładzanie żywności),

przemysł ogrodniczy( w chłodniach), ochrona przeciwpożarowa( gaśnice śniegowe),
medycyna ( do leczenia zimnem- suchy lód).

Wodór – jako pierwiastek chemiczny występuje na Ziemi w niewielkich ilościach w

górnych warstwach atmosfery oraz jako produkt aktywności wulkanów.

Właściwości wodoru
fizyczne chemiczne
gaz bezwonny
bezbarwny reaguje z niemetalami
słabo rozpuszcza się w wodzie z metalami tworzy wodorki metali
ma gęstość mniejszą od gęstości palny,
powietrza
Zastosowanie wodoru: przemysł spożywczy ( utwardzanie tłuszczów - margaryna),
przemysł chemiczny (jest substratem w syntezie wielu związków chemicznych-
nawozy sztuczne), przemysł motoryzacyjny (technologia wodorowa) , paliwo
rakietowe.
Wodór można otrzymać podczas doświadczeń – zachodzenia reakcji chemicznych:
 Otrzymywanie wodoru w reakcji cynku z kwasem chlorowodorowym –
jednym z produktów reakcji chemicznej jest palny gaz – wodór
 Otrzymywanie wodoru w reakcji magnezu z parą wodną

Wodór w wyniku połączenia z innymi pierwiastkami chemicznymi tworzy wodorki:

 z chlorem – chlorowodór
 z siarką – siarkowodór
 z azotem – amoniak

3. Gazy szlachetne:
 He – hel – świeci na żółto
 Ne – neon – na pomararańczowoczerwono
 Ar – argon - niebieskofioletowo
 Kr – krypton – na biało
 He – ksenon – na biało z fioletowo niebieskim odcieniem
 Rn – radon
Występują w powietrzu w znikomych ilościach. Mają bardzo podobne
właściwości. Mają nazwę szlachetne, ponieważ nie reagują z pierwiastkami ani
ze związkami chemicznymi.
- gazy bezbarwne
-słabo rozpuszczają się w wodzie
-nie mają smaku ani zapachu
- są niepalne i nie podtrzymują spalania
Gazy szlachetne pobudzone prądem elektrycznym świecą a ich kolorowe
światło wykorzystywane jest w technice oświetleniowej.
Zastosowanie: hel i neon w ciekłym stanie skupienia do chłodzenia urządzeń,
w medycynie, technice oświetleniowej.
Hel ma mniejszą gęstość od powietrza – jest lżejszy dlatego unosi się do góry
gdy napełnimy nim balon.
4. Reakcje egzotermiczne i endotermiczne.
Reakcja egzoenergetyczna- reakcja chemiczna przebiegająca z wydzielaniem
energii cieplnej.
Reakcja endoenergetyczna- reakcja chemiczna do której przebiegu konieczne
jest stałe dostarczanie energii cieplnej.

5. Typy reakcji: synteza , analiza, wymiana.

Substrat – to substancje, które zostały użyte do reakcji chemicznej i ulegają
przemianom chemicznym.
Produkty – to substancje powstające w wyniku reakcji chemicznej.

Reakcja syntezy (łączenia) to reakcja chemiczna podczas, której z kilku substratów

powstaje jeden produkt. np. węgiel+tlen→tlenek węgla(IV)

Reakcja analizy(rozkładu)to reakcja chemiczna, podczas której z jednego substratu

powstaje kilka produktów. Np.tlenek rtęci(II) →tlen+rtęć
Reakcja wymiany to reakcja chemiczna, w której z kilku substratów powstaje kilka
produktów. Np. magnez + woda→ tlenek magnezu +wodór

Tlenki – związki chemiczne tlenu z innym pierwiastkiem chemicznym.

 tlenek magnezu
 tlenek wapnia
 tlenek węgla (IV)
 tlenek siarki (IV)
 Reakcja wymiany w środowisku przyrodniczym to fotosynteza – tlenek węgla
i woda zostają przekształcone w tlen.