3.

Techniki wykorzystywane w tekstach naukowych

Zagadnienia/zadania

1. Budowanie nauki rozpoczyna się od stawiania pytań, które, zdaniem Ireneusza

Bobrowskiego, powinny charakteryzować się: poprawnością; trafnością; zasadnością;
rozstrzygalnością.
a) proszę wyjaśnić wymienione cechy;
b) proszę podać przykłady pytań rozstrzygalnych i nierozstrzygalnych.

2. Warunek poprawności pytania spełniony jest dzięki definiowaniu:

a) proszę omówić budowę definicji klasycznej.

b) proszę uzupełnić tabelę frazami z ramki.

występujący w pracach naukowych i publikacjach popularyzujących wiedzę; człowiek;

jedna z funkcji wypowiedzi; styl naukowy; pragmatyka; która polega na powiadamianiu o
zjawiskach rzeczywistości pozajęzykowej; dział językoznawstwa; najbardziej rozwinięta
istota żywa z rzędu naczelnych; funkcja poznawcza; mająca zdolność myślenia, mówienia,
wytwarzania narzędzi produkcji i posługiwania się nimi w pracy kolektywnej; styl
funkcjonalny; którego przedmiotem są społeczne i sytuacyjne warunki funkcjonowania
języka oraz cele, jakie mówiący chce osiągnąć przez użycie określonych wyrazów i
wyrażeń;

DEFINIENS
DEFINIENDUM człon definiujący
człon definiowany GENUS PROXIMUM DIFFERENTIA SPECIFICA
(nadrzędna najbliższa klasa) (cechy wyróżniające)

.
c) proszę omówić pozostałe rodzaje definicji.

d) proszę połączyć w pary definicję błędu formalnego i przykład.

Stoper to urządzenie elektroniczne

A DEFINICJA ZA SZEROKA 1
służące do pomiaru czasu
B BŁĄD KATEGORIALNY 2 Człowiek to istota pracująca

C KRZYŻOWANIE SIĘ ZAKRESÓW 3 Człowiek to istota rozumna

D DEFINICJA ZA WĄSKA 4 Wspólnota Europejska jest to Europa

A B C D

e) proszę wyjaśnić, na czym polegają błędy treściowo-pragmatyczne w poniższych

definicjach, a następnie dopasować nazwy
1) Od czasów wczesnego średniowiecza retoryka weszła do szkół jako główny przedmiot w
programie trivium (systemu edukacyjnego poprzedzającego quadrivium).
2) W szkole XVII-wiecznej skupiono się na sztuce elokucji, będącej jednym z działów
retoryki.
3) Z potrzeb retorycznych zrodziła się później mnemonika;
4) Człowiek to dwunóg bezpióry, zdolny do śmiechu;
5) Człowiek jest zwierzęciem rozumnym zdolnym do rachowania i wyciągania wniosków.

pleonazm definiensa; idem per idem; ignotum per ignotus; błąd nieistotności

3. Jakimi technikami posłużyli się autorzy poniższych tekstów?

a) „Na istotne cechy retoryki jako narzędzia badawczego zwrócił uwagę m.in. Piotr H.
Lewiński, podkreślając: 1) zorientowanie retoryki na komunikację zróżnicowaną ze wględu
na rodzaj i cel mowy; 2) uniwersalność retoryki, odnosi się bowiem ona do wszystkich
sytuacji komunikacyjnych zarówno etetycznych, jak i perswazyjnych; 3) interdycyplinarność
retoryki, dzięki której opis jet pełniejszy niż w tradycyjnej lingwistyce, ponieważ obejmuje
wpisaną w kontekst kulturowy tematykę (inventio), kompozycję tekstu (dispositio) zajmującą
się m.in. strukturą i spójnością tekstu, stylistykę (elocutio) obejmującą opis środków
konstruujących warstwę językową tekstu, a także samo wykonanie, wygłoszenie mowy (actio,
pronuntiato); 4) metodyczność retoryki wyrażającej się rozbudowanym aparatem
terminologicznym i kategorialnym, który obejmuje sprawdzone metody badania i opisu tekstu
(Lewiński 2008: 11)”.

b) STYL FUNKCJONALNY

S. NAUKOWY S. ARTYSTYCZNY S. PUBLICYSTYCZNY S. URZĘDOWY S. POTOCZNY

4. Na czym polega technika porównywania. O czym należy pamiętać, stosując ją w tekście?

5. Czym charakteryzuje się tekst argumentacyjny?
6. Prozę omówić dwa podstawowe schematy wnioskowania: indukcję i dedukcję.
7. Proszę podać podstawowe schematy porządkowania argumentów.