ERICH - SLIDE 1

Magandang Umaga po Ginoong Bryan at mga kamag-aral. Ako si Erich

Rivera, kasama si Stacy Nava, narito upang ibahagi ang paksa ng aming
pangkat: Pag-ibig at paglalakbay ni Jose Rizal
ERICH - SLIDE 2
Tara na at simulan na natin ang pagtatalakay ng mga pag-ibig ni Jose Rizal.
MGA PAG-IBIG NI JOSE RIZAL
ERICH - SLIDE 3
1. SEGUNDA KATIGBAK
Una nating kilalanin si Segunda Katigbak.
Ang relasyon nilang dalawa ay isang “Puppy Love.”
Siya ay ang unang pag-ibig
Siya ay isang batangueña.
Siya ay nakatakda nang-ikasal kay Manuel Luz.
Nakilala niya si Jose Rizal noong siya ay labing-anim (16) na taong
gulang pa lamang, nang dumalaw si Rizal sa kanyang lola kasama ang
kanyang kaibigan na si Mariano Katigbak na kapatid ni Segunda.

Ang mga Katigbak ay malapit sa lola ni Rizal, at sa aksidente, naroon si

Segunda sa bahay ng lola niya nang dumating sina Rizal at Mariano.
Malapit din si Segunda sa kapatid ni Rizal na si Olympia, na kadalasang
pinupuntahan ni Rizal sa La Concordia College kada linggo.
Sila ay naging napakalapit at agad silang nagkagusto sa isa’t isa.
Ngunit, nakatakda na ikasal si Segunda sa nakatira sa kanyang bayan,
Manuel Luz, at kailangan nang ihinto ni Rizal ang pagtangka sa kanya.

ERICH - SLIDE 4
1. LEONOR “ORANG” VALENZUELA
Kilalanin naman natin ang pangalawang minahal ni Rizal, si Leonor
“Orang” Valenzuela
Siya ay isang “Girl next door”
Siya ang pangalawang pag-ibig ni Rizal.
Si Leonor ay labing-apat (14) na taong gulang pa lamang ng nagkakilala
sila ni Jose Rizal.
Kapit bahay niya si Jose Rizal.

Nanirahan si Rizal sa boarding house ni Doñ Concha Leyva sa

Intramuros, Maynila
Si Rizal ay nag aaral sa Unibersidad ng Santo Tomas bilang isang
sophomore sa medisina nang sila ay nagkakilala.
Madalas bumisita si Rizal sa tahanan ng mga Valenzuela, kung saan
nagtitipon ang mga estudyante.
Ayon sa ilang ulat, niligawan niya ng sabay sina Leonor Valenzuela at ang
kanyang ikalawang pinsan, Leonor Rivera.
Kaya nakikipag usap siya kay Leonor sa pamamagitan ng mga liham at
pagsulat gamit ang hindi nakikitang tinta na gawa sa tubig at asin.
Ang init mula sa kandila o lampara ang nagpapakita ng mga liham na
sulat.
Bagama’t mukhang alam ni Rivera ito at pinayagan ang pagkakagusto ni
Valenzuela kay Rizal.
Nagpaalam si Rizal bago siya umalis papuntang Espanya noong 1882
Noong umalis si Rizal patungo sa Espanya, nakikipag-ugnayan pa rin siya
kay Valenzuela sa pamamagitan ng kanyang matalik na kaibigan, Jose
“Chenggoy” Cecilio.
ERICH - SLIDE 5
1. LEONOR RIVERA
Pangatlo, si Leonor Rivera ang pangalawang pinsan ni Rizal.
“Taimis”
Ang pangalang sapantaha/huwad ni Leonor sa mga liham/sulat ni
Rizal para sa kanya.
Siya ay ang pangalawang pinsan ni Rizal.
Minamahal na kasintahan (sweetheart) sa loob ng 11 na taon.
Naging pinakamalaking impluwensya sa pagpigil sa kanya na
mahulog sa ibang mga babae habang siya ay naglalakbay.
Nagtagpo sila nang si Rizal ay labing-walo (18) anyos at si Leonor ay
labintatlong (13) anyos sa boarding house ng tiyuhin ni Rizal sa
Intramuros, Maynila.
Bago umalis si Rizal papuntang Europa noong 1882, natagpuan niya
ang babae na nais niyang pakasalan (hindi si Leonor).
Bagama’t, hindi pabor si Paciano, ang kanyang kapatid, sa ideya.
Sinabi ni Paciano na hindi makatarungan kay Leonor, kung nais
niyang iwanan ito pagkatapos ng kasal.

Sinubukan nilang ituloy ang pagpapadala ng mga liham ng pag-ibig.

Marami sa mga ito ay itinago ng ina ni Leonor.
Noong 1890, sumulat si Leonor ng isang liham kay Rizal na nagsasabing
siya ay nakatakda nang ikasal sa isang Ingles na inhinyero na
nagngangalang Henry Kipping.
Sa kasamaang palad, hindi pabor ang ina ni Leonor sa relasyon ng
kanyang anak kay Jose Rizal dahil siya ay isang filibustero.
Naniniwala/inakala niya na nakalimutan na siya ni Jose Rizal, kaya
malungkot na pumayag siyang magpakasal sa Ingles na Henry Kipping
na pinili ng kanyang ina.
Sa pag-udyok/pangungulit ng kanyang ina, sinunog ni Leonor ang mga
liham ni Rizal sa kanya.
Pero, sinabi na itinago niya ang mga abo nito.
Mayroon ring mga kwento na itinago niya ang ilan sa mga abo sa
gilid ng kanyang kasuotan ng kasal.
Noong 1893, namatay si Leonor dahil sa panganganak ng kanyang
pangalawang anak.

Ang mga dokumento ay nagpapakita na nang marinig ni Rizal ang balita,

sa pamamagitan ng kanyang kapatid na si Narcisa, hindi niya siya
kinausap ng ilang mga araw.
Pinaniniwalaan na pinagpatuloy ni Rizal ang alaala ni Leonor sa
pamamagitan ng karakter na Maria Clara sa Noli Me Tangere.

ERICH - SLIDE 6
1. CONSUELO ORTIGAS Y REY
At, habang nasa Madrid si Rizal ay nakilala niya si Consuelo Oritgas Y
Rey ang pang-apat sa minahal ni Rizal.
Siya ang pinakamagandang anak ni Don Pablo Ortiga y Rey.
Alkalde si Don Pablo Ortiga y Rey ng Maynila noong si Carlos Maria
dela Torre ang gobernador.
Habang si Rizal ay nasa Madrid
Nagpupunta siya sa bahay ni Don Pablo y Rey na naging lugar kung
saan madalas magtipon ang mga estudyanteng Pilipino. Sa isa sa mga
pagtitipon na ito, nakilala ni Rizal si Consuelo.
 Ipinalabas niya ang kanyang pagmamahal kay Consuelo, ngunit hindi
seryoso ang kanyang pagtangka dahil naka-engage siya kay Leonor
Rivera sa panahon na iyon.
Umatras si Jose Rizal bago maging seryoso ang kanilang relasyon, nais
manatiling tapat kay Leonor Rivera
Hindi niya nais sirain ang kanyang pagkakaibigan kay Eduardo de Lete.
Si Eduardo de Lete ay ang kaibigan ni Rizal na labis umiibig kay
Consuelo.
Nakatakdang ikasal si Consuelo kay Eduardo de Lete.
Sinulat ni Rizal ang isang tula para sa kanya na pamagat “A La Señorita
C.O.y.p”

STACY - SLIDE 7
1. O-SEI-SAN/SEIKO USUI
Napamahal rin si Rizal sa isang anak ng Hapon ng samurai si O-Sei-
San o Seiko Usui
Ang kanilang relasyon ay tumagal ng mga dalawang buwan.

Pinangalanan siya ni Rizal ng may pagmamahal o binigyan siya ng “pet

name” na O-Sei-San.
Siya ay anak ng Hapon na samurai.
Nagturo kay Rizal ng sining ng pagpinta ng Hapon na tinawag bilang
“Su-Mie.”
Tinuruan at tinulungan si Rizal na mapabuti ang kanyang kaalaman sa
wikang Hapon.
Bagong dating ni Rizal sa Hapon (Japan) mula sa Hong Kong, dahil sa
imbitasyon upang tanggapin ang alok na trabaho sa Spanish Legation
Isang araw, habang siya ay nasa mga paligid ng opisina, nakita niya si
O-Sei-San na naglalakad papunta sa pintuan ng legation at agad
siyang naakit sa anyang kagandahan.
Sa tulong ng isang Hapones na hardinero, hiniling niya na ipakilala siya
sa babae na kumuha ng kanyang atensyon, pumayag naman ang
hardinero.
Noong mga unang sandali ng kanilang pakikipag-usap, natuklasan
nilang pareho na marunong mag-Ingles at mag-Pranses si O-Sei-San.

Nakapagbigay ito ng ginhawa sa kanyang puso sa pagkat marunong

din si Rizal ng mga wikang ito.
Nang mawala ang hadlang ng wika, nagsimula silang ipagpatuloy ang
kanilang ugnayan.
Naglibot sila
Nagpunta sa mga museo, galeriya at pamantasan
Nag-usap sila tungkol sa mga sining at kultura.
Nagpalit sila ng wika, mula sa Pranses papunta sa Ingles at muling balik
sa kanilang gusto.
Ang kanilang pag-ibig ay batang isip at masigla.
Ayon sa maraming salaysay, handa si Rizal na lumipat sa Hapon,
manatili kasama si O-Sei-San at mamuhay ng payapa kasama ang
kanyang pag-ibig
Ngunit, sa kasamaang palad para sa kanilang relasyon, si Rizal ay
tinawag ng mga tungkulin para iligtas ang bansa at kailangan niyang
umalis ng Hapon (Japan) patungo sa San Francisco.
Hindi na niya muli nakita si O-Sei-San.
STACY - SLIDE 8
1. GERTRUDE BECKETT
Gertrude Beckett, ang pang-anim sa minahal ni Rizal.
“Tottie”
Ang palayaw ni Getrude.
Asul na mga mata at mapusok na babae.
Siya ay ang pinakamatanda sa tatlong anak na babae sa mga Beckett.
Tinulungan siya ni Tottie sa kanyang pagpinta at paggawa ng eskultura.
Noong parehong taon, sinimulan at natapos ang kanyang relasyon
kasama si O-Sei-San.
Noong dalawampu't pitong (27) taong gulang si Jose Rizal, pumunta
siya sa London.
Nag-aanotasyon siya ng Sucesos de Las Islas Filipinas
Tumira si Rizal sa bahay ng pamilyang Beckett na malapit sa British
Museum.
Biglang umalis si Rizal patungong Paris upang maiwasan si Getrud

STACY- SLIDE 9
1. NELLY BOUSTEAD
Ibig rin ni Rizal ang mga babaeng classy, edukada, masayahin, at atletik
kaya’t siya ay napamahal kay Nelly Boustead na isang Pranses na
babae.
Dahil nawala si Leonor Rivera, inisip ni Rizal na ligawan ang ibang mga
babae.
Sa Biarritz, France nagkita sina Rizal at Nelly
Inihatid ng mayamang pamilya ni Nelly si Rizal sa kanilang tahanan sa
French Riviera, at doon siya na natili.
Ilang taon nang nakaraan bago ang pagtatagpo nila sa Biarritz, France,
isang panauhin si Rizal sa pamilya ni Boustead sa kanilang tahanan sa
lungsod-resort ng Biarritz.
Nakipagkaibigan siya sa dalawang magandang anak ng babae na
kanyang host na si Eduardo Boustead
Naglaro pa nga ng eskrima (fencing) si Rizal kasama ni Nelly at ang
kanyang kapatid.

Habang nananatili sa magandang bahay sa Biarritz, natuklasan ni Rizal

ang pagkaka-engage ni Leonor Rivera at naisip niyang ligawan si Nelly.

STACY - SLIDE 10
Karaniwang nakikipaglaro si Rizal sa mga mag kapatid sa studio ni Juan
Luna.
Niligawan ni Antonio Luna si Nelly, ngunit lubos niyang inibig si Rizal.
Sa isang salu-salo ng mga Pilipino sa Madrid, naglabas si Antonio ng
masasakit na salita laban kay Nelly
Ito ay nag-udyok kay Rizal na hamunin si Luna sa isang duwelo
Humingi ng paumanhin si Luna kay Rizal. Ito ay nagpahupa sa trahedya
para sa mga kababayan.
Matapos pagtibayin ang kanilang relasyon, sumulat si Rizal ng mga liham
sa kanyang mga kaibigan. Sinasabi ng liham na nais niyang pakasalan si
Nelly.
Ngunit, hindi nagpakasal sina Rizal at Boustead.
Sapagkat, tumanggi si Rizal na magpakumbaba sa pananampalataya ng
Protestante na nais ni Nelly.
 Hindi rin gusto ng ina ni Nelly ang isang doktor na walang sapat
na pagkakamay-kliente bilang manugang o tagapagtaguyod sa
kanyang anak.
Naghiwalay sila bilang mabuting kaibigan nang umalis si Rizal sa
Europa.

STACY - SLIDE 11
1. SUZANNE JACOBY
Pangalawa sa huling minahal ni Rizal ay si Suzanne Jacoby
Sa Belgium noong 1890, tumira si Rizal sa isang boarding house na
pinamamahalaan ng dalawang kapatid na babae na may
apelyidong Jacoby.
May pamangkin ang mga kapatid na babae na nagngangalang
Suzanne.
Nasaktan si Suzanne sapagkat, noong Agosto ng taong iyon, umalis
si Rizal ng bansa.

Nagpatuloy si Rizal na sumulat ng El Filibusterismo.

Sumusulat siya para sa La Solidaridad.
Sinasabing sumulat si Suzanne kay Rizal ng mga liham.
Ngunit, marahil ay minsan lamang nagreply si Rizal
Noong 1891, bumalik si Rizal sa Belgium
Hindi para kay Suzanne, kundi upang tapusin ang pagsusulat
ng El Filibusterismo. Nanatili siya doon ng ilang buwan,
pagkatapos ay umalis at hindi na bumalik.

STACY - SLIDE 12
1. JOSEPHINE BRACKEN
At pang-huli, si Josephine Bracken ang huling babaeng na natili
sa buhay ni Rizal hanggang sakanyang huling hininga.
Siya ang huling babae na nanatili kasama ni Rizal hanggang sa
kanyang pagbitay noong 1896.

Noong mga huling araw ng Pebrero 1885 sa Dapitan, Zamboanga del Norte
Nakilala ni Rizal ang isang labing-walong (18) taong gulang na Irisna (Irish)
na babae.
Siya ay mayroong malaking asul na mga mata, kayumangging buhok at
masayang disposisyon
Siya ay ampon na anak ni George Taufer mula sa Hong Kong na dumating
sa Dapitan.
Pumunta siya sa Dapitan upang humingi ng tulong mula sa isang
ophthalmologist dahil sa pagiging bulag ng kanyang ama na si George.
Ngunit, humingi na lang sila ng tulong kay Jose Rizal (na noon ay na
bilanggo sa Dapitan).
Ang kanyang kalungkutan at pagkabagot ay tiyak na nagbigay-daan sa
kanya upang muli siyang magmahal.

STACY - SLIDE 13
Ngunit pinaghihinalaan ng mga kapatid ni Rizal si Josephine bilang isang
ahente ng mga prayle at itinuturing siyang banta sa seguridad ni Rizal.
 Hiniling ni Rizal na pakasalan siya.
Ngunit hindi pa siya handa na magdesisyon dahil sa kanyang
responsibilidad sa ama ni Josephine na isang bulag,
Dahil sa hindi natustos na paggamot sa pagiging bulag ni Taufer, umalis
si Rizal papuntang Hong Kong noong Marso 1895.
Nanatili si Josephine sa pamilya ni Rizal sa Maynila.
Pagbalik niya sa Dapitan, sinikap ni Rizal na ayusin kay Father Antonio
Obach ang kanilang kasal.
Gayunpaman, walang pari ang pumayag na ikasal ang dalawa, at hindi
malinaw ang mga dahilan, marahil ay dahil sa kalagayan ni Rizal sa
pulitika.
Walang legal na dokumento, kaya nagsama na lang sila ni Rizal, at
nagkaroon sila ng isang anak na namatay ilang oras pagkatapos isilang.
Tinawag ni Rizal ang kanilang anak na Francisco, na gaya ng pangalan ng
kanyang ama.

ERICH - SLIDE 14
Dumako naman tayo sa mga bansang pinaglakbayan ni Rizal nung
siya’y nabubuhay pa.

ERICH - SLIDE 15
EUROPA
MAYO 5, 1882 - ESPANYA, PRANSIYA AT ALEMANYA (GERMANY)
Si Rizal ay nagtungo sa Europa noong siya ay dalawampu't isang (21)
taon gulang upang ipagpatuloy ang kanyang pag-aaral.
MAYO 11, 1887
Naglakbay sina Rizal at Viola sa Europa, masayang masaya sila sa
paglalakbay na lulan ng isang tren habang papalayo sa Berlin.
Papunta sila ng Dresden, isa sa mga pinakamagandang siyudad ng
Alemanya o mas kilala ngayon bilang Germany.

ERICH - SLIDE 16
1888 - 1890 - LONDON AT ESPANYA.

Noong siya ay nasa London, sumulat si Rizal ng mga pag-aaral na may

kaugnayan sa etnograpiko at kasaysayan, gayundin ng mga artikulong
pampulitika.
Sa Espanya, nakilala niya ang mga kapwa Pilipinong intelektwal, tulad
nina Marcelo H. del Pilar, Mariano Ponce at Graciano Lopez-Jaena.

ERICH - SLIDE 17
1. ESPANYA
Nagkaroon ng tunggalian sa pagitan ni Rizal at del Pilar sa pamumuno
ng Asociacion Hispano Filipino sa Espanya.

ERICH - SLIDE 18
1. MADRID, ESPANYA
MAYO 3, 1882
Nagpaalam siya kay Leonor Valenzuela.
Umalis siya ng Pilipinas upang ipagpatuloy ang kanyang pag-aaral ng
Medisina a Filosofia y Letras.
 Sinakay niya ang Salvadora gamit ang passport na may pangalan Jose
Mercado na binili para sa kanya ng kanyang tiyuhin na si Antonio Rivera,
ama ni Leonor Rivera. Sinamahan siya sa pantalan kung saan nakadaong
ang Salvadora ng kanyang mga tiyuhin na si Antonio, Vicente Gella, at
Mateo Evangelista.

ERICH - SLIDE 19
SETYEMBRE 1883
Naisipang maglathala ng aklat na naglantad sa kolonyal na relasyon ng
Espanya at Pilipinas.

SETYEMBRE 2, 1882
Nag-enroll siya sa kursong medisina sa Universidad Central de Madrid.

OKTUBRE 4, 1882
Binibigkas niya ang kanyang tulang “Me Piden Versos” sa Circulo
Hispano-Filipino.

HUNYO 21, 1884

Natapos niya ang kanyang kurso sa Universidad Central de Madrid,
ngunit dahil hindi niya niya nasubmite ang kanyang thesis, nagbayad
ng buong tuition, hindi siya nakatanggap ng diploma.

ERICH - SLIDE 20
DULO NG 1884 - SIMULA NG 1885
Isinulat niya ang unang kalahati ng Noli Me Tangere.
HUNYO 19, 1885
Sa kanyang ika-dalawampu't-apat (24th) na kaarawan, natanggap
niya ang kanyang kahusayan sa antas ng Licentiate in Philosophy
and Letters.
Nagkaroon siya ng pag-iibigan kay Consuelo Ortiga y Perez, anak ni
Don Pablo.
Natutunan niya ang pagpinta at paglililok sa Academy of Fine Arts of
San Fernando.

Nagsanay siya sa eskrima at pagbaril sa Hall of Arms of Sanz y

Carbonell.
Sumali siya sa samahang “Mason” upang makahingi ng tulong sa
kanyang paglaban sa mga prayle sa Pilipinas.
Sumapi siya sa “Circulo Hispano-Filipino” at “Masonic Lodge Acacia.”

ERICH - SLIDE 21
1. BARCELONA, ESPANYA
Huminto siya sa Barcelona, ​patungo sa Paris upang bisitahin ang
kanyang kaibigan, si Maximo Viola.
Si Maximo Viola ay isang medikal na estudyante na kabilang sa isa sa
mga mayaman na pamilya sa San Miguel, Bulacan.
Humingi ng tulong si Rizal sa kolonya ng mga Pilipino upang iprotesta
ang kawalang-katarungan ng mga Dominikano.
ERICH - SLIDE 22
HUNYO 16, 1882
Hindi maganda ang kanyang impresyon sa Barcelona, sapagkat
hindi siya nakatira sa magandang bahagi ng lungsod. Bagaman, sa
bandang huli ay nagbago ang kanyang pananaw dahil nakita niya na
ang lungsod ay nagtataglay ng kalayaan, liberalismo at ang mga tao
ay palakaibigan at magagalang.
Sinulat niya ang kanyang unang artikulo, “El Amor Patrio” (Love of
the Country). Ito ay inilathala sa “Diaryong Tagalog”, isang
mapangahas na pahayagan sa Maynila. Ginamit niya ang pangalang
“Laong Laan” sa kanyang panunulat.
Pinasyal niya ang kahabaan ng Las Ramblas, ang tanyag na kalye sa
Barcelona.
Nakilala niya si Eusebio Corominas, ang patnugot ng pahayagang
La Publicidad.

Nagkaroon siya ng isang salu-salo na naganap sa kanyang

paboritong restawran sa Plaza de Cataluna. Ito ay inihanda ng
kanyang mga kamag-aral galing sa Ateneo de Manila University.
Pinayuhan siya ni Paciano na lumipat sa Madrid.

ERICH - SLIDE 23
1896
Binigyan siya ng pahintulot na makapaglayag papuntang Cuba
galing kay Gobernador-Heneral Ramon Blanco.
Hinuli siya sa kanyang barko habang naglalakbay.

AGOSTO 20, 1882

Inilathala niya ang “Amor Patrio.”

ERICH - SLIDE 24
1. SINGAPORE
MAYO 9, 1882
Ang kanyang unang hintuan sa daan patungong Espanya.
Siya ay nanatili sa Hotel Dela Paz.
Nagpunta siya sa pamamasyal sa lungsod kasama ang sinasaka
nitong Botanical Garden, mga templong Buddhist, at ang
monumento ni Sir Thomas Stanford Raffles, ang nagtatag ng
Singapore.

MAYO 11, 1882

Alas-dose ng hapon, sumakay si Rizal sa barkong Djemnah upang
ipagpatuloy ang kanyang paglalakbay sa Espanya.
ERICH - SLIDE 25
1. COLOMBO, SRI LANKA
MAYO 17 1882
Ang kanyang paglalakbay sa Colombo, Sri Lanka ay mahalaga para sa
kanya upang mapabuti ang kanyang kaalaman sa wikang Pranses habang
nakasakay sa isang barkong Pranses, Djemnah.
Sinabi niyang mas maganda ang lungsod ng Colombo kompara sa
Singapore, Porte Galle at Maynila

ERICH - SLIDE 26
1. NAPLES, ITALY
Nagtungo ang barkong Djemnah sa Europa at narating niya ang Naples.

HUNYO 11, 1882

Ito ang unang lupang Europeo na kanyang natapakan.
Isinulat niya ang isang katapat ng Noli Me Tangere.

ERICH - SLIDE 27
1. FRANCE
HUNYO 20, 1883
Bumisita si Rizal sa Ospital ng Lariboisiere at pinagmasdan ang
iba't ibang sakit ng kababaihan.

HUNYO - SETYEMBRE 1883

Naobserbahan niya kung paano ginagawa ang gamot sa France.

MARSO 1890
Natapos niyang isulat ang kanyang pangalawang nobela, ang El
Filibusterismo.
Ngunit, hindi siya matatag sa pananalapi at hindi mailathala ang
libro.

ERICH - SLIDE 27
1. PARIS, FRANCE
HUNYO 17 - AUGUST 20 1883
Siya ay nanatili sa Hotel de Paris. Ngunit, pagkatapos ay lumipat sa
isang mas murang hotel.
Inobserbahan niya si Dr. Nicaise habang ginagamot niya ang isang
pasyente sa Laennec Hospital.
1885
NOBYMEBRE 1885
Naglingkod siya bilang katulong ni Dr. Louis de Weckert na isang
pangunahing opthamolohista ng Pransiya.
OKTUBRE 3, 1891
Nagpadala si Rizal ng liham na may 600 na kopya ng El Filibusterismo
kay Jose Ma. Base sa Hong Kong, sinasabing tiyak na sasakay siya sa
susunod na biyahe ng Melbourne para sa Hong Kong mula sa
Marseilles.
ERICH - SLIDE 28
1. PARIS, FRANCE
HUNYO 17 - AUGUST 20 1883
Siya ay nanatili sa Hotel de Paris. Ngunit, pagkatapos ay lumipat sa isang
mas murang hotel.
Inobserbahan niya si Dr. Nicaise habang ginagamot niya ang isang
pasyente sa Laennec Hospital.

1885
Isinulat niya ang isang katapat ng Noli Me Tangere.

ERICH - SLIDE 29
1. BIARRITZ, FRANCE
MARSO, 1891
Nagbakasyon si Rizal sa resort sa lungsod ng Biarritz sa kamangha-manghang French Riviera.
Siya ang panauhin ng pamilyang Boustead.
Siya ay romantikong nasangkot kay Nellie Boustead.
Natapos na niya ang huling kabanata ng kanyang ikalawang nobela, ang El Filibusterismo.

ERICH - SLIDE 30
1. BIARRITZ, FRANCE
MARSO, 1891
Nagbakasyon si Rizal sa resort sa lungsod ng Biarritz sa kamangha-
manghang French Riviera.
Siya ang panauhin ng pamilyang Boustead.
Siya ay romantikong nasangkot kay Nellie Boustead.
Natapos na niya ang huling kabanata ng kanyang ikalawang
nobela, ang El Filibusterismo.

ERICH - SLIDE 31
1. MARSEILLES, FRANCE
HUNYO 13, 1882
Dumating si Rizal sa Marseilles ng madaling araw at sumakay sa Noailles Hotel.

HUNYO 15, 1882

Umalis siya papuntang Barcelona sakay ng express train.

ERICH - SLIDE 32
1. GERMANY
Bumisita siya sa Paris at Germany para magpakadalubhasa
sa ophthalmology.
Nakilala niya si Dr. Feodor Jagor, may-akda ng “Travels in
the Philippines”, isang aklat na hinangaan ni Rizal dahil sa
matalas na pagdiriwang nito sa kapaligiran ng Pilipinas.

ABRIL 22, 1886

Isinulat ni Rizal ang tulang “A Las Flores de Heidelberg.”
ERICH - SLIDE 33
BERLIN, GERMANY
NOBYEMBRE 1, 1886
Pinanghusay niya ang kanyang kaalaman sa optalmolohiya sa
tulong ng ilan niyang mga kaibigan.
Namuhay siya sa kahirapan.
Nakipag-ugnayan siya sa mga magagaling na taong agham.

PEBRERO 21, 1887

Natapos ni Rizal ang Noli Me Tangere.
Inilimbag ang nobelang ito sa limbagan ng kapisanang
itinatag ni Ginang Lette sa Berlin kung saan natapos ito.

ERICH - SLIDE 34
1. HEIDELBERG, GERMANY
PEBRERO 3, 1886
Nanirahan siya sa isang boarding house na tinitirahan ng kanyang mga mag-
aaral na abogasya.
Sumali siya sa isang Chess Player’s Club dahil sa kanyang galing sa paglalaro
ng chess.
Nag lingkod siya sa klinika ni Dr. Javier Galezowski na kilalang mahusay na
maggamot sa mata.
Siya rin ay nag aral ng pagtuturo ni Dr. Otto Becker, isang magaling na
manggagamot sa mata na awtoridad ng Alemanya.
ERICH - SLIDE 35
ABRIL 22, 1886
Isinulat niya ang isang tulang “A las Flores de Heidelberg”, sa kagandahan ng
mga bulaklak ng Heidelberg.
Habang siya ay nasa Wilhelmsfeld, nanatili siya sa bahay ni Karl Ulmer, isang
pastor na protestante. Umalis siya noong June 25 1886.

ERICH - SLIDE 36
1. LEIPZIG, GERMANY
AGOSTO 14, 1886
Nagtagal siya ng dalawang buwan dito dahil sa mga murang bilihin at pamumuhay na
ibinibigay ng lungsod.
Ang Leipsig ay isang lungsod sa alemanya na binisita niya upang dumalo sa aralin sa
Kasaysayan at Sikolohiya.
Naging kaibigan niya si Friedrich Ratzel na kilalang mananalaysay at si Dr. Hans
Meverna na isang kilalang antropologo.
Isinalin niya ang akda ni Hans Christian Andersen’s Fairy Tales para sa kanyang mga
pamangkin.
Isinalin rin niya ang Schiller’s William Tell galing sa German papuntang Tagalog, para
malaman ng mga Pilipino ang istorya ng pagkapanalo ng Swiss Independence.

ERICH - SLIDE 37
1. DRESDEN, GERMANY
OCTOBER 29, 1886
Nakilala niya si Dr. Adolph Meyer, ang direktor ng Museo ng Antropolohiya at
Etnolohiya.
ERICH - SLIDE 38
ENGLAND
MAYO 1888
Siya ay ipinasok sa British Museum, kung saan kinopya niya ang
malawakang pag-aaral ni Antonio de Morga sa Pilipinas, ang
Sucesos de las Islas Filipinas.
Kalaunan ay binigyan niya ito ng anotasyon para sa publikasyon
bilang isang “gift to the Filipinos.”
Sa museo, inilaan niya ang kanyang oras sa pagbabasa ng lahat ng
mga mapagkukunan sa kasaysayan ng Pilipinas na kanyang
matatagpuan.
Ipinagpatuloy niya ang kanyang pakikipagtalastasan sa iba't ibang
tao, kasama na ang kanyang pamilya, na inaaping mga may-ari ng
lupain ng relihiyong Espanyol; ang mga makabayang Pilipino sa
Espanya; at ang kaibigan niyang Austrian na si Ferdinand
Blumentritt, na kasama niyang binalak na bumuo ng isang
asosasyon ng mga iskolar ng Pilipinas.

STACY - SLIDE 39
LONDON, ENGLAND
Siya ay dalawampu't pitong taong gulang (27).
Isang ligtas na lugar mula sa mga pag-atake ng paniniil ng Espanyol.
Siya ay isang panauhin ng pamilya Beckett habang siya ay umibig kay
Gertrude Beckett.
Isinulat niya ang kanyang unang artikulo sa La Solidaridad, isang
makabayang pahayagan na itinatag ni Graciano Lopez Jaena.

STACY - SLIDE 40
1. BRUSSELS, BELGIUM
1890
Sa Brussels, abala si Rizal sa pagsusulat ng kanyang ikalawang nobela na
“El Filibusterismo”.
Sa Belgium noong 1890, tumira si Rizal sa isang boarding house na
pinamamahalaan ng dalawang kapatid na babae na may
apelyidong Jacoby.

STACY - SLIDE 41
1. GHENT, BELGIUM
HULYO 5, 1891
Umalis si Rizal sa Brussels patungong Ghent, isang sikat
na lungsod ng unibersidad sa Belgium.
Nanatili siya sa Ghent dahil mas mura ang gastos sa pag-
imprenta.
Matapos mailathala ang El Filibusterismo, umalis si Rizal
sa Europa patungong Hong Kong.
STACY - SLIDE 42
1. HONG KONG
Nagpasya si Rizal na lisanin ang Europa matapos ang kanyang
pakikipagtunggali kay del Pilar, upang maiwasan ang lumalalang alitan sa
pagitan ng mga Rizalista at Piarista. At upang mapanatili ang pagkakaisa ng
mga Pilipinong expatriates.
Nagpraktis siya ng medisina at nagplanong magtayo ng “New Calamba” sa
pamamagitan ng paglilipat ng mga Pilipinong walang lupa sa Borneo.
STACY -SLIDE 43
PEBRERO 1887
Siya ay tiniyak ng mga awtoridad ng Espanya gayundin ng kanyang pamilya
at mga kaibigan na umalis ng bansa at maiwasan ang higit pang pag-uusig, at
umalis ng Maynila patungong Hong Kong.
Pagkatapos ay pupunta sa Macau at Japan.

PEBRERO 16, 1887

Sumulat si Rizal kay Blumentritt; “Hong Kong is a small but very clean city.”

STACY-SLIDE 44
1. ESTADOS UNIDOS
ABRIL 1888
Pumasok siya sa San Francisco, California.
Bumisita siya sa mga estado ng Nevada, Utah, Colorado, Nebraska,
Illinois, and New York.
STACY-SLIDE 45
1. LEITMERITZ, CZECH REPUBLIC (BOHEMIA)
MAYO 13, 1887
Dumating ang tren sa istasyon ng Leitmeritz, kung saan naghihintay si
Ferdinand Blumentritt, isang Austrayanong propesor na mabait at
matanda. Dala ni Ferdinand ang larawan na pagkakakilanlan kay Rizal.
Tumira si Rizal at Ferdinand sa Hotel Kreb habang bumisita sa
Leitmeritz.
Nakilala niya sina Dr. Carlos Czepelak, isa sa mga kilalang siyentipiko
ng Europa, at si Robert Klutschak, isang bantog na naturalista.

STACY - SLIDE 46
1. PRAGUE
MAYO 17-19, 1887
Dinalaw niya si Dr. Willkom, ang professor ng natural history ng Unibersidad ng
Prague, kasama si Viola.
Binisita nila ang libingan ni Copernicus, ang dakilang astronomo sa kasaysayan ng
sangkatauhan.
Binisita din nila ang kuweba ng nagsilbing bilangguan ni San Juan Nepomuceno.
Sabi ni Viola na “walang importante ang nangyari sa lugar na ito.”

STACY - SLIDE 47
1. VIENNA, AUSTRIA
MAYO 20, 1887
Nanatili sina Rizal at Viola sa Hotel Metropole
Dumating sila sa Vienna upang makipagkita kay norfenfals, ang isang magaling na
nobelista noong panahong iyon, sa rekomendasyon ni Blumentritt.
Ipinakilala sila sa dalawang kaibigan ni Blumentritt na sina Masner at Nordman, mag-
aaral Austria.
STACY - SLIDE 48
SWITZERLAND
HUNYO 2-23, 1887
Pinuntahan nina Rizal at Viola ang Schaffhausen, na itinuturing isa sa kaakit
akit na lugar sa nasyon ng Alphie.
Pumunta si Rizal sa Geneva at dito niya ipinagdiriwang ang kanyang
ikadalawampu't anim (26th) na kaarawan. Pinakain niya si Viola ng isang
masaganang pagkain.
Nagtagal sila dito ng labing limang (15) araw.

STACY - SLIDE 49
1. ITALY
HUNYO 27, 188
Naghiwalay na sina Rizal at Viola.
Binisita niya ang mga lungsod ng Turin, Milan, Venice, Florence at Rome.
Partikular niyang binista ang mga kahanga-hangang tanawin na Capitolium,
Bato ng Tarpeian, Platinum, Forum Romanum, Ampiteatro, Simbahan ng Santa
Maria Magigiore at iba pa.

STACY - SLIDE 50
SAIGON, VIETNAM
HULYO 30, 1887
Nakarating si Rizal sa Saigon at sumakay ng barkong Haiphong.

STACY - SLIDE 51
JAPAN
PEBRERO 28, 1888
Nakarating siya sa Japan.

MARSO 4, 1888
Sumulat siya kay Blumentritt tungkol sa katapatan, kagandahang-loob,
kalinisan at industriya ng mga Hapones.

MARSO 15 1888
Natagpuan niya si O-Sei-San na naglalakad lampas ng pintuan ng Legasyon ng
Kastila.

STACY - SLIDE 52
1. DAPITAN, ZAMBOANGA DEL NORTE PHILIPPINES
HULYO 15, 1892
Batay sa kautusan ni Gobernador-Heneral Despujol noong
ika-7 ng Hulyo, 1892, ay ipinatapon siya sa Dapitan. Dahil sa
bintang na siya’y may kinalaman sa kilusang ukol sa
paghihimagsik.
Siya ay nagtayo ng maliit na paaralan at nagturo sa mga
batang lalaki roon.

DULO NG FEBRUARY 1885 - DAPITAN, ZAMBOANGA DEL

NORTE PHILIPPINES
Nakilala niya si Josephine Bracken.
 STACY - SLIDE 55
1. FORT SANTIAGO, MAYNILA PILIPINAS
HULYO 6-15, 1892
Dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di
naglaon ay ipinatapon sa Dapitan Zamboanga.

STACY - SLIDE 56
1. PILIPINAS
HUNYO 26 1892
Umuwi siya sa Pilipinas gamit ang barkong Don
Juan.

STACY - SLIDE 57
DISYEMBRE 30, 1896
Siya ay ipinilit sa Maynila sa Real Fuerza de Santiago, nang
iharap siya sa Hukumang Militar, at litisn ay nahatulan siyang
barilin sa Bagumbayan.
Itinuturing na dakilang araw ng paggunita ng mga Pilipino sa
pinakadakilang bayani ng Pilipinas.
Araw ng pangilin bawat taon, alinsunod sa itinakda ng
Pamahalaang Amerikano sa Pilipinas.

STACY - SLIDE 58
MAYNILA, PILIPINAS
HUNYO 8, 1882
Itinatag niya ang La Liga Filipina, isang samahan na ang

mithin ay ang mabago ang naghaharing sistema ng

pamahalaan sa Pilipinas, sa pamamagitan ng mapayapang
paraan at hindi ng paghihimagsik.

AGOSTO 1887
Bumalik siya sa Maynila pagkatapos ng limang taon sa
Europa.
Ang kanyang pag-uwi ay sinalubong ng galit ng mga prayle
sa Noli Me Tangere. Ang Arsobispo ng Maynila ay naglabas
ng kautusan na nagbabawal sa pagkakaroon at pagbasa ng
nobela.
 STACY - SLIDE 59
AGOSTO 5, 1887
Nakarating siya sa Maynila gamit ang barkong
Haiphong galing Vietnam.

HUNYO 26, 1889

Siya ay bumalik mula sa pag-alis ng Pilipinas
(dahil sa galit na galit ng mga Kastila sa kanyang
nobela, Noli Me Tangere).

STACY - SLIDE 60
CALAMBA, LAGUNA PILIPINAS
AGOSTO 8, 1887
Hindi niya hiniwalayan ang kapatid niyang si Paciano.
Nagtayo siya ng isang klinika upang maka-paglilingkod siya
bilang manggagamot.
Ang una niyang naging pasyente ay ang kanyang ina. Ngunit,
hindi pa hinog ang kanyang katarata kaya’t hindi siya
inoperahan.
Nagtayo din siya ng gymnasium sa Calamba, upang iligtas
ang kanyang mga kababayan sa bisyong tulad ng sugal at
sabong.
Natuklasan niya ang malawak na lupaing pag-aari ng mga
Paring Dominiko na binubuo ng buong bayan ng Calamba.