ÜNİTE 1-TEMEL HUKUK KAVRAMLARI

İnsanlar yaradılış gereği toplumda bir arada yaşamak zorundadırlar.Toplumda birlik

ve beraberlik yaşayabilmemiz için birtakım kurallara ihtiyaç vardır. Bu kurallara
sosyal hayatı düzenleyen kurallar denir.
YAPTIRIM(MÜEYYİDE): Sosyal hayatı düzenleyen kurallara uyulmadığı takdirde
karşılaşılan tepkidir. Hukuk kurallarında yaptırımın tanımı, hukukun yap dediğini
yapmadığında yapma dediğini yaptığında karşılaşılan tepkidir.
Yaptırımlar,maddi ve manevi olarak ikiye ayrılır.
Maddi yaptırım, hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaşılacak tepkidir. Arkasında
devlet vardır.
Manevi yaptırım,din, ahlak, görgü, örf ve adet kurallarına uyulmadığında
karşılaşılacak sözlü tepkilerdir.
SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR
1-DİN KURALLARI
Allah tarafından konulmuş, peygamberler ve kutsal kitaplar vasıtasıyla insanlara
iletilmiş birtakım emir ve yasaklardır. Örneğin, namaz kılmak, oruç tutmak gibi.
-Dogmatiktir(koşulsuz şartsız kabul edilen kesin).Değiştirilemez kurallardır.
-Yazılıdır. Kitabımız Kur’an-ı Kerim
-Yaptırımı manevidir. Uyulmadığında herhangi bir ceza verilmez günahkar sayılma,
ölünce cehennemde yanmak gibi tepkilerle karşılaşılır.
2-AHLAK KURALLARI:
Bireylerin kendilerine ve topluma karşı olan ödevlerini düzenleyen kurallardır.
Kişinin vicdanı ile ilgilidir. İyi insan olma kötü insan olma.
Yazılı değildir.
Yaptırımı manevidir. Uyulmadığında herhangi bir ceza verilmez ahlaksız sayılma,
ayıplanma gibi tepkilerle karşılaşılır.
2’ye ayrılır.
Objektif Ahlak Kuralı: İnsanın diğer insanlara karşı tutum ve davranışlarıdır.
Hırsızlık yapmamak ,yaşlılara yardım etmek, verilen söze sadık kalmak
Subjektif Ahlak Kuralı: Kendi nefsine karşı olan ödevlerini gösteren ahlak
kuralıdır. Yalan söylememek, içini temiz tutmak
3-GÖRGÜ KURALLARI(ADABIMUAŞERET)
Bireylerin toplum içindeki davranışlarıdır.
Yemek yeme ,içme şekli, oturma biçimi, konuşma üslubu gibi
Yazısız kurallardır.Yaptırımı manevidir.Uyulmadığında herhangi bir ceza verilmez
kaba,görgüsüz ,nezaketsiz sayılma gibi tepkilerle karşılaşılır.
4-HUKUK KURALLARI:
Bireylerin kendileri birbirleri ve devlet ile ilişkilerini düzenleyen, devletin yetkili
organlar tarafından konulan cebir(zorlama)ile yaptırılan emir ve yasaklardır.
Hukuk kuralları kamu gücü tarafından desteklenir. Arkasında devlet vardır.
Yazılıdır.Yaptırımı maddidir. Uyulmadığında karşılaşılacak yaptırımlar,ceza,cebri
icra,tazminat,iptal,hükümsüzlüktür.
**NOT:HUKUK KURALLARINI DİĞER KURALLARDAN AYIRAN ÖZELLİK,
MADDİ YAPTIRIMLI OLMASI VE DEVLET DESTEĞİ İLE DESTEKLENMİŞ
OLMASIDIR.YAZILI OLMASI AYIRT EDİCİ ÖZELLİK DEĞİLDİR.ÇÜNKÜ DİN
KURALLARIDA YAZILIDIR.
HUKUK KURALLARI AMAÇLARI
*Toplumda düzeni sağlamak
*Toplumsal barışı,güvenliği sağlamak
*Hakları hukuki güvence altına almak, ihtiyaçları karşılamak
*Hürriyet ve eşitliği sağlamak.(Mutlak eşitlik yoktur,nispi eşitlik vardır)
*Adaleti sağlamak
*Yeni oluşum ve gelişmelere cevap vermek(siber suçlar vb.)
HUKUK KURALLARI ÖZELLİKLERİ
*Genellik: Aynı durumda bulunan herkese uygulanmasıdır.
*Soyutluk:Tek bir durum değil için değil aynı özelliği gösteren her durum için
geçerlidir.
*Süreklilik: Toplumsal ihtiyaçlara cevap verdiği sürece yürürlükte olan kuralların
kaldırıncaya kadar geçerli olması.
*Kişilik dışı olma: Kuralın kişiye yönelik olmaması kişi ismi verilmeden
uygulanmasıdır.
*Maddi yaptırıma dayalı olma: Kurallara uyulmadığında devletin yaptırımına dayalı
olması ,devlet gücü uygulanmasıdır.
HUKUK KURALLARI TÜRLERİ
*Pozitif hukuk(Olan Hukuk -Yürürlükteki Hukuk-Müspet Hukuk)
Bir ülkede belli zamanda yürürlükte olan ve halen uygulanan yazılı ve yazısız hukuk
kurallarının tamamıdır. Yazılı kurallar, anayasa, kanun gibi yazısız kurallar örf ve
adet hukuku kurallarıdır.
*Mevzu Hukuk(Mevzuat)
Bir ülkede belli zamanda yürürlükte olan ve halen uygulanan yazılı hukuk kurallarının
tamamıdır. (Yetkili makamlar tarafından hazırlanan) Anayasa, kanun gibi
*Tarihi Hukuk
Geçmişte uygulanan fakat günümüzde yürürlükten kalkmış hukuktur.1961 anayasası
gibi
*Tabii Hukuk(İdeal-Doğal Hukuk)
Hukukun nasıl olması gerektiğini ifade eden, yol gösteren olması gereken hukuk
olarak tanımlanır.
HUKUK KURALLARI NİTELİKLERİ(ÇEŞİTLERİ)
*Emredici Hukuk Kuralları:Aksine işlem yapılması mümkün olmayan uyulması
zorunlu işlemlerdir. Uyulmadığında hükümsüz(geçersiz)sayılır. Ör: Ayırt etme gücü
olmayanlar sözleşme gibi işlemleri yapamaz
*Tanımlayıcı Hukuk Kuralları: Bir hukuki kavramın ya da kurumun ne anlama
geldiğini açıklayan kurallardır. Ayırt etme gücü, tacir tanımı gibi
*Yedek Hukuk Kuralları: Uygulanması tarafların iradelerine bağlı hukuk
kurallarıdır.2’ye ayrılır,
-Tamamlayıcı Hukuk Kuralları: Kişilerin yaptıkları hukuki işlemlerde eksik
bıraktıkları aksine hüküm koyabildikleri hususların tamamlanmasıdır. Ör:Bir alım
satım sözleşmesinde borcu ödeme yerinin yazılmaması gibi.
-Yorumlayıcı Hukuk Kuralları: Kişilerin yaptığı hukuki işlemlerde kullandıkları
beyanların ve anlamını açıklamadıkları hususların yorumlanmasını sağlar.
Ör: Taraflar sözleşmede ayın başı ayın sonu gibi tabirler kullanılmışsa. Borçlar
Kanunun da belirtilen ayın başı denilince ayın 1’i ayın sonu denilince 30’u gibi
ifadelerinin anlaşılması gerektiğidir.
HUKUKUN KAYNAKLARI
Hukukun kaynakları 3 e ayrılır. Bunlar yazılı(asli), yazısız(asli) ve yardımcı
kaynaklardır.(tali)
Yazılı Kaynaklar(Asli):Anayasa, kanun, cumhurbaşkanı kararnamesi, milletlerarası
antlaşma ,yönetmelik ,adsız düzenleyici (sirküler tamim gibi),içtihadı birleştirme
kararları
Yazısız Kaynaklar(Asli): Örf ve adet insanlar arasında tekrar tekrar yapılarak
yerleşmiş olan davranışlar, kurallardır.
Örf ve Adet hukuku yazılı değildir.
Kız isteme , asker uğurlama törenleri ,dini bayramlar, aşure günü , hıdırellez
kutlamaları örnek gösterebiliriz. Örf ve adet hukuku ile örf ve adet kavramı aynı
şey değildir. Bunun hukuka dönüşebilmesi için,
Maddi Unsur: Süreklilik ve tekrarlanma
Manevi Unsur: Genel inanç
Hukuki Unsur: Devlet gücüyle desteklenmesidir.
Yardımcı Kaynaklar: İçtihatlar(mahkeme kararları),bilimsel görüşler(doktrin,
makale, öğreti gibi).Hakimi bağlayıcı nitelikte değildir.
NORMLAR HİYERARŞİSİ
Amerikalı bir hukukçu olan Hans Kelsen tarafında ortaya atılmıştır. Sırasıyla,
1-Anayasa
2-Kanun-Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı kararnamesi-Milletlerarası Antlaşmalar
3-Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
4-Yönetmelik
5-Adsız düzenleyici işlemler(yönerge-genelge-tebliğ-tamim-sirküler)
çalışır.
HUKUKUN YAPTIRIMLARI
*CEZA:Suç teşkil eden kişilere uygulanan yaptırımdır. Türkiye’de 2004 yılında idam
cezaları kaldırılmıştır. Cezalar adli para cezası ve hapis cezası olarak 2’ye ayrılır.
Adli para cezaları:5 günden az 730 günden fazla olamaz. Bir gün karşılığı en az 20
en fazla 100 TL olarak takdir edilir.
Hapis Cezaları: Süreli Hapis cezaları, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan
az 20 yıldan fazla olamaz.1 yıldan az süreli hapis cezalarına kısa süreli hapis cezası
denir.20 yıl üzeri hapis cezalarına uzun süreli hapis denir.
Müebbet Hapis(süresiz):Hükümlüye ömür boyunca verilen cezadır.
Ağırlaştırılmış müebbet(süresiz):Hükümlünün hayatı boyunca kanunda belirtilen
şartları daha ağır hapis cezasıdır.
***NOT: Yukardaki cezalar Türk Ceza Hukukunda geçen ceza türleridir.
*Cebri icra: Hukuki yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilerin devlet zoruyla
yerine getirmesidir. Ör: Borçlunun borcunu yerine getirmesi için haciz, icra
işlemleri başlatılması gibi.
*Tazminat: Kişinin diğer kişi ve kurumlara hukuk kurallarına aykırı biçimde maddi
ya da manevi olarak verdiği zararın tazmini amacıyla uygulanan yaptırım türüne
tazminat denir. Maddi tazminat, zarar gören kimsenin mal varlığında meydana gelen
eksilmenin zarar veren tarafından tazmin edilmesi, manevi tazminat ise zarar
görenin kişilik değerlerinde meydana gelen eksilmedir.(Maddi de manevide para
cezasıdır)
*İptal: İdarenin hukuk kurallarına aykırı biçimde verdiği kararların mahkeme
tarafından ortadan kaldırılmasıdır.
*Hükümsüzlük(geçersizlik): Hukuki bir işlemin emredici hukuk kurallarının belirttiği
biçimde yapılmaması durumunda hukuki sonuç doğurmamasıdır, yani kanuna aykırı
şekilde yapılmasıdır. Kendi içinde 3’e ayrılır
1-Yokluk: Yapılan hukuki bir işlemin, hukukta belirtilen şekil şartlarından biri ya da
birkaçının olmaması(kurucu unsur eksikliği)durumunda ortaya çıkan hükümsüzlük
türüne denir .Nikah memuru önünde yapılmayan evlilik, aynı cinsten iki kişinin
evlenmesi
2-Butlan(Sakatlık)
*Mutlak Butlan: Yapılan bir hukuki işlem hukukta belirtilen tüm şekil şartlarını
taşısa bile eğer emredici hukuk kurallarına aykırı bir işlemse en baştan itibaren
hiçbir şekilde yapılmamış sayılmasına denir. Kardeşlerin evlenmesi, iki evlilik
yapılması ,birinin böbreğini satmak için sözleşme yapması, ayırt etme gücü olmayan
birinin satım sözleşmesi yapması gibi
*Nispi Butlan: Kişinin kendi iradesi dışında ( korkutma, yanılma, aldatma, gabin
(aşırı yararlanma) tehdit, sarhoşluk gibi durumlarda ) bir hukuki işlemi yapması
durumunda ortaya çıkan hükümsüzlük durumuna denir. Silahla tehdit edilerek
yapılan evlilik.
3-Tek taraflı bağlamazlık(askıda hükümsüzlük): Yapılan bir hukuki işlemin
taraflardan birini tam olarak bağlarken diğerini bağlamamasına denir. Velayet ya da
vesayet altında bulunan küçük yaştaki çocuğun telefon satın alması.
HUKUKTA BOŞLUK TÜRLERİ
Boşluk ,herhangi bir davranış ve olayın çözülmesine yarayacak hükmün olmadığı
ayrıca kanundan yorum yoluyla dahi çıkarılamadığı durumdur. Kanun ve hukuk
boşluğu diye ikiye ayrılır.
Boşluk bırakılma sebepleri,
-Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeler,
-Kanun koyucunun ihmalkarlığı, özensizliği
-Sonradan yapılan yasal düzenlemeler
-Kanun koyucunun bilerek düzenleme yapmaması
Kanun Boşluğu :Hakimin somut olaya ilişkin yazılı olarak kural bulunmamasıdır.
Kural içi ve Kural dışı olarak 2ye ayrılır.
Kural İçi: Bu boşlukta olaya dair hüküm vardır. Fakat sadece genel hatları
belirleyicidir. Yazılı kaynaklarda bilerek ve isteyerek bırakılan boşluktur. Hakim
burada takdir yetkisini kullanır
Kural Dışı: Bilmeden istemeden bırakılan boşluktur.
Açık(Gerçek) ve Örtülü Boşluk olmak üzere 2ye ayrılır.
Açık(gerçek) boşluk: Hukuken çözüme gidildiğinde uygulanabilir hiçbir hükmün
bulunmamasıdır.
Örtülü Boşluk: Bu tür boşluklarda somut olaya ilişkin kural yer almakla beraber
fazlaca geniş tutulmuş olaya ilişkin sınırlandırıcı istisna kuralı gözden
kaçırılmıştır.Hakim burada olayı daraltarak yorumlar
***Açık boşluk ve örtülü boşlukta hakim yazısız kurallara (örf ve adet)bakar eğer
orda da hüküm yoksa hakim hukuk yaratır.
Hukuk Boşluğu: Bir hukuki uyuşmazlıkta yazılı ve yazısız kaynaklarda hüküm
bulunmamasıdır. Hakim bu durumda hukuk yaratır. Hâkimin yarattığı hukuk üst
yargı denetimine tabidir bu kural bağlayıcı değildir(Yargıtay İçtihadı Birleştirme
Kararları hariç)hukuk yaratırken kıyas yoluna başvurup mevcut hukuk düzeni ile
bağdaşacak kural koymalıdır. Yaratılan hukuk Kuvvetler ayrılığı ilkesine aykırı
değildir,kanun niteliğinde değildir, üst yargı denetimine tabidir.
***Boşluk türleri sadece özel hukukta geçerlidir. Kamu hukukunda uygulanmaz ve
hukuk yaratamaz.
***Yargıtay’ın içtihadı birleştirme kararları tüm hakimleri ve mahkemeleri bağlar,
asli kaynaklar içinde yer alır.
HUKUKUN DALLARI
Kamu Hukuku Dalları
-Anayasa Hukuku
-İdare Hukuku
-Ceza Hukuku
-Vergi Hukuku
-Yargılama hukuku(Usul Hukuku)
*Medeni Yargılama Hukuku
*Ceza Muhakemesi Yargılama Hukuku
*İdari Yargılama Hukuku
-İcra ve İflas Hukuku
-Devletler Genel Hukuku(Umumi)
Özel Hukuk Dalları
-Medeni Hukuk
*Kişiler Hukuku
*Aile Hukuku
*Eşya Hukuku
*Miras Hukuku
-Borçlar Hukuku
-Ticaret Hukuku
*Ticari İşletme Hukuku
*Şirketler Hukuku
*Kıymetli Evrak Hukuku
*Sigorta Hukuku
*Deniz Ticaret Hukuku
-Devletler Özel Hukuku
Karma Hukuk Dalları
-Bankacılık
-İş Hukuku
-Çevre Hukuku
-Hava Hukuku
-Toprak Hukuku
-Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku
KAMU HUKUKU DALLARI
VERGİ HUKUKU: Devletin kamu hizmetlerini karşılamak adına kamu gücüne
dayanarak aldığı karşılıksız paradır.Anayasaya göre herkes vergi vermekle
yükümlüdür.
Temel ilkeleri, genellik, adalet ve kanuniliktir.
Genellik: Din ,dil ayrımı yapmadan herkesin vergi vermesidir.
Adalet: Herkesin gelirine göre (mali gücüne )göre vergi vermesidir.
Kanuniliği: Vergilerin kanunla konulup kaldırılmasıdır.
Dolaylı ve dolaysız vergi olmak üzere 2’ye ayrılır.
Dolaylı Vergiler(tüketim üzerinden):Belli olmayan zamanlarda tahsil edilen
vergilerdir. KDV ,ÖTV gibi
Dolaysız Vergiler(kazanç üzerinden):Doğrudan devlete veya birimine ödene
vergilerdir. Emlak, gelir, kurumlar vergisi gibi
Gelir üzerinden alınan vergiler, gelir ve kurumlar vergisi
Servet üzerinden alınan vergiler,emlak,motorlu taşıt, veraset ve intikal vergisi
Harcamalarüzerinden(gider üzerinden)alınan vergiler, ÖTV ,KDV, Banka Sigorta
Muamelesi Vergisi
Kamu gelirleri
Vergiler: Kamu giderleri için kanuna bağlı kalarak herkesin mali gücüne göre
devletin aldığı karşılıksız paradır.
Harçlar:Bazı kamu kurum kuruluşların yaptıkları hukuki işlem ve sundukları
hizmetten dolayı aldıkları paraya denir.
Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin verilmesi karşılığında alınan paraya denir.
Parafiskal gelir: Kamu kuruluşlarının topladığı ve devlet bütçe gelirleri arasında
yer almayan zorunlu ödemelerdir.(Devletin kendilerine verdiği yetkiye dayanarak
ticaret odası, tabipler odası gibi kamu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sosyal
güvenlik kuruluşları tarafından tahsil edilen ancak devlet bütçesine dahil edilmeyen
kamu geliri türüdür.)
Borçlanma gelirleri: Devletin borçlanma yoluyla iç ve dış kaynaklardan elde ettiği
gelirdir.
Mülk ve teşebbüs gelirleri:Devletin sattığı ya da kiraladığı gayrimenkullerden elde
ettiği gelirlere mülk gelirleri denir. Teşebbüs gelirleri ise devletin sermayesinin
tümüne ya da büyük kısmına sahip olduğu iktisadi teşebbüslerinin özel kişiler gibi
ticari ve sınai faaliyette bulunması sonucunda elde edilen kamu geliri türüdür.
Şerefiye:Devletin ve diğer kamu kuruluşların yaptığı bayındırlık,imar işleri gibi
değeri artan gayrimenkul sahiplerinden bu değer artışı nedeniyle zora
dayandırılarak alınan paradır.
CEZA HUKUKU:Sosyal düzeni bozan kanunda suç olarak nitelendirilen eylemlerin
cezalandırılmasıyla ilgili kurallar içeren kamu hukuku dalıdır.
Ceza Hukukuna Hakim Olan İlkeler,
-Kanunilik, yapılan eylem kanunda suç sayılmadığı sürece karşılığında ceza verilmez
ve suç oluşturan fiile kanunda düzenlenen cezadan başka bir cezada verilemez.
-Belirlilik(Aleniyet)İlkesi, eylem kanunda suç olarak sayılır. Kanunlar Resmi
gazetede yayınlanır. Herkes kanunları bilmekle yükümlüdür.
-Örf ve Adet Hukukuyla suç ve ceza yaratılamaması ilişkisi, yalnızca kanuna bakar,
örf ve adet hukukuna bakılmaz.
-Kıyas yasağı, hukuk kurallarında açıkça düzenlenen bir duruma ilişkin hükmün
herhangi bir hukuk kuralında düzenlenmeyen bir başka duruma benzetilerek
uygulanmasına kıyas denir.
-Masumiyet Karinesi, suçu hükmen sabit oluncaya kadar hiç kimse suçlu sayılamaz.
-Ümanizm İlkesi, kişiye ceza vermek onu toplumdan dışlamak değil onu topluma
kazandırmaktır.
-Kusur İlkesi, cezanın olması için kusur şarttır fakat illa suç kast olmayabilir,
taksirde olabilir.
-Cezaların Şahsiliği, kişinin kusurundan dolayı başkası sorumlu tutulamaz.
-Geçmişe yürüme yasağı, kanunlar geriye yürümez.
-İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza yaratılamaması, suç ve cezalar
yalnızca kanunla belirlenebilir.
Adalet ve kanun önünde eşitlik ilkesi, Türk ceza kanununda ceza kanunu
uygulanmasında kişiler arasında ırk,din,dil,mezhep,milliyet,renk,cinsiyet,gibi konular
yönünde ayrım yapılamaz ayrıcalık tanınamaz.
***NOT:SUÇ VE CEZALARA İLİŞKİN ESASLAR
-Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden
cezalandırılamaz
-Ceza ve güvenlik tedbirleri ancak kanunla koyulur.
-Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz(masumiyet karinesi)
-Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olamaz
-Ceza sorumluluğu şahsidir.
-Hiç kimse sözleşmeden doğan yükümlülüğü yerine getirmedi diye özgürlüğünden
alıkonulamaz.
-Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez
-Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda
bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.
SUÇ VE SUÇUN UNSURLARI
Suç emir ve yasağın ihlalidir.
Suçun maddi unsurları,
Hareket(icra):Bireylerin dış dünyada gerçekleştirdikleri iradi fiillerdir.
Netice(ihmal):Kişinin hareket ve ihmali sonucu dış dünyada meydana getirdiği
değişimlerdir.
İlliyet bağı(nedensellik bağı):Kişinin bir suçta dolayı sorumlu tutulabilmesi için
neticenin onun hareketinden kaynaklanmış olması lazım. Suç ile netice arasındaki
neden-sonuç ilişkisi.
Suçun manevi unsurları,
Kast:Suçun bilerek ve isteyerek gerçekleştirilmesidir.
Taksir: Suçun dikkatsiz, bilmeden ,istemeden gerçekleştirilmesidir.
***idam cezaları 2004te kaldırılmıştır. Genel müsadere yasaktır,ancak özel
müsadere serbesttir.
Ayırt etme gücünü etkileyen faktörler,
*Yaş
*Akıl zayıflığı
*Akıl hastalığı
*Sarhoşluk
Kısıtlanma Sebepleri
*Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı
*sakatlık(istek üzerine)
*savurganlık
*Deneyimsizlik(tecrübesizlik)(istek üzerine)
*Yaşlılık(istek üzerine)
*akıl zayıflığı ve akıl hastalığı
*Kötü yaşam tarzı, kötü yönetim
*Bir sene ve daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı ceza almış olmak
*****Sarhoşluk, evlenme ve yaş küçüklüğü kısıtlık sebebi
değildir.
CEZA EHLİYETLERİ
Cezai Ehliyet: Ayrımı ayırt etme gücü ve yaş küçüklüğüdür.(Ayırt etme gücü yoksa
yaş kaç olursa olsun dikkate alınmaz.)
0-12 yaşından küçükler: Hiçbir ceza verilmez cezai ehliyet 12 yaşın doldurulmasıyla
başlar.
12-15 yaş: ceza verilmişse ceza indirimli olarak uygulanır
15-18 yaş: ceza verilmiş ise indirimli ceza olarak uygulanır.
18 yaşı dolduran ceza ehliyetleri tamdır.
Sağır ve dilsizlerde üzerine 3 yaş eklenir.
ÖZEL HUKUK DALLARI
MEDENİ HUKUK
Kişiler, evlenme ,boşanma, miras gibi konular ele alınır. Aile, eşya ve miras olmak
üzere 4 başlıkta incelenir.
-Aile Hukuku: Aile ilişkileri, evlenme, nişanlanma, velayet, vesayet, eşlerin
boşanması,soybağı,
-Eşya Hukuku: Kişilerin eşya üzerindeki haklardır.
Mülkiyet: Kişinin sahip olduğu taşınır(menkul),taşınmaz(gayrimenkul)eşyalar
üzerinde kullanma, yararlanma ,tasarrufta bulunma hakkıdır.
Zilyetlik: Bir eşyayı (taşınır-taşınmaz)fiil hakimiyetinde bulundurma iradesidir.
-Miras Hukuku: Bir kişinin ölümünden sonra tüm hak ve borçların kime geçeceğini
düzenler. Muris: Miras bırakan kişi. Tereke: Murisin hak ve borçların tamamıdır.
-Kişiler Hukuku: Hukukta haklara ve borçlara sahip olabilen varlık ve şahıslara
kişilik denir. Gerçek ve tüzel kişi olmak üzere 2 ye ayrılır.
*Gerçek kişiliğin başlangıcı, tam ve sağ doğumla başlar.
*Hak ehliyeti, kişinin haklara ve borçlara sahip olma iktidarıdır ,sağ ve tam doğmak
şartı ile ana rahmine düştüğü andan itibaren başlar.
*Fiil ehliyeti, kişinin kendi eylem ve davranışları ve kendi adına borçlar
yaratabilmesidir. Fiil ehliyeti için, mümeyyiz olmak, kısıtlı olmamak, reşit olmak,
EHLİYET TÜRLERİ
*Hak Ehliyeti *Fiil Ehliyeti
Hak ehliyeti: Tam ve sağ doğumla ana rahmine düşüldüğü anda kazanılır. Hakim olan
ilkeler genellik(herkese tanınması) ve eşitlik(herkesin aynı kapsamda hak ehliyetine
sahip olması)
Fiil ehliyeti: Sahip olmak için bazı şartlar vardır,
Ergin olmak: Belirli yaşa gelmek. Normal erginlik 18 yaş doldurulmasıyla başlar.
Olağan evlenme yaşı kadın ve erkeğin 17 yaşın doldurulması olağanüstü evlenme yaşı
yasal temsilcisi anne baba ya da vasinin onayı ile 16 yaşını doldurması ,mahkeme
kararıyla kılınan erginlik(kaza-i rüşt) 15 yaşını doldurmasıdır.
Mümeyyiz olmak:Ayırt etme gücüne sahip olmak.Akıl hastalığı ,yaş küçüklüğü, akıl
zayıflığı, sarhoşluk ayırt etme gücünü etkileyen sebeplerdir.
Kısıtlı Olmamak: Kısıtlanma sebepleri,
*Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı
*sakatlık(istek üzerine)
*savurganlık
*Deneyimsizlik(tecrübesizlik)(istek üzerine)
*Yaşlılık(istek üzerine)
*akıl zayıflığı ve akıl hastalığı
*Kötü yaşam tarzı, kötü yönetim
*Bir sene ve daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı ceza almış olmak
FİİL EHLİYETİNE GÖRE GERÇEK KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tam Ehliyetliler: Kısıtlı olmayan ayırt etme gücüne sahip kişilerdir.
Tam Ehliyetsizler: Ayırt etme gücü yoksun bulunan kişilerdir.
Sınırlı Ehliyetliler: Ergin aynı zamanda kısıtlı olmayan kişilerdir. Medeni Kanunda
kendilerine yasal danışman atanmış kişilerdir.
Sınırlı Ehliyetsizler: Ayırt etme gücü var fakat ergin değil ya da ayırt etme gücü
var ancak kısıtlanmış kişilerdir. Vakıf kuramaz, kefil olamaz, önemli bağış yapmak,
rekabet yasağı yapamaz
***Gerçek kişiliği sona erdiren haller ölüm, ölüm karinesi, ve gaipliktir.
Ölüm :Kişilik haklarının sona ermesidir.Mal varlığı mirasçılarına geçer.
Ölüm karinesi: (Karine ): Bilinen bir durumdan bilinmeyen bir durumun çıkarılmasına
karine denir. Sonuç olarak cesedin bulunmamasına karşın ölümüne kesin gözle
bakılan durumda kaybolmasıdır ,kişi ölmüş sayılır. Mal varlığı mirasçılara geçer. Kişi
evliliği son bulur kişi hakları sona erer. Bekleme süresi ve mahkeme aşaması yoktur.
Birlikte Ölüm Karinesi:Birden fazla kişinin ölmesi halinde hangisinin önce veya sonra
öldüğü anlaşılamayan kişiler aynı zamanda ölmüş sayılır. Kişiler birbirinin mirasçısı
olamaz .Her birinin mirasçısı kendi mirasçılarına geçer.
Gaiplik: Medeni Kanuna göre ölüm tehlikesi içinde kaybolma ve kendisinden uzun
zamandan beri haber alınamama durumunda mahkemenin verdiği karardır. Evlilik
kendiliğinden sona ermez. Miras mirasçılara geçer fakat teminat göstermek
zorundadır
Ölüm tehlikesi içinde kaybolursa gaiplik kararı son haber alma tarihi üzerinden 1 yıl
geçmiş olması gerekir, miras için verilen teminat süresi bu durum için 5 yıl
Uzun zamandan beri haber alınamama durumunda ise gaiplik kararı son haber alma
tarihi üzerinden 5 yıl miras için verilecek teminat süresi ise 15 yıldır.
TÜZEL KİŞİLİK: Belli bir amacı gerçekleştirmek için bağımsız mal varlığına sahip
olmak üzere örgütlenmiş hukuk düzeninde kendine haklar ve borçlar edinebilme
durumu tanınmış kişi ve mal topluluklarıdır.
Özel Hukuk Tüzel Kişileri
Kişi Topluluğu:Dernekler,şirketler,siyasi partiler, sendikalar.kooperatifler
Mal Topluluğu:Vakıflar
Dernekler, en az 7 kişi ile belirli amacı gerçekleştirmek için kurulurlar. Önceden
izin almadan kurulurlar. Zorunlu organları yönetim, denetim ve genel kuruludur.
Tüzel kişilik kazandığı an dernek tüzüğü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin
bulunduğu yerin en büyük mülki amirine verdikleri andır.
Şirketler, tamamen ticari ve iktisadi amaçla kurulurlar. Ticaret kanununda
düzenlenir. Ticaret siciline tescil edildikleri anda tüzel kişilik kazanır.
Vakıflar,en az 1 kişiyle ya da daha fazla kişiyle mal topluluğu şeklinde kurulmuştur.
Tek bir zorunlu organı vardır oda yönetim organıdır.
Kamu Tüzel Kişileri
Kişi Topluluğu: İl özel idaresi, belediye ,köy
Mal Topluluğu:TRT,RTÜK,Üniversite
HUKUKTA HAK KAVRAMI
Hukukta haklar özel ve kamu hakları diye 2ye ayrılır.
Kamu Hakları: Kişinin Hakları ve Ödevleri,Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler ve
Siyasi Haklar ve Ödevler
Özel Haklar
Nitelikleri Bakımından, mutlak ve nispi haklardır.
MUTLAK HAK: Kişinin kendi şahsı ve mallar üzerindeki haklardır. Kendi şahsındaki
haklar şeref, haysiyet, vücut bütünlüğü. Bir de kişinin başkasının üzerindeki
haklarıdır velayet-vesayet hakkı gibi.
Maddi mallar eşyalar üzerindeki mutlak haklar(ayni haklar)
*mülkiyet hakkı eşyadan yararlanma ve eşyayı kullanma yetkisi veren eşyada
tasarrufta bulunma hakkı tanır.
*sınırlı ayni hak(kullanma yararlanma konusunda daha dar yetkiler veren
haklardır.sükna hakkı gibi)
Maddi olmayan mallar üzerindeki mutlak haklar (marka ,patent ,fikir eserleri
gibi)
Kendi kişiliği üzerindeki mutlak haklar, kendi manevi bütünlüğü, şerefi haysiyeti
Başkasının kişiliği üzerindeki haklar, velayet-vesayet gibi
NİSPİ HAKLAR: Sadece belli kişi veya belirli kişilere karşı ileri sürülebilen
haklardır. Alacak hakkı gibi.
Konuları bakımından mal varlığı ve şahıs varlığı haklardır.
Mal Varlığı Hakları, para ile ölçülebilen haklardır, alacak hakkı, fikri hak, ayni hak
gibi. Devredilebilir haktır.
Şahıs Varlığı Hakları, para ile ölçülemeyen haklardır, vücut bütünlüğü, onur ve
haysiyeti gibi devredilemez haklardandır
Kullanımları bakımından devredilebilen ve devredilmeyen haklardır.
Devredilen Haklar: Sahibi tarafından devredilebilen ,miras yoluyla mirasçılara
bırakılabilen haklardır. Mülkiyet hakkı, alacak hakkı, telif hakkı gibi
Devredilmeyen haklar: Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardır. Miras yoluyla geçmez.
Yaşam hakkı,evlenme,boşanma davası açma,nişanlanma,nafaka hakkı gibi
Amaçları Bakımından alelade ve yenilik doğuran haklardır.
-Yenilik doğuran(inşa-i)haklar tek taraflı irade açıklaması ile bir hukuksal durumu
sona erdirmek, yenidenkurmak, değiştiren haklardır
*Kurucu yenilik doğuran haklar ,yeni bir hukuksal durumun oluşması evlenme gibi
*Değiştirici yenilik doğuran haklar, olan bir hukuksal durumun değiştirmesini
sağlayan haktır. Ayıplı malın değiştirilmesi gibi
*Bozucu yenilik doğuran haklar, hukuksal duruma son veren haklar. Sözleşme
feshi gibi
-Yenilik doğurmayan haklar(alelade),kullanıldıklarında yeni bir hukuksal durum
yaratmayan anne babanın velayet hakkı gibi, icap gibi
HAKLARI MEYDAN GETİREN DURUMLAR
-Hukuki Olay: İnsan iradesi dışında bazı olaylara hukuk sonuç bağlar. Dış dünyada
değişiklik meydana getiren olaylardır. Doğum gibi, ölüm gibi
-Hukuki Fiil: İnsan iradesi sonucu oluşan davranışlardır. İkametgâh değiştirmek
gibi, denizden balık tutmak gibi
-Hukuki İşlem: Aynı amaca yönelik olarak birden fazla kişinin hukuki sonuç
yaratmak amacıyla irade beyanında bulunmasıdır. Evlenmek gibi
HAKLARIN KAZANILMASI
Bir hak aslen, devren ,tesisen olmak üzere 3 şekilde kazanılır.
Aslen Kazanma: Daha önce kimsenin üzerinde mülkiyet hakkına sahip olmayan (ilk
hak sahibi bir eşya üzerindeki haktır.
Devren Kazanma: Bir kimsenin sahip olduğu hakkı devretmesidir.
Tesisen Kazanma: Eşya üzerinde mülkiyet hakkı olan kimsenin bu hakkı kalmak
koşulu ile başka kişiye hak tanımasıdır.
HAKLARINDA KAZANILMASINDA GEÇERLİ İLKE
Sübjektif İyi Niyet: Hakkın kazanılmasında söz konusu olan kişide mazur
görülebilen eksikliktir. Geçerli ilke iyi niyettir.
HAKLARIN KULLANILMASINDA VE BORÇLARIN YERİNE GETİRİLMESİNDE
GEÇERLİ İLKE
Objektif İyi Niyet: Hakların nasıl ve hangi kurallara uyularak kullanılacağını ve
borçların nelere ve nasıl uyularak yerine getireceğini gösteren dürüstlük kuralıdır.
HAKLARIN KORUNMASI
1-DEVLET ELİYLE KORUNMASI
*DAVA HAKKI: Bir kimsenin talep hakkını kullanıp alamadığında tarafsız ve
bağımsız yargı organı olan mahkemelere başvurmasıdır
Kişiliği Dışa Karşı Koruyan Davalar
-Tespit Davası: Mevcut bir fiil ve eylemin kişiye karşı hukuku aykırı bir saldırı
mahiyetinde mahkemece kara altına alınmasıdır.
-Önleme Davası: Henüz bir olay gerçekleşmeden olası görülen hukuka aykırı
saldırılara karşı açılan davalar
-Saldırıya son verme(men )davası: Kişilik hakkına yönelmiş ve halen devam etmekte
olan saldırının durdurulması ve tekrar edilmesinin engellenmesi davasıdır
-Tazminat davaları: Kişinin hukuka aykırı bir saldırı olduğunda mal varlığında
meydana gelmiş olan eksilmenin giderilmesidir
*TALEP HAKKI: Bir kişinin hakkını elde etmek için kişiye yönelttiği isteme
yetkisidir.
2-HAK SAHİBİ TARAFINDAN KORUNMASI
Meşru Müdafaa(Haklı Savunma):Kişinin kendisine ve başkasının canına malına olan
bir saldırıyı orantılı güç kullanarak başından defetmesidir. Ne ceza ne tazminata
hükmedebilir. Hukuka uygunluk sebebidir.
Zaruret Hali(Iztırar hali-Zorda kalma):Kişinin kendisini veya başkasını
tehlikeden kurtarmak için başkasının malına zarar vermesidir. Cezasızlık sebebi
olmasına rağmen hakim tazminat hükmedebilir.
Kuvvet Kullanma: Devlet müdahalesi yetişene kadar kişinin hakkını korumak için
kuvvet kullanmasıdır.
HISIMLIK KAVRAMI VE TÜRLERİ
-Üst soy(Usul):Anne, baba, dede nine. Kan bağından doğan.
-Alt soy(Füru):Çocuk, torun. Kan bağından doğan
-Yan soy(Civar):Kardeş, teyze, amca, dayı. kuzenler, yeğen. Kan bağından doğan
-Kayın Hısımlığı(Sıhri):Evlenmeden doğan hısımlıktır. Eşlerden birinin diğerinin kan
hısımlarıyla alt-üst soy meydana gelen hısımlıktır. Eşler birbirinin hısmı olamaz,
eşlerin akrabalarıda birbirlerinin hısmı olamaz, evlilik bitse dahi boşanılan eşin alt-
üst soy ile hısımlık devam eder.
-Evlat Edinmeden Doğan Hısımlık(Yapay Hısımlık):Mahkemece evlat edinme kararı
verilmesiyle evlat edinen ile evlatlıkla kanun gereği doğan hısımlıkdır. Evlat
edinecek kişi 30 yaşını doldurmuş olmalı, eğer evli ise ayrıca 5 yıl evli olmak şartıyla
evlat edinebilirler.
İKAMETGAH(YERLEŞİM YERİ KAVRAMI VE TÜRLERİ)
Bir kişinin yerleşmek kaydıyla oturduğu yere ikametgah denir.İkametgah tektir
birden fazla olamaz ve herkesin mutlaka bir ikametgahı olmak zorundadır.3e ayrılır
İradi İkametgah:Sürekli kalmak niyetiyle oturulan ikametgahtır.
İtibari ikametgah:İradi bir ikametgâhı bulunmayan şahıslar hakkında söz konusu
olur. İradi bir ikametgâhı bulunmayan kimselerin(yurtdışındaki yabancılar gibi)halen
oturmakta oldukları yer, yani meskenlerinin bulunduğu mahal onların ikametgâhı
addedilmektedir. Bu herkesin mutlaka bir ikametgâha sahip olmasından ileri
gelmektedir.
Kanuni İkametgah: Velayet altındaki küçükler ve vesayet altındaki kişilerin
ikametgahıdır.
BORÇLAR HUKUKU
Medeni Hukukun kişiler arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen kısımdır.
Borç İlişkisi Unsurları
-ALACAKLI: Borcu borçludan isteyen kişidir.
-BORÇLU: Borcunu ödemekle yükümlü olan kişi
-EDİM: Borcun konusudur. Alacaklının ifasını talep ettiği borçlununda yerine
getirmesi gerekli olan davranıştır.
Borç İlişkisini Doğuran Unsurlar
-Hukuki İşlem: Satım sözleşmesi, kira sözleşmesi gibi. Belirli bir hukuki sonuç
doğmasına yönelik irade beyanıdır.
-Haksız Fiil: Hukuka aykırı bir fiille ve kusurlu davranışlarla başkasına zarar
vermek. Aralarında sözleşme ilişkisi olmamasına rağmen kişinin haksız fiil ile
birbirine vermiş oldukları zararı ödemekle yükümlü olmasıdır. Unsurları, hukuka
,aykırılık, kusur, zarar, illiyet bağı(nedensellik bağı)
-Sebepsiz Zenginleşme: Bir kimsenin mal varlığında haklı bir sebep olmaksızın olan
artıştır Unsurları ,zenginleşme ,fakirleşme ,illiyet bağı, haklı bir nedenin
bulunmaması
Borçlar Hukukuna Hakim Olan ilkeler
-Rızailik ilkesi
-Sözleşme özgürlüğü, sözleşme serbestliği ilkesi
-Nispilik İlkesi
-Dürüstlük İlkesi
-Kusurlu Sorumluluk İlkesi
-Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması
-Karşılıklılık (ivazlılık) İlkesi
-Borçlunun yerleşim yerinde ifa ilkesi
-Eşitlik İlkesi
-Defi
-Temerrüt
-Emprevizyon(öngörülmezlik)ilkesi
-Ahde Vefa
-İtiraz
-Muvazaa
Borcu Sona Erdiren Haller
-İfa: Borcu yerine getirmek(ödemek)
-İbra(aklama):Alacaklı ile borçlu arasında yapılan sözleşme ile borç ilişkisinin
sonlandırılmasıdır. (Alacaklının alacağından vazgeçmesi ve borçlununsa bunu kabul
etmesi ve bunun bir sözleşme ile yapılması)
-Birleşme: Alacaklı ile borçlunun aynı kişide olmasıdır.
-Yenileme(tecdit) Bir borcu yeni borç yaratarak sona ermesidir.
-Takas: İki kişinin karşılıklı aynı cinsten olan borçlarının karşıladığı oranda sona
ermesidir.
-Kusursuz İmkansızlık: Borçlunun kusuru olmayan bir durumda borcun ifasının
imkansız hale gelmesidir.
***NOT: Zaman aşımı borcu eksik borç haline getirir. Alacaklının dava yoluyla talep
etme yetkisini ortadan kaldırır. Soru kalıplarında çıkarsa borcu bitiren değil eksik
bırakan hallerden biridir. Zaman aşımı süresi 10 yıldır.
BORÇLAR HUKUNDA SORUMLULUK TÜRLERİ
Borçlunun borcunu rızasıyla yerine getirmemesi durumunda alacaklının mal varlığına
devlet gücüyle el koydurarak zorla alacağını belirtmesidir. Sorumluluk türleri,
Şahıs ile sorumluluk: Modern öncesi toplumlarda görülür.Şahısa el koyarak
ödetilen borçtur.
Mal varlığı ile sorumluluk: Borçlunun mal varlığı ile alacaklıya karşı sorumlu
olmasıdır.2’ye ayrılır.
*Sınırsız Sorumluluk: Borçlunun alacaklıya karşı haczedilen mal varlığının tamamı ile
sorumlu olmasıdır.
*Sınırlı sorumluluk: Borçlunun alacaklıya karşı sadece belirli mal veya miktar ile
sorumlu olmasıdır.
*TİCARET HUKUKU
Ticaret hukuku ticari iş ve işletmelere uygulanan kurallar bütünüdür. Ticaret
Hukukunun alt dalları
-Ticari İşletme Hukuku:
Tacir: Herhangi bir işletmeyi kendi adına işleten kişiye denir. İflasa tabidir. Ticari
defter tutmak zorundadır.
Esnaf: Ticari faaliyette sermayeden çok bedeni çalışmaya dayanan ve kazanç
geçimini sağlamaya yetecek derecede az olan sanat ve ticaret sahibidir.
-Şirketler Hukuku:
Anonim şirket(en az 1 kişi ile en az halka açık 50.000 TL halka kapalı 100.000 TL
sermaye)
Limited şirket(en az 1 kişi en az 10.000 TL sermaye)
Kolektif Şirketler: En az 2 kişi ile kurulurlar.
Adi Komandit Şirketler: En az iki kişi ile kurulurlar
***NOT: Adi şirketler Ticaret Kanununda değil Borçlar Kanununda düzenlenmiştir.
En az 2 kişiyle kurulur.
-Kıymetli Evrak Hukuku: Çek, bono, senet gibi, Keşideci, senet çek imzalayan kişi
Ciranta, senet üzerindeki hakları başkasına devreden kişidir. Bu işleme ciro denir.
Hamil ise çeki ya da senedi bulunduran kişidir.
-Deniz Ticareti Hukuku: Deniz yoluyla eşya taşıma için yapılan sözleşmeye navlun
sözleşmesi denir. Kaptan ve donatanın sorumluluğunu yük taşıma sözleşmelerinden
bahseder. Ödenen ücrete de navlun ücreti denir.
-Sigorta Hukuku: Herhangi riskli bir durumda yapılan zararın tazminidir. Sigorta
ettiren ve sigortacı arasında düzenlenen belgeye sigorta poliçesi adı verilir.
*DEVLETLER ÖZEL HUKUKU
Çeşitli devlet mensup bulunan kişiler(yani aynı uyrukta bulunmayan)arasındaki özel
hukuk ilişkilerinde hangi devletin kanunu uygulanacağını içeren kuralların tümüdür.
Uyrukluk(tabiyet)Bağı: Kişileri ve şeyleri (uçak,gemi)devlete bağlayan hukuki ve
siyasi bağdır. Gerçek kişileri bağlayan hukuki bağa ise vatandaşlık denir. Tüzel
kişiler için ise tabiiyet tabiri kullanılır.
Kanunlar İhtilafı(Kanunlar Çatışması):Yabancı unsuru taşıyan özel hukuk
ilişkilerinde ortaya çıkan anlaşmazlıkta aynı konuda değişik ülkelerin yasalarının
farklı olması ve bu yasalar arasında uygulanacak olay bakımından çatışma
çıkmasıdır. Hangilerinin uygulanacağını belirler.
Yabancılar Hukuku:Bir devletin kendi vatandaşı için koyduğu kurallardan ve
hakların tamamından yabancılar faydalanamaz. İşte ülkede yabancıların hangi
haklardan yararlanacağı anlatan hukukun konusudur. Yabancılar kamu haklarının
tamamından yaralanamaz. Özel hakların tamamından yararlanırlar.
TÜRK VATANDAŞLIĞI
Anayasanın siyasi hak ve ödevleri kısmında düzenlenmiştir.1982 Anayasasına göre,
-Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.
-Türk babanın veya ananın çocuğu Türk’tür.
-Vatandaşlık kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen
hallerde kaybedilir
-Hiçbir Türk vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça
vatandaşlıktan çıkarılamaz
-Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu açıktır. Türk
vatandaşlığından bir kişi Cumhurbaşkanı kararı ile çıkartılır.
-Türk vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancılar Türkiye’de 5 yıl ikamet etmelidir.
-Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancılar evli ise en az 3 yıl
süre ile evliliğin devam ediyor olması gerekmelidir. Evlilik ile kazanılan vatandaşlık
hakkı daimidir. Evlilik bitse ile vatandaşlık devam eder. Buna
kazanılmış(müktesep)vatandaşlık denir.
-Vatandaşlığın kazanılması aslen kazanma(Türk anne ve babadan olma) ve sonradan
kazanma(evlenme, evlat edinme)
-Vatandaşlığa yetkili genel organ İçişleri Bakanlığıdır
ÜNİTE 2-ANAYASA HUKUKUNA GİRİŞ VE DEVLET KAVRAMLARI
DEVLET VE DEVLET YAPILARI
DEVLET: Belli sınırlar içerisinde toprağı bulunan ve bu toprak parçası üzerinde
yaşayan insanların,bağımsız olarak bir yönetim altında örgütlenmelerine devlet
denir. Devleti oluşturan temel unsurlar 3 tanedir.
Toprak(kara parçası-ülke-vatan-yurt):Üzerinde devletin egemenlik kurduğu
kara parçasıdır. Devletin maddi unsurudur.
Millet(insan-ulus-halk):Ortak tarih ve kültürel değerlere sahip insan
topluluğudur. Devletin maddi unsurudur.
Egemenlik(iktidar-otorite-hakimiyet):Devletin ülkesi ve uyrukları üzerindeki
kural koyma gücü ve hukuk yaratma kudretidir. Devletin manevi unsurudur.
Devletin özellikleri,
*İçerisinde yaşayan insanlara ortak kurallar koyar ,uyulmaması halinde
karşılaşılacak yaptırımları düzenler,
*Toplumsal birlik ve beraberlik uyum sağlar.
*Devlet, ülkeyi ve iç ve dış tehditlere karşı korur, gerekli güvenlik önlemlerini alır.
*Egemenliğini yasama, yürütme ve yargı fonksiyonlarıyla gerçekleştirir.
*Vatandaşların devlete tabi olma ödevi(yükümlülüğü)vardır.
DEVLET BİÇİMLERİ(ŞEKİLLERİ)
Egemenliğin Kaynağına Göre Devlet Biçimleri
Monarşi: Egemenliğin ve yetkilerin tek bir kişide toplandığı yönetim şeklidir.
*Mutlak Monarşi: Tüm hakimiyetin başka bir merci olmadantek bir kişide toplandığı
yetki türüdür. Osmanlı Devletinin ilk dönemleri.
*Meşruti Monarşi: Hükümdarın yetkilerinin çok sınırlıda olsa paylaştığı bir
meclisin olduğu ,yetkilerinin kısmen anayasa ile sınırlamaya tabi tutulduğu monarşi
türüdür. Osmanlı Dönemi meşrutiyet dönemleri
Oligarşi: Egemenliğin bir sınıf, grup ya da zümreye ait olduğu devlet şeklidir.
Suriye Devleti
Teokratik(Teokrasi): Egemenliğin kaynağının din kurallarına dayandığı devlet
biçimidir. Devlet iktidarı din adamlarının tekelindedir. Hukuki ve siyasi yapı dinsel
emir ve yasaklarla yapılandırılır. İran, Vatikan, Suudi Arabistan
Cumhuriyet: Egemenliğin bir kişiye değil millete yani halka ait olduğu devlet
biçimidir. Türkiye
Yapısına Göre Devlet Şekilleri

Tek Yapılı(Basit) Devlet Birleşik (Karma )YapılıDevlet

*Üniter *Federasyon
*Bölgeli *Konfederasyon
Üniter Devlet: Egemenlik yetkilerinin tek bir merkezde toplanması sonucu ortaya
çıkan devlet yapısıdır. Tek millet, tek devlet, tek hukuk anlayışını kabul eder.
Yasama ,yürütme ve yargı fonksiyonları ile rejimi açısından birliği benimseyen
devlettir. Devlet ve devleti oluşturan temel unsurların birliği ve bütünlüğü esastır
Fransa, Türkiye, İtalya
Bölgeli Devlet:Ülkenin birliği ve bütünlüğü esastır. Ülkenin bünyesindeki farklı
milletlerin özerkliklerini ve ayırıcı özelliklerini, devletin bütünlüğüne karşı olmamak
kaydıyla, tanıyan devlet modelidir. İspanya, Keşmir, Sincan Uygur bölgesi
Federasyon Devlet: Birden fazla devletin(federe) ortak ve sınırsız amaçları
gerçekleştirmek amacıyla ,iç ve dış egemenliklerini birbirinden ayırarak iç
egemenliklerini korurken dış egemenliklerini merkezi(federal)devlete terk etmeleri
ile oluşan devlet yapısıdır.
-2 tür devlet vardır federal ve federe devletler.
-Federe devletler iç ilişkilerinde serbest dışta federal devlete bağlıdır.
-Federe devletler ,federal(ana) devlete tek bir anayasa ile bağlanırlar.
-Federasyonda hukuk birliği yoktur.(Yasam-Yürütme-Yargı hepsinde farklıdır)
-Üye devletler yani federe istedikleri zaman ayrılamazlar.
-Çift yapılı meclis mevcuttur. 2 ayrı vatandaşlık vardır.
-ABD, Rusya, Brezilya ,Avusturya, Avustralya,İsviçre ,Kanada
Konfederasyon Devlet: Birden fazla devletin ortak bir amacı gerçekleştirmek
amacıyla bir sözleşme ile bir araya gelerek oluşturduğu topluluktur.
-Üye devletler iç ve dış ilişkilerde bağımsızdır.
-Üye devletler istedikleri zaman bu topluluktan çıkabilirler.
-Ortak amaçları sınırlı olarak kurulurlar.(savunma ya da ekonomi amaçlı)
-Günümüzde örneği bulunmamaktadır.
Devletin Organları
Yasama: TBMM
Yürütme: Cumhurbaşkanı
Yargı: Bağımsız ve tarafsız mahkemeler
HÜKÜMET SİSTEMLERİ
a) Kuvvetler Birliği 3e ayrılır,
-Yasamada Birleşme -Yürütmede Birleşme
*Meclis Hükümeti Sistemi * Mutlak Monarşi
*Diktatörlük

b) Kuvvetler Ayrılığı 3e ayrılır,

-Yumuşak Ayrılık - Sert Ayrılık -Karma Ayrılık
*Parlamenter Sistem *Başkanlık Sistemi *Yarı Başkanlık Sistemi

a)Kuvvetler Birliğine dayanan hükümet sistemleri ,yasama ,yürütme ve yargının tek

bir organ hakimiyetinde olmasıdır.
MECLİS HÜKÜMET SİSTEMİ
*Yasama ve yürütme yetkileri mecliste toplanmıştır.
*Yürütme gücü yasama organının idaresindedir, ayrı bir kuvvet değildir.
*Bakanlar meclis yani yasama tarafından seçilirler ve azledilirler.
*Meclis başkanı devletinde başkanıdır.
*Yasamayı kimse dağıtıp feshedemez ,kendi kendini feshedebilir.
*Yasama yürütmeyi denetleyebilir fakat yürütme yasamayı denetleyemez.
*Meclisin sürekliliği hakimdir
*Türk tarihinde 1921 anayasası(1.TBMM) döneminde uygulanmıştır.
MUTLAK MONARŞİ:Yasama ve yürütme yetkileri tek bir hükümdarda
toplanmıştır(yürütmede ).Hükümdar yetkilerini ayrı bir makam veya merciinin
denetimine sunması söz konusu değildir.
DİKTATÖRLÜK: Genellikleyasama yürütme ve yargı yetkilerinin tek bir kişinin,
ailenin grup ya da zümrenin elinde toplanmasıdır.
b)Kuvvetler Ayrılığına dayanan hükümet sistemleri, yasama ,yürütme ve yargının
ayrı organ olarak görev yapmasıdır. Fransız aydınlanma çağı siyaset bilimi düşünürü
Baron de Montesquieu’ye ait bir teoridir.
PARLAMENTER SİSTEM
*Yasama ve yürütme arasında yumuşak ayrılık vardır.
*Yasama yürütmeyi yürütme yasamayı denetleyebilir. Yasama güvensizlik oyu ile
Bakanlar kurulunu ya da bakanları görevden alabilir
*Belirli koşullarda yasama yürütmeyi ,yürütmede yasamayı feshedebilir.
*Yürütmede yer alan kişi aynı zamanda yasama da yer alabilir.
*Bu sistemde başbakan mutlaka meclis içinden seçilir. Yani milletvekili olmak
zorundadır.
*Yürütme iki başlı dualist yapıdadır. Bakanlar kurulu ve Cumhurbaşkanıdır. Bakanlar
kurulu başkanı Başbakandır. Cumhurbaşkanı daha çok sembolik yetkileri vardır.
*Devlet başkanı(cumhurbaşkanı)siyasal açıdan sorumsuzdur.
*Yürütmenin sorumlu başını bakanlar kurulu oluşturur. Bakanlar kurulu kolektif
olarak parlamentoya karşı sorumludur bakanlarda ayrı ayrı görevlerinden dolayı
parlamentoya karşı sorumludur.
*İç ve dış politikada meclis içinde cumhurbaşkanı tarafından seçilen başbakan
etkilidir.
*Eski Türkiye, İngiltere, Yunanistan
BAŞKANLIK SİSTEMİ
*Kuvvetler birbirinden sert ayrılmıştır.
*Yasama yürütmeye yürütmede yasama faaliyetlerine müdahale edemez.
*Yasama organı başkanı, başkanda yasama organını görevden alamaz.
*Bir kimse hem yasamada hem yürütmede görev alamaz.
*Yürütme tek başlıdır buna monist yapı denir.
*Başkan doğrudan halk tarafından seçilir.
*Bakanlar başkana karşı sorumludur.
*Güvensizlik oyu ile hükümet düşürülemez. Bu yüzden hükümet kuruluşunda
güvenoyu yoktur.
*ABD, Brezilya
YARI BAŞKANLIK SİSTEMİ
*Başkanlık sisteminin parlamenter sistemle karışımıdır.
*Devlet başkanı Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilir önemli siyasal
yetkilere sahiptir.
*Başbakan ve Bakanlar kurulu parlamentoya karşı sorumludur devlet başkanından
bağımsızdır.
*Yürütme iki başlıdır.Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruludur.
*Bakanlar Kurulu yasama tarafından denetlenebilir görevden alınabilir.
*Cumhurbaşkanı meclisi feshetme yetkisine sahiptir.
*Burada devlet başkanı(cumhurbaşkanı)parlamenter sistemdekinden daha geniş
yetkilere sahiptir.
*Yasama ve yürütme organları ayrılmıştır.
*Karma ayrılık-yumuşak ayrılık görülür.
*Fransa, Rusya, Finlandiya, Portekiz gibi
DEMOKRASİ VE DEMOKRASİ TÜRLERİ ve MODELLERİ
Halkın doğrudan doğruya ve temsilciler aracılığı ile yönetime katılması ve kendi
kendini yönetmesidir. Milli egemenlik, çok seslilik(çoğulculuk), özgürlük, eşitlikve
temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alınmış olmasıdemokrasi dayanağı olan
temel ilkelerdir.Demokrasi türleri,
*Doğrudan demokrasi, halkın doğrudan karar alması ve uygulamasıdır. Nüfusun az
olduğu eski sitedevletlerde (Yunan) görülmüştür. Günümüzde örneği yoktur.
*Temsili demokrasi, halk doğrudan doğruya yönetime katılmaz iradesini seçimler
yoluyla belli eder, halk adına karar alan ve uygulayan temsilcilerdir. Türkiye,
İngiltere, Almanya ,ABD
*Yarı doğrudan demokrasi, halk seçimler aracılığı ile doğrudan yönetime
katılmasıdır .İsviçre, İtalya gibi
Yarı demokrasi araçları şunlardır,
-Halk vetosu: Yasama organı tarafından kabul edilen kanunun halk tarafından kabul
edilmemesidir
-Halk oylaması(referandum):Kanunların halk oylarıyla kabul edilmesidir.
-Temsilcilerin azli: Halkın seçtiği temsilcilerden memnun kalmadığı zaman görevden
almasıdır.
-Halk girişimi: Halkın belli bir imza ile teklif ve önergede bulunmasıdır.
DEMOKRASİ MODELLERİ(ANLAYIŞLARI)
*Çoğulcu Demokrasi:Halk sadece yöneticileri seçmez,aynı zamanda yönetimede
katılır. Azınlık hakları göz ardı edilmez, halkın yönetim üzerinde etkin bir denetim
mekanizması vardır kadın ve gençlik kolları, sivil toplum örgütleri gelişmiş çok
seslilik mevcuttur.1961 anayasası çoğulcu demokrasi
*Çoğunlukçu Demokrasi:Çoğunluğun hakları mutlaktır ,azınlık hakları yoktur, Halk
yöneticileri seçer fakat yönetime katılmaz ,halkın yönetim üzerinde etkin bir
denetim mekanizması yoktur, çoğunluğun hakları hiçbir sınırlandırmaya tabi
tutulmaz çok seslilik azdır.1924 anayasası ve 1982 anayasasının ilk hali.
İKTİDAR VE İKTİDAR TİPLERİ
Devlet yönetimini elinde bulundurma ve devlet gücü kullanma yetkisine iktidar
denir.
KURUCU İKTİDAR
***Asli Kurucu İktidar, devrim, hükümet darbesi, savaş gibi durumlarda yönetimi
aslen ele geçiren iktidardır. Anayasa yapma yetkiside iktidardadır ve yeni bir
anayasa yapabilir, hukuk dışıdır.1921,1961,1982
***Tali Kurucu İktidar, bir anayasayı belirtilen usuller çerçevesinde değişen
iktidardır.1982 anayasasının 2001,2010,2017 değişiklikleri
KURULMUŞ İKTİDAR
Kurucu iktidarın anayasa ile çizdiği sınırlar içinde kalarak devletin yasama, yürütme
ve yargı yetkilerini kullanan iktidardır.
Not: Ülkemizde 1961-1982-1987-1988-2007-2010-2017 olmak üzere 7 kez
referanduma gidilip anayasada değişiklik yapılmıştır.
ANAYASA
Devletin kuruluşunu, temel teşkilatlanmasını, temel organlarının kuruluş ve işleyişi
ile birbiri ile ilişkilerine ilişkin düzenleme yapan ,temel hak ve hürriyetleri
düzenleyip güvence altına alan, iktidarın yetkisini kısıtlayan temel metinlerdir.
Dünyada ilk anayasal belge 1215 Magna Carta Türk tarihinde ise Senedi İttifaktır.
Dünyadaki ilk anayasa 1787 ABD Anayasası, ikinci anayasa 1791 Fransız
Anayasasıdır.
Anayasa türleri,
1)Yazılı Anayasa: Yetkili bir organ tarafından hazırlanan ve bir belge altında
toplanan anayasadır(1921-24-61-82)
2)Yazısız(Teamülü)Anayasa: Toplumda uzun süredir uygulanan bağlayıcı olduğuna
inanılan yazıya dökülmemiş olan anayasadır. İngiltere anayasası
3)Yumuşak Anayasa: Normal kanunlarla aynı usul ve esaslara dayanarak
değiştirilebilen anayasadır(1921)
4)Sert(Katı) Anayasa: Normal kanunlardan farklı organlarca ya da daha zorlayıcı
usullerde değiştirilen anayasadır.(1924-1961-1982(en))
Bir anayasayı sert(katı)yapan özellikler,
*Değiştirilemeyecek maddeler olması
*Halk oylaması usulüne yer verilmesi
*Değiştirilmesi için nitelikli bir çoğunluğun aranması
*Anayasanın kabulünden sonra belli süre değiştirilmesinin yasaklanması
*Özel görüşme usullerinin olması
5)Çerçeve Anayasası: Genel hükümleri düzenleyen az sayıda maddeden oluşan ve
ayrıntıya yer vermeyen anayasadır.(1921)
6)Kazuistik Anayasa: Ayrıntılı şekilde detaylara inerek hazırlanan
anayasadır.(1924-1961-1982(en))
OSMANLI-TÜRK ANAYASA TARİHİ
Osmanlı İmparatorluğunda devlet yönetiminin irsi olarak üst soydan alt soya
geçmesi monarşi olarak adlandırılmıştır. Monarşi mutlak ve meşru monarşi olmak
üzere ikiye ayrılır.
Mutlak Monarşi: Hükümdarın saltanat haklarının kanuni bir sınırlandırmaya
tutulmadığı monarşi türüdür. Osmanlının ilk dönemleri
Meşruti Monarşi: Hükümdarın saltanat haklarının kanuni sınırlamaya tabi tutulduğu
monarşi türüdür. Osmanlı 1 ve 2. Meşrutiyet dönemleri
Osmanlıdaki Anayasal Gelişmeler
SENED-İTTİFAK(1808):Osmanlı İmparatorluğundaki anayasal gelişmenin ilk
adımıdır.1808 yılında II. Mahmut döneminde ayanlarla(toprak ağaları) ile
imzalanmıştır.
*Padişahın yetkileri ilk kez sınırlanmıştır.
*Padişahın otoritesine karşı çıkabilecek hareketler birlikte yok edilecektir. Padişah
etkisi artırılmıştır.
*Hukuki nitelikte bir misaktır(anlaşma).
*Vergi miktarı devlet ve ayanlar arasındaki görüşmelerle belirlenecektir.
*Devletin merkezinde çıkan kargaşaya karşı ayanlar kimseden izin almadan
müdahale edeceklerdir.
*Toplanacak asker devletin askeri sayılacaktır.
*Devlet gelirleri toplanıp korunacaktır.
*Osmanlıdaki ilk demokratikleşme hareketidir.
TANZİMAT FERMANI(1839):Osmanlı İmparatorluğunun ikinci anayasal belgesi ve
hukuka geçişin ilk adımıdır. Padişah Abdülmecit zamanında ilan edilmiştir. Padişah
ilk kez hukukun üstünlüğünü kabul etmiş yetkilerini bu fermanla sınırlamıştır.
*Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaşlara eşit haklar verme ve Avrupa
desteğini almak amacı ile çıkarılmıştır.
*Bütün uyruklar için can ,mal, ırz güvenliğinin sağlanacağı taahhüt edilmiştir.
*Askerlik, vergi ve hukuk işlerinin düzenlenmesi, müsaderenin yasaklanması
mali güce göre vergi alınması ,mülkiyet hakkının tanınması gibi hak ve hürriyetler
düzenlenmiştir. Eşitlik ilkesi konusunda ilk esasları getirmiştir.
*Devlet harcamalarının kanunlara dayandırılması hükmü karara bağlanmıştır.
*Anayasacılığa ve demokrasiye atılan ilk adım olmuştur.
*Mahkemeler herkese açık olacak yargılanmadan cezalandırılmayacaktır.
ISLAHAT FERMANI(1856):Abdülmecit tarafından yayınlanmıştır.Hukuki biçim
olarak ferman niteliği taşır.Yabancı devletlerin Osmanlının iç işlerini karışmasını
engellemek ve azınlıkların ayaklanmasını önlemek amacıyla çıkarılmıştır.
* Tanzimat Fermanında düzenlenen konular tekrarlanmış din farkı gözetilmeksizin
bütün devlet uyruklarına(Gayri Müslim)eşit işlem görme ilkesi getirilmiştir.
*Gayrimüslimlere kötü söz söylemek yasaklanmıştır.
*Paralı askerlik(bedelli) gayrimüslimler için getirilmiştir. Cizyeve haraç
vergilerikaldırılmıştır.
*Yabancılara mülk edinme hakkı getirilmiştir.
*Hukuk devletine geçisin ikinci adımıdır.
*Eşitlik ilkesi esas alınmıştır.
*Gayri Müslimler devlet memuru olabilirler.
*Gayri Müslimler il genel meclislerine seçilebilirler.(azınlıklar yerel yönetime
katıldı)
*Din mezhep özgürlüğü tanınacak, azınlıklar izin almadan okul hastane kilise tamir
edebilir
*Gayri Müslimler banka açabilir ,şirket kurabilir.
*Rüşvet, iltimas, dayak, işkence yasaklanacak.
***Tarihte Osmanlının çöküntüden kurtulmasını isteyen Genç Osmanlılar(Jön
Türkler )adı verilen grup anayasal bir düzene geçilmesini padişah yetkilerinin
kısıtlanması görüşü içindeydiler. Bu grubunda etkisiyle 1876 yılında ilk Osmanlı
Anayasası(Kanunuesasi) ilan edilmiştir.
1)1876 KANUNUESASİ(I.MEŞRUTİYET)
-II. Abdülhamit tarafından kabul edilmiştir.
-Osmanlı mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçmiştir.
-İlk Osmanlı -Türk anayasasıdır.
-Belçika Prusya anayasalarından yararlanılarak hazırlanmıştır
-Parlamentoyu açma kapama sürgün tatile gönderme yetkisi padişaha aittir.
-Savaş ve barış kararına Padişah verir.
-Yasama yürütme yetkileri padişahta toplanmıştır
-Padişahın mutlak veto, sansür, sürgün ve meclisi feshetme yetkisi vardır
-Kurulan hükümet Heyeti Vükela(Vekiller heyeti) padişaha karşı sorumludur.
-Yasama görevi Ayan ve Mebussan meclisine verilmiştir.
-Osmanlı Devletinin dini İslam’dır. Başkent İstanbul’dur resmi dili Türkçedir.
-İlk kez yerel yönetimler düzenlenmiştir.
-Yüce divan oluşturulmuştur.
***Kanunuesasi Osmanlı-Rus savaşı( 93 Harbi) gerekçe gösterilerek dönemin
padişahı II. Abdülhamit Han tarafından feshedilmiştir. İstibdat dönemi yani
sıkıyönetim başlamış ve 30 yılsürmüştür. 1908 yılında İngiltere ve Rusya’nın Reval
görüşmelerinin ve ittihatçıların meşrutiyet istemesi ile Abdülhamit tarafından II.
Meşrutiyet ilan edilmiştir.I. Meşrutiyetinaynısıdır. Ülkede meşrutiyeti
istemeyenler ayaklanır.31 Mart Olayı olur. Hareket ordusu Selanik’ten gelir olayı
bastırır. Daha sonrasında Meclisi Umumi Milli kurulur meclis kararıyla II
.Abdülhamit tahttan indirilir.V.Mehmet Reşat tahta çıkmıştır.
1909 yılında anayasada değişiklikler yapılmıştır.
-Padişahın mutlak veto yetkisi zorlaştırılmıştır
-Padişah yetkileri daraltılıp, basına sansür yasaklanmış, padişahın sürgün yetkisi
kaldırılmıştır.
-Padişahın meclisi feshetme yetkisi sınırlandırılmıştır.
-Bakanlar meclise karşı sorumludur.
***Son Osmanlı meclisi 18 Mart 1920 günü son kez toplanmış. İstanbul’un işgal
edilmesi üzerine Mustafa Kemal ilk defa Büyük Millet Meclisi adı altında 1920 de
yeni meclisi toplamıştır.1921 tarihinde de Teşkilat-ı Esasiye (1921) anayasası kabul
edilmiştir.
2)1921 ANAYASASI(TEŞKİLAT-I ESASİYE)
-Kanunuesasi yürürlükten kaldırılmamış ikili anayasal süreç başlamıştır.1.meclis
tarafından yapılmıştır
-Milli egemenlik ilkesi ilk kez kabul edilmiştir.(Egemenlik kayıtsız şartsız
milletindir).
-Güçler birliği ilkesi ve meclis hükümeti sistemi(kuvvetler birliği yasama-yürütme
ve yargı tek çatı altında)benimsenmiştir.
-Çift dereceli seçim sistemi benimsenmiştir.
-Yargıdan ve temel hak ve hürriyetlerden söz etmeyen tek anayasadır
-Tek yumuşak ve çerçeve anayasadır.(değiştirilmesi mümkün ve detaylı az sayıda
maddesi olan)
-Seçimler 2 yılda bir yapılır. Seçmen yaşı 18 olarak kabul edilmiştir.
-Yerinden yönetim ilkesi benimsenmiştir. Ülke vilayet kaza ve nahiyelere
ayrılmıştır.
-23 maddeden oluşur.
-Bakanlar kurulu doğrudan doğruya meclis tarafından kendi üyeleri arasından
seçilir. Hükümetin doğal başkanı TBMM başkanıdır ve hükümet TBMM’nin denetimi
altındadır.
** *29 EKİM 1923 te Cumhuriyet ilan edilmiş anayasada birtakım değişiklikler
yapılmıştır.
1921 Anayasası 1923 değişiklikleri,
-Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet olarak kabul edilmiştir.
-Devletin dininin İslam ve resmi dilinin Türkçe olduğu hükmü getirilmiştir.
-Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuştur.
-Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından ve kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi için
seçilecektir. Tekrar seçilebilir.
-Cumhurbaşkanı, gerek görürse Meclise ve Bakanlar Kuruluna başkanlık eder.
-Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından ve Meclis üyeleri arasından seçilecektir.
Başbakan TBMM içinden bakanlar görevlendirir. Bu şekilde kurulan hükümet
TBMM’ye karşı sorumludur.
Bu hükümlerle parlamenter sisteme doğru önemli bir adım atılmıştır. Meclis, 29
Ekim 1923’te Cumhurbaşkanı seçilmesi kararını almış Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı
Cumhurbaşkanı seçmiştir.
***Ankara’nın başkent ilan edilmesi 13 Ekim 1923’tür.Ancak anayasaya girmesi ilk
kez 1924 anayasası ile mümkün olmuştur. İstiklal Marşı ise 12 Mart 1921 de kabul
edilmiştir. İstiklal Marşı anayasaya ilk kez 1982 anayasası ile girmiştir.
***1924 Anayasası ikinci TBMM tarafından hazırlanarak 20 Nisan 1924 günü meclis
tarafından kabul edilmiştir. Kanunuesasi ve 1921 Anayasasını yürürlükten
kaldırmıştır.
3)1924 ANAYASASI
-Cumhuriyet ilan edildikten sonra yürürlüğe giren ilk anayasadır
-Türkiye Devleti bir cumhuriyettir ilkesi benimsenmiştir. Bu da devletin yönetim
şeklinin Cumhuriyet olduğunu göstermektedir.
-Karma hükümet sistemi uygulanmıştır.(Meclis hükümet sistemi ile parlamenter
sistem arasındaki karma sistem benimsenmiştir.
-Çoğunlukçu (demokrasi anlayışı benimsenmiştir.
-Seçimler 4 yılda bir olur, sert bir anayasadır. Devletinin şeklinin cumhuriyet
olduğu hükmünün değiştirilemeyeceği kabul edilmiştir.
-Meclis yorumlarına sadece bu dönemde er verilmiştir(Yasama yorumu)
-Türkiye Devleti dini İslam ,resmi dili Türkçedir
-Başkenti Ankara’dır ilk defa anayasada yer almıştır.
-Bakanlar kurulu meclise karşı sorumlu olup. Bu özelliğinden dolayı parlamenter
sistem ile benzerlik gösterir
1924 Anayasa değişiklikleri,
-1928 Devletin resmi dili İslam’dır ibaresi kaldırılmıştır
-1930 kadınlara belediye,1933 kadınlara muhtar,1934 de kadınlara genel seçimlere
katılma hakkı verilmiştir.
-1937 yılında Atatürk ilkeleri anayasaya
eklenmiştir.(laiklik,devletçilik,inkılapçılık,cumhuriyetçilik,milliyetçilik,halkçılık)
-1945 anayasanın dili sadeleştirilmiştir
-1946 tek dereceli seçime geçilip çok partili hayata adım atılmıştır
-1950 de gizli oy, açık sayım kabul edilmiştir.
***27 Mayıs 1960 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koymuştur.(1960
darbesi)Kurucu Meclis oluşturulup 1961 Anayasası hazırlanmış halk onayına
sunularak kabul edilmiştir.
4)1961 ANAYASASI
-Darbe, anayasasıdır
-Sert(katı) bir anayasadır
-Anayasanın üstünlüğü kabul edilmiştir.
-İlk defa kuvvetler ayrılığı ilkesi(parlamenter sistem)benimsenmiştir.
-Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.(1924 anayasasında da vardır)
-Askeri kanadı Milli Birlik Komitesi, sivil kanadı Temsilciler meclisi oluşturur
-Çift yapılı meclis sistemi benimsenmiştir.(Millet meclisi-Cumhuriyet Senatosu)
-İnsan haklarına dayanan, demokratik, sosyal devlet ve hukuk devleti ilkeleri
benimsenmiştir.
-Yürütme görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından yerine getirilir
-Sosyal hak ve ödevler ilk kez 1961 de düzenlenmiştir.
-Yargı yetkisi Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır
-Yüksek Hakimler Kurulu kurulmuştur
-Anayasa Mahkemesi kurulmuştur
-Yüksek Seçim Kurulu anayasal kuruluş haline getirilmiştir
-Milli Güvenlik Kurulu düzenlenmiştir
-Başlangıç metinlerine ilk kez yer verilmiştir.
-Çoğulcu(Çoğulcu demokrasi, kısaca uzlaşı kültürü demektir. Karar vericilerin karar
vermeden önce kararla ilgili taraflarla uzlaşmasını ifade eder.) demokrasi anlayışı
benimsenmiştir.
-Diyanet İşleri Başkanlığı düzenlenmiştir.
-Mahkemelerin bağımsızlığı teminat altına alınmıştır
-Özerk kurumlar getirmiştir ( TRT, Üniversite gibi ).
-Temel hakları güçlendirmiştir ( Memurlara sendika kurma hakkı vermiştir ).
***Ülkedeki siyasi şiddet olaylarının artmasıyla 12 Mart 1971 tarihinde bir muhtıra
yayınlanmıştır.1961 Anayasasında birtakım değişikliklere gidilmiştir
1961 Anayasasında 1971-73 Değişiklikleri
-Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (2017 de kaldırıldı ) ve Devlet Güvenlik
Mahkemesi (2004 te kaldırıldı) kurulmuştur.
-Yargı denetimine sınırlamalar getirilmiştir.
-Üniversite özerkliği zayıflatıldı. TRT’nin özerkliği kaldırıldı
-Yürütme güçlendirildi. Bakanlar kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma
yetkisi verildi.
-Küçük siyasi partilerin Anayasa Mahkemesine iptal davası açmaları yasaklandı
-Anayasa Mahkemesi anayasa değişikliklerini ancak şekil yönünden denetleyebilir
hükmü getirildi
-Temel hak ve özgürlükler sınırlandırıldı. Bu sınırlandırmada genel sınırlama
sebepleri kabul edilmiştir(2001 yılında kaldırılarak özel sınırlama sebeplerine
dönüştürülmüştür).
-Memurların sendika kurma hakkı elinden alınmıştır.
***Ülke içerisinde siyasi,şiddet, kaos olayları artmış ve siyasi sistemde
tıkanıklıklar olmuştur.12 Eylül 1980 de Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el
koymuştur.1982 de halkın oyuna sunularak yeni anayasa kabul edilmiştir.
1982 ANAYASASI
-12 Eylül 1980 tarihinde ordu hiyerarşik düzeni içinde yönetime el koymuştur(emir
komuta zinciri).Bu yönüyle de1961 anayasasından ayrılır. Çünkü 1960 darbesi bir
grup subay tarafından emir komuta zincirine aykırı yapılırken.1980 darbesi emir
komuta zinciri içinde bir bütün olarak yapılır.
-Darbeden sonra kurucu meclis hakkında kanun çıkarılmış ve anayasayı hazırlamak
için görevli bir kurucu meclis kurulmuştur. Kurucu meclis Milli Güvenlik Konseyi ve
Danışma Meclisinde oluşur. Asıl yetkiler Milli Güvenlik Konseyinde toplanmıştır.
-Danışma meclis üyeleri kendi arasından 15 kişiden oluşan bir anayasa komisyonu
seçti ve bu kişiler çalışmaları tamamlayıp danışma meclisine sundular ve Milli
Güvenlik Konseyinde görüşülerek kabul edildi. Sonra da halkoylamasına sunuldu.
Çoğunlukla kabul edilip yasalaştı 1983 yılında genel seçimler yapılarak TBMM
yeniden toplandı ve askeri yönetim son buldu.
-Başlangıç ve 7 kısımdan oluşur.
-Anayasanın dayandığı temel görüş ve ilkeleri belirten başlangıç kısmı, Anayasa
metnine dahildir. Madde kenar başlıkları, sadece ilgili oldukları maddelerin
konusunu ve maddeler arasındaki sıralama ve bağlantıyı gösterir. Bu başlıklar,
Anayasa metninden sayılmaz.(176.MD)
-Darbe anayasasıdır.
-Geçiş dönemi öngörmüştür.
-Katı en sert ve en kazuistik anayasadır.
-Anayasa değişikliklerinde cumhurbaşkanı onayı safhası getirilmiştir.
-Yürütme organı güçlendirilmiştir
-Siyasi karar alma mekanizmalarındaki tıkanıklıkları giderici hükümler
getirilmiştir.(Cumhurbaşkanına TBMM seçimleri yenileme yetkisi
verilmiştir.)Rasyonelleşmiş Parlamentarizm
-Siyasi parti grup kurması için 20 mv olarak belirlenmiştir.
-Çoğunlukçu demokrasi anlayışı benimsenmiştir.
-Az katılımcı demokrasi modelini benimsemiştir.
-Otorite -hürriyet dengesinde otoritenin ağırlığıartırılmıştır
-Halkoylaması cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirilmiştir.
-Askeri kanadı Milli Güvenlik Konseyi, sivil kanadı Danışma Meclisi oluşturur
-İnsan haklarına saygılı devlet ilkesi benimsenmiştir.
-Yüksek Öğretim Kurulu ilk kez bu anayasa ile anayasal düzene katılmıştır
-Devlet Denetleme Kurumu da yine ilk kez bu anayasa ile anayasal düzene dahil
olmuştur.
1876 KANUNUESASİ: MONARŞİ
1921 ANAYASASI:MECLİS HÜKÜMETİ SİSTEMİ
1924 ANAYASASI:KARMA HÜKÜMET SİSTEMİ(meclis hükümet sistemi
ile parlamenter sistemin beraber görülmesidir.)
1961 ANAYASASI:PARLAMENTER SİSTEM
1982 ANAYASASI:PARLAMENTER + 2017 SONRASI
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ

1982 ANAYASASININ GENEL ESASLARI

Başlangıç ve 7 kısımdan oluşur.
Anayasa kısımları
1.kısım-genel esaslar
2.kısım-temel haklar ve ödevler
3.kısım-cumhuriyetin temel organları
4.kısım-mali ve ekonomik hükümler
5.kısım-çeşitli hükümler
6.kısım-geçici hükümler
7.kısım-son hükümler
***177 ana madde 21 geçici maddeden oluşur.
Başlangıç Hükümleri,
-Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlılık
-Yurtta sulh cihanda sulh arzu ve azmi
-Çağdaş medeniyet düzeyine ulaşma
-Atatürk milliyetçiliği ve medeniyetçiliği
-Eşitlik ve sosyal adalet
-Kuvvetler ayrılığı
-Laiklik, millet iradesinin üstünlüğü
-Türk varlığının ,devleti ve ülkesiyle bölünmez bütünlüğü
-Hürriyetçi demokrasi
-Her vatandaşın eşit biçimde anayasada yer alan temel hak ödevlerden
yararlanması
-Türk vatandaşlarının milli varlığa karşı hak ve ödevlerde, nimet ve külfetlerde ve
millet hayatının her türlü tecellisinde ortak olduğu
GENEL ESASLAR VE DEĞİŞTİRİLEMEZ HÜKÜMLER
I. Devletin Şekli
Madde 1:Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.(1924,1961,1982 anayasalarının ortak
değiştirilemez tek hükmüdür.)
II.Cumhuriyetin Nitelikleri
Madde 2:Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru ,milli dayanışma ve adalet anlayışı
içinde ,insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen
temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
III. Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti
Madde 3:Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.
*Resmi dili Türkçedir.
*Bayrağı, şekli kanunda belirtilen ,beyaz ay yıldızlı al bayraktır.
*Milli marşı İstiklal Marşıdır.
*Başkenti Ankara’dır.
IV. Değiştirilmeyecek hükümler
Madde 4:Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu
hakkındaki hüküm ile, 2. maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü
maddesindeki hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi dahi teklif edilemez.
V. Devletin temel amaç ve görevleri
Madde 5:Devletin amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü,
ülkenin bölünmezliğini cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak ,kişilerin ve toplumun
refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak, kişinin temel hak ve hürriyetlerini ,sosyal
hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal,
ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya ,insanın maddi ve manevi varlığının
gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
VI. Egemenlik
Madde 6:Egemenlik,kayıtsız şartsız milletindir. Türk milleti egemenliğini,
anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin
kullanılması ,hiçbir surette hiçbir kişiye ,zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir
kimse veya organ ve kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz.
VII. Yasama yetkisi
Madde 7: Yasama yetkisi Türk milleti adına TBMM aittir. Bu yetki devredilemez.
VIII. Yürütme yetkisi ve görevi
Madde 8:Yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı tarafından anayasa ve kanunlara
uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.
IX.Yargı yetkisi
Madde 9:Yargı yetkisi ,Türk milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce
kullanılır
X. Kanun önünde eşitlik
Madde 10:Herkes,dil,ırk,cinsiyet,siyasi düşünce ,felsefi inanç, din, mezhep ve
benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler
eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla
yükümlüdür.Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.Devlet
organları ve idare makamları bütün işlemlerinde ve her türlü kamu hizmetlerinden
yararlanılmasında kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek
zorundadırlar
***10.maddede 2004 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile -kadınlar ve erkekler
eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür
hükmü eklenmiştir.2010 değişikliği ile - çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife
şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik
ilkesine aykırı sayılmaz ifadesi getirilmiştir.
XI. Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü
Anayasa hükümleri yasama, yürütme ve yargı organlarını ,idare makamlarını ve diğer
kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar anayasaya aykırı
olamaz.
CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ
Halkın doğrudan doğruya seçtiği temsilciler aracılığıyla egemenliği elinde tuttuğu
yönetim şeklidir.
A)BAŞLANGIÇ İLKELERİNE DAYANAN
-Başlangıç metni anayasaya dahildir.
B)İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET
Temel hak ve özgürlüklerin anayasal güvence altında olmasını ifade eder.
C)ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE BAĞLI
Milliyetçilik ilkesi 1924 anayasasında 1937 de yapılan değişiklikle ilk kez anayasada
yer almıştır.1961 anayasası milliyetçilik yerine milli devlet ifadesi kullanmıştır.1982
anayasasında ise Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesin Türk olduğu
belirtilmiştir.
Atatürk milliyetçiliği, ırkçılığı reddeden,insancıl ,barışçıl,birleştirici,bütünleştirici
bir milliyetçiliktir. Objektif milliyetçilik anlayışına göre millet maddi yani elle
tutulur,gözle görülür bağlarla birbirine bağlanmış insan topluluğudur. Irksal, dinsel
veya dinsel bağlar objektif niteliktedir .Atatürk milliyetçiliğinde millet manevi
bağlarla birbirine bağlanır. Atatürk milliyetçiliği bu yüzden objektif millet anlayışı
değil sübjektif millet anlayışını benimsemiştir.
D)LAİK DEVLET
Bir devletin laik olabilmesi için o devletin bütün dinler karşısında tarafsız olması bu
dinlerden birini himaye etmemesi veya bu dinlerden bazıları üzerinde baskı
uygulamaması gerekir. Laiklik ilkesi ilk kez 1924 anayasasında 1937 yılında yapılan
değişiklikle anayasaya girmiştir. Laik devlet ilkesi gerekleri,
Din hürriyeti: İnanç vicdan ve ibadet hürriyetlerini kapsar. İnanç hürriyeti,
herkesin dilediği inanç ve kanaate sahip olmasıdır. Mutlaktır. İbadet hürriyeti ise
kişilerin inandıkları dinin ibadet, ayin ve törenlerinde serbestçe yerine
getirebilmesidir. İbadet hürriyeti mutlak değildir.
Din ve devlet işlerinin ayrılığı: Devlet bütün dinlerin mensuplarına eşit
davranmalıdır .Din kurumlarıyla devlet kurumları ayrılmış olması gerekir, din
hizmetlerinin de bir kamu hizmeti olarak kabul edilmesi gerekir, devletin resmi bir
dini olmamalıdır, hukuk kuralları din kurallarına uymak zorunda olmamalıdır.
E)SOSYAL DEVLET
Sosyal adalet ve sosyal güvenliği sağlamak ve herkes için insan haysiyetine yaraşır
asgari bir hayat düzeyini gerçekleştirmekle yükümlü olan bu amaçla da gerekli mali
ve ekonomik tedbirleri alan devlettir. Sosyal devlet ilkesi hukukumuza 1961
anayasası ile girmiştir.1982 anayasasında da yer almıştır.
Sosyal devletin amaçları,
-Çalışanların insanca yaşam sürmesi
-Sosyal güvenliğin sağlanması
-İşsizliğin önlenmesi
-Fırsat eşitliğinin sağlanması
-Milli gelirin adaletli şekilde dağıtılmasıdır
-Emek-sermaye dengesi
Sosyal devletin araçları,
-Vergi Adaleti(Artan Oranlı Vergi Sistemi):Herkesin mali gücüne göre vergi
ödemesidir.
-Kamulaştırma: Özel mülkiyet altındaki bir taşınmazın, sahibinin isteği dışında ve
ancak belli bedel karşılığında kamu mülkiyetine geçirilme işlemidir.
-Devletleştirme:Kamu hizmeti taşıyan özel girişimlerin kamu yararının zorunlu
kıldığı durumlarda devlete aktarılmasına yönelik işlemdir.
-Planlama: Ekonomik kaynakların ,kalkınma sağlamak amacıyla kullanılmasıdır.
-Anayasal Güvence Altına Alınmış Sosyal ve Ekonomik Haklar
F)HUKUK DEVLETİ
Faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan, vatandaşlarına hukuki güvenlik sağlayan
devlet anlayışıdır.
Hukuk devleti ilk kez 1961 anayasasında yer almıştır.1982 anayasasında da
düzenlenmiştir. Hukuk devleti gerekleri,
-Yasaların anayasaya uygunluğu,
-İdarenin mali sorumluluğu
-Kanun önünde eşitlik ve adil yargılanma hakkı herkesin mahkeme önünde iddia ve
savunmada bulunma hakkının olması.
-Hukukun genel ilkelerine bağlılık, kazanılmış haklara saygı, kanunların geçmişe
yürümezliği ve iyi niyet
-Kuvvetler ayrılığının benimsenmesi
-Temel kamu haklarının güvence altına alınmış olması
-Kanuni hakim güvencesi: Hiç kimse kanunen tabi olmadığı mahkeme dışında başka
bir mercide yargılanamaz.
-Yürütme işlemlerinin yargısal denetimi
-Yasama işlemlerinin yargısal denetimi
-İdari faaliyetlerin belirliliği(idari işlemlerinin önceden bilinebilir olması)
-Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı
G)DEMOKRATİK DEVLET
Demokratik Devlet demokrasiye uygun devlet demektir. Demokrasi halkın kendi
kendisini yönetmesidir.1961 anayasası ile hukuk sistemine girmiştir. Demokratik
devlet gerekleri,
-Seçimlerin iş başına gelen siyasal makamların olması,
-Tek dereceli seçimlerin var olması
-Güvence altına alınmış temel kamu haklarının olması
-Birden fazla siyasi partinin varlığının olması
-Muhalefetin iktidar olma şansının olması
-Düzenli tekrarlanan seçimlerin olması
-Seçimlerin serbest olması
SEÇİM İLKELERİ VE SİYASİ PARTİLER
Ülkemizde seçimlerde nispi temsil sistemi uygulanmaktadır. Yani parti aldığı oy
oranında milletvekili çıkarabilir. D’Hondt usulü de benimsenmiştir.
***NOT: Türkiye’de temsilde adalet yönetimde istikrar gereği nisbi temsile
dayanan ülke barajlı D’Hondtusulü Belçikalı bir hukukçu ve matematikçi olan Victor
D’Hondt ‘un bulduğu bu sisteme göre, bir seçim çevresinde her partinin aldığı oy
toplamı, sırasıyla 1'e, 2'ye, 3'e, 4'e bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı
milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilir.(%10 barajı)
Türkiye’de 87 tane seçim bölgesi vardır. İstanbul ,Ankara üç seçim bölgesine İzmir
ve Bursa iki seçim bölgesine ,diğer iller bir seçim bölgesine ayrılmıştır.
SEÇİM İLKELERİ
*Genel Oy İlkesi:Irk dil,din, mezhep ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin herkesin oy
kullanabilmesidir.Genel oy ilk kez 1934 yılında kadınlara seçme ve seçilme hakkının
tanınmasıyla gerçekleşmiştir.
*Eşit oy ilkesi: Her seçmenin tek bir oya sahip olmasıdır.
*Gizli Oy ve Açık Sayım Döküm İlkesi:Seçmenin iradesini serbestçe ve her türlü
baskıdan uzak özgürce kullanmasıdır yani seçim sonuçlarının tüm parti
temsilcilerinin gözleri önünde sandıkların açılarak sayılmasıdır. Açık sayım döküm
ilkesi İlk 1950 yılında yapılan seçimlerde uygulanmıştır.
*Tek Dereceli Seçim İlkesi:Seçmenlerin kendilerini temsil edecek kişileri başka bir
seçmen koymadan doğrudan temsilcilerini seçmeleridir.1946 yılında geçilmiştir.
*Seçimlerin Serbestliği İlkesi: Vatandaşların hiçbir baskı ve zorlama altında
olmadan oy kullanabilmesidir.
*Seçimlerin Yargısal Denetimi: Seçimlerin yargısal denetimini Yüksek Seçim Kurulu
tarafından yapılır.
NOT:Dikkat ülkemizde seçimlerin serbestliği ilkesi vardır.Serbest oy ilkesi yoktur.
YÜKSEK SEÇİM KURULU
1950 yılında kurulmuş 1961 Anayasasında düzenlenerek, anayasal bir kuruluş haline
gelmiştir.7 asıl 4 yedek üye olmak üzere toplam 11 üyeden oluşur.6 üyeyi Yargıtay ,
5 üye Danıştay tarafından üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla
seçilir.Seçimlerin başlamasından bitimine kadar seçimlerin düzen içinde yürütülmesi
,seçim yolsuzluklarını ve itirazlarını inceleyen ve kesin karara bağlayan kurumdur.
Kendi üyeleri arasından kendilerine başkan seçerler, görev ve yetkileri kanunla
düzenlenir, Anayasada yasama bölümünde yer alır. Yüksek mahkeme değildir. YSK
kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.
SEÇMEN OLMA ŞARTLARI
*Türk vatandaşı olmak
*18 yaşını doldurmak
*Seçmen kütüğüne kayıtlı olmak
*Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
KİMLER OY KULLANAMAZ
*Silah altında bulunan er ve erbaşlar
*Askeri öğrenciler
*Mümeyyiz olmayanlar
*Kasıtlı suçtan dolayı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler
NOT: Cezaevlerinde bulunan tutuklu kişiler ve taksirli suçlardan hüküm giyenler oy
kullanabilir.
NOT: Yurt dışında yaşayan seçmenler milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı
seçimi ve halk oylamasında oy kullanır ancak yerel seçimlerde oy kullanamazlar.
SEÇİM TÜRLERİ

GENEL SEÇİM ARA SEÇİM YEREL SEÇİM

GENEL SEÇİM:2017 anayasa değişikliği ile birlikte genel seçimler 5 yılda bir
yapılır.5 yılda bir 600 mv seçilmesi genel seçimdir.2017 anayasa değişikliğine göre
TBMM mv seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Kural olarak
seçimler 5 yılda bir yapılır fakat 5 yıl dolmadan da seçimler yenilenebilir. Seçimleri
yenileyecek yetkili organ Cumhurbaşkanı ve TBMM dir.TBMM erken seçim kararı
alırken hiçbir sebep ve gerekçe göstermek zorunda değildir.
Seçimlerin yenilenmesi meclisin parlamento kararı ile meclis üye tamsayısının beşte
üç çoğunluğu 360 mv ile karar alır.
Cumhurbaşkanı da seçimleri yenileme yetkisi vardır yine karar alırken sebep veya
gerekçe göstermek zorunda değildir. Erken seçim kararı alınırsa 48 saat içinde
Resmi Gazetede yayımlanır. Kararın alınmasından sonra gelen 60.günü takip eden ilk
pazar günü seçim yapılır.
DİKKAT!!! Savaş sebebi ile seçimler TBMM tarafından 1 yıllığına ertelenip geriye
bırakılabilir.
ARA SEÇİM:TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda boşalan üyeliklerin
doldurulması amacıyla yapılır.1982 anayasasına göre, bir yasama döneminde kural
olarak ara seçim bir kez yapılır. Genel seçimlerden 30 ay geçmedikçe ara seçim
yapılamaz. Genel seçimlere 1 yıl kala ara seçim yapılamaz. Ara seçime karar veren
organ TBMM’dir. Ara seçim 90 sonraki pazar günü yapılır.

2020………………………………….YASAMA DÖNEMİ……………………………………………2025

İlk 30 ay %5lik (30 MV) boşalma bir ilin seçim çevresinin kalmaması
Son 1 yıl istisnası bir ilin seçim çevresinin kalmaması

YEREL SEÇİM:5 yılda bir yapılan belediye başkanı, muhtar, il genel meclisi
seçimleridir.2017 anayasa değişikliğine göre yerel seçimlerle genel seçimler
birleştirilemez. En son 31 Mart 2019 da yerel seçim yapılmıştır.
KİMLER SİYASİ PARTİYE ÜYE OLAMAZ
*Yükseköğrenim öncesi öğrencileri
*Devlet memurları
*Yaptıkları hizmet bakımında işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri
*Türk Silahlı Kuvvet mensupları
*Hakimler ve savcılar
*Sayıştay dahil yüksek yargı mensupları
SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN BAZI ESASLAR
*30 gerçek kişi önceden izin almadan siyasi parti kurabilirler.
*Ticari faaliyette bulunamazlar.
*Yabancı devletlerden ,milletlerarası kuruluşlardan ve Türk tabiiyetinde olmayan
gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi partiler temelli kapatılır.
*Temelli kapatılan siyasi partiler başka ad altında kurulamaz
*Siyasi partiler demokrasi ilkelerine aykırı olamaz.
*Siyasi partiler eski Türk devletlerine ait bayrak ve amblemleri kullanamazlar.
*İnsan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, milli egemenliğe, aykırı
faaliyetlerde bulunamaz.
*Demokratik ve laik Cumhuriyet ilkelerine aykırı faaliyetlerde bulunamaz
*Sınıf ve zümre diktatörlüğü savunamazlar.
*Devletin bağımsızlığına bölünmez bütünlüğüne aykırı faaliyette bulunamaz
*Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi tarafından Sayıştay’dan
yardım alarak yapılır.
*Siyasi partilerin TBMM girme barajı %7 ,devletten mali yardım alabilmeleri için
gerekli baraj %3 tür.
*Siyasi partilerin kapatılma davası, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından
Anayasa Mahkemesine açılır.2010 değişikliği ile Anayasa Mahkemesi bir siyasi
partiyi kapatabilmesi için veya devlet yardımından kısmen veya tamamen mahrum
edilmesi için toplantıya katılanların 2/3 oy çoğunluğu şarttır.
*2010 anayasa değişikliğine göre ,Anayasa Mahkemesi bir siyasi partinin
kapatılmasına eylem ve beyanlarıyla sebep olan bir kişinin milletvekilliğini artık
düşüremez. Sadece 5 yıl siyaset yapma yasağı getirebilir.
3.ÜNİTE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
Temel hak ve ödevler 1982 anayasasının 2.kısmında yer almaktadır.

Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği

Herkes, kişiliğe bağlı dokunulmaz, devredilmez ,vazgeçilmez temel hak ve
hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler kişinin topluma, ailesine ve diğer
kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder.
Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması

Temel hak ve özgürlükler;

1. Olağan dönem

2. Olağanüstü dönem olmak üzere iki dönemde sınırlandırılır ve kullanımı

durdurulur.

OLAĞAN DÖNEM
*TBMM tarafından yapılır
*Sınırlama ancak kanunla yapılır.
*Sınırlama laik Cumhuriyet gereklerine aykırı olmamalıdır.
*Sınırlama anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmak zorundadır.
*Demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalıdır.
*Ölçülülük ilkesine uygun olmalıdır.(Sınırlama aracının amacı gerçekleştirmeye
elverişli olması ve araç ile amaç arasında ölçülü oranın olmasıdır)(2001)
*Hakkın özü kavramının gereklerine uygun yapılmalıdır.(hakkın özüne dokunmak
sınırlama esnasında hakkın kullanılamaz hale getirilmesi)(2001)
*Sınırlama anayasada belirtilen özel sınırlandırma sebeplerine
dayanmalıdır.(2001)

***Not: Genel sınırlandırma sebepleri 1961 anayasasının 1971 değişikliği ile

anayasaya eklenmiş, Anayasanın 13. maddesinde “Devletin ülkesi ve milletiyle
bölünmez bütünlüğünün, millî egemenliğinin, Cumhuriyetin, millî güvenliğin, kamu
düzeninin, genel asayişin, kamu yararının, genel ahlâkın ve genel sağlığın
korunması” şeklinde ifade edilmekte idi.1982 anayasasının 2001 değişikliği ile
kaldırılmış özel sebepler getirilmiştir.

***Not: Özel sebeplere örnek olarak seyahat ve yerleşme hürriyeti örnek

verilebilir. Seyahat hürriyeti sınırlandırma sebepleri, hakkında suç
soruşturması ,suç kovuşturması, suç işlemesini önlemek amacıyla
sınırlandırılabilir. Yerleşme hürriyeti ise sosyal ekonomik gelişmeyi sağlamak,
kamu mallarını korumak, düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek, suç işlenmesini
önlemek gibi özel sebeplere örnek verilebilir.
***Not: Temel hak ve özgürlükler yabancılar için uluslararası hukuka uygun olarak
kanunla düzenlenir.
***Not:Olağan dönemde cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle sadece sosyal ve
ekonomik haklar düzenlenebilir

Temel Hak ve Özgürlüklerin Kullanılmasının Durdurulması

Olağanüstü hallerden birinin olması ( savaş, ayaklanma, salgın hastalık, şiddet
olaylarının yaygınlaşması, ağır ekonomik bunalım, doğal afet )durumunda temel
hak ve özgürlükler Cumhurbaşkanı kararnamesiyle durdurulur.
* Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır.
* Çekirdek alana dokunulmamalıdır.
* Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemelidir.
Çekirdek Haklar olarak ifade edilen
****Çekirdek haklar , olağanüstü hallerde ve savaş hallerinde dahi her ne sebeple
olursa olsun dokunulmaz haklardan ve ilkelerden oluşur.
* Yaşama hakkı, maddi ve manevi varlığın bütünlüğü
* Suç ve cezaların geçmişe yönelik yürümemesi
* Din, düşünce, vicdan ve kanaatlerinden ötürü kimsenin suçlanamaması
* Din, vicdan, düşünce ve kanaatlerin açıklamaya zorlanamaması
* Suçluluğu mahkeme kararı ile tespit edilinceye kadar kimsenin suçlu olarak
kabul edilmemesi(masumiyet karinesi)
1982 Anayasasında temel hak ve hürriyetler üç başlık altında düzenlemiştir.
*Kişinin Hakları ve Ödevleri
*Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler
*Siyasal Haklar ve Ödevler olmak üzere üçe ayrılır.
Kişi Hak ve Ödevleri(Negatif Statü -Koruyucu-1.Kuşak Haklar)
Kişiyi devlete ve diğer kişilere karşı koruyan hak ve özgürlükleri ifade eder.
Bunlar,
Kişinin dokunulmazlığı maddi ve manevi varlığı
Kişi hürriyeti ve güvenliği(48 saat gözaltı )
Konut dokunulmazlığı
Din ve vicdan hürriyeti
Zorla çalıştırma yasağı(angarya yasaktır)
Özel hayatın gizliliği
Dernek kurma hürriyeti
Mülkiyet hakkı
Düşünce ve kanaat hürriyeti
Haberleşme hürriyeti
Yerleşme ve seyahat hürriyeti
Suç ve cezalara ilişkin esaslar
Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
Bilim ve sanat hürriyeti
Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
Basın hürriyeti süreli ve süresiz yayın hakkı, basın araçlarının korunması,
düzeltme ve cevap hakkı)
Hak arama hürriyeti(Kanuni hakim güvencesi)
İspat hakkı
Sosyal ve Ekonomik Hak ve Ödevler(Pozitif Statü -İsteme-2.Kuşak Haklar)
Bireyin yaşam standartları ve refahını artırmaya dönük haklardır. Bireyin
devletten ve toplumdan isteyebileceği haklara sosyal ve ekonomik hak ve ödevler
denir.

-Konut hakkı
-Toplu iş sözleşmesi hakkı
-Toprak mülkiyeti
-Kamulaştırma
-Kamu yararı
-Devletleştirme ve özelleştirme
-Grev hakkı ve lokavt hakkı
-Kıyılardan yararlanma
-Ailenin korunması ve çocuk hakları
-Sendika kurma hakkı
-Çalışma ve sözleşme hürriyeti
-Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
-Sosyal güvenlik hakkı
-Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
-Gençliğin korunması ve sporun geliştirilmesi ve tahkim
-Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması
-Çalışma hakkı ve ödevi
-Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
-Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları
-Sanatın ve sanatçının korunması
-Ücrette adaletin sağlanması
-Sosyal güvenlik hakkı
-Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması
Siyasal Hak ve Ödevler(Aktif Statü -Katılma Hakları )
Bireylerin seçme ve seçilme ile siyasal hayata katılmasına siyasi tutum ve
görüşlerini açıklama yetkisi veren haklardır.
* Türk vatandaşlığı
* Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları
* Dilekçe hakkı ,bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı
*Mal bildirimi
*Vergi ödevi
*Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma
*Vatan hizmeti (sadece T.C. vatandaşları askerlik yapabilir)
* Kamu hizmetlerine girme(Devlet memuru olmak siyasal haktır.)
ÖNCEDEN İZİN ALMAKSIZIN KULLANILACAK HAKLAR
-Sendika kurma
-Dernek kurma
-Basımevi kurma
-Siyasi parti kurma
-Toplantı ve gösteri yürüyüş düzenleme
-Süreli veya süresiz yayın hakkı
ANAYASAYA GÖRE HEM HAK HEM ÖDEV OLANLAR
-Eğitim ve öğretim hakkı
-Oy kullanma hakkı
-Vatan hizmeti
-Çevre hakkı
-Çalışma hakkı
***Not: Vergi ve mal bildirimi siyasi bir ödevdir,

4.ÜNİTE YASAMA
1982 Anayasasına göre yasama yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisine aittir.
TBMM genel oyla seçilen 600 mv oluşur. Anayasadaki ilk düzenlemeye göre mv
sayısı 400 idi ,1987 de yapılan değişiklikle 450 ye ,1995 yılında yapılan
değişiklikle 550 ye ve son olarak 2017 değişikliği ile 600’e çıkarılmıştır.
Milletvekili sayısını anayasa belirler, milletvekillerin illere dağılımı ise nüfusa göre
YSK(Yüksek Seçim Kurulu) tarafından belirlenir.
Yasama yetkisinin özellikleri,
*Genelliği(sınırsızlığı):TBMM’nin anayasaya aykırı olmamak kaydıyla her konuda
ayrıntılı düzenleme ve kanun yapabilmesidir.
*Asliliği(İlkelliği):TBMM’nin ele aldığı konuyu araya başka bir işlem girmeden
düzenlenmesidir.
*Devredilmezliği: Yasama yetkisinin TBMM’ne ait olması ve devredilememesidir.
*Sürekliliği: Yasama yetkisinin kesintiye uğramamasıdır.
MİLLETVEKİLİ VE OLMA ŞARTLARI
Milletvekili bir parlamentoda(meclis) oy verenleri temsil eden kişidir. TBMM
üyeleri tüm milleti temsil eder.
Milletvekilliği sıfatı İl Seçim Kurulu Tarafından ,milletvekili seçildiğine dair
tutanağın(mazbata) düzenlendiği an kazanılır. Mazbata aldığı an dokunulmazlık
başlar. Göreve başladığı an ise parlamentoda(mecliste) yemin(ant) içerek başlar.
***Bir kimsenin mv seçilme yeterliliği sahip olup olmadığına karar veren
YSK(Yüksek Seçim Kurulu)dur. Milletvekilleri mazbatalarını İl Seçim Kurulundan
alır. Cumhurbaşkanı mazbatasını, YSK tarafından TBMM Başkanına verilerek
Cumhurbaşkanına takdim edilir.
Milletvekili seçilme şartları,
*Türk vatandaşı olmak,
*18 yaşını doldurmuş olmak(2017 değşk)
*En az ilkokul mezunu olmak,
*Askerliğiyle ilişiği bulunmamak(2017 değşk önceden yapma şartı vardı artık
muaf-tecil olabilir)
*Kısıtlı olmamak
*Kamu haklarından yoksun olmamak,
*Taksirli suçlar hariç kasıtlı suçtan dolayı bir yıl ve daha fazla hüküm giymemiş
olmak,
*Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak(zimmet-rüşvet-hırsız-ihaleye
fesat karıştırmak, dolandırıcılık, kaçakçılık, devlet sırlarını açığa vurma ,
irtikâp(menfaat).Affa uğramış olsalar bile seçilemezler. Terör eylemlerine
katılma ve bu gibi tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymemiş olmak.
Görevinden Çekilmedikçe Milletvekili Olamayanlar
*Hakimler ve Savcılar(göreve geri dönemez)
*Yüksek Yargı Organ Mensupları(Yargıtay, Danıştay gibi) (göreve geri dönemez)
*Türk Silahlı Kuvvet Mensupları(TSK) (göreve geri dönemez)
*Yükseköğretim Kurumlarındaki Öğretim Elemanları(YÖK üyeleri)( göreve geri
dönebilir)
*İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri(memur)(göreve geri dönebilir)
MİLLETVEKİLİ ANDİÇME
TBMM üyeleri göreve başlarken 1982 Anayasasına göre madde 81 de belirtilen
şekilde ant içerler.
Madde 81:‘Devletin varlığı ve bağımsızlığını vatanın ve milletin bölünmez
bütünlüğünü ,milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma,hukukun
üstünlüğüne ,demokratik ve laik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı
kalacağıma ,toplumun huzur ve refahı,milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde
herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve
Anayasaya sadakattan ayrılmayacağıma büyük Türk Milleti önünde namusum ve
şerefim üzerine ant içerim.’
DOKUNULMAZLIK(YASAMA BAĞIŞIKLIĞI)
Yasama Sorumsuzluğu(Mutlak)
- TBMM üyeleri 1982 anayasasına göre meclis çalışmalarındaki oy, düşünce ve
sözlerinden, bunları ileri sürmekten, kürsü de konuşmaktan bunları meclis dışında
da söylemekten sorumlu tutulamazlar. Buna kürsü dokunulmazlığı da denir.
-TBMM bunu kaldıramaz ,mv bittikten sonra da ömür boyu devam eder, ceza
davası açılamaz.(CB ve Bakanlarda faydalanır bu haktan)
Yasama Dokunulmazlığı(Nisbi)
-Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen milletvekili hakkında
meclis kararı olmadıkça tutulamaz, tutuklanamaz, sorgulanamaz, yargılanamaz.
Sadece mv süresince geçerlidir.(Soruşturma açılıp delil toplanabilir.)
-Milletvekilliği bittikten sonra ceza varsa bu zaman aşımına uğramaz.
-Bu dokunulmazlığın kaldırılmasında kişi bunu kendi isteyemez meclis kanaatiyle
kaldırılır(basit çoğunlukla), itiraz etme süresi ise 7 gün içinde Anayasa
Mahkemesine gidilir. Anayasa Mahkemesinde 15 gün içinde karara bağlanır.
Dokunulmazlığın Kendiliğinden Kalktığı Haller
-Ağır cezayı gerektiren suçüstü halinde
-Soruşturması seçimden önce başlamış olmak şartıyla Anayasanın 14.maddesine
giren suçlardan birini işlerse kendiliğinden dokunulmazlık kalkar.
***Anayasa 14.madde,
Temel hak ve hürriyetler kötüye kullanılamaz. Anayasada
yer alan hak ve hürriyetler hiçbiri, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez
bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti
ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Anayasa
hükümlerinden hiçbiri, devlete veya kişilere Anayasayla tanınan temel hak ve
hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde
sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde
yorumlanamaz. Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak
müeyyideler, kanunla düzenlenir
NOT: Dokunulmazlık kaldırıldığı anda mv düşmez, hüküm giyip karar çıktığı
ve bunun TBMM Genel Kurulda okunmasıyla mv düşer.
MİLLETVEKİLLİĞİNİN SONA ERMESİ
*Kendiliğinden Sona Erme: Ölüm, gaiplik, T.C. vatandaşlık kaybı-Cumhurbaşkanı
ya da Cumhurbaşkanı Yrd. ve Bakan olma, yeniden seçilememesi durumunda
kendiliğinden sona erer.
*TBMM Kararı ile Sona Erme: İstifa, devamsızlık, mv görevi ile bağdaşmazlık
1-İstifa, mecliste basit çoğunlukla karar alınır. Kişi istese bile mecliste karar
çıkmazsa sona ermez.
2- Milletvekilliği ile bağdaşmayan görevlerde bulunması(yasama bağdaşmazlığı),
mecliste basit çoğunlukla karar alınır ,devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ve
bunlara bağlı kuruluşlarda görev alması (öğretim görevlisi, gibi) devletten yardım
sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıflarda görev alma gibi,
3- Devamsızlık,üye tam sayısının salt çoğunluğu ile(301) karar alınır ,meclis
çalışmalarına izinsiz ya da özürsüz 1 ay içinde 5 birleşim günü katılmama
*Mahkeme Kararı ile Sona Erme ,kısıtlanma ,kesin hüküm giyme
NOT: Milletvekilliğinin TBMM kararı ile sona ermesi kararlarına karşın ilgili mv ya
da başka bir mv 7 gün içinde Anayasa Mahkemesinden iptalini isteyebilir. Anayasa
Mahkemesi kararını 15 gün içinde verir.
MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMEDİĞİ HALLER
-Meclis Başkanı seçilme
-Dokunulmazlığın kaldırılması
-Partisinden istifa etme
-Eylem ve beyanları ile partisinin kapatılmasına sebep olma
SİYASİ PARTİ GRUPLARI
*Siyasi partilerin meclise çalışmalarına katılmaları ,meclisteki parti grupları yolu
ile olmaktadır. Siyasi parti grupları 20 mv oluşur.
*Siyasi parti grupları, genel görüşme ve meclis araştırması isteyebilir.
*Siyasi parti grupları Cumhurbaşkanlığı için aday gösterebilir.(2017 değişk)
*2017 anayasa değişikliği ile TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti
grubuna Anayasa Mahkemesine iptal davası açma yetkisi tanınmıştır.
*Bir siyasi partinin kapatılması içim Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına talepte
bulunabilirler.
*TBMM başkanlığı için aday gösteremezler, dokunulmazlığın kaldırılması ve meclis
soruşturması ile ilgili görüşme yapamazlar.
*Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin soru soramaz görüşme yapamaz karar
alamaz. (Bakanın ve CB ve CB yardımcısının Yüce Divana sevk edilmesi)
TBMM İÇ YAPISI
TBMM iç yapısı, meclis başkanlık divanı, siyasi parti grupları, komisyonlar ve
danışma kurullarından oluşur
MECLİS İÇ TÜZÜĞÜ: TBMM’nin parlamento kararı şeklinde iç çalışmalarını
düzenlemek amacıyla koyduğu kurallardır. Yargısal denetimini Anayasa
Mahkemesi yapar.
TBMM KOMİSYONLARI
1-Adalet Komisyonu
2-Anayasa Komisyonu,
3-Avrupa Birliği Uyum Komisyonu
4-Bayındırlık,İmar,Ulaştırma ve Turizm Komisyonu
5-Çevre Komisyonu
6-Dışişleri Komisyonu
7-Dijital Mecralar Komisyonu
8-Dilekçe Komisyonu
9-Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu
10-İçişleri Komisyonu
11-İnsan Hakları İnceleme Komisyonu
12-Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu
13-Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu
14-Milli Eğitim Kültür Gençlik ve Spor Komisyonu
15-Milli Savunma Komisyonu
16-Plan ve Bütçe Komisyonu
17-Sağlık, Aile,Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu
18-Sanayi,Ticaret,Enerji,Tabii Kaynaklar,Bilgi ve Teknoloji Komisyonu
19-Tarım,Orman ve Köyişleri Komisyonu

TBMM BAŞKANLIK DİVANI:TBMM Başkanı- Başkan Vekilleri- Katip Üyeler-

İdare Amirleri .
TBMM BAŞKANI
Meclis Başkanı görevleri, TBMM meclis dışında ve içinde temsil etmek, genel
kurul görüşmelerini yönetmek, başkanlık divanına başkanlık etmek, meclis
toplantılarına başkanlık etmek, meclisin kolluk ve yönetim hizmetlerini yürütmek,
meclisi olağanüstü durumlarda doğrudan ya da dolaylı olarak toplantıya çağırmak.
Meclis başkanı seçimi bir yasama döneminde 2 kez yapılır. İlk seçilenlerin görev
süresi 2 yıl ikinci seçilenlerin görev süresi o yasama döneminin sonuna kadardır.
Aynı yasama döneminde aynı kişi tekrar seçilebilir.
Meclis Başkanı seçimi en fazla 4 turda ,gizli oylama ile yapılır mv olması
zorunludur. Seçim 5 gün içinde tamamlanır.
1.TUR ,TBMM üye tamsayısı 2/3 (400) mv oyu alan aday yoksa 2.tura geçer
2.TUR, TBMM üye tamsayısı 2/3 (400) mv oyu alan aday yoksa 3.tura geçer
3.TUR, TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunu (301)mv oyu alan yoksa 4.tura
geçer
4.TUR, En çok oy alan 2 aday katılır, bunlar arasından fazla oy alan aday başkan
seçilir.
NOT: Başkan seçilenin mv düşmez ve siyasi parti ile ilişiği kesilmez.
KAMU BAŞDENETÇİSİ SEÇİMİ(OMBUDSMAN)
Kamu ile idarenin her türlü eylem, işlem, tutum ve davranışlarını insan haklarına
dayalı adalet anlayışı içinde hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden inceleyen
araştıran ve önerilerde bulunan kurumdur.2010 anayasa değişikliği ile Kamu
Denetçiliği Kurumu kurulmuştur. TBMM başkanlığına bağlıdır.4 turda gizli oy ile
seçilir.
1.tur 400 oy
2.tur 400 oy(2/3)
3.tur 301(salt)
4.tur en çok oy alan aday 2 aday katılır. En fazla oy alan Baş denetçi seçilir.
TBMM ÇALIŞMA DÜZENİ
Yasama Dönemi: İki milletvekili seçim süresi arasındaki süredir.5 yıldır
Yasama Yılı:1 Ekim de başlar,30 Eylülde sona erer.
Birleşim: Genel kurulun belirli bir gününde açılan toplantısıdır.
Oturum: Bir birleşimin ara ile bölünen kısımlarından her biri.
Tatil:3 ay
Ara verme:15 gün
NOT: Meclisin ara verme ya da tatil döneminde toplanmasına olağanüstü toplantı
denir. TBMM olağanüstü durumda toplantıya TBMM Başkanı doğrudan ya da 120
mv istemi (dolaylı)ile Cumhurbaşkanı ise doğrudan çağırır.
NOT: TBMM üye tamsayısı 600 mv -toplantı yeter sayısı 200 mv -karar yeter
sayısı ise toplantıya katılanların salt çoğunluğu fakat bu sayı 151 den az olamaz.
TBMM GÖREV VE YETKİLERİ
KANUN ŞEKLİNDE
*Kanun koymak ve değiştirmek ve kaldırmak(büyükşehir belediyesi kurulma
kararı,üniversitelerin kurulması,mahkemelerin kurulması ve kaldırılması kararı,il ve
ilçeleri kurulması,kaldırılması,merkezlerinin belirtilmesi,adlarının değiştirilmesi,bir
ilçenin başka bir ile bağlanması gibi.)
*Anayasa değiştirmek,(anayasa değişikliği kanunu),
*Bütçe ve Kesin Hesap Kanun tekliflerini görüşmek,
*Genel ve Özel af ilanına karar vermek ,(af kanunu)
*Para basılmasına karar vermek,
*Milletlerarası anlaşmalarının onaylanmasını bir kanunla uygun bulmak
NOT:TBMM kanun şeklinde yaptığı işlemlere karşı yargı yolu açıktır.Fakat
İnkılap Kanunlarına karşı yargı yolu kapalıdır.

İNKILAP KANUNLARI
1982 Anayasasın da çeşitli hükümler adı altında düzenlenmiştir.
1-3 Mart 1340 tarihli ve 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanunu,
2-25 Teşrinisani 1341 tarihli ve 671 sayılı Şapka İktisası Hakkında Kanun
3-30 Teşrinisani 1341 tarihli ve 677 sayılı Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine
ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun,
4-17 Şubat 1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanunu Medenisiyle kabul edilen
evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına dair medeni nikah esası ile
aynı kanunun 110 uncu maddesi hükmü,
5-20 Mayıs 1928 tarihli ve 1288 sayılı Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkında Kanun,
6-1 Teşrinisani 1928 tarihli ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki
hakkında Kanun,
7-26 Teşrinisani 1934 tarihli ve 2590 sayılı Efendi,Bey,Paşa gibi Lakap ve
Unvanların Kaldırıldığına dair Kanun,
8-3 Kanunuevvel 1934 tarihli ve 2596 sayılı Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair
Kanun
PARLAMENTO KARARI ŞEKLİNDE
TBMM kanun çıkarmaya gerek duymadan sadece karar alma ile yapabildiği
işlemlerdendir.
-TBMM iç tüzüğü yapmak,
-Milletvekilliği dokunulmazlığının kaldırılması,
-Milletvekilliğinin düşürülmesi,
-TBMM başkanlık divanının seçilmesi,
-Seçimlerin yenilenmesi kararı,(erken seçim)
-Hakimler ve Savcılar Kuruluna 7 üye seçmek,
-Meclis çalışmalarına ara verme ve tatile ayırma,
-Yabancı ülkelerden gelecek ve yabancı ülkelere gidecek olan askerlere izin
vermek,
-Meclis araştırması ve meclis soruşturması açılması
-Türk Silahlı Kuvvetlerin kullanılmasına karar verilmesi
-Yüce divana sevk kararı(bakan-cb-cb yardımcısı)
-Savaş ilan etmek,
-Olağanüstü hal ilanının onaylanması ve uzatılması kararı(OHAL)
-Anayasa mahkemesine 3 üye seçmek,
-Kamu baş denetçisini seçmek,
-RTÜK üyelerini seçmek,
-Sayıştay Başkan ve üyelerini seçmek,
***NOT: Kural olarak parlamento kararları anayasal denetime tabi değildir. Fakat
bunun 3 istisnası vardır.
-TBMM içtüzüğü
-Milletvekilliğinin düşürülmesi
-Dokunulmazlığın kaldırılması
KANUN YAPILIŞI VE YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ
En az 1 milletvekili ile kanun teklifi yapılır,
-TBMM Başkanı
-İlgili komisyon
-TBMM Başkanı
-Genel kurulda oylama
-Toplantı yeter sayısı 200(1/3)
-Karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğu fakat bu sayı 151 den az
olamaz(1/4)
***CB Resmi Gazetede 15 gün içinde yayımlar, eğer TBMM tarafından özel bir
tarih belirtilmemişse yayımlandığı gün yürürlüğe girer.Ancak seçim kanunları RG
yayımlanmasından 1 yılsonra yürürlüğe girer.
****2017 anayasa değişikliğine göre CB tarafında veto edilen kanun meclis salt
çoğunluğu ile aynen kabul edilirse CB Resmi Gazetede yayımlamak zorundadır.
****TBMM veto edilen kanunları değiştirerek kabul ederse CB tekrar TBMM ye
geri gönderebilir.
****Bir yasama döneminde kanunlaşmayan teklifler diğer yasama dönemine
sarkmaz kadük olur ,hükümsüz hale gelir.
****TBMM’ce reddedilmiş kanun teklifleri 1 yıl geçmedikçe yeniden teklif
edilemezler.
BÜTÇE KANUNU
-Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini mali yılbaşından en az 75 gün önce TBMM’ye
sunar.
-Bütçe teklifi bütçe komisyonunda 55 gün içerisinde görüşülür.
Bütçe komisyonu 30 kişiden oluşur.
-Meclis başkanı
-Genel kurulda oylama
-Toplantı yeter sayısı 200(1/3)
-Karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğu fakat bu sayı 151 den az
olamaz(1/4)
****Bütçe kanunu yıllıktır. Yargı yolu açıktır. CB veto edemez. Bütçe kanunu
süresinde uygulamaya koyulmazsa geçici bütçe kanunu çıkartılır.Geçici bütçe
kanununun da çıkarılamaması durumunda yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar
bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre arttırılarak uygulanır.
TBMM üyeleri genel kurulda kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini her
bütçenin görüşülme sırasında açıklarlar,gider arttırıcı veya gelirleri azaltıcı
önerilerde bulunamazlar.
KESİN HESAP KANUNU
Merkezi yönetim kesin hesap kanunu teklifi,ilgili olduğu mali yılın sonundan
başlayarak en geç 6 ay sonra Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulur.Sayıştay
genel uygunluk bildirimini,ilişkin olduğu kesin hesap kanun teklifinin verilmesinden
başlayarak en geç 75 gün içinde Meclise sunar.
Kesin hesap kanunu teklifi ve genel uygunluk bildiriminin TBMM’ne verilmiş olması
ilgili yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılmamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez
ve bunların karara bağlandığı anlamına gelmez.Kesin hesap kanun teklifi yeni yıl
bütçe kanunu teklifiyle birlikte görüşülür ve karar bağlanır.
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
En az 200 mv ile teklif
-TBMM başkanlığı
-Anayasa komisyonu rapor gönderir
-TBMM Genel Kurulunda 2 defa görüşülür öncelikle görüşülür, ivedilikle
görüşülemez,2 görüşme arasında en az 48 saat geçmelidir. Bu süreye serinleme
süresi denir.
-Kabul sayısı 360 dan az ise ret
-Kabul sayısı 360 dahil 400 arasındaysa CB ya zorunlu referanduma sunar ya da
TBMM geri gönderir.
-Kabul sayısı 400 dahil ve üzerinde ise CB ya geri gönderir TBMM’ye ya onaylar
ya da ihtiyari (isteğe bağlı) referanduma sunar.
****TBMM geri göndermede değiştirmeden 360 dahil 400 arasında ise CB
sadece zorunlu referandum sunar,400 ve üstü ise CB ya onaylar ya da ihtiyarı
referanduma sunar.
TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI
TBMM’nin bir görev ve yetkisi de Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları
denetlemektir.
YAZILI SORU: Yazılı olarak milletvekillerinin CB yardımcılarına ve bakanlara
yazılı olarak soru sormasıdır. CB ve bakanlar tarafından 15 gün içinde
cevaplanmalıdır.
GENEL GÖRÜŞME: Toplumu ve devleti ilgilendiren bir konunun TBMM Genel
Kurulunda görüşülmesidir. Siyasi parti grupları ve 20 mv tarafından istenebilir.
MECLİS ARAŞTIRMASI: TBMM’nin belli bir konuda bilgi edinmek için yapılanincelemedir
.Devlet ve ticari sırlar bu araştırmaya konu olamaz. Siyasi parti grupları ve 20 mv
tarafından istenebilir.
MECLİS SORUŞTURMASI:CB yardımları ve bakanların görevleriyle ilgili suç işledikleri
iddiasıyla anayasa hükümlerince yapılan soruşturmadır. TBMM üye tamsayısının salt
çoğunluğunun vereceği önerge(301) ile istenebilir. Mecliste 1 ayönerge görüşülür sonrasında
meclis üye tamsayısının 3/5 (360 )ile mv gizli oyu ile soruşturma açılması kabul edilir. İlgili 15
kişilik komisyona gönderilip 2 ay en fazla 3 ay içinde görüşülüp sonrasında Meclis
Başkanlığında Genel Kurulda oylamayapılır. TBMM üye tamsayısının 2/3 (400) gizli oyu ile
Yüce Divana sevk kararı alınır. Anayasa Mahkemesi yargılamasını 3 ay içinde tamamlar. Bu
sürede
yargılama bitmez ise bir defaya mahsus olmak üzere 3 ay daha ek süre verilir ve yargılama
kesin tamamlanır.
NOT:2017 anayasa değişikliği ile sözlü ve yazılı gen soru kaldırıldı.
5.ÜNİTE YÜRÜTME
Cumhurbaşkanı Devletin başıdır.Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.(monist
yapı)(2017 anays değşk)
Cumhurbaşkanı devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk milletinin
birliğini temsil eder.Anayasanın uygulanmasını,Devlet organlarının düzenli ve uyumlu
çalışmasını temin eder.
Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir(2007 anays dğş)
Cumhurbaşkanı görev süresi 5 yıldır.Bir kimse en fazla 2 defa Cumhurbaşkanı
seçilebilir.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine(360 mv)
karar verilmesi halinde,Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin milletvekilliği düşer.
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin siyasi partisi ile ilişiği kesilmez.(2017 anays dğş)
Cumhurbaşkanı görevine başlarken TBMM de ant içer.

CUMHURBAŞKANI SEÇİLME ŞARTLARI

-T.C.vatandaşı olma
-40 yaşını doldurmuş olma
-Yükseköğrenim mezunu olma
-Milletvekilli seçilme yeterliliğine sahip olma
CUMHURBAŞKANLIĞINA ADAY GÖSTERME
1. Siyasi parti grupları
2. En az 100.000 bin seçmen
3. En son yapılan seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az %5 ini
almış olan siyasi partiler
CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ
Cumhurbaşkanı seçimi 2 turda yapılır.İlk turda genel oyla yapılıcak seçimde geçerli oyların
salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.Fakat ilk turda çoğunluk sağlanamazsa bu
oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci tura gidilir.İkinci tura ilk oylamada en çok oy almış iki
aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.
İkinci tura katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime
katılamaması halinde ikinci turda boşalan adaylığın birinci turdaki sıraya göre ikame edilerek
adaylar oylamaya katılır.
İkinci tura tek aday kalması halinde bu oylama referandum şeklinde yapılır.Referandum
şeklinde yapılan seçimde tek kalan aday Cumhurbaşkanı seçilemez ise Cumhurbaşkanlığı
seçimleri yenilenir.
****Seçimlerin tamamlanamaması halinde yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut
Cumhurbaşkanının görevi devam eder.
CUMHURBAŞKANIN ANDİÇMESİ
Cumhurbaşkanı görevine başlarken 1982 Anayasasının 103.maddesinde aşağıdaki şekilde
andiçer,
Madde 103:Cumhurbaşkanı sıfatıyla,devletin varlığını ve bağımsızlığını,vatanın ve milletin
bölünmez bütünlüğünü,milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini
koruyacağıma,anayasaya,hukukun üstünlüğüne,demokrasiye,Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik
Cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma,milletin huzur ve refahı ,milli dayanışma ve adalet anlayışı
içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden
ayrılmayacağıma,Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak,yüceltmek ve üzerime aldığım
görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma Büyük Türk Milleti ve
tarih huzurunda,namusum ve şerefim üzerine andiçerim.
CUMHURBAŞKANI GÖREV VE YETKILERI
Kanunları Resmi Gazetede yayımlar.
Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM geri gönderir.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları atar ve görevlerine son verir.(2017 anays
değşk)
Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.
 Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğünde halk onayına sunar.
Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında meclise bilgi verir.(2017 anays değşk)
Gerekli gördüğü takdir de yasama yılının ilk günü TBMM açılış konuşmasını yapar
TBMM’yi doğrudan toplantıya çağırmak
Anayasa mahkemesine (kanun ve içtüzük ) şekil veya esas bakımdan iptal davası açar.
Üst kademe yöneticilerini atar.(CB kararnamesiyle)(2017 anays değşk)
Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir. Ülkemize
gönderilen yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.
Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır.(2017 anays değşk)
TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder.,
Sürekli hastalık sakatlık kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
Yönetmelik çıkarır.(2017 anays dğşk)
Türk Silahlı Kuvvetlerin kullanılmasına karar verir.(TBMM de tatilde ara verme
durumunda ise acil hallerde)
Yürütme yetkisine ilişkin konularda CB kararnamesi çıkarmak(2017 anays değşk)
Anayasa Mahkemesine 12 üye seçmek
Hakimler Savcılar Kuruluna 4 üye seçmek
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekilini seçip atamak
Genelkurmay Başkanını atamak
Danıştay üyelerinin 1/ 4 ini seçmek
Milli Güvenlik Kurulu ve YAŞ toplantılarına başkanlık etmek
Olağanüstü hal ilan etmek
Bütçe ve Kesin Hesap Kanunu teklifinde bulunmak
Devlet Denetleme Kurulu üyelerini seçmek
Seçimlerin yenilenmesine karar verir.(Erken seçim)
YÖK üyelerini ve rektörleri atamak
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ
OLAĞAN DÖNEM CUMHURBAŞKANLIĞI OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI
KARARNAMELERİ KARARNAMELERİ

-Yürütme yetkisine ilişkin konularda -Olağanüstü hallerde, olağanüstü halin gerekli

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılır.
-Olağan dönemde, Temel Hak ve Hürriyetler
kısmında sadece sosyal ve ekonomik haklar
düzenlenebilir.
-TBMM onayına sunulmaz.
-Resmi Gazetede yayımlanır.
-Anayasa da münhasıran kanunla düzenlenmesi
öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesi çıkarılamaz.
-Kanunda açıkça düzenlenen konularda
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.
-Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda
farklı hükümler bulunması halinde kanun
hükümleri uygulanır.
-TBMM aynı konuda kanun çıkarması
durumunda,Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
kıldığı konularda çıkarılır.
-Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi
Gazetede yayımlanır ve aynı gün TBMM onayına
sunulur.
-Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM
toplanamaması hali hariç olmak üzere,ohal
sırasında çıkarılan bu kararnameler 3 ay içinde
TBMM de görüşülür ve karar bağlanır.Aksi halde
olağanüstü hallerde çıkarılan cumhurbaşkanlığı
kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.
-Yargı yolu kapalıdır.
hükümsüz hale gelir.
-Cumhurbaşkanlığı kararnameleri,yayımdan
sonraki bir tarih belirlenmemişse,Resmi
Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
-Yargı yolu açıktır.Yargısal denetimi Anayasa
Mahkemesi tarafından yapılır.

YÖNETMELİK
Cumhurbaşkanı,bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri,kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve
Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak
şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler.
Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir.Yürürlük tarihi belli
olmayan yönetmelikler yayımlandığı gün yürürlüğe girerler.
Ülke çapında çıkarılacak yönetmeliklerin yargısal denetimi Danıştay,belli bir yörede uygulanacak
yönetmeliklerin yargısal denetimi idare mahkemesi tarafından yapılır.
CUMHURBAŞKANI CEZAİ SORUMLULUĞU
Cumhurbaşkanı 2017 anayasa değişikliğinden önce sadece vatana ihanetden sorumlu idi fakat
anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanı işlediği bütün suçlardan sorumludur.Cumhurbaşkanının
yüce divana sevk edilmesi sırasıyla,
-Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile (301 oy)
-Meclis Başkanına sunulur ve 1 ay görüşülür
-TBMM Genel Kurulunda soruşturma açılmasına karar verilmesi (360 oy)
-Sonrasında komisyona gider.15 kişilik bir komisyon oluşturulur.2 ay içinde karara bağlanır
eğer süresinde rapor çıkmazsa 1 ay ek süre verilir.
-Rapor Meclis Başkanlığına gelir TBMM Genel Kurulunda Cumhurbaşkanının Yüce Divana sevk
edilir(400 oy)
-Yüce divan(anayasa mahkemesi) 3 ay içinde karara bağlar eğer bağlamazsa 3 ay daha ek süre
verilir.
NOT:*Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen Cumhurbaşkanının görevi sona
erer.
*Hakkında soruşturma açılmış cumhurbaşkanı bütün görev yetkilerini yerine getirir ancak
yapamadığı tek işlem erken seçim kararı alamaz.
*Cumhurbaşkanı görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi
bittikten sonrada bu cezai soruşturma uygulanır.
CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI VE BAKANLAR
Cumhurbaşkanı meclis içinden veya dışından milletvekili seçilme yeterliliğine sahip kişiler
tarafından bakan ve CB yardımcıları atayabilir.
Bakan ve CB yardımcısı seçilen kişiler eğer milletvekili ise milletvekiliği sona erer.
Cumhurbaşkanı seçildikten sonra bir veya daha fazla CB yardımcısı atayabilir.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlarda TBMM de ant içerler.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlarda görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama
dokunulmazlığından yararlanırlar.,
Cumhurbaşkanlığı kabinesinde 17 bakan ve 1 CB yardımcısı vardır.
CUMHURBAŞKANLIĞI BAKANLAR KABİNESİ
1-ADALET BAKANI
2-AİLE VE SOSYAL HİZMETLER BAKANI
3-ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANI
4-ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAKANI
5-DIŞİŞLERİ BAKANI
6-ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANI
7-GENÇLİK VE SPOR BAKANI
8-HAZİNE VE MALİYE BAKANI
9-İÇİŞLERİ BAKANI
10-KÜLTÜR VE TURİZM BAKANI
11-MİLLİ EĞİTİM BAKANI
12-MİLLİ SAVUNMA BAKANI
13-SAĞLIK BAKANI
14-SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANI
15-TARIM VE ORMAN BAKANI
16-TİCARET BAKANI
17-ULAŞTIRMA VE ALTYAPI BAKANI

CUMHURBAŞKANINA VEKALET
Cumhurbaşkanlığı makamanının herhangi bir sebeple boşalması halinde 45 gün içinde
Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılır.Yenisi seçilene kadar CB yardımcısı Cumhurbaşkanına vekalet
eder.
Cumhurbaşkanı istifa(çekilme) ve ölüm gibi durumlarda en yaşlı CB yardımcısı
Cumhurbaşkanlığı koltuğuna vekalet eder.Fakat,yurtdışına çıkma ve hastalık gibi durumlarda
ise kendi seçtiği CB yardımcısı kendisine vekalet eder.
CUMHURBAŞKANI MAKAMININ BOŞALMASI(ÖLÜM-İSTİFA)
Cumhurbaşkanı makamının ölüm ve istifa durumunda boşalması halinde en yaşlı CB yardımcısı
Cumhurbaşkanı koltuğuna vekalet eder.Bu durum 2 şekilde ortaya çıkmaktadır,(2017 anays
dğşk)
Genel Seçimlere 1 yıldan fazla zaman var ise,
Sadece Cumhurbaşkanı seçimi yapılır.
Makamın boşaldığı günden sonra gelen 45 gün içindeki son Pazar günü seçim yapılır.
Seçilen Cumhurbaşkanı görev süresi yasama dönemi bitene kadardır.Seçilen
Cumhurbaşkanı görev süresi 5+5 lik sistemden sayılmaz.
Genel Seçimlere 1 yıldan daha az zaman var ise,
Cumhurbaşkanı seçimleri ile genel seçim birlikte yapılır.
Makamın boşaldığı günden sonra gelen 60.günü takip eden ilk pazar günü TBMM seçimleri
ile birlikte yapılır.
Burda seçilen Cumhurbaşkanı görev süresi 5 yıldır.Seçilen Cumhurbaşkanını görev süresi
5+5 lik sistemden sayılır.
BAŞKOMUTANLIK VE GENELKURMAY BAŞKANLIĞI
Başkomutanlık ,TBMM manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil
olunur.
Milli güvenliğin sağlanmasından ve silahlı kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından
TBMM karşı Cumhurbaşkanı sorumludur.
Genelkurmay Başkanı silahlı kuvvetler komutanı olup Cumhurbaşkanı tarafından
atanır.Savaş durumunda Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanı namına yerine
getirir.
Genelkurmay Başkanı Milli Savunma Bakanlığına bağlıdır.
Genelkurmay Başkanı görev ve yetkilerinden dolayı Milli Savunma Bakanlığına karşı
sorumludur.
MİLLİ GÜVENLİK KURULU
Türk hukukuna 1961 anayasası ile girmiştir.
Milli Güvenlik Kurulu olağan toplantılarını 2 ayda bir Cumhurbaşkanının başkanlığında
devletin milli güvenlik siyasetinin tayini,tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları
ve gerekli koordinasyon sağlanması konusundaki görüşlerini Cumhurbaşkanına bildirir.Kurulun
devletin varlığı ve bağımsızlığı ülkenin bölünmezliği toplumun huzur ve güvenliğinin korunması
hususunda alınmasını zorunlu gördüğü tedbirlere ait kararlar Cumhurbaşkanınca
değerlendirilir.Cumhurbaşkanı başkanlığında milli güvenlik kurulu üyeleri,
Cumhurbaşkanı Yardımcıları
Adalet Bakanı
Milli Savunma Bakanı
İçişleri Bakanı
Dışişleri Bakanı
Genelkurmay Başkanı
Kara,Deniz,Hava Kuvvetleri Komutanı ile toplanır.
Milli Güvenlik Kurulunun gündemi Cumhurbaşkanı yardımcıları ve Genelkurmay Başkanının
önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.
Cumhurbaşkanının katılamadığı zamanlar Milli Güvenlik Kurulu Cumhurbaşkanı yardımcısının
başkanlığında toplanır.
Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri MGK doğal üyesi değildir MGK Genel Sekreterliğinin
teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle düzenlenir.
MGK kararları bağlayıcı değildir tavsiye niteliğindedir.
2017 anayasa değişikliği ile Jandarma Genel Komutanı MGK üyelerinden çıkarılmıştır.
YÜKSEK ASKERİ ŞURA(YAŞ KARARLARI)
-Kurmay subayların atama,terfi,görevden alma,emekliye ayırma,uzaklaştırma ve silahlı
kuvvetlerin plan programları hakkında görüşmeler yapılmaktadır.
-Yüksek Askeri Şura kararları gizlidir.
-Yüksek Askeri Şura yılda bir kez toplanmaktadır.Cumhurbaşkanı gerekli gördüğü hallerde YAŞ
toplantılarına katılır ve başkanlık eder.Cumhurbaşkanı katılmadığında görevlendireceği
yardımcısı başkanlık eder.YAŞ toplantısı,
Cumhurbaşkanı Yardımcısı
İçişleri Bakanı
Dışişleri Bakanı
Hazine ve Maliye Bakanı
Milli Eğitim Bakanı
Milli Savunma Bakanı
Genelkurmay Başkanı
Kara,Hava,Deniz Kuvvetleri Komutanı ile toplanır.
-Yüksek Askeri Şura yönetmeliğine göre şuranın sekreterya hizmetleri Milli Savunma Bakanlığı
Personel Genel Müdürlüğü tarafından yönetilmektedir.
-Şura sekreteri,Milli Savunma Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu bakan
yardımcısıdır.
-Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemleri
hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır.(2010 anays dğşk)
DEVLET DENETLEME KURULU
İdarenin hukuka uygunluğunun düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin
sağlanması amacıyla Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak 1982 Anayasası ile kurulmuştur.
DDK Cumhurbaşkanı isteği ile çalışır.
DDK başkan ve üyeleri Cumhurbaşkanınca atanır.,
DDK işleyişi,üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle
düzenlenir.(2017 anays dğşk)
DDK raporları gizli olup bağlayıcılığı yoktur.
2017 anayasa değişikliği ile DDK idari soruşturma açma yetkisi verilmiştir.
Denetleyeceği kuruluşlar,
-Kamu kurum ve kuruluşları
-Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları
-İşçi ve işveren meslek kuruluşları
-Kamuya yararlı dernek ve vakıflar
-TSK (2017 anays değşk)
-DDK yargı organlarını denetleyemez.
OLAĞANÜSTÜ HAL YÖNETİMİ
Cumhurbaşkanı,aşağıdaki belirtilen durumlarda yurdun tamamında veya bir bölgesinde
süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.Olağanüstü hal ilan kararı verildiği
gün Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün TBMM onayına sunulur.TBMM tatilde ise derhal
toplantıya çağırılır.Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini
kısaltabilir,kaldırabilir ya da Cumhurbaşkanı talebiyle her defasında 4 ayı geçmemek üzere
süreyi uzatabilir fakat savaş hallerinde bu 4 aylık süre aranmaz.
-Savaş
-Savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi
-Seferberlik
-Ayaklanma
-Vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma
-Ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehkikeye düşüren şiddet hareketlerinin
yaygınlaşması
-Anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet
hareketlerinin ortaya çıkması,şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması
-Tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık
-Ağır ekonomik bunalım
NOT:Olağanüstü hallerde olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda OHAL CB kararnamesi
çıkarılabilir.Kanun hükmünde olan bu kararnameler RG yayımlanır ve aynı gün TBMM nin
onayına sunulur.Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM nin toplanamaması hali hariç olmak üzere
olağanüstü hal sırasında çıkarılan CB kararnamesi 3 ay içinde TBMM de görüşülür ve karara
bağlanır Aksi halde OHAL CB kararnameleri kendiliğinde yürürlükten kalkar.Bu kararnameleri
Anayasa Mahkemesi denetleyemez yargı yolu kapalıdır.
CUMHURBAŞKANLIĞINA BAĞLI DİĞER KURULUŞLAR
*CUMHURBAŞKANI İDARİ İŞLER BAŞKANI(EN YÜKSEK DEVLET MEMURU)
*MİT
*DİB
*MİLLİ SARAYLAR İDARESİ
*İLETİŞİM BAŞKANLIĞI
*DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI
*MGK
*DDK
*SAVUNMA SANAYİ BAŞKANLIĞI
*STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI
*TÜRKİYE VARLIK FONU
CUMHURBAŞKANLIĞINA BAĞLI OFİSLER
-Dijital Dönüşüm Ofisi
-Finans Ofisi
-İnsan Kaynakları Ofisi
-Yatırım Ofisi
6.ÜNİTE YARGI

1982 anayasasına göre yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız (2017 anayasa
değşk) mahkemelerce kullanılır.

MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI

Hakimler görevlerinde bağımsızdırlar,Anayasaya,kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani

kanatlerine göre hüküm verirler.
Hiçbir organ makam merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve
hakimlere emir ve talimat veremez genelge gönderemez tavsiye ve telkinde bulunamaz.
Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile
ilgili soru sorulamaz görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.
Yasama ve yürütme organları ile idare mahkeme kararlarına hiçbir suretle değiştiremez
ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.
HAKİMLİK VE SAVCILIK TEMİNATI

Hakimler ve savcılar azlolunamaz.

Hakimler ve savcılar kendileri istemedikçe anayasada gösterilen yaştan önce emekliye
ayrılamaz .
Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık ödenek ve diğer
özlük haklarından yoksun kılınamaz.
Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar,görevini sağlık
bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar veya meslekte kalmalarının
uygun olmadığına karar verilenler hakkındaki kanundaki istisnalar saklıdır.
HAKİMLİK VE SAVCILIK MESLEĞİ

Hakim ve savcılar idari ve yargı hakim ve savcıları olarak görev yaparlar.

Hakimler ,mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre görev
yaparlar.
Hakim ve savcılar 65 yaşını bitirinceye kadar görev yaparlar.
Hakim ve savcılar kanunda belirtilenlerden başka resmi ve özel hiçbir görev alamazlar.
Hakim ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdırlar.
DURUŞMALARIN AÇIK VE KARARIN GEREKÇELİ OLMASI,MAHKEMELERİN KURULUŞU

Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır.Duruşmaların bir kısmının veya tamamının

kapalı yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı
hallerde karar verilebilir.
Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.
Mahkemelerin kuruluşu görev ve yetkileri işleyişi ve yargılama usulleri kanunla
düzenlenir.
Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamaz.Ancak savaş halinde asker
kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri
mahkemeler kurulabilir.
 TÜRK HUKUKUNDA YARGI KOLLARI
Anayasa Yargısı Adli yargı İdari Yargı Uyuşmazlık Yargısı

Anayasa Yargıtay Danıştay Uyuşmazlık

Mahkemesi (Temyiz) (Temyiz) Mahkemesi
(Yüce Divan)
Bölge Adliye Bölge İdare
Mahkemesi Mahkemesi
(İstinaf) (İstinaf)

İlk derece İlk derece

mahkemeleri mahkemeleri

*İdare Mahkemeleri
*Hukuk Mahkemeleri -İptal davası
-Sulh Hukuk -Tam yargı davası
-Asliye Hukuk
-İş *Vergi Mahkemeleri
-Tüketici
-Ticaret
-Aile
-Fikri Sınai Haklar
-Kadastro

*Ceza Mahkemeleri
-Asliye Ceza
-Ağır Ceza
-Çocuk
-Trafik

YÜKSEK MAHKEMELER

Türk hukukunda yüksek mahkemeler 4 tanedir.Bunlar,

-Anayasa Mahkemesi
-Yargıtay
-Danıştay
-Uyuşmazlık Mahkemesi
NOT:Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Askeri Yargıtay 2017 anayasa değişikliği ile
kaldırılmıştır. Devlet Güvenlik Mahkemeleri ise 2004 anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.
ANAYASA MAHKEMESİ
1961 anayasasıyla kurulmuştur.
15 üyeden oluşur.Bunlardan 12 üye Cumhurbaşkanı, 3 üye TBMM tarafından seçilir.
 TBMM 2 üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer
için gösterecekleri üçer aday içinden ,1 üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar
arasından gösterecekleri 3 aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer.TBMM de
yapılan bu seçimde her boş üyelik için ilk oylamada üye tamsayısının 2/3 ve ikinci
oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır.Eğer ikinci oylamada salt çoğunluk
sağlanamazsa bu oylamada en çok oy alan 2 aday için üçüncü oylama yapılır.Üçüncü
oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.
Cumhurbaşkanı 3 üyeyi Yargıtay,2 üyeyi Danıştay genel kurullarınca kendi başkan ve
üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri 3 er aday içinden en az ikisi hukukçu
olmak üzere 3 üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim
kurumlarının hukuk,iktisat,siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri
arasından göstereceği 3 er aday içinden,4 üyeyi üst kademe yöneticileri,serbest
avukatlar ,birinci sınıf hakim ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa
Mahkemesi raportörleri arasından seçer.
ANAYASA MAHKEMESİ ÜYE SEÇİLME ŞARTLARI
-45 yaşın doldurulması
-Yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış olması
-Avukatların en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış
-Üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az 20 yıl kamu hizmetinde fiilen
çalışmış
-Birinci sınıf hakim ve savcıların adaylık dahil en az 20 yıl çalışmış olması şarttır.
ANAYASA MAHKEMESİ ÜYELERİ VE GÖREV SÜRELERİ
*Anayasa Mahkemeleri üyelerinin görev süresi 12 yıldır,görev süresi biten tekrar üye
seçilemez.
*Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile 4 yıl
için bir başkan ve iki başkanvekili seçilir.Başkan ve başkanvekili süresi dolduktan sonra tekrar
seçilebilirler( en fazla 3 kere)
*Anayasa Mahkemesi üyeleri asli görevleri dışında resmi ve özel hiçbir görev alamazlar.
*Anayasa Mahkemesi üyeleri 65 yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.
ANAYASA MAHKEMESİ GÖREVLERİ
-Anayasa Mahkemesi kanunların,cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin(ohal cbk hariç) ve TBMM
içtüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler.Anayasa değişikliklerini
sadece şekil bakımından inceler ve denetler.(2/3 çoğunluk)
-Herkes anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden,Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir.(olağan kanun yolları tüketilmek şartıyla)
-Yüce divan sıfatıyla yargılama yapar.
-Siyasi partilerin mali denetimini Sayıştaydan yardım olarak yapar.
-Siyasi partilerin kapatılma davalarına bakar.(kapatabilir yada devlet yardımından yoksun
bırakabilir)(2/3çoğunluk)
-Milletvekilliği düşürülmesi ve dokunulmazlığın kaldırılmasına ilişkin itiraz davalarına bakar.
-Kendi üyeleri arasından Uyuşmazlık Mahkemesi başkanını seçer.
ANAYASA MAHKEMESİ ÇALIŞMA VE YARGILAMA USULÜ
1. Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve genel kurul halinde çalışır.
2. Bölümler başkanvekili başkanlığında 4 üyenin katılımı ile toplanır.
3. Genel kurul ise başkan ve en az 10 üyenin katılımı ile toplanır.
4. Bölümler ve genel kurul kararlarını salt çoğunluk ile alır.
5. Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları öncelikle incelenip karara bağlanır.
6. Bireysel başvurular bölümlerce diğer kalan görevleri genel kurulca karara bağlanır.
7. Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya
üzerinden inceler.Ancak bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verilebilir.
ANAYASA KARARLARI
-Anayasa Mahkemesinin kararları kesin ve bağlayıcıdır.Kararları yasama, yürütme ve yargı
organlarını, idare makamlarını gerçek ve tüzel kişileri bağlar.
-Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede hemen yayımlanır.
-Anayasa Mahkemesi kararları 1 yıl ertelenebilir.
-Anayasa Mahkemesi iptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
-Anayasa iptal kararları geriye yürümez.
-Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin tamamını veya bir
hükmünü iptal ederken ,kanun koyucu gibi hareketle ,yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde
hüküm tesis edemez.
-Diğer mahkemelerle,Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında Anayasa
Mahkemesinin kararı esas alınır.

ANAYASA MAHKEMESİ NORM DENETİMLERİ

SOYUT NORM DENETİMİ (İPTAL DAVASI)
Şekil bakımından(Yapılışı) Esas Bakımdan(İçeriği)
Anayasa değişiklikleri Resmi Gazetede Anayasa değişiklikleri denetlenemez.
yayımından 10 gün içinde denetlenir.
İptal Davası açanlar,
 -Cumhurbaşkanı
-TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv)

Kanun Resmi Gazetede yayımından 10 gün Kanun Resmi Gazetede yayımından 60 gün
içinde denetlenir. içinde denetlenir.
İptal Davası açanlar, İptal Davası açanlar,
-Cumhurbaşkanı -Cumhurbaşkanı
-TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv) -TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv)
-TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti
grubu

İçtüzük Resmi Gazetede yayımından 60 gün Resmi Gazetede yayımından 60 gün içinde
içinde denetlenir. denetlenir.
İptal Davası açanlar, İptal Davası açanlar,
-Cumhurbaşkanı -Cumhurbaşkanı
-TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv) -TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv)
-TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi -TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti
parti grubu grubu

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi Resmi Resmi Gazetede yayımından 60 gün içinde

Gazetede yayımından 60 gün içinde denetlenir.
denetlenir. İptal Davası açanlar,
İptal Davası açanlar, -Cumhurbaşkanı
-Cumhurbaşkanı -TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv)
-TBMM üye tam sayısının 1/5 i (120 mv) -TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti
-TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi grubu
parti grubu

SOMUT NORM DENETİMİ (İTİRAZ/DEF-İ YOLU)

-Görülmekte olan bir dava olmalıdır.

-Davaya bakan bir mahkeme olmalıdır.
-Dava konusu kanun yada cumhurbaşkanlığı kararnamesinin anayasaya aykırılığı iddasında
olmalıdır.
-Bu durumda aykırılık iddası ile Anayasa Mahkemesine başvurulur.Bu süre içerisinde hakim
davayı erteler.Anayasa Mahkemesi kararını 5 ay içinde cevaplar eğer cevaplamazsa mahkeme
mevcutta yer alan kanun yada cb kararnamesine göre davayı sonuçlandırır.
-Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmi Gazetede
yayınlanmasından sonra 10 yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün anayasaya aykırılığı iddasıyla
tekrar başvuruda başvuramaz.
YÜCE DİVANDA YARGILANACAKLAR
Cumhurbaşkanı
TBMM Başkanı(2010)
Cumhurbaşkanı Yardımcıları
Bakanlar
Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri
Yargıtay Başkan ve üyeleri ve savcıları
Danıştay Başkan ve üyeleri ve savcıları
Genelkurmay Başkanı(2010)
Kara-Hava-Deniz Kuvvet Komutanları(2010)
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekili
Sayıştay ve Başkan ve üyeleri
HSK üyeleri(Adalet Bakanı ve Adalet Bakanı Yardıımcısı da dahil)
NOT:2017 anayasa değişikliği ile Jandarma Genel Komutanı yüce divanda yargılananlar
arasından çıkartılmıştır.Milletvekilleri ve Jandarma Genel Komutanı adli yargıda yargılanır.
YARGITAY
✓ Adli mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar
ve hükümlerin son inceleme merciidir.Kanunda gösterilen belli davalara da ilk ve son
derece mahkemesi olarak bakar.
✓ Adli yargının temyiz merciidir.
✓ Yargıtay üyeleri ,birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve Cumhuriyet savcıları ile bu
meslekten sayılanlar arasından Hakimler Savcılar Kurulunca üye tamsayısının salt
çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.Yargıtay üyelerinin görev süresi 12 yıldır.Görev süresi
biten tekrar seçilemez.
✓ Yargıtay Başkanı ve başkanvekilleri kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurullarınca
üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla 4 yıl için seçilir.Süresi biten tekrar
seçilebilir.
✓ Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısısı ve vekili Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri
arasından gizli oyla belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından 4 yıl
için seçilirler.Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
DANIŞTAY
✓ İdari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı
karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve
son derece mahkemesi olarak bakar.
✓ İdari yargının temyiz merciidir.
✓ Danıştay üyelerinin 3/ 4 ü birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten
sayılanlar arasından, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından , üyelerinin 1/ 4 i ise
nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
✓ Danıştay Başkanı ve başkanvekilleri kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurullarınca
üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla 4 yıl için seçilir.Süresi biten tekrar
seçilebilir.(en fazla 3 kere)
✓ Danıştay üyelerinin görev süresi 12 yıldır.Görev süresi biten tekrar seçilemez.
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
✓ Adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak
✓ çözümlemeye yetkilidir.
✓ Uyuşmazlık Mahkemesi bir başkan ile 6 asıl, 6 yedek üyeden oluşur. Uyuşmazlık
Mahkemesine, Yargıtay ile Danıştay Genel Kurulunca kendi daire başkan ve üyeleri
arasından üçer asıl, üçer yedek üye seçilir
 ✓ Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı, Anayasa Mahkemesince kendi üyeleri arasından seçilir.
✓ Uyuşmazlık Mahkemesi başkan ,başkanvekilinin ve üyelerinin görev süresi 4 yıldır,
görev süresi bitenler tekrar seçilebilir.
HAKİMLER VE SAVCILAR KURULU
❖ 1961 Anayasasında Yüksek Hakimler Kurulu olarak kurulmuştur.1982 Anayasasında
kurulun adı HSYK adını almıştır.2017 anayasa değişikliği ile yüksek ibaresi kaldırılmış
olup HSK adını almıştır.
❖ HSK ,adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme ,atama ve nakletme,
geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma,kadro dağıtma,meslekte kalmaları
uygun görülmeyenler hakında karar verme,disiplin cezası verme,görevden uzaklaştırma
işlemlerini yapar.Adalet bakanlığının bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin
değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar, ayrıca,Anayasa ve kanunlarla
verilen diğer görevleri yerine getirir.
❖ Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak
çalıştırılacak hakim ve savcılar ile adalet müfettişlerini ve hakim ve savcı mesleğinden
olan iç denetçileri atama yetkisi Adalet Bakanlığına aittir.
❖ Hakim ve Savcılar idari görevleri bakımından Adalet Bakanlığına,özlük işleri bakımından
HSK’ ya bağlıdır.
❖ HSK,meslekten çıkarma kararlarına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı yolu
kapalıdır.
❖ Hakimler ve Savcılar Kurulu mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına
göre kurulur ve görev yapar.
❖ Hakimler ve Savcılar Kurulu 13 üyeden oluşur.
❖ Hakimler ve Savcılar Kurulu 2 daire halinde çalışır.
❖ Kurulun başkanı Adalet Bakanıdır.
❖ Adalet Bakanı Yardımcısı(müsteşarı) kurulun doğal(tabii) üyesidir.
❖ Kurula 4 üye Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.Bu üyelerden 3 üyeyi birinci sınıf adli
yargı hakim ve savcıları arasından,bir üyeyi ise birinci sınıf idari yargı hakim ve savcı
arasından seçilir.
❖ Kurulun 7 üyesi ise TBMM tarafından seçilir.Bu üyelerden 3 üyeyi Yargıtay üyeleri
arasından 1 üyeyi Danıştay üyelerin arasından 3 üyeyi yükseköğretim kurumlarının hukuk
dallarından görev yapan öğretim üyeleri ile avukat arasından TBMM tarafından seçilir.
❖ Üyelerin görev süresi 4 yıldır. Görev süresi biten üyeler bir kez daha seçilebilir.
❖ Kurul üyeliyi seçimi , üyelerin görevsüresinin dolmasından önceski 30 gün içinde yapılır .
❖ Kurul yönetimi ve temsili ve başkana aittir.Başkan daire çalışmalarına katılamaz.
❖ Kurula bağlı genel sekreterlik kurulur.
SAYIŞTAY
Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün
gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini
kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme denetleme ve hükme bağlama işlerini
yapmakla görevlidir.
-Sayıştay kararları kesindir.
-Sayıştayın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde
bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler.
Sayıştayın kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.
-Vergi benzeri mali yükümlülükler ve ödevler hakkında Danıştay ve
Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararı esas alınır.
-Sayıştay yüksek mahkeme değildir.
-Sayıştay başkan ve üyeleri TBMM tarafından
seçilir.
YARGI YOLUNA KAPALI İŞLEMLER
-İnkılap Kanunları
-Sayıştay Kararları
-Ohal Cumhurbaşkanı Kararnameleri
-Milletlerarası Anlaşmalar
-Yüksek Seçim Kurulu kararları
-Yüksek Hakem Kurulu kararları
-Parlamento Kararları (3 istisnası vardır bunlar için gidilir mahkemeye bunlar,mv
düşürülmesi- dokunulmazlığın kaldırılması-TBMM içtüzüğü )

7.ÜNİTE İDARE HUKUKU

İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ
✓ Genç ve dinamik bir hukuk dalıdır.
✓ Tedvin edilmemiş(kodifiye edilmemiş) derlenip toparlanmamış, dağınık bir
hukuk dalıdır.
✓ İçtihatlara dayanır.
✓ Statüler hukukudur.
✓ Konusu devlet idaresidir.
✓ Amaç kamu yararının sağlanmasıdır.
✓ Doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir.
İDARENİN İLKELERİ
• İdare hukuka uygun olmalıdır.
• İdare demokratik ve laiktir.
• Merkezden ve yerinden yönetim ilkesini uygular.
• İdarenin bütünlüğü ilkesini uygular.
• Yetki genişliği ilkesini uygular.
İDARENİN GÖREVLERİ
❖ Kamu hizmetlerini yürütür.
❖ Milli güvenliği sağlar.
❖ Teşvik özendirme destekleme faaliyetlerini yürütür.
❖ Kolluk faaliyetlerini yürütür.
❖ Planlama faaliyetlerini yürütür.
❖ İç düzen(özyönetim) faaliyetlerini gerçekleştirir.
KANUNSUZ EMİR
Anayasa 137. Maddesi,
Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfatla ve suretle çalışmakta olan kimse üstünden
aldığı emri yönetmelik ,cb kararnamesi,kanun veya anayasa hükümlerine aykırı
görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir ancak, üstü emrinde
ısrar eder ve bu emri yazı ile yenilerse emir yerine getirilir bu halde emri yerine
getiren sorumlu olmaz.Konusu suç teşkil eden emir hiçbir suretle yerine getirilmez
,yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.
İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ
-Genelge -Cb kararnamesi
-Yönetmelik -Sirküler
-Yönerge -Tamim,tebliğ
İDARİ FONKSİYON
İdari işlem ve eylemlerle yerine getirilir.
İdari fonksiyon kendiliğinden (resen) harekete geçer.
İdari fonksiyon sürekli bir devlet fonksiyonudur.
İdari fonksiyon üstün ve ayrıcalıklı yetkilerle yerine getirilir.
İdari fonksiyon herkesi kapsar.
KAMU DÜZENİ UNSURLARI
-Güvenlik
-Dirlik ve esenlik
-Genel sağlık
-Genel sağlık
KAMU HİZMETİNE HAKİM OLAN İLKELER
-Nesnellik[Genellik-Eşitlik]
-Bedelsizlik[Meccanilik]
-Değişkenlik ve uyarlama
-Süreklilik[Kesintisizlik-Devamsızlık]
İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ
İdarenin bütünlüğü hiyerarşi ve idari vesayet ile sağlanır.
Hiyerarşi,aynı tüzel kişilik içinde astlık üstlük ilişkisidir.
İdari vesayet ,anayasanın 127.maddesine göre idarenin bütünlüğünü sağlamak
amacıyla merkezden yönetimin yerinden yönetim üzerindeki denetim yetkisine
denir.
YETKİ GENİŞLİĞİ İLKESİ
Merkezden yönetimin sakıncalarını gidermek amacıyla ve kamu hizmetlerinin
taşrada gecikmesini önlemek amacıyla yapılan bir ilkedir. İllerde sadece valiye
tanınmıştır.
İDARİ SÖZLEŞME TÜRLERİ
-Mali iltizam sözleşmeleri
-Kamu istikraz sözleşmeleri
-Kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri
-Müşterek emanet sözleşmeleri
-İdari hizmet sözleşmeleri
-Yer altı yer üstü servet sözleşmeleri
-Orman işletme sözleşmeleri
İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ
Kamulaştırma:Karşılığı peşin ödemek şartıyla özel mülkiyetde bulunan taşınmazların
kamu gücünü kullanarak devlet tarafından alınmasıdır.Ancak,
-Tarım reformunun uygulanması
-Büyük enerji sulama ve iskan projeleri
-Yeni ormanların yetiştirilmesi
-Kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin
ödenme şekli kanunda gösterilir.Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu
hallarde taksitlendirme süresi 5 yılı aşamaz,bu takdirde taksitler eşit olarak
ödenir.
İstimval:Olağanüstü durumlarda özel mülkiyet de bulunan taşınır malları idarenin
mal edinmesidir.
Devletleştirme:Kamu hizmeti taşıyan özel teşebbüslerin kamu yararının zorunlu
kıldığı hallerde devlet tekeline geçirilmesidir.
Geçici İşgal:Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi sırasında, bu hizmetin görülmesi
için ihtiyaç duyulan taş, kum, kireç vb. maddeleri çıkarmak veya hazırlayabilmek
yada bazı araç-gereçleri koyabilmek için, özel mülkiyette bulunan bir taşınmaza,
idare tarafından geçici olarak el atılmasıdır.

KOLLUK TÜRLERİ
Adli Kolluk İdari Kolluk Siyasi Kolluk
Kamu düzeni bozulduktan Kamu düzeni bozulmadan Mit Başkanlığı
sonra faaliyete geçen önce faaliyet gösteren
bastırıcı kolluktur. önleyici kolluktur.

Genel İdare Kolluk Makamları Genel İdare Kolluk Personelleri

-Cumhurbaşkanı -Polis
-İçişleri Bakanı -Jandarma
-Vali -Bekçi
-Kaymakam -Sahil güvenlik

Özel İdare Kolluk Makamları Özel İdare Kolluk Personelleri

-Belediye Başkanı -Zabıta
-Muhtar -Köy korucuları
-Hizmet müdürlükleri -Orman muhafız,gümrük muhafız,infaz koruma
Memuru
 İDARİ TEŞKİLAT TABLOSU

MERKEZİ YÖNETİM YERİNDEN YÖNETİM

TEŞKİLATI TEŞKİLATI

BAŞKENT TAŞRA YEREL YÖNETİM HİZMET

TEŞKİLATI TEŞKİLATI TEŞKİLATI YERİNDEN
(MAHALLİ YÖNETİM
İDARELER) TEŞKİLATI
CUMHURBAŞKANI İL GENEL İL ÖZEL İDARESİ İdari Kamu
-Cumhurbaşkanı İDARESİ Kurumları
özel kalem -Vali -Vali -Orman Genel
müdürlüğü -İl idare kurulu -İl genel meclisi Müdürlüğü
-Cumhurbaşkanı -İl şube -İl encümeni -Vakıflar Genel
idari işler başkanları Müdürlüğü
başkanlığı -Devlet Su işleri
-Cumhurbaşkanı
politika kurulları
-Cumhurbaşkanlığı
ofisleri
-Cumhurbaşkanı İLÇE İDARESİ BELEDİYE İktisadi Kamu
Yardımcıları -Kaymakam -Belediye başkanı Kurumları
-İlçe idare -Belediye meclisi -TCDD
kurulu -Belediye encümeni -TMO
-İlçe şube -DMO
başkanları
BAKANLIKLAR BÖLGESEL BÜYÜKŞEHİR Bilimsel,Kültürel
-Bakan KURULUŞLAR BELEDİYESİ Teknik Kamu
yardımcıları -GAP -Büyükşehir Kurumları
-KOP belediye başkanı -Üniversiteler
-DOKAP -Büyükşehir -TRT
belediye meclisi -YÖK,
-Büyükşehir -TÜBİTAK
belediye encümeni
-MİT KÖY Kamu Kurumu
-DEVLET -Muhtar Niteliğindeki
ARŞİVLERİ BŞK. -İhtiyar heyeti Meslek Kuruluşları
-DİB -Köy derneği(18 -Barolar
-DDK yaşını doldurmuş -Odalar
-İLETİŞİM BŞK. mümeyyiz olan -Borsalar
-MSİ BŞK. köydeki seçmenler)
-SAVUNMA
SANAYİ BŞK.
-STRATEJİ VE
BÜTÇE BŞK.
BAŞKENTE Sosyal Kamu
YARDIMCI Kurumları
KURULUŞLAR -İŞKUR
-Danıştay -SGK
-Sayıştay
-Milli Güvenlik
Kurulu
-Ekonomik ve
Sosyal Konsey

Düzenleyici ve
Denetleyici
Kurumlar
-EPDK
-SPK
-BDDK
-RK
-RTÜK

İDARE TEŞKİLAT TABLOSU İLE İLGİLİ NOTLAR

✓ Vali Cumhurbaşkanı kararı,Kaymakam Cumhurbaşkanı onayı ile atanır.
✓ Vali ilde yetki genişliği ilkesini kullanır.
✓ Vali ilde devletin ve Cumhurbaşkanı’nın temsilcisidir,Kaymakam
Cumhurbaşkanı’nın temsilcisidir.
✓ Vali istisnai memur,Kaymakam güvenceli meslek memurluğudur.
✓ Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanları Milli Savunma Bakanlığına
bağlıdır.
 ✓ Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı İçişleri
Bakanlığına bağlıdır.
✓ Başkent teşkilatında sadece Savunma Sanayi Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı
Ofislerinin kamu tüzel kişiliği vardır.
✓ 2017 anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanı ve Bakanlar yönetmelik
çıkarabilir.
✓ İl idare kurulları Valinin başkanlığında
-Hukuk işleri müdürü
-İl milli eğitim müdürü
-İl sağlık müdürü
-İl tarım ve orman müdürü
-İl çevre ve şehircilik müdürü
-Defterdar
✓ İlçe idare kurulları Kaymakam başkanlığında,
-İlçe yazı işleri müdürlüğü
-Mal müdürü
-Hükümet hekimi
-İlçe milli eğitim müdürü
-İlçe tarım ve orman müdürü

✓ İl ve ilçelerin kurulması,kaldırılması,merkezlerinin belirtilmesi,adlarının

değiştirilmesi,bir ilçenin başka bir ile bağlanması kanunla yapılır.
✓ İl ve ilçe sınırlarının değiştirilmesi,bir köyün veya kasabanın başka il veya
ilçeye bağlanması Cumhurbaşkanı’nın onayı ile yapılır.
✓ Nüfusu 750.000 ‘den fazla olan illerin belediyeleri kanunla büyükşehir
belediyesine dönüştürülebilir.
✓ Ülkemizde 30 tane büyükşehir belediyesi vardır.Büyükşehir belediyesi olan
yerlerde il özel idareleri kaldırılmış,köyler ise mahallelere dönüştürülmüştür.
✓ Köy, nüfusu 150 ile 2000 arasında bulunan ve İçişleri Bakanlığının kararı ile
kurulan mahalli idarelerdir.(Yeniden köy kurulması,kaldırılması,adının
değiştirilmesi İçişleri Bakanlığı kararı ile olur.)
✓ Köyde bulunan ihtiyar heyeti doğal üyeleri,imam ve öğretmendir.
✓ Nüfusa bakılmaksızın,il ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması
zorunludur.Fakat nüfusu 5000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde
Cumhurbaşkanı kararı ile belediye kurulabilir.
✓ Nüfusu 2000 altına düşen belediyeler,Cumhurbaşkanı kararı ile köye
dönüştürülür.
✓ Görevleriyle ilgili bir suç sebebiyle hakkında soruşturma ve kovuşturma
açılan mahalli idare organlarını veya bu organların üyelerini,görevden
uzaklaştırma yetkisi İçişleri Bakanlığı tarafından, görevden alınmaları
Danıştay kararı ile olur.
✓ Mahallelerin kamu tüzel kişiliği yoktur.Belediye sınırları içinde nüfusu 500’ün
altında olan yerlerde mahalle kurulamaz.Mahalle belediye meclisi
kararı,kaymakamın görüşü ,valinin onayı ile kurulur.
DEVLET MEMURLUĞU
Memur Olma Şartları
❖ T.C. vatandaşı olmak
❖ 18 yaşını doldurmak
❖ En az ortaokul mezunu olmak
❖ Askerlikle ilişiği olmamak
❖ Taksirli suçlar hariç kasıtlı suçtan 1 yıl veya daha fazla hüküm giymemiş
olmak
❖ Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak
❖ Görevine engel olabilecek sağlık sorunları bulunmamak
MEMURLUK MESLEĞİ İLKELERİ
Sınıflandırma:Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve bu görevlerde çalışan devlet
memurlarını görevlerini gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara
ayırmasıdır.Memur sınıfları,
1. Genel İdare Hizmetleri Sınıfı 8.Yardımcı Hizmetleri Sınıfı
2. Teknik Hizmet Sınıfı 9.Mülki İdare Hizmetleri Sınıfı
3. Sağlık Hizmet Sınıfı 10.Milli İstihbarat Hizmetleri Sınıfı
4. Avukatlık Hizmet Sınıfı 11.Emniyet Hizmetleri Sınıfı
5. Din Hizmet Sınıfı 12.Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfı
6. Jandarma Hizmet Sınıfı
7. Sahil Güvenlik Hizmet Sınıfı

Kariyer: Devlet memurlarına yaptıkları hizmet için lüzumlu bilgilere ve yetiştirme

şartlarına uygun şekilde ,sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanı
sağlamaktır.
Liyakat(Yeterlilik):Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi sınıflar içinde
ilerleme ve yükselmeyi ,görevin sona erdirilmesini liyakat sistemine dayandırmak ve
bu sistemin eşit imkanlarla uygulanmasında devlet memurların güvenliğine sahip
kılmaktır.
MEMURLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ(MÜSPET ÖDEVLER)
-Sadakat
-Tarafsız ve devlete bağlılık
-Amirin emrine uyma
-Davranış ve işbirliğinde olma
-Mal bildiriminde bulunma
-Hizmeti şahsen ve kesintisiz olarak görme
-Resmi bilgi araç ve gereçleri iade
-Kıyafet yükümlülüğü
-Anayasa ve kanunlara saygılı davranma
MEMURLARIN YASAKLARI(MENFİ ÖDEVLER)
-Grev yasağı
-Siyasi partilere girme ve siyasi faaliyet de bulunma yasağı
-Hediye ve çıkar sağlama yasağı
-Gizli bilgileri açıklama yasağı
-Ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı
-Bir sanat ve ticaretle uğraşma yasağı
-Başka bir görev alma yasağı
-Denetimdeki teşebbüsten menfaat sağlama yasağı
MEMURLARIN HAKLARI
-Uygulamayı isteme hakkı
-Güvenlik
-Emeklilik
-Çekilme
-Müracaat şikayet ve dava açma hakkı
-Sendika kurma ve üye olma hakkı
-İzin hakkı
-Kovuşturma ve yargılama hakkı
-İsnat ve iftiralara karşı koruma
MEMURUN İZİNLERİ
✓ Memurların haftalık çalışma saati 40 saatdir
✓ 1 yıldan 10 yıla 10 yıl dahil hizmet süresi bulunan memurun yıllık izin süresi
20 gündür.
✓ 10 yıldan fazla hizmet süresi bulunan memurun yıllık izin süresi ise 30
gündür.
✓ Doğum izni 8 hafta+ 8 hafta
✓ Babalık izni 10 gün
✓ Ölüm izni 7 gün
✓ Evlilik izni 7 gün
✓ Mazaret izni 10 gün
✓ En yüksek devlet memuru Cumhurbaşkanı İdari İşler Başkanıdır.
ADAY MEMURLUK
Aday memurluk en az 1 yıl en çok 2 yıldır. Aday memur asli memurluğa disiplin
amirinin teklifi ile atamaya yetkili amir onayı ile asli memurluğa geçer.
Asli memurluğa geçen memur aynı görevlere atananlar atama emirlerinin kendilerine
tebliğ gününü, başka yerdeki görevlere atananlar atama emirlerinin kendilerine
tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde göreve başlamak zorundadır.
Memurlar,
Aday memur iken istifa durumunda 3 yıl
Kurallara uygun eğer istifa ederse 6 ay
Yerine atanan kişiyi beklemeden istifa ederse 1 yıl
Devir teslim yükümlülüğünü yerine getirmeden istifa ederse 3 yıl devlet memuru
olamaz.
Olağanüstü hallerde istifa ederse bir daha devlet memuru olamaz.
MEMURLUĞU BİTİREN DURUMLAR
-Ölüm
-Memur olma şartlarını yitirme
-Memurluktan çıkarılma(ihraç)
-Çekilmiş sayılma(müstafi)
-Emeklilik
-İstifa(Çekilme)
-Memurluk ile bağdaşmayan bir görevi kabul etme
NOT:Yer değiştirme,sürgün,görevden uzaklaştırma,açığa alma,tayin memurluğu
bitiren durumlardan biri değildir.
İSTİSNAİ MEMURLAR
-TBMM memurlukları
-Özel kalem müdürlükleri
-Valilikler
-Büyükelçiler, daimi temsilcilikler
-MİT memurlukları
-Bakan yardımcıları
-MGK genel sekreterliği
-TOKİ çalışanları(başkan ve yrd-daire başkanı-hukuk müşaviri-avukat-şube müdür)
MEMURLARA VERİLEN DİSİPLİN CEZALARI
UYARMA: Memurlara görevinde ve davranışların da daha dikkatli olması
gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Bu davranışlar,
• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde
kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili
resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında
kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak,
• Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev
mahallini terk etmek,
• Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek,
• Usulsüz müracaat veya şikayet de bulunmak,
• Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,
• Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,
• Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,
• Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak.
KINAMA: Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile
bildirilmesidir. Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:,
➢ Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev
mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine
getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması,
kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak,
➢ Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren
sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek
➢ Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
➢ Hizmet dışında devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak
nitelikte davranışlarda bulunmak,
➢ Devlete ait resmi araç,gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde
kullanmak,
➢ Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
➢ İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü
muamelede bulunmak,
➢ İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
 ➢ Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve
bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve
yapmak,
➢ Verilen emirlere itiraz etmek,
➢ Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına
neden olmak,
➢ Kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak.
➢ Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve
televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek.
AYLIKTAN KESME:Memurun, brüt aylığından 1/30 - 1/8 arasında kesinti
yapılmasıdır. Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
➢ Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak,
görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine
getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak,
bakımını yapmamak, hor kullanmak,
➢ Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek,
➢ Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat
sağlamak için kullanmak,
➢ Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış
beyanda bulunmak,
➢ Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek,
➢ Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve
benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak,
➢ Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak
nitelikte davranışlarda bulunmak, Kadem
KADEME İLERLEMESİNİN DURDURULMASI:Fiilin ağırlık derecesine göre
memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1 - 3 yıl durdurulmasıdır. Kademe
ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
➢ Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek,
➢ Özürsüz ve kesintisiz 3 - 9 gün göreve gelmemek,
➢ Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak,
➢ Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı
fiil ve hareketler yapmak,
➢ Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri
amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak,
➢ Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek,
➢ Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç
getirici faaliyetlerde bulunmak
➢ Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi
inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını
hedef tutan davranışlarda bulunmak,
➢ Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak,
➢ Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak,
➢ Amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette
bulunmak veya bunları tehdit etmek,
 ➢ Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir
sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve
borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını
zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden
yurda dönmek,
➢ Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak,
➢ Herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette
bulunmak.
DEVLET MEMURLUĞUNDAN ÇIKARMA(İHRAÇ):Bir daha devlet memurluğuna
atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır. Devlet memurluğundan çıkarma
cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:
✓ İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükun ve çalışma
düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini
engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu
amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik
etmek veya yardımda bulunmak,
✓ Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı
bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak,
dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya
teşhir etmek,
✓ Siyasi partiye girmek,
✓ Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek,
✓ Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda
amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak,
✓ Amirlerine, maiyetindekilere ve iş sahiplerine fiili tecavüzde
bulunmak,
✓ Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz
kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
✓ Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak.
✓ Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde
gizlemek,
✓ Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini
zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
✓ 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna
aykırı fiilleri işlemek.
✓ Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, bu örgütlere
yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını bu örgütleri
desteklemeye yönelik kullanmak ya da kullandırmak, bu örgütlerin
propagandasını yapmak.
NOT: Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından;
kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin
kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler, il disiplin kurullarının
kararlarına dayanan hallerde valiler tarafından verilir. Devlet memurluğundan
çıkarma cezası amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu
kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir.
NOT: Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez.
Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere
verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur,
savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.
NOT: Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme
cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı
yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir. İtirazda süre, kararın ilgiliye tebliği
tarihinden itibaren yedi gündür. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları
kesinleşir. İtiraz mercileri, itiraz dilekçesi ile karar ve eklerinin kendilerine
intikalinden itibaren otuz gün içinde kararlarını vermek zorundadır. İtirazın kabulü
hâlinde, disiplin amirleri kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir veya
tamamen kaldırabilirler.
NOT: Memurlara verilen disiplin cezalarına karşı yargı yolu açıktır.
NOT: Disiplin cezaları memurun özlük dosyasına işlenir. Devlet memurluğundan
çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur uyarma ve
kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10
sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük
dosyasından silinmesini isteyebilir. Memurun, yukarıda yazılan süreler içerisindeki
davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine
getirilmesine karar verilerek bu karar özlük dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin
durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında disiplin kurulunun
mütalaası alındıktan sonra yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.