Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

Ćwiczenie
Elektroniczne czujniki temperatury
ME_04
Nr zespołu: Grupa dziekanatowa / laboratoryjna: Data wykonania:

Ocena
Imię i nazwisko: Ocena końcowa:
Teoria Ćwiczenie Sprawozdanie

1. CEL ĆWICZENIA

Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z różnego rodzaju elektronicznymi czujnikami

temperatury oraz porównanie wskazań tych czujników.

2. TEORIA

Czujniki temperatury spotkać można niemal w każdym urządzeniu elektronicznym -

od najprostszych układów mikroprocesorowych po rozległe systemy sterujące
skomplikowanymi procesami o krytycznym znaczeniu. Szczególnie ważną funkcję układy
te pełnią w zastosowaniach przemysłowych, m.in. w branży spożywczej, chemicznej, naftowej,
górnictwie czy motoryzacji. Szeroka gama zastosowań wymusza stosowanie różnych typów
czujników, w zależności od potrzeb aplikacji - do monitorowania temperatury silnika
wykorzystuje się inne układy niż np. w systemie zarządzającym klimatyzacją.

Czujniki zintegrowane

W czujnikach zintegrowanych (scalonych) obwody przetwarzające sygnał pomiarowy

umieszczone są wraz z elementem pomiarowym w jednej obudowie. Całość wykonana jest na
podłożu półprzewodnikowym, najczęściej krzemowym. Tego typu układy mają dość
ograniczony zakres temperaturowy, mieszczący się zwykle w przedziale od -55 do +150°C,
czyli w typowym obszarze pracy układów półprzewodnikowych.

Tego rodzaju czujniki stosuje się powszechnie do pomiaru temperatury wewnątrz urządzeń
elektronicznych. Pozwala to na ochronę układów przed przegrzaniem oraz może zapobiec
nieodwracalnym uszkodzeniom sprzętu. Często wykorzystuje się je również w celu
kompensacji wpływu temperatury na układy pomiarowe, np. poprzez korektę dryft u
temperaturowego.

Mechanizm działania krzemowych elementów pomiarowych opiera się zazwyczaj na

wykorzystaniu zależności napięcia złącza baza-emiter (lub różnicy napięć obu złączy

__________________________________________________________________________________
1
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
 Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

tranzystora) od temperatury. Napięcie baza-emiter maleje wraz ze wzrostem temperatury o

ok. 2 mV/K.

Czujniki zintegrowane charakteryzują się przeciętną dokładnością, zazwyczaj nie lepszą niż
±0,5°C. Umieszczane są w różnych typach obudów, przeznaczonych zarówno do montażu
powierzchniowego, jak i przewlekanego. Mogą mieć wyjście analogowe (napięcie na wyjściu
zmienia się proporcjonalnie do mierzonej wielkości), cyfrowe (najpopularniejsze interfejsy to
I²C, SPI oraz 1-wire) lub progowe (zmiana stanu wyjścia sygnalizuje wartość temperatury
poniżej/powyżej określonego progu).

Do zalet tego typu czujników należą niewielka cena, prostota obsługi oraz mały rozmiar. W
tabeli 1 przedstawiono podstawową specyfikację dwóch różnych modeli tego rodzaju układów,
charakteryzujących się odmiennym poziomem dokładności.

Czujniki zdalne

W przypadku czujników zdalnych element pomiarowy (przetwornik temperatury)

umieszczony jest w pewnej odległości od reszty toru pomiarowego. Dzięki temu możliwe jest
uzyskanie bardzo dużego zakresu pomiarowego, nawet od -270°C do ponad +1800°C (w
przypadku niektórych rodzajów termopary). Czujniki zdalne mogą być wykorzystywane do
kontroli procesów przemysłowych przebiegających w bardzo niekorzystnych warunkach, jak
np. destylacja ropy naftowej czy produkcja artykułów spożywczych.

Dla większości typów czujników zdalnych dostępne są specjalne układy kontrolerów

pozwalające na pełną obsługę sygnału pomiarowego. Układy takie (np. MAX31865 dla
termorezystorów oraz MAX31856 dla termopar) wyposażone są zazwyczaj w wyjście cyfrowe,
umożliwiające łatwą integrację z resztą systemu.

Interfejs komunikacyjny 1-Wire

1-Wire jest rodzajem interfejsu komunikacyjnego pomiędzy dwoma (lub więcej) urządzeniami,
realizowanym przy użyciu zaledwie jednej linii do transmisji danych (niezbędna jest również
linia masy, aby zapewnić interfejsowi napięciowemu odpowiedni poziom odniesienia). Tak
znaczne zredukowanie zasobów potrzebnych do transmisji wymagało opracowania
skomplikowanego protokołu, który byłby w stanie realizować dwukierunkowy przepływ danych
oraz tworzenie sieci urządzeń peryferyjnych.

Urządzenia podłączane do magistrali 1-Wire mogą być zasilane poprzez linię danych –
mówimy wtedy o zasilaniu pasożytniczym (ang. parasite power). Urządzenie slave gromadzi
energię elektryczną w kondensatorze o pojemności około 800pF połączonym z diodą
zapobiegającą jego rozładowaniu. Czas ładowania kondensatora zależy w głównej mierze od
jego typu, ale także od rezystancji wewnętrznych (ok. 1kΩ), rezystancji kabli i styków,
pojemności przewodów, typu rezystora podciągającego, oraz strat napięcia na diodzie. Aby
nie dopuścić do przerw w zasilaniu należy przestrzegać minimalnego wymaganego czasu
utrzymywania magistrali w stanie wysokim.

__________________________________________________________________________________
2
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
 Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

Czujnik LM35

Seria czujników LM35 to precyzyjny scalony układ dający na wyjściu napięcie o wartości
zależnej od temperatury układu. Jest on tak skalibrowany by było ono wprost proporcjonalne
do jego temperatury wyrażonej w stopniach Celsjusza. Urządzenie LM35 ma przewagę nad
innymi liniowymi czujnikami temperatury wykorzystującymi saklę Kelvina, ponieważ
użytkownik nie musi odejmować dużego stałego napięcia od sygnału wyjściowego,
aby uzyskać wartość temperatury w skali Celsjusza. Urządzenie LM35 nie wymaga żadnej
dodatkowej kalibracji, aby zapewnić typową dokładność ± ¼ ° C w temperaturze pokojowej
i ± ¾ ° C w pełnym zakresie temperatur od -55 ° C do 150 ° C.

Najważniejszymi zaletami tego czujnika są:

1) Niska cena,
2) Niewielka impedancja wyjściowa,
3) Liniowy sygnał wyjściowy,
4) Wysoka dokładność,
5) Możliwość wykorzystania w układach sterowania,
6) Niewielki pobór prądu przez co czujnik nagrzewa się
maksymalnie o 0,1°C,
7) Szeroki zakres pracy od -55°C do 150°C,
8) Liniowy współczynnik proporcjonalności temperatury
do napięcia: +10.0 mV/°C,
9) Nie wymaga zewnętrznego kalibrowania. Rys. 1. Schemat czujnika LM35.

Czujnik DS18S20

Cyfrowy układ termometru mierzący temperaturę z 9cio bitową rozdzielczością, do urządzenia

wyświetlającego pomiar wysyła informacje od razu w sposób cyfrowy. Wewnętrzny
kondensator czujnika jest ładowany w czasie, kiedy przesyłany sygnał ma wysoki poziom.
Dzięki temu urządzenie wciąż działa, w czasie, kiedy poziom sygnału jest niski. Po pojawieniu
się wysokiego stanu sygnału wewnętrzny kondensator ładuje się. Alternatywną opcję stanowi
zasilanie czujnika z zewnętrznego źródła – napięciem mieszczącym się w zakresie
od 3 do 5V. Czujnik ten komunikuje się za pośrednictwem magistrali 1-Wire, która z definicji
wymaga do komunikacji z centralnym mikroprocesorem tylko jednej linii danych (tzw. szyny
1-Wire). Każdy czujnik DS18S20 ma unikalny 64-bitowy kod szeregowy, który pozwala wielu
czujnikom na funkcjonowanie na tej samej magistrali 1-Wire. W ten sposób można łatwo
wykorzystać jeden mikroprocesor do sterowania wieloma czujnikami DS18S20
rozmieszczonymi na dużym obszarze. Czujniki te najczęściej stosowane są w systemach:
HVAC (and. Heating, Ventilation, Air Conditioning), monitorowania temperatury wewnątrz
budynków, urządzeń lub maszyn oraz monitorowania i sterowania różnego rodzajami
procesów wytwórczych.

__________________________________________________________________________________
3
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
 Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

Głównymi zaletami są:

Zakres pomiarowy: od -55 °C do +125 °C.

Dokładność pomiaru za pomocą tego układu dla przedziału

temperatur od -10°C do +85°C wynosi ±½ °C.

Czas pojedynczego pomiaru wynosi do 750 ms.

Nie wymaga zewnętrznego kalibrowania.

Rys. 2. Czujnik DS18S20.

3. ELEMENTY STANOWISKA

1) Termometry cyfrowe;
2) Multimetry;
3) Badane czujniki DS18S20oraz LM35FDZ
4) Komputer

Opis stanowiska pomiarowego

Stanowisko składa się z podgrzewanego kociołka z wodą oraz zestawu czujników
temperatury. Zestaw składa się z umieszczonych razem: termometru cyfrowego z czujnikiem
platynowym podającego precyzyjną temperaturę wody w kotle, czujnika temperatury DS18S20
z termometrem cyfrowym oraz układu LM35.

4. WYKONANIE ĆWICZENIA

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia zapoznaj się z instrukcją obsługi przyrządów

(stanowi załącznik do niniejszej instrukcji). Ćwiczenie przeprowadź według wskazań podanych
przez prowadzącego.

1) Naczynie należy napełnić kostkami lodu i dopełnić zimną wodą.

2) Umieścić w wodzie zestaw czujników.
3) Wykonywać pomiar wskazań mierników przez 15min.
4) Włączyć podgrzewacz wody na 30% mocy – wykonywać pomiar przez 5 min.
5) Włączyć podgrzewacz wody na 50% mocy – wykonywać pomiar przez 5 min.
6) Włączyć podgrzewacz wody na 70% mocy – wykonywać pomiar przez 5 min.
7) Włączyć podgrzewacz wody na 100% mocy – po zagotowaniu się wody wykonywać
pomiar przez 5min.

W trakcie ogrzewania wody należy wykonywać pomiary temperatury wody za pomocą

wzorcowego termometru cyfrowego, układu DS18S20 oraz LM35.
__________________________________________________________________________________
4
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
 Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

5. OPRACOWANIE WYNIKÓW
Na podstawie katalogu producenta rozwiń i wyjaśnij skrót opisujący typ czujnika i podaj
jego parametry.

Narysuj wykres temperatury wskazanej przez termometr wzorcowy i temperatury badanego

czujnika w zależności od czasu pomiaru dla danych z tabeli 1 i 2. Narysuj wykres temperatury
badanego czujnika w zależności od temperatury wskazywanej przez termometr wzorcowy
dla danych z tabeli 1 i 2.

Dla stabilnych wartości temperatury zadanej wziętych z tabeli 1 oblicz średnie wartości
oraz określ błąd wskazania badanego czujnika względem temperatury zadanej. Wyciągnij
wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

Określ błędy wskazania temperatur pomiędzy turami pomiarów.

__________________________________________________________________________________
5
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
 Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

Tabela 1. Pomiar kalibracji czujnika temperatury – 1 tura

T T Napięcie 30
Lp. wzorcowa czujnika 31
[⁰C] [⁰C] [V] 32
1 33
2 34
3 35
4 36
5 37
6 38
7 39
8 40
9 41
10 42
11 43
12 44
13 45
14 46
15 47
16 48
17 49
18 50
19 51
20 52
21 53
22 54
23 55
24 56
25 57
26 58
27 59
28 60
29 61

__________________________________________________________________________________
6
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
 Miernictwo energetyczne – Elektroniczne czujniki temperatury EOiZE–II-2022/23 ME_04

Tabela 2. Pomiar kalibracji czujnika temperatury – 2 tura

T T Napięcie 30
Lp. wzorcowa czujnika 31
[⁰C] [⁰C] [V] 32
1 33
2 34
3 35
4 36
5 37
6 38
7 39
8 40
9 41
10 42
11 43
12 44
13 45
14 46
15 47
16 48
17 49
18 50
19 51
20 52
21 53
22 54
23 55
24 56
25 57
26 58
27 59
28 60
29 61

__________________________________________________________________________________
7
Wydział Energetyki i Paliw, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie