Chöông 7

MOÂ HÌNH ÑAÙNH GIAÙ KINH TEÁ

7.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ KYÕ THUAÄT VAØ KINH TEÁ KYÕ THUAÄT

Kyõ thuaät laø vieäc vaän duïng caùc kieán thöùc khoa hoïc, töø caùc nguyeân
lieäu töï nhieân taïo ra saûn phaåm, vaät chaát, dòch vuï moät caùch kinh teá
nhaèm phuïc vuï lôïi ích con ngöôøi. Muïc ñích cuûa kyõ thuaät laø thoûa maõn
nhu caàu con ngöôøi. Trình ñoä kyõ thuaät phuï thuoäc trình ñoä khoa hoïc
cuõng nhö nhu caàu vaø öôùc muoán cuûa con ngöôøi
Nhaø kyõ thuaät hay kyõ sö laøm vieäc trong hai moâi tröôøng vaät lyù
(physical) vaø kinh teá (economic); trong moâi tröôøng vaät lyù ngöôøi kyõ sö
taïo ra saûn phaåm hay dòch vuï theo caùc qui luaät vaät lyù, trong moâi
tröôøng kinh teá caùc saûn phaåm hay dòch vuï laø coù ích, thoûa maõn nhu
caàu con ngöôøi.
Hieäu suaát (efficiency) ñöôïc ñònh nghóa laø tæ soá giöõa giaù trò ra treân
giaù trò vaøo vaø cuõng chia laøm hai loaïi, hieäu suaát vaät lyù ñaùnh giaù hieäu
quaû vaät lyù, hieäu suaát kinh teá ñaùnh giaù hieäu quaû kinh teá. Hieäu suaát vaät
lyù luoân nhoû hôn moät trong khi ñoù hieäu suaát kinh teá phaûi lôùn hôn moät.
Trong hai loaïi, hieäu suaát kinh teá quan troïng hôn hieäu suaát vaät lyù.
Kinh teá kyõ thuaät nhaèm trang bò kieán thöùc ñeå xeùt tính hieäu quaû
kinh teá cuûa caùc aùp duïng kyõ thuaät.

7.2 LAÕI SUAÁT VAØ COÂNG THÖÙC TÍNH LAÕI SUAÁT

1- Laõi töùc ñôn vaø laõi töùc keùp (Simple/compound interest)

Laõi suaát laø phaàn traêm khoaûn tieàn phaûi traû cho vieäc söû duïng
khoaûn tieàn vay trong thôøi gian moät chu kyø tính laõi. Chu kyø tính laõi
(interest periods) thöôøng laø moät naêm vaø coù theà laø thaùng, quyù,....
Laõi töùc laø khoaûn tieàn cho vay phaûi traû cho vieäc söû duïng khoaûn
tieàn vay trong moät khoaûng thôøi gian naøo ñoù laõi töùc goàm hai loaïi laõi
töùc ñôn vaø laõi töùc keùp.
Laõi töùc ñôn chæ tính theo voán goác, khoâng tính theâm laõi töùc luõy
tích phaùt sinh töø tieàn laõi ôû caùc thôøi ñoaïn tröôùc
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 95

I = P.n.i
trong ñoù: I - laõi töùc; P - voán cho vay; n - soá chu kyø tính laõi; i - laõi suaát
Ví duï 7.1 P = 10.000.000 ñ; i = 18% naêm; n = 2 naêm
→ I = 10.000.000 × 2 × 0,18 = 3.600.000 (ñ)
Laõi töùc keùp laø laõi töùc coù tính theâm laõi töùc luõy tích phaùt sinh töø
tieàn laõi ôû caùc thôøi ñoaïn tröôùc.
Ví duï 7.2 P = 10.000.000ñ; i = 16% naêm; n = 2 naêm
Laõi töùc trong naêm ñaàu:
I1 = 10.000.000 × 0,16 = 1.600.000 (ñ)
Voán tích luõy trong naêm ñaàu:
P1 = 11.600.000 ñ
Laõi töùc trong naêm 2:
I2 = 11.600.000 × 0,16 = 1.850.000 (ñ)
Voán tích luõy trong naêm 2:
P2 = 11.600.000 + 1.850.000 = 13.450.000 ñ
Voán tích luõy trong naêm thöù n cho bôûi coâng thöùc sau: Pn = P (1+i) n

2- Thu chi rôøi raïc, gheùp laõi rôøi raïc

(Discrete compounding, Discrete payments)

ÔÛ bieãu ñoà tieàn teä rôøi raïc ta coù moät soá qui öôùc nhö sau:
P: giaù trò hieän taïi (present principal sum) baét ñaàu thôøi ñoaïn moät
A: chuoãi caùc giaù trò tieàn teä baèng nhau ôû cuoái caùc thôøi ñoaïn
F: giaù trò töông lai (Future sum) ôû cuoái thôøi ñoaïn n
n: soá thôøi ñoaïn trong thôøi gian döï aùn
i : laõi suaát
a- Heä soá giaù trò luõy tích ñôn (F/P, i, n)
(Single payment compound amount factor)
Heä soá giaù trò luõy tích ñôn (F/P, i, n) nhaèm xaùc ñònh giaù trò töông
lai F töø giaù trò hieän taïi P trong baøi toaùn vôùi löôïng voán P ñaàu tö hieän
taïi, vôùi laõi suaát i% naêm, sau n naêm toång voán tích luõy F thu ñöôïc laø
bao nhieâu. Töø phaàn hai ta coù
F = Pn = P (1 + i)n
Ñònh nghóa (F / P, i, n) laø (1 + i) n
thì ta coù: F = P (F / P, i, n)
Heä soá (F/P, i, n) coù theå tra baûng theo caùc tham soá i vaø n
Ví duï 7.4 P = 10.000.000 ñ; i% = 16% naêm; n = 4 naêm
96 Chöông 7

→ F = 10.000.000 (1 + 0,16)4 =10.000.000 × 1,811=18.110.000 ñ

Hay laø tra baûng ñöôïc:
(F/P, 16, 4) = 1.811
→ F = P (F/P, 16, 4) = 10.000.000 × 1,811 = 18.110.000 (ñ)
b- Heä soá giaù trò hieän taïi ñôn (P/F, i, n)
(Single payment present worth factor)
Heä soá giaù trò hieän taïi ñôn (P/F, i, n) xaùc ñònh F töø P trong baøi
toaùn hieän taïi phaûi ñaàu tö bao nhieâu (P?) ñeå vôùi laõi suaát i% naêm, sau n
naêm thu ñöôïc khoaûng caû voán vaø laõi laø F
P = F . (1 + i)- n
Kyù hieäu: (P/F, i, n) ≡ (1 + i)- n → P = F (P/F, i, n)
Ví duï 7.5 F = 18.110.000 ñ; i = 16% naêm; n = 4
→ P = 18.110.000 (1 + 0,16)- 4 = 18.110.000 × 0,5523 = 10.000.000 ñ
Hay tra baûng ñöôïc (P/F,i,n) = 0,5523
→ P = F (P/F,i,n) = 18.110.000 × 0,5523 = 10.000.000 ñ
c- Heä soá giaù trò luõy tích chuoãi phaân boá ñeàu (F/A, i, n)
(Equal - payment - series Compound amount factor)
Heä soá giaù trò luõy tích chuoãi phaân boá ñeàu (F/A, i, n) nhaèm xaùc
ñònh giaù trò töông ñöông F cuûa chuoãi doøng tieàn teä ñeàu A
F = A(1 + i)n − 1 +  + A(1 + i) + A

= A
(1 + i)n − 1
i
n
(1 + i ) − 1
Kyù hieäu ( F / A, i, n ) =
i
thì coù F = A(F/A, i, n)
Ví duï 7.6 A = 1.000.000 ñ; i = 12%; n = 5
(1 + 0,12)5 − 1
→ F = 1.000.000 = 1.000.000 × 6,353 = 6.350.000
0,12
Hay laø : (F/A, 12, 5) = 6,355
→ F = A (F/A, 12, 5) = 1.000.000 × 6,355 = 6.350.000 (ñ)
c- Heä soá voán chìm (A/F, i, n)
(Equal payment series sinking fund factor)
Heä soá voán chìm (A/F, i, n) nhaèm xaùc ñònh F töø A nhö trong baøi
toaùn tìm löôïng tieàn (ñeàu) haøng naêm A ñeå coù theå tích luõy ñöôïc 1 löôïng
tieàn caàn trong töông lai F.
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 97

i
A= F
(1 + i)n −1
i
Kyù hieäu ( A / F , i, n ) =
(1 + i )n − 1
thì coù A = F ( A / F , i, n)
Ví duï 7.7 F = 6.350.000; i = 12%; n = 5
0,12
→ A = 6.350.000 = 6.350.000 × 0,1574 = 1.000.000 (ñ)
(1 + 0,12)5 − 1
hay (A/F, 12, 5) = 0,1574
→ A = F(A/F, 12, 5) = 6.350.000 x 0,1574 = 1.000.000 ñ
d- Heä soá giaù trò hieän taïi chuoãi phaân boá ñeàu (P/A, i, n)
(Uniform series present worth factor)
Heä soá giaù trò hieän taïi chuoãi phaân boá ñeàu (P/A, i, n) tính A töø P
nhö trong baøi toaùn hieän taïi caàn göûi bao nhieâu (P?) ñeå vôùi laõi suaát i%
naêm, haøng naêm ruùt ra ñöôïc moät khoaûn tieàn khoâng ñoåi A trong n naêm.
(1 + i )n − 1 (1 + i )n − 1
FA = FP → A = P (1 + i )n → P= A
i i(1 + i )n
n
(1 + i ) − 1
( P / A, i, n ) = → P = A( P / A, i, n )
i(1 + i )n
Ví duï 7.8 A = 2.230.000 ñ; i = 15%; n = 8

→ P = 2.230.000 ×
(1 + 0,15)8 − 1 = 2.230.000 × 4,4873 = 10.000.000 (ñ)
0,15(1 + 0,15)8
hay laø (P/A, 15, 8) = 4,4873
P = A(P/A, 15, 8) = 2.230.000 × 4,4873 = 10.000.000 ñ
e- Heä soá traû voán (A/P, i, n)
(Equal payment series capital recovery factor)
Heä soá traû voán (A/P, i, n) xaùc ñònh P töø A nhö trong baøi toaùn
hieän taïi göûi khoaûng tieàn P, vôùi laõi suaát i% naêm, haøng naêm ruùt ra ñöôïc
bao nhieâu trong n naêm tôùi (A) ?
i(1 + i)n
A= P
(1 + i)n − 1
i(1 + i)n
Kyù hieäu (A/P, i, n) =
(1 + i)n − 1
98 Chöông 7

thì ta coù A = P × (A/P, i, n)

Ví duï7.9 P = 10.000.000 ñ; i = 15 %; n = 8
0,15(1 + 0,15)8
A = 10.000.000 = 10.000.000 × 0,2229 = 2.230.000 (ñ)
(1 + 0,15)8 − 1
hay laø (A/P, 15, 8) = 0,2229
A = P(A/P, 15, 8) = 10.000.000 × 0,2229 = 2.230.000 ñ
f- Heä soá chuoãi gradient ñeàu (X/G, i, n)
(Uniform gradient series factor)
Xem chuoãi taêng hay giaûm ñeàu vôùi löôïng haèng. Vôùi G laø löôïng
thay ñoåi theo thôøi ñoaïn (gradient):
F0 = 0; Ft = (t – 1) G; t = 1 – n
Ta coù moät soá heä soá chuyeån ñoåi sau
Heä soá giaù trò töông lai (F/G, i, n) (Future worth) chuyeån ñoåi G sang F
F = G (F/G, i, n)
1  (1 + i)n − 1 
(F/G, i, n) =  − n
i  i 
Heä soá giaù trò hieän taïi (P/G, i, n) (Present worth) chuyeån ñoåi G sang P
P = G (P/G, i, n)
1  (1 + i)n − 1 
(P/G, i, n) =  − n
i(1 + i)n  i 
Heä soá giaù trò haøng naêm (A/G, i, n)(Annual worth) chuyeån ñoåi G
sang A A = G (A/G, i%, n)
1 n
(A/G, i, n) = −
i (1 + i)n − 1
Ví duï 7.10 i = 8%

t 0 1 2 3 … 9 10
Ft (tr) 0 10 12 14 … 26 28

G = 2tr
→ A = 10tr + 2tr (A/G, 8, 10) = 10tr + 2tr (3,8713) = 17,74tr ñ/naêm
Ví duï 7.11 i = 8%

T 0 1 2 3 … 9 10
Ft 0 50tr 44tr 38tr … 26tr 20tr

F1 = 50tr; G = 6tr
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 99

→ A = 50tr – 6tr (A/G , 9, 6) = 50tr – 6tr (2,2498) = 36,5tr ñ/naêm

g- Heä soá chuoãi gradient hình hoïc
(Geometric - gradient - series factor)
Xem chuoãi coù thu chi taêng hay giaûm sau moãi thôøi ñoaïn theo moät
tæ leä g% khoâng ñoåi.
F0 = 0; Ft = F1 ( 1+g) t –1
; t=2–n
1+i
Goïi g' = −1
1+ g
Giaù trò hieän taïi P coù theå tính ñöôïc theo coâng thöùc sau
 F1  (1 + g ')n − 1 
  , g' < 0
n 
 1 + g  g ' (1 + g ') 
 F1
P= ( P / A, g ' , n ) , g' > 0
 1+ g
 F1 n
1 + g , g' = 0

Ví duï 7.12 (g’ > 0); F1 = 360.000ñ; g = 7% naêm; i = 15% naêm; n = 10 naêm
1 + 0,15
→ g' = − 1 = 7,48 % > 0
1 + 0,07
360.000
P = ( P / A, 7.48 %, 10) = 360.000 6,8704 = 2.311.536 ñ
1,07 1,07
Ví duï 7.13 (g’ = 0); F1 = 10.000.000 ñ; g = i = 10%; n = 10
n
→ P = 10.000.000 = 9.091.000 n = 90.910.000 (ñ)
1,1
Ví duï 7.14 (g’ < 0); F1 = 32.000.000 ñ; g = 12%; i = 10%; n = 5
1 + 0,1
g, = − 1 = −1,79% < 0
1 + 0,12
32000000 (1 − 0,0179) 5 − 1
→P = = 150860000 ñ
1,12 − 0,0179(1 − 0,0179) 5
Ví duï 7.15 (g < 0); F1 = 12.000.000 ñ; g = -10% naêm; i = 17% naêm;
n = 7 naêm
1 + 0,17
g' = − 1 = 30% > 0
1 − 0,1
12.000.000
→P= (P / A,30%,8) = 12.000.000 2,9247 ñ
1 − 0,1 0,9
100 Chöông 7

h- Quan heä giöõa caùc heä soá tính ñoåi

Giöõa caùc heä soá coù caùc quan heä sau
(P/F, i, n) = 1/(F/P, i, n) (A/P, i, n) = 1/(P/A, i, n)
(A/F, i, n) = 1/(F/A, i, n) (A/P, i, n) = i + (A/F,i , n)
(F/A, i, n) = (P/A, i, n) (F/P, i, n)
n n
(P/A, i , n) = ∑ (P / F, i %, j ) (F/A, i , n) = ∑ (F / P, i %, j )
j =1 j =1

Giaù trò giôùi haïn cuûa caùc heä soá theo n hay i cho ôû baûng sau:

Heä soá n→∞ i→0

(F/P, i , n) ∞ 1
(P/F, i , n) 0 1
(F/A, i , n) ∞ n
(A/F, i, n) 0 1/n
(P/A, i , n) 1/i n
(A/P, i , n) i 1/n

3- Chu kyø vaø taàn suaát gheùp laõi (Compounding frequency)

ÔÛ caùc phaàn tröôùc thôøi ñoaïn gheùp laõi xem laø thôøi ñoaïn phaùt bieåu
möùc laõi, thöôøng laø moät naêm. Toång quaùt thôøi ñoaïn gheùp laõi khaùc vôùi
thôøi ñoaïn phaùt bieåu. Moät soá thuaät ngöõ caàn ñöôïc hieåu roõ:
- Thôøi ñoaïn phaùt bieåu möùc laõi (TÑPB)
- Thôøi ñoaïn gheùp laõi (TÑGL)
- Thôøi ñoaïn tính toaùn (TÑTT)
- Laõi suaát danh nghóa (r)
- Laõi suaát thöïc (i)
Thôøi ñoaïn phaùt bieåu möùc laõi (TÑPB) laø thôøi ñoaïn noùi theo laõi suaát
Ví duï 7.16 Laõi suaát 12% naêm: TÑPB = 1 naêm
Thôøi ñoaïn gheùp laõi: laø thôøi kyø quy öôùc thanh toaùn tieàn laõi. Thôøi
ñoaïn gheùp laõi coù theå laø ngaøy, tuaàn, thaùng, quí, nöûa naêm, moät naêm.
Ví duï 7.17 Laõi suaát 12% naêm, gheùp laõi theo thaùng: TÑPB = 1 naêm,
TÑGL = 1 thaùng.
Thôøi ñoaïn tính toaùn: laø thôøi ñoaïn tính toaùn treân bieåu ñoà tieàn teä.
Laõi suaát danh nghóa (r) laø laõi suaát öùng vôùi thôøi ñoaïn phaùt bieåu,
laø laõi suaát ñôn vôùi thôøi ñoaïn phaùt bieãu laø moät naêm.
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 101

Laõi suaát thöïc (i) laø laõi suaát phaùt bieåu khi thôøi ñoaïn phaùt bieåu
baèng thôøi ñoaïn gheùp laõi, laø laõi suaát gheùp vôùi thôøi ñoaïn gheùp laõi moät
naêm. Laõi suaát thöïc trong TÑTT tính bôûi coâng thöùc sau:
c
 r
i = 1 +  − 1 (× 100% trong TÑTT)
 m
trong ñoù: r - laõi suaát danh nghóa trong TÑPB
m - soá TÑGL trong 1 TÑPB
c - soá TÑGL trong 1 TÑTT; i - laõi suaát thöïc trong TÑTT.

R TÑGL TÑTT m c i
12% naêm thaùng naêm 12 12 12,68%
18% naêm tuaàn naêm 52 52 19,68%
14% naêm thaùng ½ naêm 12 6 7,21%
10% naêm tuaàn ½ naêm 52 26 5,12%
13% naêm thaùng 2 naêm 12 24 29,51%
9% naêm ½ naêm 2 naêm 2 4 19,25%

4- Thu chi rôøi raïc, gheùp laõi lieân tuïc

a- Gheùp laõi lieân tuïc

Khi TÑGL baèng 0, soá thôøi ñoaïn gheùp laõi trong thôøi ñoaïn tính
toaùn vaø phaùt bieåu laø voâ haïn. Neáu TÑTT baèng TÑPB thì c = m → ∞.
Laõi suaát thöïc khi gheùp laõi lieân tuïc:
m
 r
i = lim  1 +  − 1 = er − 1
m→∞  m
Ví duï 7.18 r = 18% naêm, gheùp laõi lieân tuïc, TÑTT = 1 naêm
→ i = e 0,18 − 1 = 0,1972
Baûng sau so saùnh laõi suaát vôùi caùc thôøi ñoaïn gheùp laõi khaùc nhau:

TÑGL M i % naêm
Naêm 1 18
½ naêm 2 18,81
Quyù 4 19,25
Thaùng 12 19,56
Tuaàn 52 19,68
Ngaøy 365 19,71
0 (lieân tuïc) ∞ 19,72
102 Chöông 7

b- Heä soá giaù trò luõy tích ñôn (F/P, r, n)

(Single payment compound amount factor)
Heä soá giaù trò luõy tích ñôn (F/P, r, n) xaùc ñònh F töø P
P → F : F = P (F / P, r, n)
F = P ( 1+i)n = P × ern → (F / P, r, n ) = e r n
Ví duï 7.19 P = 10 trieäu; r = 20% naêm gheùp laõi lieân tuïc; n = 5 naêm
F = P er n = 10.000.000 × e0,2 × 5 = 27.183.000 ñ
c- Heä soá giaù trò hieän taïi ñôn (P/F, r, n)
(Single payment present worth factor)
F = P ( 1+i)n = P × ern
Heä soá giaù trò hieän taïi ñôn (P/F, r, n) xaùc ñònh P töø F
P = F (P / F , r, n) ; F = P × ern
→ P = F × e-rn ; → (P / F , r, n) = e − r n
d- Heä soá giaù trò luõy tích chuoãi phaân boá ñeàu (F/A, r, n)
(Equal payment series compount amount factor)
Heä soá giaù trò luõy tích chuoãi phaân boá ñeàu (F/A, r, n) xaùc ñònh F
töø A
er n − 1
A→F: F = A (F / A, r, n) ; (F / A, r, n) =
er − 1
e- Heä soá voán chìm chuoãi phaân boá ñeàu (A/F, r, n)
(Equal payment series sinking fund factor)
Heä soá voán chìm chuoãi phaân boá ñeàu (A/F, r, n) xaùc ñònh A töø F
er − 1
F → A: A = F ( A / F , r, n) ; ( A / F, r, n) =
er n − 1
f- Heä soá giaù trò hieän taïi chuoãi phaân boá ñeàu (P/A, r, n)
(Equal payment series present worth factor)
Heä soá giaù trò hieän taïi chuoãi phaân boá ñeàu (P/A, r, n) xaùc ñònh P
töø A
1 − e − rn
A→P: P = A (P / A, r, n) ; ( P / A, r, n) =
er − 1
g- Heä soá traû voán chuoãi phaân boá ñeàu (A/P, r, n)
(Equal payment series capital recovery factor)
Heä soá traû voán chuoãi phaân boá ñeàu (A/P, r, n) xaùc ñònh A töø P
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 103

1 − e − rn
P → A: A = P ( A / P, r, n) ; ( P / A, r, n) =
er − 1
h- Heä soá chuoãi gradient ñeàu (A/G, r, n)
(Uniform gradient series factor)
Heä soá chuoãi gradient ñeàu (A/G, r, n)
1 n
G→ A: A = G ( A / G, r, n) ( A / G, r, n) = r
− n
e −1 e −1
i- Heä soá chuoãi gradient hình hoïc
(Geometric gradient series factor)
Heä soá chuoãi gradient hình hoïc xaùc ñònh P töø F1 vaø g trong chuoãi
gradient hình hoïc : F1 , g → P
er F1
Goïi g' = −1 ; thì ta coù P = (P / A, g' , n)
1+ g 1+ g

5- Thu chi lieân tuïc, gheùp laõi lieân tuïc

(Continuous compounding vaø payments)

Khi caùc khoaûn tieàn teä thu chi lieân tuïc, traõi ñeàu suoát naêm goïi A
laø doøng tieàn teä lieân tuïc raõi ñeàu trong suoát thôøi ñoaïn.
P
A=
T
Vôùi P laø löôïng thu chi trong thôøi ñoaïn tính toaùn T. Caùc heä soá
trong doøng tieàn teä thu chi lieân tuïc, gheùp laõi lieân tuïc nhö sau
( )
Heä soá luõy tích ñôn F / A, r, n (Funds flow compound amount factor)
rn
(
F = A F / A, r, n ) (F / A, r, n) = e r
−1

( )
Heä soá voán chìm A / F, r, n (Funds flow sinking fund factor)

(
A = F A / F , r, n ) ( A / F , r, n) = rn
r
e −1
( )
Heä soá thu voán A / P, r, n (Funds flow capital recovery factor)

r er n
(
A = P A / P, r, n ) (A / P, r, n) =
er n − 1
( )
Heä soá giaù trò hieän taïi P / A, r, n (Funds flow present worth factor)
104 Chöông 7

rn
(
P = A P / A, r, n ) (P / A, r, n) = e −1
rn
re
( )
Heä soá chuyeån ñoåi A / A, r (Funds flow conversion factor)
r
(
A = A A / A, r ) (A / A, r) = e −1
r
=C

Quan heä giöõa caùc heä soá :

(A / P, r, n) = ( A / P, r, n) ÷ C (P / A, r, n) = (P / A, r, n) × C
(A / F, r, n) = ( A / F, r, n) ÷ C (F / A, r, n) = (F / A, r, n) × C
Ví duï 7.20 A = 8.000.000 ñ/naêm; n = 6 naêm
r = 15 % naêm gheùp laõi lieân tuïc.
→P ( ) (
= A P / A, r, n = A (P / A, r, n) A / A, r )
→P = 8.000.000 × 3,6669 × 1,0788 = 31.650.000 ñ

7.3 CÔ SÔÛ SO SAÙNH PHÖÔNG AÙN

(Bases for comparison of alternative)

Trong vieäc choïn löïa phöông aùn ñaàu tö, caàn cô sôû ñeå so saùnh söï
khaùc nhau cuûa caùc phöông aùn ñaàu tö ñoù cuõng laø tieâu chuaån ra quyeát
ñònh. Cô sôû so saùnh laø moät chæ soá chöùa ñöïng moät thoâng tin cuï theå naøo
ñoù veà caùc khoaûng thu chi cuûa cô hoäi ñaàu tö. Tính toaùn töông ñöông ñeå
yù ñeán giaù trò thôøi gian cuûa ñoàng tieàn, ñöa caùc khoaûn thu chi cuûa
phöông aùn ñaàu tö veà chung moät cô sôû töø ñoù ra quyeát ñònh choïn löïa
phöông aùn.
Caùc cô sôû so saùnh thöôøng duøng:
- Giaù trò töông ñöông hieän taïi (PW)
- Giaù trò töông ñöông haøng naêm (AE)
- Giaù trò töông ñöông töông lai (FW)
- Lôïi suaát noäi taïi (IRR)
- Thôøi gian buø voán (Payback periods)
- CE (Capitalized equivalent amount)
- CR (Capital recovery with return)
- PB (Project balance)
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 105

1- Giaù trò töông ñöông hieän taïi (Present worth)

Giaù trò hieän taïi - PW laø giaù trò töông ñöông taïi thôøi ñieåm hieän
taïi cuûa hieäu soá caùc khoaûn thu vôùi caùc khoaûn chi cuûa phöông aùn vôùi laõi
suaát choïn löïa i.
n
PW (i) = ∑ Ft (1 + i)− t
t=0
i=0÷∞
Ví duï 7.21 Xem doøng tieàn teä sau:

T 0 1 2 3 4
Ft -1000 400 400 400 400

Giaù trò hieän taïi cuûa doøng tieàn teä treân ôû caùc laõi suaát khaùc nhau
ñöôïc tính ôû baûng sau:
i% PW (i)
0 + 600
10 + 268
20 + 35
22 –3
30 – 133
40 – 260
50 – 358
∞ – 1000

Nhaän xeùt raèng khi laõi suaát taêng giaù trò hieän taïi giaûm. Giaù trò
hieän taïi laø lôïi nhuaän töông ñöông hieän taïi cuûa phöông aùn, khi giaù trò
hieän taïi döông, giaù trò töông ñöông thu lôùn hôn giaù trò töông ñöông
chi, khi giaù trò hieän taïi aâm, giaù trò töông ñöông thu nhoû hôn giaù trò
töông ñöông chi.
Giaù trò hieän taïi laø moät ñaïi löôïng ñôn giaûn coù ñeå yù ñeán giaù trò
thôøi gian cuûa ñoàng tieàn vôùi laõi suaát neân laø cô sôû thöôøng duøng ñeà
choïn phöông aùn.
2- Giaù trò töông ñöông haøng naêm (Annual equivalent amount - AE)

Giaù trò töông ñöông haøng naêm (AE) hay giaù trò haøng naêm laø
hieäu soá giöõa giaù trò töông ñöông haøng naêm cuûa caùc khoaûn thu vôùi giaù
trò töông ñöông haøng naêm cuûa caùc khoaûn chi cuûa moät doøng tieàn teä.
Giaù trò töông ñöông haøng naêm coù theå tính ñöôïc töø giaù trò töông
ñöông hieän taïi:
106 Chöông 7

 n   i(1 + i)n 
AE(i) = PW (i) ( A / P, i, n) =  Ft (1 + i)− t  
∑ 
  (1 + i) − 1 
n
t = 0
Neáu laõi suaát i vaø soá thôøi ñoaïn n laø coá ñònh, thì tæ soá giöõa giaù trò
haøng naêm vaø giaù trò hieän taïi laø haèng soá:
AE(i)/PW(i) = (A/P, i, n) = haèng soá
Caùc giaù trò töông ñöông AE (i) vaø PW (i) cuøng baèng 0 ôû cuøng giaù
trò laõi suaát. Caùc cô sôû giaù trò haøng naêm vaø giaù trò hieän taïi laø caùc cô sôû
töông ñöông cho cuøng keát quaû choïn löïa phöông aùn. Tuy nhieân phöông
phaùp giaù trò haøng naêm thích hôïp hôn phöông phaùp giaù trò hieän taïi vôùi
caùc doøng tieàn teä coù tính laëp laïi
Ví duï 7.22
t 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ft 400 900 400 900 400 900 400 900 400 900 400 900
-1000 -1000 -1000 -1000 -1000 -1000 -1000

Giaù trò töông ñöông haøng naêm:

AE = [-1000 + 400(P/F, 10, 1) + 900(P/F, 10, 2)] [(A/P, 10, 2)] = 61,9 ñ

3- Giaù trò töông ñöông töông lai (Future worth - FW)

Giaù trò töông lai (FW) laø hieäu soá giöõa giaù trò töông ñöông caùc
khoaûn thu vôùi giaù trò töông ñöông caùc khoaûn chi taïi moät thôøi ñieåm
chung naøo ñoù trong töông lai.
Thôøi ñieåm chung trong töông lai thöôøng choïn laø khi keát thuùc döï
aùn. Vôùi doøng tieàn teä Ft , t = 0 – n , giaù trò töông lai
n
FW (i) = ∑ Ft (1 + i)n − t
t=0

Giaù trò töông lai coù theå tính ñöôïc töø giaù trò hieän taïi hay giaù trò
haøng naêm
FW (i) = PW (i) (F/P, i, n) = AE (i) (F/A, i, n)
Xeùt hai doøng tieàn teä A vaø B , vôùi cuøng giaù trò laõi suaát vaø soá thôøi
ñoaïn ta coù quan heä
PWA (i) AE A (i) FWA (i)
= =
PWB (i) AE B (i) FWB (i)
Caùc cô sôû PW, AE, FW laø töông ñöông nhau vaø cho cuøng keát quaû
khi choïn löïa phöông aùn.
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 107

4- Laõi suaát noäi taïi (Internal rate of return - IRR)

Laõi suaát noäi taïi i* cuûa 1 doøng tieàn teä laø laõi suaát taïi ñoù giaù trò
töông ñöông cuûa caùc khoaûn thu caân baèng giaù trò töông ñöông cuûa caùc
khoaûn chi cuûa doøng tieàn teä ñoù. Laõi suaát noäi taïi coù theå ñöôïc tính toaùn
khi cho giaù trò hieän taïi cuûa doøng tieàn teä ôû laõi suaát noäi taïi baèng khoâng
qua phöông trình sau:
PW (i*) = 0
Ví duï 7.23 Tính laõi suaát noäi taïi doøng tieàn teä sau

t 0 1 2 3 4 5
Ft -1000 -800 500 500 500 1200

Giaù trò hieän taïi ôû caùc laõi suaát khaùc nhau PW (i):
PW (0) = –1000 – 800 + 500 + 500 +500 + 1200 = 900 ñ
PW(12) = –1000 – 800(P/F,12,1) + 500(P/A,12,4) (P/F,12,1)
+ 700(P/F,12,5) = 39
PW (13) = –1000 – 800(P/F,12,1) + 500(P/A,13,4) (P/F,13,1)
+700(P/F,13,5) = –12
Duøng pheùp noäi suy ta ñöôïc:
39 − 0
→ i∗ = 12 + 1 = 12,8 (% )
39 − (−12)
Moät doøng tieàn teä coù theå coù nhieàu laõi suaát noäi taïi, neáu doøng tieàn
teä chæ coù moät laõi suaát noäi taïi ta noùi doøng tieàn teä ñoù coù laõi suaát noäi taïi
ñôn (single IRR), vôùi doøng tieàn teä ñoù coù laõi suaát noäi taïi ñôn:
PW (i) > 0 , i < i*
PW (i) = 0 , i = i*
PW (i) < 0 , i > i*
Moät doøng tieàn teä ñoù coù laõi suaát noäi taïi ñôn khi thoûa caùc ñieàu kieän:
F0 < 0
Chuoãi {F0 , F1 , … , Fn} ñoåi daáu moät laàn
PW (0) > 0
Cô sôû laõi suaát noäi taïi ñöôïc aùp duïng vôùi caùc doøng tieàn teä coù laõi
suaát noäi taïi ñôn. Vôùi caùc doøng tieàn teä coù nhieàu giaù trò laõi suaát noäi taïi,
khoâng neân duøng laõi suaát noäi taïi laøm cô sôû so saùnh.
108 Chöông 7

5- Thôøi gian buø voán (Payback period - PP)

Cô sôû thôøi gian buø voán ñaùnh giaù ñaàu tö qua thôøi gian hoaøn voán,
coù hai loaïi thôøi gian buø voán:
- Thôøi gian buø voán khi khoâng coù laõi suaát.
- Thôøi gian buø voán khi coù laõi suaát.
Thôøi gian buø voán khi khoâng coù laõi suaát:
Thôøi gian buø voán khi khoâng coù laõi suaát laø thôøi gian caàn ñeå hoaøn
laïi voán ñaàu tö ban ñaàu töø caùc khoaûn thu chi taïo bôûi ñaàu tö ñoù vôùi laõi
suaát baèng khoâng.
 n

n = min n :

∑ Ft ≥ 0
t=0 
Khi so saùnh phöông aùn ñaàu tö theo cô sôû thôøi gian buø voán ta
choïn phöông aùn coù thôøi gian buø voán thaáp nhaát. Phöông phaùp coù nhöôïc
ñieåm khoâng ñeå yù ñeán giaù trò thôøi gian cuûa tieàn teä, thu chi sau thôøi
gian buø voán vaø thôøi gian ñaàu tö thöïc teá.
Ví duï 7.24 Xem ba doøng tieàn teä A, B, C sau:

Ft (ñ)
T
A B C
0 – 1000 – 1000 – 700
1 500 200 – 300
2 300 300 500
3 200 500 500
4 200 1000 0
5 200 2000 0
6 200 4000 0
PW (i = 0) 600 7000 0
n (naêm) 3 3 3

Vôùi laõi suaát baèng 0, thôøi gian buø voán cuûa caû ba doøng tieàn teä
khaùc nhau naøy ñeàu laø ba naêm
Thôøi gian buø voán khi coù laõi suaát:
Khi coù laõi suaát thôøi gian buø voán laø thôøi gian caàn ñeå thu nhaäp
töông ñöông vöøa vöôït quaù voán ñaàu tö töông ñöông. Thôøi gian buø voán
khi coù laõi suaát coù theå xaùc ñònh theo phöông phaùp DPP (Discounted
Payback Period) theo phöông trình sau
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 109

 n 
n = min n : PWn = ∑Ft (1 + i)− t ≥ 0
 t=0 

Ví duï 7.25 Vôùi laõi suaát 15% naêm , xem ba doøng tieàn teä A, B, C sau

T Ft (ñ)
(naêm) A B C
0 – 1000 – 1000 – 700
1 500 200 – 300
2 300 300 500
3 200 500 500
4 200 1000 0
5 200 2000 0
6 200 4000 0

Vôùi doøng tieàn teä A, ôû laõi suaát i = 15% , thöû vôùi caùc thôøi ñoaïn 1,
2, 3, 4 ta ñeàu thaáy giaù trò hieän taïi aâm. Vôùi n = 5:
PW = – 1000 + 500(P/F,15,1) + 300(P/F,15,2) + 200(P/F,15,3)
+ 200(P/F,15,4) + 200(P/F,15,5) = 7ñ ≥ 0
Vaäy thôøi gian buø voán cuûa doøng tieàn teä A ôû laõi suaát 15% laø nA = 5
naêm. Töông töï cho caùc doøng tieàn teä B vaø C, ta coù baûng sau:

Phöông aùn A B C
N (naêm) 5 4 ∞

Vôùi thôøi gian buø voán thaáp nhaát phöông aùn B ñöôïc choïn.
Ñeå yù raèng khi coù laõi suaát thôøi gian buø voán thay ñoåi vaø taêng leân.
Thôøi gian buø voán laø haøm cuûa laõi suaát, khi i laõi suaát taêng, thôøi gian buø
voán taêng.

6- Voán hieän taïi töông ñöông (Capitalized equivalent amount - CE)

Voán hieän taïi töông ñöông laø giaù trò töông ñöông hieän taïi, vôùi laõi
suaát ñaõ cho, cuûa caùc khoaûn thu chi khi doøng tieàn teä keùo daøi maõi maõi.
Khi tính toaùn voán hieän taïi CE ta thöôøng chuyeån ñoåi doøng tieàn teä thöïc
veà chuoãi giaù trò ñeàu haøng naêm A vôùi soá thôøi ñoaïn laø voâ cuøng, sau ñoù
chuyeån ñoåi giaù trò A veà giaù trò hieän taïi theo coâng thöùc sau:

CE (i) = A(P / A, i, ∞ ) = A
(1 + i)∞ − 1 = A
i(1 + i)∞ i
110 Chöông 7

Voán hieän taïi CE coù theå hieåu laø giaù trò hieän taïi caàn ñaàu tö vôùi laõi
suaát i, ñeå nhaø ñaàu tö coù theå ruùt maõi maõi haøng naêm löôïng tieàn laõi A.
Ví duï 7.26 Chi phí baûo döôõng moät coâng vieân laø 15tr ñ/naêm ôû 15 naêm
ñaàu, 25tr ñ/naêm sau 15 naêm. Vôùi laõi suaát i = 8% naêm, löôïng ñaàu tö
hieän taïi ñeå coù theå lieân tuïc baûo döôõng coâng vieân.
16,000 9,000
CE ( 8 ) = + ( P / F ,8,15 )
0.08 0.08
Suy ra: CE = 200,000 + 35,471 = 235,471 ñ
Hieän taïi ñaàu tö 200,00 ñ, vôùi laõi suaát 15% naêm, haøng naêm seõ
thu 16,000ñ cho vieäc baûo döôõng. Soá tieàn theâm vaøo 35,471 ñ sau 15
naêm töông ñöông vôùi: 35,471(P/F, 8, 15) = 112,515 laø caàn thieát cho chi
phí baûo döôõng gia taêng 9,000ñ/naêm sau 15 naêm.
7- Giaù trò hoài voán (Capital recovery w. return - CR)

Thu nhaäp töø ñaàu tö phaûi ñuû ñeå trang traûi cho chi phí ñaàu tö ban
ñaàu vaø chi phí voán coøn laïi (unrecovered balance).
Giaù trò hoài voán CR laø giaù trò ñeàu haøng naêm töông ñöông vôùi voán
ñaàu tö bao goàm voán ñaàu tö ban ñaàu P vaø giaù trò coøn laïi F
CR(i) = P(A/P, i, n) – F(A/F, i, n)
Giaù trò hoài voán CR coøn coù theå ñöôïc tính theo coâng thöùc
CR(i) = (P – F) P(A/P, i, n) + F i
Ví duï 7.27 Moät taøi saûn coù chi phí ban ñaàu laø 5.000.000 ñ, thôøi gian
phuïc vuï öôùc löôïng laø 5 naêm, giaù trò coøn laïi sau thôøi gian phuïc vuï laø
1.000.000 ñ, vôùi laõi suaát 10% naêm giaù trò hoài voán laø
CR = (5.000.000 –1.000.000) (A/P, 10, 5) + 1.000.000(0.1)
= 1.155.200(ñ)
8- Giaûn ñoà caân baèng (Project balance - PB)

Giaûn ñoà caân baèng - PB laø giaûn ñoà thôøi gian taïi caùc thôøi ñieåm cuûa
giaù trò töông ñöông caùc khoaûn thu chi ñeán thôøi ñieåm ñang xeùt.
Trong giaûn ñoà caân baèng, PB(i)t laø giaù trò töông ñöông cuûa doøng
tieàn teä ñeán thôøi ñieåm thôøi ñieåm t. PB(i)t coù theå xem laø giaù trò ñöôïc
hay maát cuûa ñaàu tö neáu döï aùn keát thuùc ôû thôøi ñieåm t.
PB (i)t = (1 + i) PB (i)t – 1 + Ft, t = 0 ÷ n
PB (i) 0 = F0
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 111

Ví duï 7.28 Xem doøng tieàn teä

T 0 1 2 3 4 5
Ft –10.000 1.000 5.000 8.000 6.000 3.000

Vôùi laõi suaát 20% naêm caùc giaù trò PBt ñöôïc tính ra nhö sau
PB (20)0 = – 10.000
PB (20)1 = – 10.000(1.2) + 1.000 = – 11.000
PB (20)2 = – 11.000(1.2) + 5.000 = – 8.200
PB (20)3 = – 8.200(1.2) + 8.000 = – 1.840
PB (20)3 = – 1.840(1.2) + 6.000 = 3.792
PB (20)3 = 3.792(1.2) + 3.000 = 7.550
t 0 1 2 3 4 5
Ft – 10.000 – 11.000 – 8.200 – 1.840 3.792 7.550

Giaûn ñoà caân baèng PB khoâng laø cô sôû ñôn, giaûn ñoà cung caáp
nhieàu thoâng tin hôn veà ñaàu tö. Giaù trò töông lai coù theå ñoïc tröïc tieáp töø
giaûn ñoà
FW (i) = PB (i)n
Caùc giaù trò hieän taïi vaø haøng naêm coù theå suy töø giaûn ñoà
PW (i) = PB (i)n /(1 + i)n
AF (i) = PB (i)n (A/F, i, n).
Thôøi gian buø voán n* laø thôøi ñieåm khi PB (i)t chuyeån töø aâm sang
döông. Giaûn ñoà PB cho bieát khoaûng thôøi gian ruûi ro toån thaát cuõng nhö
khoaûng thôøi gian coù lôïi nhuaän cuûa ñaàu tö. Giaûn ñoà PB coøn cho bieát giaù
trò toån thaát cuõng nhö giaù trò lôïi nhuaän
- t < n: PB (i)t < 0 - Ruûi ro toån thaát
- t > n : PB (i)t > 0 - Lôïi nhuaän

7.4 PHAÂN TÍCH CAÂN BAÈNG VAØ PHAÂN TÍCH TOÁI ÖU

(Break - even analysis and optimization analysis)
Trong moät soá tröôøng hôïp khi phaân tích kinh teá kyõ thuaät, chi phí
phöông aùn laø haøm cuûa moät bieán maø ta seõ goïi laø bieán quyeát ñònh
(decision variable).
Khi hai hay nhieàu phöông aùn coù haøm chi phí theo cuøng moät bieán
quyeát ñònh, ñeå choïn löïa phöông aùn caàn tìm giaù trò cuûa bieán quyeát ñònh
112 Chöông 7

laøm chi phí caùc phöông aùn baèng nhau, giaù trò naøy ñöôïc goïi laø ñieåm
caân baèng (Break - even point).
Khi phöông aùn coù gia taêng vaø hay suy moät soá chi phí suy giaûm
theo bieán quyeát ñònh, haøm chi phí cuûa phöông aùn ñaït cöïc tieåu taïi moät
giaù trò bieán maø ta goïi laø ñieåm toái öu (optimum point). Khi nhieàu
phöông aùn coù haøm chi phí theo cuøng moät bieán quyeát ñònh, caùc phöông
aùn naøy coù theå so saùnh sau khi ñaõ xaùc ñònh ñieåm toái öu cuûa töøng
phöông aùn.
1- Phaân tích caân baèng hai phöông aùn (Two alternatives)

Xeùt 2 phöông aùn A1 vaø A2, coù caùc haøm chi phí theo bieán quyeát
ñònh x
TCA1 = f1(x) TCA2 = f2(x)
trong ñoù: x - bieán quyeát ñònh chung, ñoäc laäp
Ñieåm caân baèng laø giaù trò bieán quyeát ñònh x* laøm chi phí caùc
phöông aùn baèng nhau:
x* : f1(x*) = f2(x*)
Sau khi xaùc ñònh x*, phöông aùn choïn löïa theo giaù trò cuûa bieán
quyeát ñònh.
Ví duï 7.29 Choïn löïa thieát bò (Equipment selection)
Moät heä thoáng bôm nöôùc caàn choïn maùy bôm vôùi coâng suaát 20
maõ löïc. Hai phöông aùn ñöôïc xem xeùt. Phöông aùn A1 choïn maùy duøng
ñieän naêng vôùi chi phí ban ñaàn 1.800, tuoåi thoï boán naêm, giaù trò coøn laïi
laø 600, chi phí baûo döôõng haøng naêm laø 360, chi phí ñieän naêng moãi giôø
cuûa maùy laø 1,1.
Phöông aùn A2 choïn maùy chaïy xaêng vôùi chi phí ban ñaàu 550,
tuoåi thoï boán naêm, giaù trò coøn laïi laø 0, giaù nhieân lieäu chaïy maùy laø
0,35, chi phí baûo döôõng moãi giôø laø 0,6, giaù nhaân coâng vaän haønh maùy
moãi giôø laø 1,4.
Goïi H laø soá giôø vaän haønh maùy bôm haøng naêm, vôùi laõi suaát i = 12%
naêm. Chi phí haøng naêm cuûa phöông aùn 1
- Phí hoài voán: CR1 = (1.800 – 600) (A/P,12,4) + 600 × (0,12) = 467
- Chi phí baûo döôõng: MC1 = 360
- Chi phí ñieän naêng: PC1 = 1,1 H
- Toång chi phí phöông aùn A1:
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 113

TCA1 = CR1 + MC1 + PC1 = 827 + 1,1H

Chi phí haøng naêm cuûa phöông aùn A2
- Phí hoài voán: CR2 = 550 (A/P,12,4) = 181
- Chi phí vaän haønh: OC2 = 0,35 H
- Chi phí baûo döôõng: MC2 = 1,4 H
- Chi phí nhieân lieäu: FC2 = 0,6 H
- Toång chi phí phöông aùn A2
TCA2 = CR2 + MC2 + FC2 + OC2 = 181 + 2,35H
Ñieåm caân baèng H*: TCA1 = TCA2
suy ra: 827 + 1,1H = 181 + 2,35H
827 − 181
hay H* = = 517
2,35 − 1,1
- Khi H = H* , TCA1 = TCA2 hai phöông aùn coù chi phí baèng nhau
- Khi H < H*, TCA1 > TCA2 phöông aùn A2 ñöôïc choïn
- Khi H > H* , TCA1 < TCA2 phöông aùn A1 ñöôïc choïn
2- Phaân tích baèng nhieàu phöông aùn (Multiple alternatives)

Khi phaân tích caân baèng nhieàu phöông aùn vôùi moãi caëp coù moät ñieåm
caân baèng, nhieàu phöông aùn seõ coù nhieàu ñieåm caân baèng, tuy nhieân coù
nhöõng ñieåm caân baèng khoâng coù yù nghóa trong vieäc ra quyeát ñònh.
Sau khi veõ caùc haøm chi phí treân cuøng ñoà thò, ta xaùc ñònh ñöôïc
caùc ñieåm caân baèng, quyeát ñònh choïn phöông aùn seõ ñöôøng bao döôùi cuûa
haøm chi phí caùc phöông aùn.
Ví duï 7.30 Döï aùn xaây döïng sieâu thò
Döïa vaøo vaät lieäu xaây döïng coù ba phöông aùn xaây döïng:
- A1: vaät lieäu theùp - A2 : vaät lieäu Beâ toâng - A3 : vaät lieäu Gaïch
Tham soá caùc phöông aùn cho ôû baûng sau:

Tham soá A1 A2 A3
Chi phí ban ñaàu - FC (ñ/m2) 72 76 81
Phí baûo haønh -MC (ñ/naêm) 14.000 9.000 6.000
Phí bieán ñoåi - VC (ñ/m2.naêm) 3 3.4 3,9
Tuoåi thoï (naêm) 20 20 20
% giaù trò coøn laïi - SV (%) 80 100 110

Dieän tích xaây döïng A trong khoaûng töø 2000 m2 ñeán 6000 m2. Caùc
phöông aùn ñöôïc so saùnh vôùi laõi suaát i = 18%
114 Chöông 7

Chi phí toång haøng naêm bao goàm chi phí hoài voán , chi phí baûo
haønh vaø chi phí bieán thieân:
TC = CR + MC + VC × A
Vôùi phöông aùn 1:
TC1 = 72 × A(0,2) (A/ P,18,20) + 72 × A(0,8) (0,18) + 3 × A + 14.000
= 16,06(A) + 14.000
Töông töï cho caùc phöông aùn 2 vaø 3:
TC2 = 17,08(A) + 9.000
TC3 = 18,42(A) + 6.000
Ñieåm caân baèng cuûa hai phöông aùn 1 vaø 2 :
TC1 = TC2 → 16,06(A) + 14.000 = 17,08(A) + 9.000
→ A12 = 4.900 m2
Töông töï ñieåm caân baèng cuûa hai phöông aùn 1 vaø 3:
TC1 = TC3 → A13 = 3.390 m2
Ñieåm caân baèng cuûa 2 phöông aùn 2 vaø 3 :
TC2 = TC3 → A23 = 2.240 m2
A3
A2
TC A1

A
A23 A13 A12

Töø ñoà thò döïa vaøo giaù trì cuûa dieän tích xaây döïng ta coù theå ra
quyeát ñònh nhö sau:
- Neáu 2000 < A < A23 choïn A3
- Neáu A23 < A < A12 choïn A2
- Neáu A12 < A < 6000 choïn A1
Ñeå yù raèng ñieåm caân baèng A13 khoâng khoâng coù yù nghóa trong vieäc
ra quyeát ñònh.
3- Phaân tích toái öu (Optimization analysis)

Khi chi phí cuûa döï aùn phuï thuoäc moät bieán ñoäc laäp, bao goàm
thaønh phaàn chi phí gia taêng IC, chi phí suy giaûm DC, toång chi phí laø
TC = IC + DC
Moâ hình ñaùnh giaù kinh teá 115

Ñieåm toái öu laø giaù trò cuûa bieán laøm cöïc tieåu toång chi phí. Giaû söû
haøm chi phí coù daïng
B
TC = A.x + +C
x
trong ñoù: x - bieán quyeát ñònh; A , B , C - caùc haèng soá
Ñieåm toái öu ñònh bôûi
dTC B
= A− =0
dx x2
B
x* =
A
Khi coù nhieàu phöông aùn coù chung bieán quyeát ñònh. Moãi phöông
aùn coù 1 ñieåm toái öu vôùi chi phí cöïc tieåu, phöông aùn toái öu laø phöông aùn
coù chi phí cöïc tieåu nhoû nhaát
Ví duï 7.31 Xem baøi toaùn choïn vaät lieäu daãn ñieän cho heä thoáng truyeàn
taûi naêng löôïng vôùi doøng caàn truyeàn taûi I laø 1.900 A, chieàu daøi truyeàn
taûi l laø 120 ft.
Naêng löôïng maát maùc ñònh bôûi:
RI 2
El = × h (kwh)
1000
trong ñoù: h - thôøi gian truyeàn taûi; phí naêng löôïng ñôn vò EC laø
0,052 ñ/kwh.
Coù hai phöông aùn vaät lieäu laø:
- A1 söû duïng daây ñoàng - A2 söû duïng daây nhoâm
Tham soá caùc phöông aùn cho ôû baûng sau:

Tham soá A1 A2
Phí laép ñaët - IC (ñ) 200 + 1.1/lb 200 + 1.0/lb
Tuoåi thoï (naêm) 10 10
Giaù trò coøn laïi - SV (ñ/lb) 0.62 0.56
Ñieän trôû suaát (Ω/120ft x in2) 0.000982 0.001498
3
Khoái löôïng rieâng (lb/ft ) 555 168

Caùc phöông aùn ñöôïc so saùnh vôùi laõi suaát i = 15% naêm
Vôùi phöông aùn A1. Phí thaát thoaùt naêng löôïng haøng naêm
RI 2 0,000182 24 × 365 1.615
CE = .h.EC = 1900 2 . (0,052) = (ñ)
1000 A 1000 A
trong ñoù: A - tieát dieän daây daãn
116 Chöông 7

Khoái löôïng daây daãn: m = v.d = 120 × 12 × 555 . A = 462,5 A(lb)

1728
Phí hoài voán haøng naêm
CR = (P – F) (A/P,15,10) + F . i
= 200 + (1.1 – 0,62) (462,5A) + 0,62 × 462,5A × 0,15
= 39,86 + 87,25A
Toång chi phí haøng naêm:
1.615
TC1 = 39,86 + 87,25 A +
A
1.615
A1 = = 4,3 (in 2 )
87,25
1.615
Chi phí toái öu: TC1 = 39,86 + 87,25 × 4,3 + = 799
4,3
Töông töï vôùi phöông aùn A2, toång chi phí haøng naêm
2.463
TC2 = 39,86 + 24,03 A +
A
2.463
Thieát dieän toái öu: A2 = 10,12 (m 2 )
24,03
Chi phí toái öu: TC2 = 526
Cu
TC
Al

A1 A2

Chi phí toái öu cuûa phöông aùn hai nhoû hôn phöông aùn moät neân
phöông aùn hai ñöôïc choïn löïa, coù nghóa laø seõ söû duïng daây nhoâm vôùi
thieát dieän toái öu laø 10, 12, toång chi phí toái öu laø 526.
Caàn löu yù raèng veà maët kyõ thuaät caàn ñeå yù ñeán thieát dieän cho
pheùp cuûa daây daãn qua maät ñoä doøng cöïc ñaïi cho pheùp, keát quaû treân
chæ coù nghóa khi caùc thieát dieän tính ñöôïc ñeàu khoâng vöôït quaù giaù trò
cho pheùp.