Vĩnh Phúc từ thế kỉ X-XIX

-Vĩnh Phúc là cái nôi của người Việt cổ, với di chỉ khảo
cổ học Đồng Đậu nổi tiếng. Sau chiến thắng Bạch Đằng
năm 938, Ngô Quyền xưng vương, đóng đô ở Cổ Loa,
thiết lập chính quyền tự chủ. Năm 944, Ngô Quyền mất,
triều đình nhà Ngô ngày càng suy yếu, thổ hào tướng
lĩnh nổi lên tiến đánh lẫn nhau, chiếm cứ các địa
phương, sử gọi là loạn 12 sứ quân. Vùng đất Vĩnh Phúc
do thế lực của Nguyễn Khoan và Kiều Công Hãn chiếm
đóng.
- Năm 1009, Lê Long Đĩnh chết, triều đình do Đào Cam
Mộc khởi xướng, tôn quan Điện tiền chỉ huy sứ Lý Công
Uẩn lên ngôi, lập ra triều Lý. Mùa thu năm 1010, Lý
Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư ra Đại La và đổi tên thành
Thăng Long. Năm 1054, nhà Lý đổi tên nước là Đại
Việt.Thời Lý, cả nước được chia thành 24 lộ, phủ, miền
núi có các châu. Vĩnh Phúc thời kì này thuộc lộ (châu)
Quốc Oai (đời Trần Thuận Tông đổi gọi là trấn Quốc
Oai, gồm một phần đất tỉnh Vĩnh Phúc và tỉnh Hà Tây
trước đây) cùng một phần châu Chân Đăng (phạm vi
gồm hai tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc hiện nay).
- năm 1242, nhà Trần đổi 24 lộ, phủ thời Lí thành 12 lộ.
Dưới lộ (hay trấn) là các phủ, dưới phủ là châu, dưới
châu là huyện, dưới huyện là các xã. Xã là đơn vị hành
chính cơ sở, đứng đầu là Đại tư xã (từ ngũ phẩm lên),
Tiểu tư xã (từ ngũ phẩm xuống), đặt xã quan, xã chính,
xã sử, xã giám. Vĩnh Phúc cho đến cuối thời Trần thuộc
vào các châu Tam Đới (sau đổi thành phủ Vĩnh Tường)
lộ Đông Đô và trấn Tuyên Quang. Thuộc châu Tam Đới
nay có các huyện Yên Lạc, huyện Lập Thạch; thuộc trấn
Tuyên Quang nay có huyện Tam Dương (vốn là huyện
Dương).

HÀNH CHÍNH ĐẠI VIỆT THỜI LÊ SƠ(1428 – 1527)

Sơn Tây là một tỉnh cũ ở đồng bằng Bắc Bộ, Việt Nam.

-Sơn Tây là một trong số 13 tỉnh được thành lập sớm nhất ở Bắc Kỳ (năm 1831),
dưới thời vua Minh Mạng), gồm phần lớn địa bàn các tỉnh Vĩnh Phúc, phía
bắc tỉnh Phú Thọ, một phần tỉnh Tuyên Quang và tây bắc thành phố Hà
Nội ngày nay. Vốn trước đó là trấn Sơn Tây, tục gọi là trấn Tây hay trấn
Đoài (Đoài nghĩa là Tây). Tỉnh lị là thị xã Sơn Tây. Tỉnh Sơn Tây thường được
gọi là xứ Đoài.

- Vốn là 3 lộ Quốc Oai thượng, trung và hạ thời Lê Thái Tổ,

năm 1466 gộp vào là thừa tuyên Quốc Oai, năm 1469 đổi là thừa tuyên
Sơn Tây, năm 1490 đổi là xứ Sơn Tây, thời Lê Tương Dực đổi là trấn
Sơn Tây. Gồm các phủ:

+ Phủ Quốc Oai

+ Phủ Quảng Oai

+ Phủ Đà Giang

+ Phủ Tam Đái (tức phủ Vĩnh Tường thời Nguyễn) gồm các huyện: Yên
Lãng (thị xã Phúc Yên và một phần các huyện Bình Xuyên, Vĩnh Phúc,
huyện Mê Linh và Đông Anh, Hà Nội hiện nay), Yên Lạc, Bạch Hạc
(Vĩnh Tường hiện nay), Lập Thạch (các huyện Lập Thạch và Sông
Lô hiện nay), Tam Dương (các huyện Tam Dương và Tam Đảo, Vĩnh
Phúc hiện nay).

+ Phủ Đoan Hùng