ARCGIS Teknolojisine Genel Bakış

İşlem Coğrafi Bilgi Sistemleri Ltd.Şti.

13. cadde No:14 Beysukent 06530 ANKARA
Tel:0 (312)235 64 90 Fax:0 (312)235 56 82
bilgi@islem.com.tr
Copyright © 2002
ARCGIS SİSTEMİ

ArcGIS Nedir?

ARCGIS™ sistemi, entegre bir coğrafi bilgi sistemidir ve üç anahtar bölüm içerir:

• ArcGIS Desktop yazılımı; gelişmiş GIS uygulamalarının entegre bir bütünüdür.

• ArcSDE™ ; Veri Tabanı Yönetim Sistemi (IVTYS) içinde geodatabase yönetimi arayüzüdür.
• ArcIMS™ yazılımı; GIS veri ve servislerinin Internet tabanlı dağıtımını sağlar.

ArcGIS, GIS uygulamalarını yerine getirmek için, tek veya çok kullanıcı ortama temel bir yapı sağlar.
ArcGIS sistemi, Windows®CE üzerinde çalışan ArcPad™ gibi yazılımlarla kullanıcı ihtiyaçlarına göre
geliştirilebilir.

Bu dokuman ArcGIS’in çeşitli bölümlerinin ve her bölümün GIS içerisindeki görevlerinin açıklanmasını
amaçlamaktadır. ESRI® yazılımının yeni bir kullanıcısıysanız veya tecrübeli bir kullanıcısı da olsanız, bu
dokuman, yeni yazılım sisteminin çeşitli bölümlerini anlamaya ve öğrenmeye başlamanıza yardımcı
olacaktır.

ArcGIS 8.x Ölçeklendirilebilir Sistem

ArcGIS, tek kullanıcılı veya çok kullanıcılı olarak ağ yoluyla workstation ve işlemciler üzerine
dağıtılabilen bir sistemdir. Kullanıcılar, her seviyedeki GIS yazılımı için, sistemin çeşitli bölümlerini
açabilirler. Tek bir kullanıcı sisteminden, çok kullanıcılı çalışma gruplarına ve ülke genelinde bilgi
yönetiminin sağlanmasında ArcGIS teknolojisini ölçeklendirebilirsiniz.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -2- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

GIS veri yönetimi

ArcGIS, coğrafya daki objeleri temsil etmek için için akıllı GIS veri modellerini kullanır; coğrafi veri ile
çalışma ve yaratmak için gerekli bütün araçları sağlar. Sistem, bütün GIS işlemleri için gerekli araçları
içerir: günleme ve veri otomasyonu, haritalama ve harita tabanlı işlemler, veri yönetimi, coğrafi
analizler, veri entegrasyonu ve internet uygulamaları gibi.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -3- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

 Coğrafi veri modelleri
ArcGIS; Vektor, Raster, ve diğer veri tipleri
gibi mekansal bilgileri sunmak için yüksek
düzeyde bir coğrafi veri modeline sahiptir.
ArcGIS, dosya sistemleri ve İVTYS için
gerekli veri modeli özelliğini destekler.
Dosya tabanlı modeller, coverages,
shapefiles, grids, images ve triangulated
irregular networks (TINs) gibi GIS veri
gruplarını içerir. Geodatabase model,
İVTYS içerisinde, aynı tipte coğrafi bilgileri
yönetir ve İVTYS tarafından desteklenen
birçok veri yönetimi faydalarını da ek
olarak sağlar.
Dosya tabanlı veri yönetimi modelleri ve
İVTYS-tabanlı geodatabase modeli, coğrafi
bilgi için bir genel model tanımlar. Bu
genel model, geniş çaplı kullanıcı kitlesi ile
çalışma ve tanımlama veya belirli modelleri
uygulama olanağı sağlar. ArcGIS, genel
coğrafi veri modelinin işlevini tanımlayarak
ve gerçekleştirerek her türlü GIS
uygulamaları için güçlü bir platform sağlar.
Dosya tabanlı modeller: coverages,
shapefiles ve diğerleri
ArcGIS 8.x, coverages, shapefiles ve
attribute tables dosya tabanlı veri
modellerini destekler. Grids ve TINs,
raster veri ve yüzeyler için ek mekansal
destek sağlar. ArcGIS Desktop ürünleri
ArcView®, ArcEditor™ ve ArcInfo™ bu
dosya tabanlı modellerdeki bilgi ile
çalışma için bütün araçları içerir.
ArcMap™, haritalama ve güncellemede
varolan bütün dosya-tabanlı verilerinizle
çok uyumlu çalışır. ArcCatalog™ ve
ArcToolbox™, yönetim ve geoprocessing
(mekansal analizler) coğrafi dataset
uygulamalarına, ayrıca bu dosya tabanlı
datasetlerin yaratımı ve yönetimine
yardımcı olur.

Raster

Vektor

Mekan

Geodatabase modeli

ArcGIS, coğrafi veri sunumu için yeni nesil bir veri modelini tanıtmaktadır ve bu işi standart ilişkili
veritabanı teknolojisini kullanarak gerçekleştirmektedir. Yeni geodatabase (coğrafi veritabanı) modeli,
dosya tabanlı coverage ve shapefile modellerine benzermekle beraber, topolojik olarak bütünleştirilmiş
özellik sınıfları desteklemektedir.

Coverage ve shapefile modellerine aşina olan kullanıcılar geodatabase modelini kolayca anlayabilirler.
Coğrafi veritabanının daha ileri fonksiyonlarından faydalanabilmek için, veritabanı içerisinde tutulan
detay ve obje sınıflarının (tablolar) veritabanı sistem tabloları olarak kaydedilmesi gereklidir. Kayıt
işlemi bir kez yapıldığında bu sınıflar üzerinde veri girişini ve veri giriş kontrolünü sağlayan Alt tip
(subtype), sabit değer (default value) Geçerlilik kuralları (validation rule) ve ilişkisel sınıflar gibi işlevler
yapılabilmektedir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -4- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcGIS DESKTOP
ArcGIS Desktop nedir?
ArcGIS Desktop yazılımlarının (ArcInfo, ArcView ve
ArcEditor) içerisinde bütünleşik olarak gelen
ArcMap, ArcCatalog ve ArcToolbox arayüzleri ile
verilerin yönetimi gerçekleştirilmektedir.
Bu üç uygulamayı birlikte kullanarak, basit veya
ileri düzeyde, haritalama, veri yönetimi,coğrafi
analizler, veri güncelleme ve geoprocessing içeren
hertürlü GIS işlevini yerine getirebilirsiniz.
İşlem Şirketler Grubu 2002 © -5-
Ek olarak ArcGIS 8.x, ArcIMS hizmetleri
vasıtasıyla mekansal verilerin ve varolan
kaynakların internet üzerinden kullanımına izin
verir.
ArcGIS Desktop, GIS kullanıcılarının ihtiyaçlarını
büyük ölçüde karşılamaya yönelik tasarlanmış,
kapsamlı, bütüncül ve ölçeklendirilebilir bir
sistemdir.
ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış
ArcMap

ArcMap’de mevcut grafik ve sözel verilerin görüntülenmesi, veri günleme, sorgulama ve analiz,
grafikleme ve raporlama araçları ile yüksek kalitede kartoğrafik üretim fonksiyonları bulunmaktadır.

ArcGIS Desktop yazılımlarının (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünleşik olarak

gelen ArcMap uygulaması, GIS verileri ile ilgili başlıca şu fonksiyonları yerine getirir;

Haritalama (Mapping) Günleme (Editing) Sorgulama (Querying)

Analiz (Analyzing) Grafikleme (Charting) Raporlama Reporting)

Veri Görüntüleme Fonksiyonları

Projeksiyon Dönüşümleri

Coğrafi Analizler

Coğrafi
Sorgulamalar

Harita Çıktı Oluşturma Fonksiyonları

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -6- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcCatalog:

ArcCatalog, grafik ve sözel verileri tanımlama, gözden geçirme, yönetme, ve organize

etme işlemlerini üstlenmiş olan uygulamadır. ArcGIS Desktop yazılımlarının (ArcInfo,
ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünleşik olarak gelen ArcCatalog uygulaması, GIS
verileri ile ilgili şu fonksiyonları yerine getirir;

ArcCatalog’da, ilişkisel veri tabanlarına direk bağlantı

Windows Exploler’a benzer işlevler
Veri Tipleri,içerikleri ve icon Görüntüleme (Contents)
Drag,Drop Özelliği (ArcMap ve ArcToolBox için)
Projeksiyon sistemlerinin görüntülenmesi ve yönetilmesi
Veri tabanında yer alacak olan alanların (Field) yaratılması
ve tüm özelliklerinin yönetimi
ArcGIS veri formatlarının yaratılması
(Shape File, Coverages ve Feature Class)
Veri İçerik Tablolarının oluşturulması ve görüntülenmesi
(Metadata’larının oluşturulması)
DataView ortamında Ön gösterimlerinin sağlanması
UML (Unified Modeling Language) ile oluşturulmuş nesne
modellerinden geodatabase yaratma
Grafik ve Sözel veriler arasındaki işlevlerin tanımlanması
(Field, Subtypes, Domain, RelationShips)
Veri yönetimi (Copy, Rename, Delete) Fonksiyonlarını içerir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -7- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcToolbox

ArcGIS Desktop yazılımlarının (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünleşik olarak yeralan
üçüncü arayüzü ArcToolbox’dır. ArcToolbox ortamında Analysis Tools, Conversion Tools ve Data
Management Tools ana başlıkları altında yer alan bir çok fonksiyon ile Coğrafi Verinin Yönetimini
gerçekleştirebilirsiniz.

ArcInfo 8.x lisansı ile sunulan ArcToolbox arayüzü, Veri Dönüşümü, Coğrafi Analizler ve
Veri Yönetimi ana başlıkları altında yer alan 170’e yakın fonksiyonu içerir.
ArcEditor 8.x lisansı, veri yönetimi ve dönüşümü için 36 fonksiyon,
ArcView 8.x ile gelen ArcToolbox ise , veri yönetimi ve dönüşümü için 21 fonksiyon içerir.

Hepsini biraraya getirmek

ArcMap, ArcCatalog ve ArcToolbox, bütün GIS işlemlerini gerçekleştirmek için birlikte çalışmak üzere
tasarlanmıştır. Örneğin, ArcCatalog’da harita dökümanı araştırabilir ve bulabilir, daha sonra bu
dökümanı Catalog’da iki kere tıklayarak ArcMap’te açabilirsiniz. Ayrıca, ArcMap güncelleme ortamında
kullanılabilir araçları güncelleyebilir ve geliştirebilirsiniz.

Başka bir konumdaki veri aramalarını ArcCatalog’daki veritabanı bağlantıları arasında

gerçekleştirebilirsiniz. İlgilendiğiniz veriyi bulduğunuzda, onu sürükleyip layer olarak ArcMap’e
bırakabilirsiniz. Ayrca, ArcCatalog’dan da veri sürükleyip ArcToolbox üzerindeki araçlara
bırakabilirsiniz.

Bu üç uygulamayı gerçekleştirip yeni bir coğrafi bilgi meydana getirdiğinizde, ArcCatalog kullanan
datasetleri sonuçlandırmak için metaveri kaydedebilirsiniz.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -8- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

Uyumlu veri formatları

ArcGIS’in esas amacı bütün dosya-bazlı veriler, İVTYS verileri ve aynı zamanda ArcIMS hizmetleriyle
çalışma olanağı sağlamaktadır. Bu serbestlikle, ArcMap ve ArcCatalog geniş ölçüde düzenlenmiş veri
kaynaklarıyla çalışmanıza izin verir. Bu veri kaynaklarını ArcCatalog’da görüntüleyebilir-yönetebilir,
kaynakların metaverilerini kaydedebilir-yönetebilir ve içeriğe dayanan veri kaynaklarını arayabilirsiniz.
ArcMap’te, harita katmanları bütün bu veri kaynaklarından meydana getirilebilir. Bütün bunlara ek
olarak, sorgulama işlemlerini, on-the-fly (anında) harita projeksiyonlarını, tablo ilşkilendirme ve harita
analizlerini, bu veri kaynakları üzerinden gerçekleştirebilirsiniz.

Belki de en çok heyecan veren ArcMap ve ArcCatalog içinde ArcIMS servisleriyle çalışma olanağıdır. Bu
olanak, ArcMap’i Internet üzerinde GIS’in bütün dünyasına açar. ArcMap, ArcIMS veri kaynakları
üzerinde, neredeyse hertürlü haritalama ve harita analiz işlemlerini yapmanızı sağlar.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © -9- ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcView, ArcEditor ve ArcInfo Nedir?

ArcGIS Desktop, her biri yüksek düzeyde işlevsellik sağlayan üç yazılım ürünü kullanılarak erişilebilir.

ArcView, çok kapsamlı haritalama, analiz ve geoprocessing araçları sağlar.

ArcEditor, bütün ArcView fonksiyonlarını içermesine ek olarak, coverages ve geodatabases için

gelişmiş güncelleme yetkisine sahiptir.

ArcInfo, ileri düzeyde geoprocessing kapsama amacıyla ArcView ve ArcEditor fonksiyonlarını genişletir
ve ArcInfo Workstation için gereken diğer uygulamaları (Arc, ARCPLOT™, ARCEDIT™, vs.) içerir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 10 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

Çünkü; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo 8.x aynı mimariyi paylaşırlar. Dolayısıyla, bunlardan herhangi
birini kullanan kullanıcı, uygulamalarını diğer kullanıcılarla paylaşabilir. Haritalar, veri, semboloji, harita
katmanları, özel araçlar ve arayüzler, raporlar, metaveri ve diğerleri, bu üç ürün içerisinde etkileşimli
olarak kullanılabilir. Bu demek oluyor ki, birçok değişik mimariye açılmak ve onları öğrenmek yerine
tek bir mimari kullanmanın faydalarına sahip oluyorsunuz.

Bütün bu üç düzeyin yetenekleri isteğe bağlı yazılım modülleri (ArcGIS Spatial Analyst, 3D Analyst,
Geostatistical Analyst, ArcPress™ gibi) kullanılarak daha da ilerletilebilir. ‘Optional ArcGIS
Extensions’lar üzerine daha fazla bilgi için ‘Lisanslı ArcGIS modülleri’ konusuna bakabilirsiniz.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 11 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcView 8.x Nedir?

ArcView 8.x üç fonksiyonlu ürün kollarından birtanesidir ve ArcView’de ArcGIS Desktop

kullanabilirsiniz.

ArcView 8.x, ArcMap, ArcCatalog ve ArcView için ArcToolbox uygulamalarının bir bütünüdür. ArcView;
haritalama, raporlama ve harita-bazlı analizler için güçlü bir toolkit oluşturur.

ArcView 8.x fonksiyonel olarak ArcView GIS 3’e eşdeğerdedir. ArcView GIS 3 ile yapılan işlemler,
ArcView 8.x ile de yapılabilir.

Bütün bunların yanısıra; birçok heyecan verici yenilikler de 8.x versiyonuna eklenmiştir. Örneğin;
semboloji ve güncelleme araçları büyük ölçüde genişletilmiş, standart windows arayüzü haritalarınızı,
verilerinizi yaratmanıza ve güncellemenize yardımcı olacak birçok araçla donatılmıştır. Diğer ekler ise;
metaveri yönetimi ve ArcCatalog ile veri arama, Personel geodatabase güncelleme, annotation
desteği, vektor ve Raster veriler’in on-the-fly projeksiyon dönüşümleri ve ArcIMS hizmetlerinin
kullanımıdır. ArcView 8.x, içerdiği standart üretim Visual Basic® for Applications (VBA) kullanılarak da
uyarlanabilir.

ArcEditor 8.x Nedir?

ArcEditor, 8.x versiyonunda yenidir ve ArcView 8.x içinde bulunan bütün yeteneklere sahiptir. Ek
olarak; ArcCatalog içindeki bütün geodatabase modelleri için şema yönetimi, ArcMap içinde ileri düzey
geodatabase ve coverage güncelleme sağlar.

ArcSDE yoluyla İVTYS’e erişebildiğiniz zaman, çok kullanıcılı coğrafi veri tabanları, ArcEditor’deki tam
kapsamlı versiyon yönetimi ile güncellenebilir, korunabilir. Versiyon yönetimi için gelişmiş versiyon
yönetim araçları içerir. Örneğin, uyuşmazlıkları (conflicts) belirleyici ve çözücü versiyon birleştirme
araçları gibi.

ArcSDE üzerine daha fazla bilgi edinmek için ‘ArcSDE Nedir?’ bölümüne bakabilirsiniz.

ArcInfo 8.x Nedir?

ArcInfo, ArcGIS’in fonksiyon olarak en zengin istemcisidir. ArcInfo, bütün ArcView 8.x ve ArcEditor 8.x
yeteneklerini sağlar. Ek olarak, tüm gelişmiş geoprocessing ve polygon processing destekleyici
ArcToolbox uygulamalarını, aynı zamanda Arc, ARCPLOT ve ARCEDIT gibi uygulamaları içerir. ArcInfo,
GIS veri üretimi, güncelleme, sorgulama, haritalama ve analiz sisteminin bütünüdür.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 12 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcGIS Desktop Yönetimi

Bu bölümde daha önce de açıklandığı gibi, ArcGIS Desktop’ı ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ürünlerinin
hepsinde kullanabilirsiniz. Ayrıca, aşağıdaki ArcGIS Desktop yazılım lisanslarına satın
alabilirsiniz.Bunlar; ArcView (tek kullanıcılı) veya floating (çok kullanıcılı), ArcEditor (floating) ve
ArcInfo (floating).’dir

Bütün ürünler aynı veri erişimine, modüllere, geliştirici araçlara ve kullanıcı arayüzüne sahiptir. Bunlara
ek olarak İVTYS’ne doğrudan salt okunur bağlantısına da sahiptirler. Örneğin Oracle® Spatial veya
Microsoft SQL Server™ bağlantıları.

ArcView, tek kullanıcı lisansı sağlayan tek ArcGIS Desktop yazılım ürünüdür. Tek kullanıcı lisansıyla
ArcView yazılım ürününün her kopyasını, sadece bir makine üzerinde kullanabilir ve yükleyebilirsiniz.

ArcView, ArcEditor ve ArcInfo gibi çok kullanıcılı olarak da kullanılabilir. Floating lisans ArcGIS Desktop
kullanıcılarına büyük ölçüde esneklik sunar. Floating lisans ile sahip olduğunuz license manager (lisans
yöneticisi), ArcGIS Desktop yazılımını istediğiniz kadar makineye yüklemenizi sağlar. Network üzerine
kurulan license manager, aynı anda çalışan yazılım kopya sayısını not eder. Bu demektir ki, zaman
içinde daha fazla kullanıcı yazılımı kullanıyor olacaktır. Bu da, yazılımı tam zamanlı olarak kullanmayan
kullanıcıları olan organizasyonlar için çok yardımcı olacaktır.

Örneğin; varsayalım organizasyonunuzdaki birkaç kullanıcının ArcEditor’e ihtiyacı var. ArcEditor

lisansını satın aldığınızda, kullanıcı sayısını da seçmiş oluyorsunuz. Çünkü yazılımı istediğiniz kadar
makineye yüklemekte serbestsiniz ve birçok kullanıcı, çeşitli zamanlarda yazılıma erişim şansına sahip
olabilir.
Satın aldığınız lisanslar, yazılımı aynı anda kullanan insanların sayısını belirler. License manager,
kullanılabilir lisansları gözlem altında tutar. Kullanıcı makinasında ArcEditor başlattığı anda, license
manager lisans kullanıcılarını kontrol eder. Kullanıcı ArcEditor’den çıktığında, lisans kontrol yerine
getirilir.

Diğer taraftan, çoklu lisans kullanımı aynı zamanda esnektir. Örneğin, basit bir özellik güncelleme
yapmak amacıyla ArcView floating lisansı satın aldınız. Bu lisansla ArcView keycode’lu bir lisans
dosyasına sahip oluyorsunuz. Daha sonra, kullanıcılarınızın ArcEditor destekli, bir çok kullanıcılı
geodatabase güncelleme ihtiyaçları olabilir. Floating lisans sahibi olduğunuz için, ArcEditor lisansı satın
aldığınızda ve ArcEditor keycode elde ettiğinizde kullanıcılarınız rahatlıkla geodatabase güncelleme ve
diğer ArcEditor yetenekleri erişimine sahip olabilirler.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 13 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

Başka bir senaryoya göre farzedelim ki; organizasyonunuzun ArcEditor floating lisansı var; fakat
neticede bazı ArcInfo workstation yeteneklerine ihtiyaç duyuyor. Bu yeteneklere, ArcInfo lisansı satın
alınarak erişilebilir.

Floating lisans, satın alma organizasyonu yüklemeyi ve birçok ArcGIS kopyalarını kullanmayı sağlar.
Kullanıcılar, uygun bir lisansa ve keykodlarına sahip oldukları sürece erişimlerini bütün ArcView,
ArcEditor ve ArcInfo fonksiyon düzeylerinde set edebilirler.

ArcGIS Desktop Administrator içinde yazılımınız tarafından sağlanan basit bir düzenleme kullanarak
ürünler arasında dolaşabilirsiniz.

Keykodlar ve ArcGIS lisans yöneticisi üzerine daha fazla bilgi için, yazılım CD’nizdeki ‘License Manager’s
Reference Guide’a bakabilirsiniz.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 14 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcGIS Desktop için isteğe bağlı modüller

Yedi isteğe bağlı ArcGIS modülü 8.x versiyonu içinde kullanılmaya hazırdır ve gelecekte de daha fazlası
bunu takip edecektir. Modüller; raster, geoprocessing ve 3D analizleri gibi işlemleri yapmanızı sağlar.
Bütün ürünler, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ürünlerinin herbirinde kullanılabilir.

ArcGIS Spatial Analyst

ArcGIS Spatial Analyst büyük ölçüde güçlü mekansal modelleme ve hücre bazlı raster verilerini
yaratmanıza, haritalamanıza, sorgulamanıza izin veren özellik analizi sağlar. ArcGIS Spatial Analyst
ayrıca entegre bir vector-raster analizi yapmanıza da olanak verir. ArcGIS Spatial Analyst kullanarak,
verileriniz hakkında bilgi türetebilir, mekansal ilişkileri anlamlandırabilir, uygun alanlar bulabilir, bir
noktadan diğer bir noktaya geçişlerde birikmiş tutarları hesaplayabilirsiniz.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 15 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcGIS 3D Analyst

3D Analyst™ kullanıcılara etkin bir yüzey veri görüntüleme ve analiz imkanı tanır. 3D Analyst
kullanarak, birçok bakı noktasından yüzey görünteleyebilir, yüzey sorgulayabilir, seçili konumdan
yüzeyde ne görülebildiğini saptayabilir, raster ve vector veri üzerinde yüzeyi kapsayan gerçekçi bir
perspektif imajı yaratabilirsiniz. 3D Analyst modülünün ana noktası, ArcScene uygulamasıdır.
ArcScene, üç boyutlu verinin birçok katmanını görüntülemek ve yüzey yaratımı ve analizi için arayüzü
sağlar.

3D Analyst ayrıca cut-fill, görüş çizgisi ve arazi modelleme gibi üç boyutlu modelleme işlemleri için ileri
GIS araçları sağlar.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 16 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcGIS Geostatistical Analyst

Geostatistical Analyst’in gücü, belirli noktalarda seyrek ölçülerden alınmış sürekli yüzey yaratabilme
tool’ları ile donatılmıştır. Geostatistical Analyst, kriging kullanarak yüzeyler için size güvenilir tahmini
değerler sağlar. Ek olarak, Geostatistical Analyst, istatistiksel hata, başlangıç noktası ve olasılık
modelleme için araçlar içerir.

ArcGIS StreetMap USA

ArcGIS StreetMap modülü cadde-bazında haritalama ve adres bağdaştırma sağlar. StreetMap,

katmanları otomatik olarak yönetir, etiketlendirir ve önemli yerel noktaları, caddeleri, parkları, su
kaynaklarını ve diğer özellikleri çizer. StreetMap Amerika’daki hemen hemen her adresi bulabilir. Bu
işlemi, adres dosyasındaki tek bir adresi veya birçok adresi interaktif olarak bağdaştırarak yapar. Bütün
veriler tek bir CD-ROM üzerine sıkıştırılmış olarak gelir.

TIFF/LZW sıkıştırma

Görüntü sıkıştırma metodlarından biri de Unisys şirketine ait patentlenmiş işlem TIFF/LZW sıkıştırma
mekanizmasıdır. Görüntüleri bu şekilde kullanmak isteyen her kullanıcı öncelikle Unisys’ten kullanma
hakkı lisansını satın almalıdır. ESRI bu sıkıştırma lisansına isteğe bağlı modül gibi bir kullanılabilirlik
sağlamıştır.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 17 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcGIS için ArcPress

ArcPress; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo için harita baskı modülüdür. ESRI’nin raster imaj işlemcisi
(raster image processor (RIP)) gibi ArcPress standart grafik değişim formatları ile sanayi tipi standart
wide-format ve masaüstü yazıcıları üzerinde baskı yapabilmek için genel yazıcı dilinde baskı dosyaları
sağlar.

Geniş formatlı GIS haritaları, çok büyük veri hacimleri, kompleks semboloji ve off-the-shelf yazıcılarda
basımı çoğunlukla zor veya zaman kaybı olan çok geniş kapsamlı imajlar içerebilir. ArcPress’in GIS
ortamındaki rolü, herhangi ekstra yerleşik hafızaya veya donanıma ihtiyaç duymadan yüksek kalitede
ve hızlı harita baskısı sağlamaktır. ArcPres, yazıcınızın pahalı donanım yükselticilerine gerek duymadan
sürekli baskı yapmasına izin vererek, bilgisayarınızı bir baskı işlemcisine dönüştürür.

ArcGIS için MrSID Encoder

MrSID, yüksek kaliteli, yüksek performanslı sıkıştırma yöntemidir. Çok geniş görüntülerin boyutlarını
küçültmeye yarar. MrSID Encoder modülü size 50-500 MB boyutundaki mozaik görüntülerin
sıkıştırılması için ArcToolbox kullanımı sağlar. ( 50 MB’tan küçük görüntüler bu modül olmadan da
kodlanabilir.) Raster dosya boyut limiti, dosya depolama boyutuna bağlı değildir ama pixel sayısına
bağlıdır. 500 MB boyut kuralı şöyle hesaplanacaktır:

50 milyon<Görüntü genişliği*Görüntü Yüksekliği*Bant sayıları<500 Milyon

MrSID Encoder LizardTech, Inc. Trafından geliştirilmiştir. Daha geniş boyuttaki görüntüleri
sıkıştırmanızı sağlayan ek ürünler LizardTech’ten elde edilebilir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 18 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcSDE
ArcSDE Nedir?

ArcSDE, ilişkisel veri tabanlarına GIS ağ geçididir. Seçilmiş İVTYS’niz içindeki coğrafi bilgiyi
yönetmenizi ve verilerinizi ArcGIS Desktop’a açık olarak sunmanızı ve diğer uygulamaları sağlar.
ArcSDE, çok kullanıcılı ArcGIS sistem içerisinde anahtar bileşendir. İlişkili veri tabanları yönetim
sistemlerine açık arayüzü sağlar ve Oracle, Microsoft SQL Server, IBM® DB2® ve Informix® gibi
çeşitli değişik veri tabanı platformları üzerinde coğrafi bilgi yönetimi için ArcGIS’e izin verir.

ArcSDE, gerikalan ArcGIS ve ilişkili veri tabanlarınız arasında ağ geçidi görevi yapar. Çok büyük, birçok
kullanıcı tarafından aynı anda kullanılabilen ve güncellenebilen çok kullanıcılı bir veritabanına ihtiyaç
duyduğunuzda, ArcSDE gerekli kabiliyetleri, İVTYS içerisinde çok kullanıcılı ortak coğrafi veri tabanınızı
yönetmenize imkan vererek ArcGIS sisteminize ekler. Bunu, ana GIS yeteneklerini ekleyerek yapar.

ArcSDE:

• Seçtiğiniz İVTYS içinde coğrafi veri tabanınızı yönetmenizi ve korumanızı sağlar.

• Birçok kullanıcı güncellemesine sahip olmanızı ve geodatabase onarımı yapmanıza olanak

tanır. ArcSDE, İVTYS’niz için uzun süren işlem ve versiyon desteği sağlar.

• Birçok ArcGIS kullanıcılarına kendi ağınız üzerinden hizmet vermenizi sağlar. Kendi İVTYS
sunucunuzu merkezileştirmek, çok kullanıcılı sistemlerde büyük ölçüde performans artışı
sağlar.

• ArcGIS coğrafi veri tabanınızı diğer MapObjects, ArcView GIS 3 ve CAD uygulamalarına
açabilirsiniz.

• Open GIS Consortium (OGC) – coğrafi veri tabanınızdaki özelliklerle birlikte çalışan
uygulamaların tümü- kurmanızı sağlar.

• Geodatabase içerisinde yer alan bütün tablolar ve düzeçlerle çalışan SQL uygulamalarını
kurmanızı sağlar.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 19 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

Neden İVTYS kullanacaksınız

Çok kullanıcılı GIS, İVTYS ve coğrafi verilerle birlikte çalışan güçlü GIS araçlarına ihtiyaç duyar.
Organizasyonunuz geliştikçe, mekansal veri tabanınız boyut ve kullanıcı sayısı olarak büyür. İVTYS
kullanmak, veri yatırımlarınızı korumanın ve paylaşmanın pratik anlamıdır.

Şunu itiraf etmek gerekir ki, GIS’te İVTYS kullanıcıları çok fazla yayılmamıştır. Yıllarca, dosya
formatları, coverages, shapefiles, grids, TIN’s, CAD drawings ve birçok raster formatları kullanılarak
yönetim ve bilgi alışverişinde kullanılmıştır. Bunun bazı çok açık avantajları olmuştu. Öncelikle, kolay ve
ucuzdu. Herkes verilerini bu yolla güncelleyebiliyor ve yönetebiliyordu. İVTYS yatırımına gerek yoktu.
Ayrıca, İVTYSler daha büyük ve daha kompleks veri tiplerindendi, bunun yanında GIS tarafından
gereksinim duyulan işlem desteklerinden yoksundu. (örneğin, belli bir harita üzerinde birkaç bin özellik
getirmek için yapılan bir sorgulama veya uzun işlem kullanılarak yapılan özellik güncelleme, günlerce
hatta haftalarca sürebiliyordu.)

İVTYS, kompleks veri objelerini destekleyen, daha geniş sorgulamaları, daha güçlü işlem desteklerini
içeren çok daha güçlü bir teknolojiye geçtiğinden beri coğrafi veri yönetiminde kullanımı çok daha
pratik bir hale gelmiştir. Çok kullanıcılı GIS’lerin büyük bir kısmı bugün verilerini İVTYS içerisinde
yönetiyor ve bazıları da coğrafi bilgilerini İVTYS içerisine geçirmeye başladılar. Bu dosya bazlı veriden
İVTYS’ye geçiş önümüzdeki yıllarda da devam edecektir.

Organizasyondaki diğer bilgi kaynakları gibi, GIS verisi de İVTYS’in eklentisinden fayda sağlayabilir.
GIS bilgi kaynaklarını, ilişkisel verilerinizin bir parçası olarak yönetmek iyi bir iş anlayışı sağlar. İlişkisel
veri kullanmanın bazı nedenleri diğer bilgiler için geçerli olduğu kadar GIS için de geçerlidir:

• Çok kullanıcılı ortamda concurrancy yönetim

• Yedekleme (backup), kurtarma (recovery) ve yenileme (replication) gibi standart veri yönetimi
pratikleri.

• Her sayıda kullanıcı için performans

• Yönetilmiş ve organize edilmiş veri ihtiyacı

• Boyut limiti olmadan ölçeklendirilebilir veri hacimleri

• Veri için merkezileştirilmiş, sistem ve şirket kapsamında erişilebilirlik

• Personel değişikliklerine ve donanım/yazılım yükseltimine yayılan uzun zaman dönemi

üzerinde veri onarımı

• Sistem çökme/kurtarma mekanizmaları

• Gerçek istemci/sunucu ve Internet mimarisi

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 20 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

Neden ArcSDE?

Eğer İVTYS ihtiyacınız varsa ve özel veriye sahipseniz, bu demektir ki siz aynı zamanda ArcSDE’ye
de gereksinim duyuyorsunuz. Çünkü;

• İVTYS kullanmanın bütün faydalarına sahip oluyorsunuz.

• Özellik geometrinizi İVTYS içerisinde saklayabiliyorsunuz, sadece öznitelikler değil bütün

mekansal verileriniz İVTYS içinde,

• Birçok editore izin veriyorsunuz.

• GIS veri tabanını limitsiz olarak yönetebiliyorsunuz.

• Sürekli ve döşenmemiş veri tabanına sahip olabiliyorsunuz

• GIS tarafından gereksinim duyulan kompleks özellikleri ve davranışları modelleyebiliyorsunuz.

• Uzun işlemleri ve versiyonları yönetebiliyorsunuz.

• Güçlü ArcGIS araçlarını İVTYS içerisinde depolanan veriler üzerinde uygulayabiliyorsunuz.

IT stratejisi içine GIS yerleştirmek

Birçok GIS kullanıcısı, organizasyonları için GISlerinin IT (Bilgi Teknolojisi) stratejisi içinde yer almasını
istiyor. Öncelikle, GIS’leri IT standartlarına uygun olmalı, GIS verisi, organizasyon verilerinin
bütünleyici bir parçası olarak yönetilmeli ve bu veriye erişim açık ve kolay olmalı. ArcSDE ve
geodatabase’in ana görevi GIS ve İVTYS arasındaki bütünlüğü yönetmektir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 21 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

GIS’inizi geliştirmek
Geodatabaseler küçük, tek kullanıcılı veri tabanlarından, çok geniş, şirket kapsamında çok kullanıcılı
veri tabanlarına kadar ölçeklendirilebilir. ArcSDE’nin ana görevi, coğrafi veri tabanınızın, birçok
kullanıcı tarafından paylaşılmasını sağlamak ve ihtiyacınızı karşılayacak her şekilde
ölçeklendirilebilmesidir.

ArcSDE bağlantı ve yapılanma

seçenekleri

Bir çalışma grubu, birimi veya bir girişim için

ArcGIS yapılandırırken, merkezi, çok kullanıcılı
bir geodatabase gerçekleştirmeniz gerekecek.
ArcGIS Desktop ürünlerinin (ArcView,
ArcEditor ve ArcInfo) organizasyonunuz
süresince dağıtımı yapılmalıdır ve ArcGIS
kullanıcıları, ArcSDE bağlantısı boyunca
merkezi geodatabase’de depolanan ortak
verilere ulaşabileceklerdir.

ArcSDE istemci uygulamaları, İVTYS’ye direk

olarak veya uygulama sunucusu üzerinden
bağlanmak üzere yapılandırılabilir. Her
yapılanmanın ihtiyaçlarınıza göre avantajları
vardır.

Direk bağlantı konfigürasyonu

ArcSDE ‘direk bağlantı’ kullanmak üzere

yapılandırılabilir. İstemci uygulamaları,
herhangi bir uygulama sunucusu kullanmadan
İVTYS’ye direk olarak bağlanabilir. Her ArcGIS
Desktop ürünü, ArcSDE direk bağlantı
kabiliyetine sahiptir. ArcEditor ve ArcInfo
güncelleme imkanı ve merkezi geodatabase
idaresi için ArcSDE keycode araması yapar. Bu
yapılanma, ölçeklendirilebilirliği artırır.

Sunucu konfigürasyonu uygulama

Geleneksel ArcSDE konfigürasyonu ArcSDE

Application Server içerir. Uygulama sunucusu,
uygun platform üzerinde, standart ağ boyunca
birçok kullanıcıya merkezi geodatabase
sunmanızı sağlar. (UNIX® veya Windows
NT®) ArcSDE Application Server, tipik olarak
aynı donanım platformuna İVTYS’niz gibi
yerleştirilmiştir. Uygulama sunucusu
konfigürasyonu birçok performans avantajı
önerir ve akıllı ArcSDE istemci/sunucu
mimarisinden dolayı genel olarak hızlıdır.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 22 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcIMS
ArcIMS Nedir?

ArcIMS Internet tabanlı GIS’tir ve GIS haritalarını, verileri,

uygulamaları organizasyonunuz kullanıcılarına ve
organizasyonunuzun dışında, dünya çapındaki kullanıcılara
dağıtmanızı ve merkezileştirmenizi sağlar.ArcIMS hem
istemci hem de sunucu teknolojilerini içerir. GIS veri ve
uygulamalarını sunmak için Web sitesi geliştirir. Ücretsiz
HTML ve Java ekranları ArcIMS’le birliktedir fakat ArcIMS
aynı zamanda geniş ölçüde istemciyle (ArcGIS Desktop,
ArcPad ve telsiz aygıtlar gibi) çalışabilir.

Neden ArcIMS?

GIS’inizi geliştirin. ArcIMS, kullanıcılarınıza ücretsiz

dağıtılabilen HTML ve Java ekran seti içerir. Bu ekranlar
önemli GIS fonksiyonları sağlar. GIS veri ve servislerini
Internet üzerinde yayınlamak , birçok GIS kullanıcısının
ihtiyaçlarıyla karşılaşmanızı sağlar.

ArcIMS ileri düzey GIS kullanıcılarına da fayda sağlar.

ArcIMS, herhangi bir ArcGIS Desktop ürünüyle çalışan
kullanıcıların GIS tecrübelerini önemli ölçüde artırır.
Güncelleme araçları hariç, hemen hemen bütün ArcMap
araçları ArcIMS özellik katmanlarıyla kullanılabilir.

Birçok kaynaktan veri entegre edin. ArcIMS, birçok

ArcIMS Web sitesinden veri biraraya getirmeyi kullanıcılar
için mümkün kılar ve ArcIMS katmanlarıyla yerel GIS
verilerini entegre etmeyi sağlar. Kullanıcılar verilerinize ve
hizmetlerinize erişebilir ve sonra çok basit bir şekilde onları
birçok diğer Internet kaynakları ve yerel kaynaklarla
bütünleştirebilirler.

İhtiyaçlarınızı karşılamak için sisteminizi

ölçeklendirin. Sunucunuz 10 veya 10.000 harita talebi
kabul etse de, ArcIMS ihtiyaçlarınızı karşılamak üzere
ölçeklendirilebilir. Daha sonra, alanınız büyüdükçe ve
harita talebi düştükçe, ArcIMS kolaylıkla yeni istekleri
karşılamak üzere geliştirilebilir.

GIS verisine ve Location Service’lere erişim

sağlayın. ArcIMS, GIS veri ve hizmetlerinin nasıl ve kim
için dağıtıldığını belirlemenizi sağlar. Böylelikle, verilerinizin
hem Web üzerinde hem de local area network (LAN)
üzerindeki organizasyonunuz dahilinde, herkes tarafından
ulaşılabilirliğini kontrol edebilirsiniz.

ArcIMS Location Services dağıtımlarına elverişli bir hale

getirilmiştir ve birçok anahtar işlemde kullanılmıştır.
Örneğin, ArcIMS Location Services içerisinde en yakın
ATM’leri ve lokantaları bulmak, seyahat planları üretmek,
yeni konut alanları ve çevresini, okulları,parkları keşfetmek
için kullanılmıştır.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 23 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcIMS Mimarisi

ArcIMS dağıtımlı ortamda çalışır ve istemci-sunucu elemanlarının her ikisini de içerir. ArcIMS sunucu
elemanları, GIS yeteneklerini kullanarak Internet Web sitesi hazırlamanızı sağlar. ArcIMS Web sitesi;
GIS verisi, haritalar ve uygulamaların dağıtımını yapabilir.

ArcIMS ile GIS Web sitesi tasarlayabilir ve çalıştırabilirsiniz. Daha ileri ArcGIS Desktop uygulamaları için
ArcIMS ile birlikte ücretsiz HTML ve Java ekranlarından faydalanarak birçok tipte istemci aplikasyonları,
ArcIMS Web sitenize bağlanabilir ve sitenizi internet üzerinden kullanabilir.

ArcIMS mimarisi son derece ölçeklendirilebilirdir. Birçok concurrent kullanıcı Web sitenize erişebilir ve
birçok talep anında yerine getirilebilir. ArcIMS ile, sunucunuzu büyüme talebine göre zaman içinde
geliştirebilirsiniz. Ölçeklendirilebilir mimarisinden dolayı, ArcIMS, günde düzinelerce harita hizmeti
veren küçük organizasyonlar için olduğu kadar, günde yüzbinlerce harita hizmeti veren büyük
organizasyonlar için de iyi bir seçimdir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 24 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcIMS Hizmetleri

ArcIMS istemcileri, sunucuya talebini ilettiğinde, ArcIMS sunucusu talebi işleme koyar ve cevaplandırır.
Tipik ArcIMS talepleri haritaları üretir veya harita için coğrafi veriye erişir. En çok kullanılan ArcIMS
hizmeti MapService hizmetidir.

Map Services

Bir web sitesi için harita oluştururken harita özelliklerini sağlayabilecek veri katmanlarını belirlersiniz.
Semboloji tanımlar, etiket ekler, ölçü faktörleri düzenler ve bunun gibi birçok işlem gerçekleştirirsiniz.
İstemci harita için bir talep ilettiğinde, bu özelliklerinize dayalı sunucu üzerinde gerçekleşir. MapService
haritayı istemciye görüntü ya da aktarılmış özellikler olarak iletir.

Image Map Service, ArcIMS görüntü sağlama eklerini, haritanızın anında görüntüsünü, talep eden
istemciye iletmekte kullanır. Anında görüntü, sıkıştırılmış JPEG, PNG veya GIF dosyası olarak gönderilir.
Yeni harita görüntüsü, istemci her yeni bilgi talep ettiğinde üretilir. Image Map service bunların
yanısıra, istemciye sıkıştırılmış raster veri de iletir.

Feature MapService, talep eden istemciye sıkıştırılmış vector özellikleri aktarır. Özellik aktarımı, daha
ileri düzeyde özellik etiketleme, özellik simgeleme, map tip yaratımı ve özelliklerin mekansal seçimi gibi
işlemlerin yapılmasını sağlar. Bu fonksiyon kabiliyeti istemci tarafındaki kullanıcının harita görüntüsünü
değiştirmesini sağlar.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 25 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcIMS içerisinde GIS kabiliyetleri

Organizasyonunuzun objelerine ve uygulamanızı yaptığınız topluluğa bağlı olarak, Web siteniz

içerisinde ek GIS kabiliyetleriyle işbirliği yapmak istemeyebilirsiniz. Aşağıdakiler, ArcIMS ile birlikte
sahip olabileceğiniz GIS kabiliyet anahtarları listesidir.

Görüntü sağlamak. Görüntü sağlamak, haritanızı sunduğunuzda ve istemciye sıkıştırılmış JPEG; PNG
veya GIF dosyası olarak aktardığınızda yarattığınız görüntünün anında fotoğrafını çeker, ayrıca
kullanıcılarınıza raster veri setleri sunmak için de kullanılır.

Özellik aktarımı. Özellik aktarımı, istemcilere vektör özellik aktarımı içerir. Özellik etiketleme, map tip
yaratımı, mekansal seçim ve daha fazlasını sağlar. Özellik aktarımı, sadece ArcExplorer™(Java
güncelleme), ArcMap, ve ArcIMS Java ekranları içeren kalın ArcIMS istemcileriyle kullanılabilir. Bir
ArcIMS alanından aktarılan özellikler, diğer bir ArcIMS alanından aktarılan özelliklerle ve yerel verilerle
entegre olabilir, analizlerde birlikte kullanılabilir.

Veri sorgulama. Veri hakkında özel bilgi türetmek için yeni sorgulamalar yapabilir veya ön
tanımlaması yapılmış sorguları çalıştırabilirsiniz. İstemci, sunucuya sorguyu aktarır ve sunucu, sorgu
sonuçlarını istemciye iletir.

Veri Seçimi. Sunucudan, gerçek coğrafi veri talebinde bulunabilirsiniz. Sunucu, bu veri talebini,
istemciye zipped shapefiles yollayarak cevaplandırır. Veriyi alan kullanıcı, bundan sonra zipped
shapefiles seçebilir.

Geocoding. Geocoding fonksiyonu adres bağdaştırma işlemidir. Sunucu, verilerinize bağlı olarak
adrese kesin eşleştirme yada istemci eşleştirme listesi için döner.

ArcXML: ArcIMS ortak dili

ArcXML istemci ekranları ve ArcIMS sunucuları

arasında iletişim kurmak için kullanılan bir dildir.
ArcXML, bir XML özelliğidir, yapısal mesajlar
yaratmanıza izin verir. Bütün istemci talepleri ve
sunucu cevapları ArcXML içerisinde kodlanmıştır.
Standart XML protokolu kullanılırsa, buna göre
ArcXML ‘konuşabilen’ her istemci, ArcIMS ile
çalışacaktır.

ArcIMS uygulamalarınızı geliştirmek

Sofistike ArcIMS mimarisi, bütün düzeylerde

direk uyarlama sağlar. İstemci düzeyinde özel
HTML ve JavaScript, ekranın görüntüsünü ve
hissini değiştirmek için kullanılabilir. Sunucu
düzeyinde ArcXML, harita konfigürasyon
dosyalarını değiştirmek (veri projelendirme,
harita özellikleri görüntüsünün değişimi, vs.) için
kullanılabilir. Ayrıca, özel ve ileri düzey hizmetler
ve araçlarla işbirliği yapmak da mümkündür.
Buna bir örnek, RouteMap™IMS, isteğe bağlı
hizmet modülüdür. En uygun yolu ve sürüş
yönlerini belirler.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 26 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcIMS Web sitesi oluşturma ve yönetme

ArcIMS, standart internet teknolojisine

dayanır. Kullanıcılar, GIS Web sitelerini
oluşturmak ve yönetmek için kullanır.
ArcIMS Web siteleri, standart HTML ve Java
araçları kullanılarak oluşturulmuştur ve bu
oluşum, diğer Web sitelerini yapılandırma
işleminin bir benzeri uygulanarak
gerçekleştirilmiştir. ArcIMS işlemi tektir
çünkü, araçlar aynı zamanda Web sitenizin
GIS kabiliyetlerini oluşturmak için de
kullanılır.

ArcIMS Web siteleri bir dizi uygulama

(Author, Administrator ve Designer) veya
Manager (sizi bütün Web sitesi yaratım
işlemi boyunca çeken, tek wizard-driven
uygulama) kullanarak oluşturulmuştur.

Haritalarınızı oluşturmak için Author, Web

sitenizin tasarımı için Designer ve
MapServices yönetiminiz için Administrator
kullanın. Web sitenizi hızlı ve basit tek bir
işlemle oluşturmak isterseniz Manager
kullanın.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 27 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcIMS istemcileri

Birçok farklı istemci ArcIMS hizmetlerine bağlanabilir ve

onlarla çalışabilir. Bazı işlemciler ArcIMS ile taşınırken
diğerleri ArcIMS Web sitelerine bağlanma ve onları
kullanma şansına sahiptirler. Olası ArcIMS istemcileri
aşağıdakileri içerir:

• ArcIMS ile dağıtılan HTML ve Java ekranları

• ArcGIS Desktop: ArcView, ArcEditor ve ArcInfo

• ArcExplorer (Java edition)

• ArcPad

• Hücresel telefonlar ve personal digital asistants

(PDA) gibi telsiz araçlar.

HTML ekranı

HTML ekranı, görüntü bazlı haritalar ve çizelgesel

veri erişimi için kullanılır. Gerçekleştirilmesi en basit
ve en hızlı ArcIMS ekranıdır. Haritalar ve öznitelik
görüntüleri ile basit, güçlü GIS araçlarını karşılıklı
etkileşim halinde bulundurabilirsiniz. Kullanıcılarınıza
dinamik, odaklanmış, interaktif bir harita
oluşturabilmeniz için HTML ekranı, herhangi bir
HTML Web sitesine gömülebilir. Bu ekran, site
yöneticisine, kullanıcıların erişilebilirliği ve GIS’le
neler yapabildiği üzerine, daha fazla kontrol becerisi
sağlar.

HTML ekranı bazı GIS araçlarını, bununla birlikte bazı

yerel veri ve data entegrasyonunu desteklemez.
Lightweight istemci olmasına karşın HTML ekranı
oldukça uyarlanabilirdir ve en geniş browser
desteğine sahiptir.

Java ekranı
ArcIMS iki Jawa ekranıyla birlikte gelir. Java Custom
ekranı uyarlama süresince muazzam bir esneklik ve
işlevsellik sağlar. Java Standard ekranı, kullanıcı
düzenlemelerine izin vermeyen ve daha geniş bir
browser desteği talep eden standart bir arayüz
sunar.

Bu Java ekranları daha kalın istemcilerdir ve oldukça

zengin GIS araç dizileri içerirler. Her ikisi de, birçok
sayıda ileri GIS kabiliyetlerini geliştiren özellik
aktarımını destekler. Örneğin, basit güncelleme
notları ve harita notları kullanıcılarınız tarafından
eklenebilir, site yöneticileri tarafından toplanabilir.
Java ekranlarıyla ayrıca, GIS verisini birçok yerel ve
Internet sitelerinden biraraya getirmek de
mümkündür.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 28 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

 ArcExplorer (Java edition)

ArcExplorer (Java edition), diğer Java

ekranlarıyla birçok ortak noktaya sahiptir.
ArcExplorer’ı diğer Java ekranlarından ayıran,
gerçekleştirilme yoludur. ArcExplorer bağımsız
uygulama olarak çalışır, Web browser içinde
değildir. ArcExplorer birçok kaynaktan
katmanları, hem yerel sitelerde hem de
Internet üzerinde entegre eder. ArcExplorer
ESRI Web sitesinden ücretsiz olarak
yüklenebilir. (www.esri.com)

ArcGIS Desktop

ArcIMS ile çalışan en iyi istemciler ArcGIS

Desktop ürünleridir: ArcView, ArcEditor ve
ArcInfo. ArcGIS Desktopla birlikte olan ArcMap
uygulaması bütün olası istemcilerin tam
işlevselliğini sunar. ArcMap içerisinde,
shapefiles, covereges, geodatabases ve
ArcIMS katmanlarıyla eşit düzeyde verimli
çalışırsınız. Güncelleme hariç, en ileri ArcMap
işlemleri ArcIMS katmanları üzerinde
gerçekleşebilir. Yerel veri ile dünyanın
herhangi bir yerinden coğrafi bilgi
entegrasyonu, ana GIS keşfidir.

Telsiz İstemciler

Her türlü telsiz istemci, aşağıdaki iki talebi

karşıladığı sürece ArcIMS ile çalışabilir:

• İletişim, telsiz araçlar için wireless

applications protocol (WAP) yolu ile
sağlanır.

• Telsiz araç ArcXML içerisinde

haberleşebilir.

Örneğin; ArcPad, ESRI’nin Windows CE tabanlı

portatif haritalama işlemi ve GIS uygulama,
telsiz teknolojisini kullanarak görüntü veya
harita katmanı yükleyebilir. Veri ArcPad’e
TCP/IP bağlantısından geçerek, modem, yerel
alan ağı veya hücresel telefon üzerinde WAP
kullanılarak yüklenir.

Özel istemciler

Özel ArcIMS istemcisi eklemek kolaydır. Tek

ana gereksinim, özel istemcinin ArcXML
konuşabilmesi ve anlayabilmesidir.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 29 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

 ArcIMS Geography Network erişimi sağlar

GIS, uzun süredir ortak harita görüntüsü içerisine çok çeşitli veri getiren tümleyici bir teknoloji
olarak tanımlanıyor. Ortak coğrafi alan içerisinde değişik veri öne sürmek sizin belirli bir coğrafi
alan hakkında yeni bilgi entegre etmenizi ve türetmenizi sağlar.

20.yy sonlarına doğru, dünya çapında binlerce organizasyon, milyarlarca doları iç GIS projeleri için
harita veri sentezleme ve entegre etme üzerine harcamıştır. Birçok değerli veri koleksiyonları şimdi
dış kullanıcıların erişilebilirliğinin engellendiği bireysel organizasyonlar tarafından ele alınmıştır.
Geography Network’ün başarısı veriye Internet üzerinden basit, real-time ve uzaktan erişim
sağlayarak bu büyük coğrafi bilgi depolarının kilidini açmaktır.

Geospatial Data Clearinghouse konsepti üzerine kurulmuş olan ve Amerika ve diğer ulusal
yönetimler tarafından geliştirilen Geography Network, dünya çapında yayınlama mekanizması ve
GIS veri ulaşımı hizmetleri sağlar. Geography Network, değerli GIS verisini işlerinde kullanmak
isteyen coğrafi bilgi tüketicilerinin ve üreticilerinin genel ağıdır. Önceki bölümlerde ArcIMS ve
ArcGIS’in, GIS verisini entegre etmekte kullanılabildiğini öğrendiniz. ArcIMS, Geography Network
konseptini geliştirir.

Geography Network anahtar bileşeni portal site (www.geographynetwork.com), ihtiyacınıza

yönelik GIS verisi araştırdığınız ve bulduğunuz bir adrestir. Öncelikle gerekli verileri buluyorsunuz,
haritanızda anında yer alıyor ve size daha zengin bir GIS tecrübesi sağlıyor. ArcMap, arayüzündeki
menü seçeneğinde Geography Network direk bağlantısı sağlıyor.

ESRI’nin en büyük arzusu, GIS kullanıcılarının dünya çapında, diğer kullanıcılarla Geography
Network üzerinden GIS bilgi alışverişi yapması ve yayınlamasıdır. Organizasyonunuzun coğrafi
bilgisini paylaşmanın ve yayınlamanın ne kadar kolay olduğunu öğrenmek için lütfen Geography
Network Web sitesini ziyaret ediniz. (www.geographynetwork.com)

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 30 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

 ArcView GIS Kullanıcılarına Notlar

ArcView GIS 3 ve ArcView 8.x’i karşılaştırma

ArcView GIS 3 ve ArcView 8.x arasında birçok değişikliği fark edeceksiniz. ArcView 8.x
yapılandırma aşamasında, ArcView GIS 3’ten ne öğrendiysek kullanmaya çalıştık. ArcView 8.x
içerisinde birçok kullanılabilir işlem değişik olarak yapılandırıldı. Ek olarak birçok yeni araçlara ve
seçeneklere de rastlayabilirsiniz.

ArcView 8.x, ArcEditor 8.x ile aynı mimariyi paylaşır. Bu ortak mimari, kullanıcılar için değişik
ArcGIS Desktop ürünlerinin bir diğeriyle iş paylaşımını kolaylaştırır.

ArcView GIS 3’ten ArcView 8.x’e geçerken, en belirgin farklar yazılıma bakış içerisindedir. İki yeni
uygulama (ArcCatalog ve ArcToolbox) ek işlevsellik sağlar. Bu ek işlevsellik ‘Using ArcCatalog’ ve
‘Using ArcToolbox’ adlı kitaplarda açıklanmıştır. Diğer taraftan ArcMap size tanıdık gelebilir çünkü
bir önceki ArcView yayımına çok yakındır. Bu bölüm size, ArcView GIS 3 ve ArcView 8.x arasındaki
anahtar değişikliklere genel bir bakış sağlayacaktır.

Getting Started with ArcGIS kitabı ArcView kutunuzun içinde yer almaktadır ve ArcMap,
ArcCatalog, ArcToolbox uygulama öğrenenlere yardım amacıyla mükemmel bir eğitmen serisine
sahiptir.

ArcView GIS 3 projesinin birçok öğesi, ArcView 8.x harita dökümanının öğeleriyle benzerlik
gösterir. Aşağıdaki şema ArcView GIS 3 projesinin ana bileşenlerini gösterir. ArcView 8.x eşitlikleri
de benzer bir şema ile sunulmuştur.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 31 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

ArcView 8.x Organizasyonu

ArcView 8.x entegre uygulamaların bir bütünüdür: ArcMap, ArcCatalog ve ArcToolbox. ArcMap ilk
uygulamadır ve ArcView GIS 3 ile bazı temel karakterlerde ayrılıklar gösterseler de, benzerlikleri
vardır. ArcMap içerisinde haritalarla çalışırsınız ve harita dökümanı olarak kaydedersiniz. Harita
dökümanında, proje gibi, veriler, grafikler, tablolar ve sayfa düzeni gibi bilgileri depolamak için
dosya kullanılır.

ArcView 8.x içerisinde, birçok döküman arayüzü, tek bir döküman arayüzü ile yer değiştirmiştir.
Grafikler, tablolar, grafik veri görüntüleri ve diğer harita özellikleri, projenin farklı bileşenleri olarak
depolanmaktansa,harita öğeleri olarak depolanır.

ArcMap içerisindeki önemli konsept veri penceresidir. Veri penceresi, birlikte görüntülenen bir dizi
özellik içerir. Aynı zamanda, haritanın içindekiler tablosunda (table of contents) listelenir ve
haritanın görüntü alanında görüntülenir.

ArcView 8.x içerisindeki özellik dizileri, temalar yerine katmanlar olarak adlandırılmış olmalarına
rağmen aynı amaca sahiptirler. Katmanları kullanmanın avantajı, katmanların veri penceresi veya
harita düzeni bağımsız olarak varolabilme (ArcView GIS temaları, sadece üst projeleriyle birlikte
varolmaktadır) kabiliyetinden kaynaklanmaktadır. Katmanlar, diğer kullanıcılar tarafından
ArcCatalog üzerinden kaydedilebilir ve paylaşılabilir. Buna ek olarak, katmanları harita üzerine
sürükleyip bırakabilirsiniz.

ArcMap harita dökümanı, veri görüntüleme penceresi (data view) ve harita çıktı işlemleri penceresi
(layout view) içerisinde görüntülenebilir. Her iki görüntüleme penceresi de, verinizi araştırmanızı,
görüntülemenizi, güncellemenizi ve sorgulamanızı sağlar. Veri görüntüleme penceresi, sadece bir
veri penceresinin içeriğini görüntülemesi, aynı zamanda kuzey işaretleri, başlıklar, lejandlar, ve
diğerleri gibi harita öğeleri saklamasından dolayı,daha odaklanmış analizler için oldukça iyidir.
Birçok veri penceresi ve bütün harita öğeleri,harita çıktı işlemleri penceresinde görüntülenir.

ArcMap içerisinde, sayfa çıktı işlemleri penceresi (page layout) olan haritayla çalışırsınız. Bir ve
birden fazla coğrafi görüntü ve ölçek barları, kuzey işaretleri vb. diğer harita elemanlarını içerir.
Harita çıktılarının her bir parçası ‘canlı’dır.

ArcView 8.x içerisindeki tablolar ve çizelgelerin, ArcView GIS 3 içerisindeki tablolar ve grafiklerle
benzerlikleri vardır fakat çok daha gelişmiş görüntü ve fonksiyon sahibidirler.

Visual Basic for Applications, uyarlama ve makro kreasyon için kullanılan dil bakımından Avenue™
yerine geçmiştir. VBA, zengin bir programlama seti araçları içeren (kodlama ve yanlış ayıklama) ve
çok iyi bilinen standart bir arayüz sağlar.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 32 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

 Anahtar konseptlerin karşılaştırılması

ArcView GIS 3 terimleri, ArcView 8.x içerisinde değişikliğe uğramıştır. Bununla beraber, birçok
durumda eş özelliklere ve işlevselliğe sahiptirler. ArcView GIS 3 içerisindeki anahtar konseptler bu
bölümde ArcView 8.x eşdeğerleri yanında listelendirilmiştir. Konseptlerin daha gelişmiş
karşılaştırması için lütfen ArcGIS Desktop Help system kitabından ‘Transitioning from ArcView GIS
to ArcView 8.x’ içerisinde ‘ArcView terminology’ konusuna bakınız.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 33 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

8.x içerisinde ArcView modülleri

Önceleri modüller üzerinden sağlanan işlevsellik şimdi ArcView 8.x içermektedir. (birçok görüntü
formatları için geoprocessing ve görüntü destekleme) Daha önce de açıklandığı gibi, 3D Analyst,
ArcPress ve ArcGIS Spatial Analyst içeren isteğe bağlı modüller hala kullanılabilir durumdadır ve
ArcGIS Desktop içerisine yerleştirilmiştir.

ArcView GIS 3 projelerinin ve lejandlarının ArcMap içerisine aktarımı

ESRI, ArcView GIS 3’ten ArcView 8.x’e geçiş sırasında yardımcı olmak için ArcMap içerisinde
değişebilir araçlar kullanmıştır. Arcview 8.x, proje bilgileri depolamak amacıyla artık .apr dosya
formatı kullanmamaktadır. Bununla beraber, ArcView GIS 3 projesi içindeki birçok öğeyi ArcMap
harita dökümanı içerisine ‘Import from ArcView’ proje menü komutlarını kullanarak aktarabilirsiniz.

Benzer olarak, ArcView GIS 3 lejand sembolojisini ArcMap içerisine, ‘Import Symbology’ diyalog
kutusu üzerindeki ArcView GIS 3 lejand dosya seçeneğinden (*.avl), ‘Import symbology definition’ı
kullanarak aktarabilirsiniz.

ArcMap içerisinde sadece bir çıktı işleminin mümkün olduğunu belirtmek önemlidir. Bundan dolayı,
eğer elinizde bir çok çıktılı bir ArcView GIS 3 projesi varsa bu demektir ki, sizin ya bir tanesini
seçmeniz ya da herbirini ayrı harita dökümanları içerisine aktarmanız gerekmektedir. Harita
şablonları dinamik olarak çıktılarınızı değiştirebilmeniz için ArcMap içerisinde kullanılabilir.
Daha fazla bilgi ve komut için, ArcGIS Desktop Help system kitabından, ‘Transitioning from
ArcView GIS 3 to ArcView 8.x’ içinden ‘Importing an ArcView GIS 3 legend into ArcMap’ konusuna
bakabilirsiniz.

ArcView GIS 3’nin ötesinde bir işlevsellik ve yeni özellikler

ArcCatalog ile veri yönetimi ve ArcMap güncelleme araçlarıyla veri güncelleme ArcView8.x
içerisinde sunulan fonksiyonlardan sadece iki örnektir. Harita etkileşimi, harita oluşumu, veri
sınıflandırımı, sembolizasyon ve harita analizlerinde kullanılan araçların gelişimi Windows tabanlı
arayüzünde sunulur.

Yeni özelliklerin ve işlevselliğin vurguları aşağıdakileri içerir:

• Map tips: farenizin işaretçisini özellik üzerinde durdurduğunuzda o özelliğin özniteliğini

görüntüler

• Büyüteç penceresi (magnifier window): Görüntünüzün varolan şeklini değiştirmeden küçük

bir alanı büyütülmüş olarak görebilmenizi sağlar.

• Gözden geçirme penceresi (overview window): Veriyi bir bütün olarak görmenizi sağlar.

• Mekansal yer imi (spatial bookmarks): Belli coğrafi bölgeleri, belli ölçeklerde kaydedilebilir
ve daha sonra başvurulabilir bir şekilde kimliklendirir.

• Çok zengin çekirdek raster veri görüntüsü

• Raster georeferencing (rastera koordinat verme)

• İleri düzeyde açıklama sınıflandırma araçları

• Çokkatmanlı veri şeffaflığı: Şeffaf katmanların altındaki katmanları görebilme.

• Koordinat sistemleri arasında özelliklerin ve rasterların on-the-fly projeksiyonu.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 34 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış

 • Birden fazla alan etiketleme ve çizgi eğimini takip eden etiketler içeren geliştirilmiş
etiketleme kabiliyetleri

• Lejandlar, kuzey işaretleri, graticule ve ölçek barlarının geniş bir koleksiyonu

• Haritaların birçok coğrafi format içerisinde dışarı aktarımı için gerekli araçlar (.emf, .jpg, ve
.pdf)

• Yürütme öncesi SQL raporlarının doğruluğunu sağlamak amaçlı kullanılan araçlar.

• Yapılandırma için güncelleme araçları ve güncelleme özellikleri, varolan özelliklerden yeni

özellik yaratma ve snap ortamı ayarlama

• Coverage ve shapefile’ları kişisel geodatabaseler içine veya rasterları MrSID içine aktarımı
için gerekli araçlar

• Vektör katmanlarının kişisel geodatabaselere dış aktarımı veya rasterların TIFF, IMG veya
GRID dosya formatına dış aktarımı için gerekli araçlar

• Metaveri yaratma, güncelleme, iç ve dış aktarım araçları dört metaveri stilinden bir
tanesidir: ESRI Web Style, FGDC FAQ Style, FGDC Report Style ve XML Data Style.

• ArcMap içerisine yerleştirilen OLE objeleri için OLE konteynerleri

• VBA, VB, VC++, Delphi™ ve diğer Active X dilleriyle standart üretim uygulama geliştirme.

• Uygulama geliştirme ve makro yaratımı için uyarlama araçları

• ArcEditor ve ArcInfo ile sıkı entegrasyon

• Güçlü ArcIMS desteği

Burada ArcView 8.x’e eklenen özelliklerden ve işlevlerden sadece birkaç tanesi vurgulandı. Yeni
özelliklerin ve işlevlerin tüm listesi için ArcGIS Desktop Help system kitabından ‘Transitioning from
ArcView GIS 3 to ArcView 8.x’ içindeki ‘New features and functionality beyond ArcView GIS’ konusuna
bakabilirsiniz.

İşlem Şirketler Grubu 2002 © - 35 - ArcGIS Teknolojisi Genel Bakış