[kapat]

Ödüllü Vikibahar 2024 Yarışması

başladı! Katılmak için Vikibahar 2024
sayfasını ziyaret edin.

Tulan Kağan

Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan (Ç"nce: 都蘭可汗/

都兰可汗, (P"ny"n): dōulán kěhàn, (Wade-G"les): tu-
lan k'o-han, (Guangyun) tu˥lɑn˩ kʰɑ˥ɣɑn˩˥,阿史那雍
虞閭/阿史那雍虞闾, āshǐnà yōngyúlǘ, āshǐnà
yōngyúlǘ, a-sh"h-na yung-yü-lü) 588-600 yılları
arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı
hükümdarıdır.

Tulan Kağan

Hüküm süres" 588-600

Önce gelen Baga Kağan

Sonra gelen Yam" Kağan

Hanedan Aş"na

Babası İşbara Kağan

Meslek Kağan

Baga Kağan' ın an" ölümünden sonra devlet mecl"s"

yabguluk görev"nde bulunan İşbara Kağan' ın oğlu
Yung-yü-lü' yü tahta geç"rd". Tahta çıktıktan sonra
unvanı Hs"e-ch"a-ch'"-to-na tou-lan Kağan oldu. O da
Ç"n "le "l"şk"ler"n" "y" tutmak "ç"n saraylarına elç"
gönderd". 552 yılından sonra Ç"n'" baskı altında tutan
Göktürkler, 585 yılından "t"baren Ç"n'"n s"yas"
üstünlüğünü kabul etmeye başlamıştı. Baga Kağan
dönem"nde de durum aynen devam etm"ş ve Tulan
Kağan dönem"nde Doğu Göktürk devlet" Ç"n'e yıllık
verg"ye bağlanmıştı.[1] Ç"nce yazıtlarda Jutan Teg"n
adında aynı anneden ve babadan öz kardeş" olduğu
b"lg"s" bulunmaktadır.[2]

589 yılında Su" Hanedanı güneydek" Ch'en Devlet"n"

ortadan kaldırarak Han hanedanlığının yıkılışından
yaklaşık 360 yıl sonra Ç"n'" s"yas" olarak b"rleşt"rd".
Ch'en Devlet"n"n yıkılışından sonra Ç"n'dek" Su"
Hanedanlığı karşıtı muhal"fler kaçmış ve Göktürk
Devlet"ne g"derek Ta-" prenses"n yanına sığınmıştır.
Aslen Chou Hanedanından gelen ve Ch'"en-ch"n
adındak" prenses 580 yılında Taspar Kağan'la
evlenm"ş, dul kalınca töre gereğ" İşbara Kağan "le
evlenm"ş ve Su" hanedanlığı "le "y" "l"şk"ler kurma
çabaları net"ces"nde "mparator tarafından kend"s"ne
Ta-" adı ver"lm"şt". İşbara Kağan'ın ölümünden sonra
prenses Tulan Kağan'la evlend". Ta-" prenses kend"
a"les"n" araştırıp Su" hanedanlığı aleyh"ne g"zl"
faal"yetlerde bulundu ve Ç"nl" muhal"fler"n başına
geç"p Tulan Kağanı'da Ç"n aleyh"ne kışkırttı. Bunun
net"ces"nde Ç"n'e verg" ver"lmes" kes"ld"ğ" g"b" ve Ç"n
sınırlarına da akınlara başlandı. Göktürklerle olan
"l"şk"ler"n Su" Hanedanlığı aleyh"ne gel"şmes" üzer"ne
"mparator Wen causluk yapması amacıyla elç"s"n"
Göktürk ülkes"ne yolladı. Tulan Kağan tarafından "lg"
göster"lmeyen elç" devlet mecl"s" üyeler"nden rüşvet
verd"ğ" k"ş" sayes"nde gece toplantısı yapan prenses
ve müttef"kler"n" yakalayarak Tulan Kağan'a göster"ld"
ve yaptıkları g"zl" faal"yetler ortaya çıktı. Bunun
üzer"ne elç" eşl"ğ"nde "mparatora hed"yeler
gönder"ld".[1]

Tulan Kağan bu meseleler" hallett"kten sonra ülke

"çer"s"nde güçlenen ve tehl"kel" duruma gelen kardeş"
Ch'"n-yü Şad üzer"ne yürüyüp yapılan savaşta onu
öldürdü. Aynı yıl annes"n"n kardeş" Ju-tan Teg"n'"
Ç"n'e elç" olarak gönderd". Bunu tak"p eden yılda
d"ğer Göktürk boyları da Ç"n' e elç" gönderd"ler. Bu
boyların Ç"n sınırında pazar kurma ve Ç"n "le t"caret
yapma "stekler" İmparator Wen tarafından da uygun
görüldü. Böylece Göktürk devlet"n"n kuruluşundan
ber" A-sh"h-na soyuna mensup olmayan d"ğer boylar
Ç"n "le s"yas" "l"şk" kurmuş oldular. 593 yılında bu
olaylar olurken kuzeyde Baykal Gölü c"varında Tu-l"
Kağan (Yam" Kağan) unvanını almış olan Baga Kağan'
ın oğlu Jan-kan, Ç"n' e elç" göndererek s"yas" "l"şk" ve
evl"l"k yoluyla müttef"k olmak "stem"şt"r.[1]

Tulan Kağan esk" büyük Göktürk devlet"n" yen"den

kurmak "ç"n Batı Göktürk Kağanlığı hükümdarı Tardu
Kağan "le defalarca savaşılmış ancak çarpışmaların
sürmes" üzer"ne Su" "mparatorunun araya g"rmes"yle
yapılan antlaşma üzer"ne "k" kağanda topraklarına
dönmüştür.[1]

Tu-l" (Yam" Kağan' ın Ç"nl" b"r prensesle evlenerek Su"

hanedanlığı "le müttef"kl"ğ" ve onun Doğu Göktürk
kağanı olması yönündek" teşv"klerden haberdar olan
Tulan Kağan "nt"kam "ç"n 598 yılında Ç"n' e
düzenled"ğ" sefer Tu-l"'n"n önceden haber vermes"
üzer"ne başarılı olamadı. 599 yılında Ç"n' e tekrar
sefer düzenleyen Tulan Kağan bu sefer Tardu Kağan
"le "tt"fak yaparak Ç"n destekl" Tu-l" (Yam" Kağan' ı Ç"n
sedd"'n"n kuzey"ndek" b"r bölgede ağır yen"lg"ye
uğrattı ve Tu-l", Ç"n' e kaçmak zorunda kaldı. Daha
sonra toparlanan Ç"n kuvvetler" Göktürk ordularını
durdurarak ger" çek"lmek zorunda bırakmıştır.[1]

Su" "mparatorunun kend"s"ne karşı saldırıya

gönder"len Ç"n ordularını mevz"lend"kler" Heng-an' da
ağır b"r yen"lg"ye uğratan Tulan Kağan d"ğer Ç"n
ordularının üzer"ne gönder"ld"ğ" 600 yılı başlarında
kend" emr"ndek"ler tarafından öldürülmüştür.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Son değ"ş"kl"k 2 ay önce YBot tarafından yapıldı

Aks" bel"rt"lmed"kçe "çer"ğ"n kullanımı CC BY-SA 4.0

l"sansı kapsamında uygundur.

Kullanım Şartları • G"zl"l"k pol"t"kası • Masaüstü