17 7.1 PWCHZL Tresc

Moduł VII
Charakterystyka wybranych produktów

leczniczych. Płynoterapia
Wprowadzenie
1. Charakterystyka leków przeciwbakteryjnych
2. Charakterystyka leków przeciwpasożytniczych
3. Charakterystyka leków przeciwgrzybiczych
4. Charakterystyka leków przeciwzapalnych
5. Charakterystyka płynów infuzyjnych
6. Charakterystyka leków znieczulających
7. Charakterystyka immunopreparatów
8. Charakterystyka preparatów hormonalnych
9. Zasady przechowywania leków
Bibliografia
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podstawowe wiadomości o chorobach zwierząt i lekach
1
Wprowadzenie
Siła działania leku określa jego najniższe stężenie potrzebne do uzyskania efektu tera-
peutycznego.
Jeśli w jednoczesnej terapii zastosujemy kilka produktów leczniczych, wówczas mogą

one działać na siebie:
 synergistycznie – zgodne, jednokierunkowe działanie leków, prowadzące do

wzmożenia ich działania,
 antagonistycznie – przeciwne, różnokierunkowe działanie leków, prowadzące
do osłabienia lub całkowitego zahamowania ich działania.
Jest wiele środków zmniejszających wchłanianie leków w trakcie terapii, które m.in.
upośledzają działanie błony śluzowej jelit, pochłaniają składniki aktywne leku, prowa-
dząc do ich wydalenia, lub zwiększają ilość płynu w świetle jelita, zmniejszając po-
wierzchnię chłonną tkanek. Do środków zmniejszających wchłanianie leków należą:
 węgiel aktywowany,
 leki wymiotne,
 leki parasympatykomimetyczne,
 związki magnezu,
 osmotyczne leki przeczyszczające,
 olej parafinowy i rycynowy,
 glikozydy antrachinonowe,
 środki zmniejszające trzewny przepływ krwi,
 glikokortykosteroidy i NLPZ.
Znajomość leków, ich skutków ubocznych i zasad działania, jest podstawową umiejętno-
ścią każdej osoby związanej z medycyną weterynaryjną. Niezwykle ważne jest pełne
zrozumienie tych zagadnień. Toksyczność leków zależy od ich dawki, miejsca podania i
gatunku zwierzęcia. Leki bezpieczne dla jednych gatunków są toksyczne dla innych (np.
fipronil bezpieczny dla psa jest toksyczny dla królików).
Przechowywanie leków zgodnie z zasadami dobrej praktyki weterynaryjnej pozwala na

bezpieczne ich stosowanie i zachowanie przydatności do końca terminu ważności. Dba-
nie o preparaty medyczne jest wskaźnikiem bezpieczeństwa placówki medycznej.
2
1. Charakterystyka leków przeciwbakteryjnych
Powszechnie dostępne leki przeciwbakteryjne to substancje naturalne oraz produkty

sztucznej syntezy chemicznej – chemioterapeutyki przeciwbakteryjne (substancje natu-
ralne, wytwarzane przez mikroorganizmy to antybiotyki).
Antybiotyki – to substancje wytwarzane przez mikroorganizmy, zabijające drobnou-

stroje lub hamujące ich namnażanie.
Chemioterapeutyki przeciwbakteryjne – to wszystkie substancje naturalne i sztucz-

ne, zabijające drobnoustroje lub hamujące ich namnażanie.
Zakres działania leku obejmuje drobnoustroje, przeciw którym substancja leku jest
skuteczna, w stężeniach dających się uzyskać w miejscu występowania zakażenia u le-
czonych pacjentów. Chemioterapeutyki mogą mieć działanie bakteriostatyczne – ha-
mujące namnażanie drobnoustrojów, oraz bakteriobójcze – niszczące drobnoustroje.
Zastosowanie leku bakteriostatycznego w większym stężeniu powoduje, że substancja
czynna zaczyna zabijać drobnoustroje, a nie tylko hamuje ich namnażanie.
 Leki bakteriobójcze – to antybiotyki beta-laktamowe, aminoglikozydy, polipep-

tydy, glikopeptydy, chinolony, anasamycyny, izoniazydy.
 Leki bakteriostatyczne – to tetracykliny, makrolidy, linkozamidy, fenikole, ma-
krolidy, sulfonamidy.
Należy pamiętać, że nie ma uniwersalnego leku, działającego na wszystkie bakterie. Nie

należy stosować antybiotyków w celu leczenia chorób wywołanych przez wirusy. Anty-
biotyk powinno dobierać się do terapii konkretnego pacjenta, po wykonaniu antybio-
gramu. W celu ochrony przed rozwojem antybiotykooporności leczenie zawsze należy
doprowadzić do końca. Niedopuszczalne jest odstawienie leku po stwierdzeniu po-
prawy u pacjenta. Efektywność terapii przeciwbakteryjnej zwiększają liczne czynniki, tj.
leczenie wspomagające (leki immunostymulujące, przeciwzapalne, wykrztuśne, rozsze-
rzające mięśnie gładkie oskrzeli, przeciwbiegunkowe, nasercowe, krążeniowe, witaminy,
środki alkalizujące i zakwaszające mocz). Sprawny układ immunologiczny umożliwia
unikanie przewlekłej, przebiegającej z powikłaniami rekonwalescencji oraz nawrotów
choroby. Dla chorych zwierząt równie ważna jest odpowiednia dieta i minimalizacja
czynników stresowych. Podstawowym kryterium oceny efektywnej terapii jest normali-
zacja objawów klinicznych, np. ustąpienie gorączki, tachykardii, posmutnienia.
3
Rysunek 7.1. Podział leków przeciwbakteryjnych
penicyliny
cefalosporyny
B-laktamy karbapenemy
aminoglikozydy monobaktamy
inhibitory B-
polipeptydy
laktamaz
glikopeptydy
antybiotyki tetracykliny
sulfonamidy makrolidy
Chemioterapeutyki chinolony linkozamidy

przeciwbakteryjne
nitrofurany fenikole
nitroimidazole anasamycyny
Źródło: opracowanie własne autora
Najczęstsze błędy antybiotykoterapii:
 Stosowanie antybiotyków w infekcjach wirusowych.

 Niewłaściwy dobór antybiotyku do wrażliwości drobnoustrojów.
 Leczenie stad zwierząt bez antybiogramu.
 Stosowanie jednego antybiotyku w zakażeniach mieszanych.
 Stosowanie antybiotyków profilaktycznie.
4
 Niewłaściwe dawkowanie antybiotyków.
 Niewłaściwy dobór drogi podania leku.
 Zbyt niskie wysycenie antybiotykiem tkanek objętych chorobą.
 Zbyt krótki czas trwania antybiotykoterapii.
 Interakcja antybiotyków z innymi lekami.
 Niestosowanie leczenia wspomagającego z antybiotykiem.
 Stosowanie antybiotykowych stymulatorów wzrostu.
 Używanie przeterminowanych antybiotyków.
5
2. Charakterystyka leków przeciwpasożytniczych
Leczenie przeciwpasożytnicze prowadzone jest przeciwko pasożytom wewnętrznym i

zewnętrznym. Lekami systemowymi nazywamy preparaty podawane ogólnie, mające
kontakt z wszystkimi tkankami ciała. Leki kontaktowe to leki przezskórne.
Rysunek 7.2. Podział leków przeciwpasożytniczych
leki przeciw
systemowe
pierwotniakom
leki przeciw
systemowe
przywrom
leki przeciw
pasożytom leki przeciw
wewnętrznym tasiemcom systemowe
kontaktowe
Leki leki nicieniobójcze
przeciwpasożytnicze
systemowe
leki przeciw
pchłom, systemowe
leki przeciw
kleszczom, wszom,
pasożytom
wszołom,
zewnętrznym
nużeńcom, kontaktowe
świerzchbowcom
Poniższa tabela przedstawia najczęstsze drogi podania preparatów przeciwpasożytni-

czych. W lecznictwie małych zwierząt, przeciw pasożytom wewnętrznym stosuje się
tabletki, pasty oraz preparaty typu spot on. Pasożyty zewnętrzne zwalcza się iniekcjami,
obrożami lub preparatami typu spot on. U krów, koni i świń na parazytozy wewnętrzne
podawane są pasty lub iniekcje. Profilaktyka przeciw pasożytom zewnętrznym prowa-
dzona jest za pomocą preparatów pour on.
Tabela 7.1. Postacie środków przeciwpasożytniczych

Środki przeciw pasożytom wewnętrznym  roztwory do iniekcji
 tabletki
 pasty
 preparaty typu spot on
Systemowe środki przeciw pasożytom ze-  roztwory do iniekcji
wnętrznym  preparaty typu pour on (polewacz)
6
 preparaty typu spot on (nakraplacz)
Kontaktowe środki przeciw pasożytom  szampony
zewnętrznym  aerozole
 emulsje
 preparaty typu pour on
 preparaty typu spot on
 proszki
 obroże
 kolczyki do ucha
 przylepce i opaski
 paski (pszczoły)
Tabela 7.2. Najczęściej stosowane systemowe substancje przeciwpasożytnicze
Nicieniobójcze Przywrobójcze
 benzimidazole: tiabendazol, fenbenda-  bifenole

zol, albendazol, flubendazol, febalntel  salicylanilidy: oksylozanid, klozantel
 tetrahydropirymidyny: pyrantel, mo-  nitrofenole: nitroksynil, niklofolan
rantel  pochodne sulfonamidów: klorsulon
 imidazotiazole: lewamizol  diamfenetyd
 makrocykliczne laktony: iwermektyna,  bromofenofos
milbemicyna  benzimidazole: albendazol
 związki fosforoorganiczne: dichlorfos,
kumafos
 inne: piperazyna
Tasiemcobójcze Przeciwpierwotniacze
 syntetyczne związki organiczne: prazi-  sufonamidy

kwantel, niklozamid, bunamidyna, ep-  sulfonamidy z trimetoprimem
syprantel  antybiotyki jednoforowe
 kokcydiostatyki pochodzenia che-
micznego
 nitrobenzamidy
 związki benzenoacetonitrylowe
 imidokarb
7
Tabela 7.3. Najczęściej stosowane kontaktowe substancje przeciwpasożytnicze
Środki stosowane u dużych zwierząt Środki stosowane u małych zwierząt
 węglowodory chlorowane  inhibitory acetylocholinoesterazy

 związki fosforoorganiczne  chlorowane węglowodory
 pyretryny i syntetyczne pyretroidy  pyretryny i pyretroidy
 makrocykliczne laktony  amitraza
 amitraza  fenylopirazole: fipronil
 regulatory wzrostu owadów  regulatory wzrostu owadów
Rysunek 7.3. Podawanie psu preparatu typu spot on na grzbiet
8
3. Charakterystyka leków przeciwgrzybiczych
Leczenie przeciwgrzybicze możemy stosować ogólnie lub miejscowo. Miejscowo sub-

stancje grzybobójcze dodawane są do preparatów do uszu, maści naskórnych, prepara-
tów w aerozolach. W stosowaniu ogólnym, działającym na cały organizm, najczęściej
podaje się zwierzętom tabletki. Substancje przeciwgrzybicze są wysoce toksyczne dla
zwierząt i ludzi, dlatego też wprowadzanie ich do terapii powinno być podejmowane z
rozwagą i niezwykłą starannością. Zachwianie równowagi skóry, błon śluzowych czy
przewodu pokarmowego może doprowadzić do szybkiego rozwoju oportunistycznych
zakażeń saprofitycznymi bakteriami. Idealne leczenie prowadzone jest na podstawie
badania zeskrobiny i mykogramu.
Rysunek 7.4. Podział leków przeciwgrzybicznych
nystatyna
antybiotyki
natamycyna
polienowe
amfoterycyna
gryzeofluwina
B
Leki fluzytozyna ketokonazol

przeciwgrzybicze
terbanafina flukonazol
klotrymazol
pochodne
imidazolu
mikonazol
enilkonazol
ekonazol
9
4. Charakterystyka leków przeciwzapalnych
Do leków przeciwzapalnych możemy zaliczyć niesterydowe (niesteroidowe) leki prze-

ciwzapalne oraz glikokortykosterydy (glikokortykosteroidy). Przeciwzapalnie możemy
stosować leki ogólnie oraz miejscowo.
Czy wiesz, że…
Przeciwzapalne działanie mają też leki hamujące uwalnianie autakoidów: leki przeciw-
histaminowe, leki przeciwprostaglandynowe, przeciwkininowe, chemioterapeutyki (w
tym antybiotyki) oraz leki zwężające i uszczelniające naczynia (alfa-agoniści, związki
wapnia, witamina C).
Sterydy bardzo łatwo wchłaniają się po podaniu domięśniowym, a po podaniu dożyl-

nym od razu łączą się z białkami krwi i wydalane są przez nerki. Organizm przyzwyczaja
się do podawania sterydów. Chcąc zaprzestać stosowania tych preparatów, należy suk-
cesywnie zmniejszać ich dawkę przez kilka tygodni. Nagłe odstawienie sterydów po kil-
ku tygodniach stosowania może wywołać przełom nadnerczowy lub prowadzić do roz-
winięcia się choroby Addisona. Niekontrolowane stosowanie sterydów w dużych daw-
kach prowadzi do rozwinięcia się u pacjentów jatrogennego zespołu Cushinga.
Nie należy jednocześnie stosować sterydowej i niesterydowej terapii przeciwza-

palnej.
Działanie przeciwzapalne niesterydowych leków przeciwzapalnych jest bezpośrednio

związane z hamowaniem receptora COX. Większość NLPZ jest wysoce toksyczna dla
zwierząt. Do najbardziej toksycznych związków należą: ibuprofen, diklofenak, parace-
tamol i kwas salicylowy. U zwierząt powszechnie stosuje się kwas tolfenamowy, meta-
mizol i meloksykam. Koksyby są preparatami o wysokiej skuteczności, ale wysoka cena
ogranicza powszechne stosowanie tych preparatów.
Tabela 7.4. Najważniejsze substancje przeciwzapalne stosowane w lecznictwie weteryna-

ryjnym
Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) Sterydowe leki przeciwzapalne (SLPZ)
 selektywne inhibitory COX 1: kwas  krótko działające: hydrokortyzon, kor-

acetylosalicylowy tyzon, prednizon, prednizolon, mety-
 nieselektywne inhibitory COX: ibupro- loprednizolon
fen, ketoprofen, flurbiprofen  średnio długo działające: triamcynolon
 inhibitory hamujące preferencyjnie  długo działające: deksametazon, be-
COX 2: meloksykam, diklofenak tametazon
 wysoce selektywne inhibitory COX 2:
koksyby
10
Tabela 7.5. Tabela różnic i podobieństw pomiędzy sterydowymi a niesterydowymi lekami

przeciwzapalnymi
Niesterydowe leki Sterydowe leki

przeciwzapalne przeciwzapalne
 przeciwbólowe  przeciwzapalne
 przeciwzapalne  przeciwalergiczne
 przeciwgorączkowe  przeciwwstrząsowe
Działanie  immunosupresyjne
 przeciwbólowe (działanie
pośrednie)
 doustna  doustna
 dożylna  dożylna
 doodbytnicza  podskórna
Możliwe drogi
 podskórna  domięśniowa
podania
 domięśniowa  wziewna
 dowymieniowa  dowymieniowa
 miejscowa  miejscowa
Szybkość działania na  wolniejsza, przy tej samej  szybsza, przy tej samej
komórki drodze podania drodze podania
Wrażliwe gatunki  koty  koty
zwierząt (gatunki, u  króliki (toksyczne)
których najczęściej  psy z wadą genu MDR 1
występują działania
niepożądane w wyni-
ku zastosowania le-
ków)
 działanie hepatotoksycz-  stymuluje wydzielanie
Działanie na ne enzymów wątrobowych
wątrobę  powoduje uwalnianie
glukozy do krwiobiegu
 z dnia na dzień  z dawki należy schodzić
Możliwość
stopniowo, czasem przez
odstawienia leków
wiele tygodni
 rzadkie, tylko przy prze-  częste, zwłaszcza przy
Wystąpienie działań dawkowaniu, długotrwa- nieodpowiednim doborze
niepożądanych łym stosowaniu dawki, nagłym odstawie-
niu
11
Tabela 7.6. Spis działań niepożądanych przy stosowaniu leków przeciwzapalnych stery-
dowych i niesterydowych
Działania niepożądane przy stosowaniu Działania niepożądane przy stosowaniu

niesterydowych leków sterydowych leków przeciwzapalnych
przeciwzapalnych
 uszkodzenie błony śluzowej żołądka i  czynnościowy zanik kory nadnerczy

jelit  jatrogenny zespół Cushinga
 krwawienia do przewodu pokarmo-  osteoporoza
wego  obniżenie produkcji mleka
 owrzodzenie żołądka i jelit  hipokaliemia
 zaburzenie funkcji szpiku  nadciśnienie
 zaburzenie funkcji nerek  cukrzyca i wzrost stężenia insuliny
 zaburzenie funkcji wątroby  inwolucja grasicy
 obniżenie krzepliwości krwi  immunosupresja
 methemoglobinemia  wrzody żołądka
 reakcje skórne o charakterze uczule-  opóźnienie gojenia się ran
niowym  perforacja rogówki przy owrzodze-
 potęgowanie lub hamowanie działania niach
leków sosowanych równocześnie  żarłoczność i polidypsja
 wielomocz i biegunka
 zapalenie trzustki
12
5. Charakterystyka płynów infuzyjnych
Płynoterapia stanowi ważny element leczenia pacjentów odwodnionych, we wstrząsie i

w stanie krytycznym. Do głównych zadań postępowania nawadniającego należy utrzy-
manie wypełnienia łożyska naczyniowego, nawodnienie pacjenta, zapobieganie rozwo-
jowi wstrząsu, przywrócenie elektrolitów i balans równowagi kwasowo-zasadowej.
Płyny infuzyjne dzielą się na koloidy i krystaloidy. Krystaloidy dzielą się na roztwory
izotoniczne, hipertoniczne i hipotoniczne.
Tabela 7.7. Podział krystaloidów
Izotoniczne roztwory kry- Hipertoniczne roztwory Hipotoniczne roztwory kry-

staloidów krystaloidów staloidów
Zawierają ilość sodu odpo- Zwierają większą ilość sodu Zawierają ilość sodu mniejszą
wiadającą osoczu krwi. niż osocze. od osocza.
Zawierają wodę i jony. Są bardziej osmolarne niż Zawierają wodę, jony i gluko-
osocze. zę.
Szybko rozprzestrzeniają się
w przestrzeni międzykomór- Zawierają duże stężenie glu- Szybko rozprzestrzeniają się
kowej. kozy. w przestrzeni międzykomór-
kowej.
Do hipertonicznych roztworów krystaloidów należą: 7,5% NaCl, > 10% roztwór gluko-
zy oraz mannitol 10 i 20%. Hipotonicznym roztworem jest glukoza 5%. Izotoniczne roz-
twory to: 0,9% NaCl, PWE (płyn wieloelektrolitowy), płyn Ringera oraz płyn Ringera z
mleczanami.
13
Rysunek 7.5. Krew – najdoskonalszy naturalny koloid
Koloidowe roztwory zawierają większe cząsteczki niż roztwory krystaliczne, przez co

dłużej pozostają w przestrzeni naczyniowej. Utrzymują ciśnienie onkotyczne, powodując
przechodzenie płynu z przestrzeni pozanaczyniowej do tkanek. Koloidy dzielimy na na-
turalne i sztuczne. Do sztucznych należą roztwory żelatyny bydlęcej, dekstrany i skrobia
hydroksyetylowa. Naturalne koloidy stanowi krew i osocze całkowite.
Tabela 7.8. Zalecana płynoterapia w przypadku wybranych patologii u zwierząt
Patologia Zalecana płynoterapia
Odwodnienie Płyn Ringera z mleczanami, PWE

Wymioty Płyn Ringera z mleczanami, nacl 0,9%, PWE
Biegunka Płyn Ringera z mleczanami, nacl 0,9%, PWE
Kwasica cukrzycowa Płyn Ringera z mleczanami, nacl 0,9%
Niedoczynność kory nadnerczy Płyn Ringera z mleczanami, nacl 0,9%
Niedrożność cewki moczowej Płyn Ringera z mleczanami, nacl 0,9%
Ostra niewydolność nerek (ską- Nacl 0,9%
pomocz)
Przewlekła niewydolność nerek Płyn Ringera z mleczanami
Zastoinowa niewydolność serca Glukoza 5%, glukoza 2,5%
Krwotok Płyn Ringera z mleczanami, nacl 0,9%, krew, syntetycz-
ne koloidy
14
6. Charakterystyka leków znieczulających
Środki znieczulające dzielimy na środki działające miejscowo i ogólnie.
Znieczulenie ogólne (narkoza chirurgiczna) – to kontrolowane i odwracalne zaha-

mowanie czynności OUN z wyjątkiem ważnych dla życia ośrodków w rdzeniu przedłu-
żonym.
Premedykacja – środki farmakologiczne podawane przed znieczuleniem właściwym w

celu przygotowania organizmu do wprowadzenia w stan znieczulenia ogólnego. Poda-
wanie środków do premedykacji pacjenta znacznie obniża dawkę anestetyków koniecz-
nych do podania, aby uzyskać stan narkozy chirurgicznej.
Sedacja – uspokojenie pacjenta, powodujące niemożność wykonywania przez niego ru-

chów oraz senność, bez wyłączenia świadomości. Sedacja nie powoduje wyłączenia bó-
lu!
Analgezja – zniesienie czucia bólu pacjenta, niezbędna do wykonywania zabiegów in-

wazyjnych.
sedacja + analgezja = neuroleptoanalgezja
Neuroleptoanalgezja – całkowite uspokojenie zwierzęcia, z jednoczesnym brakiem

odczuwania bólu i zachowaniem świadomości.
Środki znieczulenia ogólnego powinny:
 zapewnić sterowność natężenia snu,

 zapewnić efekt przemijający,
 być nietoksyczne,
 nie zaburzać homeostazy organizmu.
Środki stosowane w znieczuleniu ogólnym dzielimy na infuzyjne i wziewne. Anestetyki

wziewne szybko wyłączają świadomość chorego zwierzęcia. Zwierzę samo pobiera ilość
anestetyku, aspirując do płuc lek razem z powietrzem. Znieczulenie infuzyjne lekarz
podtrzymuje:
 za pomocą podawania leków z bolusa (strzykawką do wenflonu),

 z pomocą pompy infuzyjnej,
 podając znieczulenie razem z wlewem dożylnym.
15
Do najważniejszych wad anestetyków infuzyjnych należy łatwość przedawkowania oraz
konieczność uzupełnienia znieczulenia lekami przeciwbólowymi. Leki te działają rów-
nież drażniąco na śródbłonek żył. Wadami anestetyków infuzyjnych jest ich cena, ła-
twość parowania w przypadku braku szczelności aparatury, konieczność posiadania
drogiego sprzętu i intubacji pacjentów przed zabiegiem.
Cechy dobrego anestetyku wziewnego:
 stabilność w trakcie przechowywania,

 łatwość przechodzenia w stan lotny,
 ograniczona łatwopalność,
 działanie miorelaksacyjne,
 ograniczona biotransformacja,
 brak działania drażniącego i toksycznego.
Najważniejsze wziewne środki anestetyczne stosowane do znieczulenia:
 eter,
 halotan,
 izofluran,
 podtlenek azotu.
Rysunek 7.6. System znieczulenia wziewnego u psa – zwierzę zaintubowane
Najważniejsze infuzyjne środki anestetyczne stosowane do znieczulenia:
 barbiturany,
 ketamina,
 ksylazyna,
 propofol,
16
 gwajfenezyna.
Rysunek 7.7. System znieczulenia infuzyjnego – anastetyk podawany przez wenflon
Znieczulenie miejscowe – to odwracalne zablokowanie przewodnictwa nerwowego w

obrębie jednego lub kilku nerwów. Znieczulenie znosi czucie bólu i pozwala wykonywać
w określonym obszarze zabiegi lekarsko-weterynaryjne, np.: cięcie cesarskie u krowy.
Znieczulenia miejscowe najczęściej wykonywane w weterynarii to znieczulenia nasię-
kowe, powierzchowne i zewnątrzoponowe.
 Znieczulenie nasiękowe – wyłączenie przewodnictwa nerwowego przez na-

strzykanie pożądanej okolicy środkiem znieczulającym (np. usunięcie guza u
zwierzęcia w sedacji).
 Znieczulenie przewodowe – podanie środka znieczulającego w okolicę nerwu
(np. znieczulenie stosowane w stomatologii przy usuwaniu zębów).
 Znieczulenie powierzchowne – zastosowanie leku miejscowo na skórę lub bło-
nę śluzową (np. stosowanie sprayu z lidokainą na gardło pacjenta przed intubacją
lub stosowanie maści z lidokainą na prącie przed cewnikowaniem).
 Znieczulenie zewnątrzoponowe – podanie leku znieczulającego do kanału krę-
gowego w przestrzeń nadoponową. Powoduje to zniesienie bólu we wszystkich
nerwach wychodzących z kręgów, do których dostanie się lek znieczulający.
Uwaga! Podanie zbyt dużej dawki lidokainy może spowodować znieczulenie
ośrodków oddechowych w piersiowym odcinku rdzenia kręgowego i śmierć
zwierzęcia (to znieczulenie wykorzystuje się np. do wykonania cięcia cesarskiego
u krowy).
17
Rysunek 7.8. Dodatkowe znieczulenie nasiękowe miejsca cięcia
Rysunek 7.9. Wykonanie nacięcia na stojącym zwierzęciu dzięki zastosowaniu

znieczulenia zewnątrzoponowego
18
Najważniejsze leki znieczulające działające miejscowo to:
 lidokaina,
 polokaina.
Kontrolowanie przebiegu znieczulenia u zwierząt:
Lekarz weterynarii przez cały okres znieczulenia monitoruje stan pacjenta. Do najważ-
niejszych wskaźników pozwalających określić, w jakim stanie znajduje się pacjent, nale-
żą: kontrola temperatury ciała, liczby i głębokości oddechów, odruchów ciała (powie-
kowego i rogówkowego) oraz stopnia wysycenia hemoglobiny tlenem. Przezskórne mo-
nitorowanie wysycenia tlenem hemoglobiny wykonuje się za pomocą pulsoksymetru.
19
7. Charakterystyka immunopreparatów
Immunopreparaty to:
 immunostymulatory,
 immunosupresory oraz immunomodulatory,
 szczepionki.
Immunostymulatory można stosować w trzech sytuacjach:
1. Przy obniżeniu odporności organizmu.

2. Przy zakażeniach wirusowych.
3. Przed przewidywalnym stanem obniżenia odporności – profilaktycznie.
Preparaty te pobudzają układ odpornościowy, pomagając zwalczyć zakażenie lub nie

dopuszczając do zachorowania zwierzęcia. Leczenie wspomagające należy stosować w
chorobach przewlekłych, upośledzających osłabienie organizmu. Przy podejrzeniu
spadku odporności, poza stosowaniem immunostymulatorów, należy wyrównać niedo-
bory pokarmowe, zapewniając odpowiednią podaż składników odżywczych zwierzętom
i polepszyć ich warunki środowiskowe bytowania.
Food and home – żywienie i zamieszkanie mają kluczowe znaczenie dla długotrwałego
obniżenia odporności, jeśli nie spełniają wymogów gatunkowych.
Do najważniejszych leków stymulujących odporność należą:
 Lewamizol – preparat odrobaczający, w małych dawkach działający immuno-

stymulująco (duże dawki są immunosupresyjne).
 Izoprynozyna – przyspiesza dojrzewanie i różnicowe limfocytów T, działając
bezpośrednio na układ odpornościowy.
 Interferon (syntetyczne glikoproteiny) – substancje skierowane przeciw wiru-
som atakującym organizm. Jest to kuracja bardzo droga, o nie do końca określo-
nym skutku u zwierząt, stosowana w weterynarii przy kocich chorobach wiruso-
wych.
 Imutiol – przyspiesza dojrzewanie i różnicowanie limfocytów T, działając bezpo-
średnio na układ odpornościowy. Nie ma wpływu na limfocyty B.
 B glukan – szeroko dostępny, tani immunostymulator. Aby osiągnąć najlepszy
efekt, musi być jednak podawany minimum czternaście dni.
 Adiuwanty bakteryjne – związki adiuwantów bakteryjnych podnoszących od-
porność na zasadzie aktywacji i proliferacji makrofagów (bakterie Proprionibac-
teriaceae).
20
 Inaktywowane wirusy – aktywuje i stymuluje proliferacje limfocytów oraz pro-
dukcję interferonu. Do organizmu wprowadza się liofilizat poxwirusa owiec (wi-
rusa ospy).
 Mieszanki witaminowo-aminokwasowe – niedobory aminokwasów egzogen-
nych (lizyna, tauryna) i witamin immunostymulujących (wit. E i wit. C) powodują
spadek odporności. Zjawisko to jest szczególnie zauważalne u kotów, dlatego też
wiele karm bazuje na wyrównaniu tych niedoborów.
Charakterystyka szczepionek
Szczepionka – to substancja zwierająca obce antygeny (żywe, o ograniczonej zjadliwo-

ści, atenuowane lub martwe), podawana do organizmu w dawce niewywołującej choro-
by, ale wzbudzającej odpowiedź immunologiczną organizmu w postaci wytworzenia
przeciwciał. Dzięki powstaniu przeciwciał organizm może stać się odporny na zachoro-
wanie (odporność poszczepienna) lub może rozwinąć się w organizmie infekcja, która
zostanie zwalczona szybciej, dzięki obecności przeciwciał poszczepiennych we krwi.
Odporność poszczepienna może być trwała lub czasowa.
Liofilizat – to szczepionka produkowana w postaci proszku. Przed szczepieniem należy

rozpuścić proszek w adiuwancie (rozpuszczalniku) dołączonym do szczepionki.
Rysunek 3.10. Podział szczepionek
Szczepionki
Szczepionki Szczepionki
martwe
żywe: atenuowane:
(inaktywowane):
zawierają szczepy
zawierają martwe
zawierają żywe szczepy patogenów o obniżonej
patogeny lub ich
patogenów (np. zjadliwości (np. wirus
fragmenty (np.
szczepionka przeciw myksomatozy w
szczepionka przeciwko
ospie prawdziwej). szczepionce dla
wirusowi wścieklizny).
królików).
Szczepienie podstawowe (bezwzględne, zalecane) – szczepienie na choroby wysoce

śmiertelne, by uchronić zwierzę od ryzyka śmierci w wypadku zarażenia (np. szczepie-
nie na panleukopenię u kotów, szczepienie przeciwko tężcowi u koni).
21
Szczepienie obowiązkowe – szczepienie, którego wykonanie nakłada na nas ustawo-
dawca (np. szczepienie przeciwko wściekliźnie u psów).
Szczepienie dodatkowe – szczepienie na choroby, którymi zakażenie nie prowadzi do

śmierci u większości zwierząt (np. grzybica skórna u kotów lub bydła, mykoplazmoza u
świń).
Szczepienia zawsze należy przeprowadzać według kalendarza szczepień. Kalendarz

szczepień ustala się osobno dla każdego gatunku zwierzęcia i regionu geograficznego
przebywania pacjenta. W przypadku zwierząt hodowlanych kalendarz szczepień może
być różny dla każdej grupy technologicznej (inne szczepienia zastosujemy dla kur nio-
sek, a inne dla brojlerów). Niektóre szczepionki należy powtórzyć, by uzyskać efekt
wzmocnienia (ang. booster effect). Wykonanie powtórnego szczepienia po wyznaczo-
nym terminie spowoduje, że pierwsze szczepienie będzie o wiele mniej wartościowe.
Wszystkie szczepionki należy przechowywać w lodówce!
Najważniejsze szczepienia stosowane w Polsce według poszczególnych gatunków zwie-

rząt:
 koty – panleukopenia, kaliciwiroza, herpeswiroza,

 psy – parwowiroza, nosówka, choroba Rubartha,
 konie – wścieklizna, tężec, grypa koni,
 króliki – pomór, myksomatoza,
 świnie – różyca, kolibakterioza, parwowiroza,
 krowy – zakaźne zapalenie nosa i tchawicy bydła, koronawiroza, rotawiroza.
Rodzaje szczepionek na polskim rynku:
 Szczepionki wieloważne (skojarzone) – pozwalające uodpornić zwierzę na kil-

ka chorób jednocześnie (np. skojarzona szczepionka dla kotów uodparniająca na
panleukopenię, kaliciwirozę i herpeswirozę).
 Szczepionki monowalentne – uodparniające na jedną chorobę, czyli zawierają-
ce jeden gatunek patogenu lub jeden szczep danego patogenu (np. szczepionka
przeciwko wściekliźnie).
 Szczepionki poliwalentne – zawierające antygeny kilku serotypów (podtypów)
jednego gatunku drobnoustroju (np. szczepionka przeciw leptospirozie psów).
 Szczepionki biwalentne – zabezpieczające przed dwiema niezwiązanymi ze so-
bą chorobami (np. szczepionki dla królików przeciwko pomorowi i myksomato-
zie).
22
Rysunek 7.10. Szczepionki produkowane w formie liofilizatu
23
8. Charakterystyka preparatów hormonalnych
Preparaty hormonalne stanowią bardzo szeroką gamę leków. U zwierząt podaje się
hormony:
 w przypadku niedoczynności narządów (tyroksyna, insulina),

 w celu ratowania życia (adrenalina, dopamina),
 w celu przerwania ciąży (antagoniści progesteronu np. algepriston),
 w celu wywołania porodu (oksytocyna),
 w celu zapobiegania zapłodnieniu (progesteron).
Zawsze należy pamiętać, że wprowadzanie do organizmu hormonów może zaburzyć

gospodarkę organizmu i wydzielanie tych związków w przyszłości.
Rysunek 7.12. Podział hormonów ze względu na ich budowę chemiczną
adrenalina,
aminy katecholowe noradrenalina,
dopamina
aminokwasowe
hormony gruczołu tyroksyna,
tarczowego trójodotyronina
hormony kory
11-hydroksysterydy nadnerczy (kortyzol,
kortyzon, aldosteron)
sterydowe
dezoksysteron,
Hormony 11-dezoksysterydy progesteron,
testosteron
hormony przedniego
płata przysadki,
gonadotropina
kosmówkowa,
polipeptydy
insulina, glukagon,
kalcytonina,
parathormon,
białkowe hormony tkankowe
neurohormony
podwzgórza,
oligopeptydy wazopresyna,
oksytocyna,
angiotensyna
24
Hormony stosowane w rozrodzie
Do najważniejszych gonadotropin stosowanych w lecznictwie należy LH (hormon lute-

inizujący), FSH (hormon dojrzewania pęcherzyków), HCG (ludzka gonadotropina łoży-
skowa) i PMSG (gonadotropina surowicza źrebnych klaczy). Stosuje się je w celu regula-
cji cyklu, leczenia zaburzeń płodności i wywołania superowulacji. Gonadotropiny wy-
dzielane są przez przedni płat przysadki i przez łożysko. FSH i LH stymulują wydzielanie
męskich i żeńskich steroidowych hormonów płciowych: androgenów, estrogenów i pro-
gesteronu. U samców stosuje się pochodną testosteronu – nortestosteron – przyspiesza-
jącą rekonwalescencję po zabiegach operacyjnych. U samic psów stosuje się kurację es-
tradiolem w celu kontrolowania hormonu zależnego posterylizacyjnego nietrzymania
moczu. U krów estradiol przyspiesza inwolucję macicy, u klaczy indukuje objawy rui. Do
najważniejszych gestagenów (związków działających jak progesteron) należą octan
medroksyprogesteronu, proligeston i progesteron. Związki te zapobiegają lub przerywa-
ją ruję (antykoncepcja). Stosuje się je przy leczeniu torbieli jajnikowych u krów.
Rysunek 7.13. Podział leków powszechnie stosowanych w rozrodzie
gonadoliberyny GnRH i jej analogi
FSH i LH
gonadotropiny
HCG i PMSG
Leki powszechnie
stosowane w rozrodzie
hormony płciowe i progesteron,
ich analogi estradiol
oksytocyna,
środki kurczące
prostagnalndyna F2
macicę
alfa
Leki stosowane w chorobach trzustki
Trzustka produkuje hormony: insulinę i glukagon. W przypadku niedoboru insuliny do-

chodzi do rozwinięcia się cukrzycy – w takich przypadkach zwierzętom podaje się insu-
linę w iniekcji. Aktywność insuliny zostaje wyrażona w jednostkach międzynarodowych.
25
W leczeniu cukrzycy u psów i kotów stosuje się doustne leki przeciwcukrzycowe, tj. glu-
kagon czy metformina.
26
9. Zasady przechowywania leków
Wszystkie leki znajdujące się w lecznicy weterynaryjnej muszą być przechowywane

zgodnie z zaleceniami producenta i polskim prawem lekarsko-weterynaryjnym. Na każ-
dym opakowaniu musi być widoczna:
 nazwa leku,
 gramatura,
 seria,
 data przydatności.
Zmiana barwy, konsystencji, wyglądu leku, zmętnienie, utrata sterylności lub wy-
schnięcie preparatu, świadczą o jego dyskwalifikacji w dalszym lecznictwie.
Leków nie wolno zamrażać, przechowywać w miejscach zimnych, gorących lub o dużych
amplitudach temperatur. Nie można leków narażać na długotrwałe działanie promie-
niowania UV – leki wrażliwe na światło słoneczne należy trzymać w zamkniętych opa-
kowaniach, w szafkach. Szczepionki i niektóre antybiotyki należy przechowywać w lo-
dówce.
Wszystkie osoby postronne powinny mieć utrudniony dostęp do preparatów leczni-

czych. W gabinetach powinny znajdować się substancje używane na bieżąco. Nadmierny
stan preparatów winien się znajdować w aptece na zapleczu zakładu leczniczego. Sub-
stancje szkodliwe muszą znajdować się poza zasięgiem zwierząt i dzieci. W dobrym to-
nie jest, aby szafki z lekami miały możliwość trwałego zamknięcia, np. na klucz.
Leki do znieczulenia (anestetyki) i leki przeznaczone do eutanazji zwierząt
Leki do znieczulenia żylnego (venena) i infuzyjnego oraz eutanazji według prawa wete-
rynaryjnego muszą być przechowywane w sejfie przytwierdzonym do stałej powierzch-
ni. Obrót lekami anestetycznymi i psychotropowymi musi być kontrolowany, monitoro-
wany i przypisany do konkretnych pacjentów. Aby używać leków znieczulających, lecz-
nica musi uzyskać specjalne pozwolenie wydawane przez odpowiednią izbę lekarsko-
weterynaryjną.
27
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Neal M. J., Farmakologia w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005.
Roliński Z., Farmakologia i farmakoterapia weterynaryjna, t. I i II, Państwowe Wydawnic-

two Leśne i Rolnicze, Warszawa, 2001.
Literatura uzupełniająca
Kania B. F., Nowoczesna farmakologia weterynaryjna i terapia, Wydawnictwo Medpharm
Polska, Warszawa, 2011.
Netografia
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=0CDwQFjA
D&url=http%3A%2F%2Fwww.vetpol.org.pl%2Fzyciewet%2Fczasopismo%2Fdoc_dow
nload%2F1860-10-
arty-
kul&ei=Rg1UUvzXDOr64QSEi4G4Bg&usg=AFQjCNGKtylY5rXpTO9qif0_go1vKSnZXw&b
vm=bv.53537100,d.bGE&cad=rja
http://www.dilwet.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=40&Item
id=64
28

17 7.1 PWCHZL Tresc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

17 7.1 PWCHZL Tresc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

17 7.1 PWCHZL Tresc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Moduł VII

Charakterystyka wybranych produktów

1. Charakterystyka leków przeciwbakteryjnych

2. Charakterystyka leków przeciwpasożytniczych

3. Charakterystyka leków przeciwgrzybiczych

4. Charakterystyka leków przeciwzapalnych

5. Charakterystyka płynów infuzyjnych

6. Charakterystyka leków znieczulających

8. Charakterystyka preparatów hormonalnych

9. Zasady przechowywania leków

Jeśli w jednoczesnej terapii zastosujemy kilka produktów leczniczych, wówczas mogą

 synergistycznie – zgodne, jednokierunkowe działanie leków, prowadzące do

Przechowywanie leków zgodnie z zasadami dobrej praktyki weterynaryjnej pozwala na

Powszechnie dostępne leki przeciwbakteryjne to substancje naturalne oraz produkty

Antybiotyki – to substancje wytwarzane przez mikroorganizmy, zabijające drobnou-

Chemioterapeutyki przeciwbakteryjne – to wszystkie substancje naturalne i sztucz-

 Leki bakteriobójcze – to antybiotyki beta-laktamowe, aminoglikozydy, polipep-

Należy pamiętać, że nie ma uniwersalnego leku, działającego na wszystkie bakterie. Nie

Chemioterapeutyki chinolony linkozamidy

Źródło: opracowanie własne autora

Najczęstsze błędy antybiotykoterapii:

 Stosowanie antybiotyków w infekcjach wirusowych.

Leczenie przeciwpasożytnicze prowadzone jest przeciwko pasożytom wewnętrznym i

Rysunek 7.2. Podział leków przeciwpasożytniczych

Źródło: opracowanie własne autora

Poniższa tabela przedstawia najczęstsze drogi podania preparatów przeciwpasożytni-

Tabela 7.1. Postacie środków przeciwpasożytniczych

Tabela 7.2. Najczęściej stosowane systemowe substancje przeciwpasożytnicze

 benzimidazole: tiabendazol, fenbenda-  bifenole

 syntetyczne związki organiczne: prazi-  sufonamidy

Środki stosowane u dużych zwierząt Środki stosowane u małych zwierząt

 węglowodory chlorowane  inhibitory acetylocholinoesterazy

Rysunek 7.3. Podawanie psu preparatu typu spot on na grzbiet

Leczenie przeciwgrzybicze możemy stosować ogólnie lub miejscowo. Miejscowo sub-

Rysunek 7.4. Podział leków przeciwgrzybicznych

Leki fluzytozyna ketokonazol

Źródło: opracowanie własne autora

Do leków przeciwzapalnych możemy zaliczyć niesterydowe (niesteroidowe) leki prze-

Czy wiesz, że…

Sterydy bardzo łatwo wchłaniają się po podaniu domięśniowym, a po podaniu dożyl-

Nie należy jednocześnie stosować sterydowej i niesterydowej terapii przeciwza-

Działanie przeciwzapalne niesterydowych leków przeciwzapalnych jest bezpośrednio

Tabela 7.4. Najważniejsze substancje przeciwzapalne stosowane w lecznictwie weteryna-

Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) Sterydowe leki przeciwzapalne (SLPZ)

 selektywne inhibitory COX 1: kwas  krótko działające: hydrokortyzon, kor-

Tabela 7.5. Tabela różnic i podobieństw pomiędzy sterydowymi a niesterydowymi lekami

Niesterydowe leki Sterydowe leki

Działania niepożądane przy stosowaniu Działania niepożądane przy stosowaniu

 uszkodzenie błony śluzowej żołądka i  czynnościowy zanik kory nadnerczy

Płynoterapia stanowi ważny element leczenia pacjentów odwodnionych, we wstrząsie i

Tabela 7.7. Podział krystaloidów

Izotoniczne roztwory kry- Hipertoniczne roztwory Hipotoniczne roztwory kry-

Koloidowe roztwory zawierają większe cząsteczki niż roztwory krystaliczne, przez co

Tabela 7.8. Zalecana płynoterapia w przypadku wybranych patologii u zwierząt

Patologia Zalecana płynoterapia

Odwodnienie Płyn Ringera z mleczanami, PWE

Środki znieczulające dzielimy na środki działające miejscowo i ogólnie.

Znieczulenie ogólne (narkoza chirurgiczna) – to kontrolowane i odwracalne zaha-