AR - Wetenskapmannetjies - Almarie Veranderinge Bygesit

1
Wetenskapmannetjies – Antjie Krog
Wetenskapmannetjies
1 Julle sit onder swart teleskope

2 en kyk na die son
3 tot julle besef dat julle nooit daar sal kom.
4 Pateties bepaal julle dan ligjare
5 en vertel dat die son as’t ware
6 inkrimp en eendag gaan verdwyn.
7 Ons sit maar hoog op die windpomp

8 en kyk hoe die son sy kop stamp
9 teen die rant
10 hoe hy bloei
11 hoe die vaal lug gloei
12 hoe die bome tot silhoeëtte verskroei.
13 Daarom liewe menere teken ek klawertjies

14 tussen my huiswerk, kry ek 26%
15 want ek luister eerder na

16 die verdwaalde korhaan
17 tussen die bossies by die tennisbaan
18 en kwadreer liewer my vreugdes
19 en vind dan die logaritme van my hartseer
20 want syfers bring ‘n eensaamheid
21 wat geen mens kan keer.
Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

2
Agtergrond
Die digteres, Antjie Krog, het die gedig geskryf toe sy nog op skool was.
• Sy was ‘n graad 11-leerder.
• Uit die gedig kan ons aflei dat sy nie wetenskaplik of wiskundig ingestel was
nie en glad nie daarvan gehou het nie.
Die gedig lewer kommentaar oor verskillende dinge in verband met wetenskap.
• Die spreker is meer taalkundig (woordmens) en verkies om dinge met emosie
te ervaar as om dit wetenskaplik te analiseer en te verklaar.
• Die moderne toerusting wat gebruik word om die heelal te verken, veroorsaak
dat mense so vasgevang raak en van die wêreld om hulle vergeet.
o Die onbereikbare/onmeetlike word deur jou bewonder en jy vergeet
van die alledaagse wat net so mooi is.
Ons, as Suid-Afrikaners, kan trots wees op MeerKat, ‘n 64-antenna-radioteleskoop in

die Karoo wat ‘n voorloper vir die SKA-teleskoop (die grootste in die wêreld) is.
MeerKat se projekbestuurder, Willem Esterhuyse, is nou deur die Amerikaners
aangestel om die grootste teleskoop in die Noordelike Halfrond te bou.
Die son is ongeveer 5 000 miljoen jaar oud en 1.4 km in deursnee. In vergelyking
met ander sterre in die heelal, is die Son baie klein. Die Son sal nie net krimp en
verdwyn nie, maar in ‘n uitbarsting van vlamme eindig. Soos die Son al warmer
word, sal ons klein planeetjie verbrand.
Titel
Die titel is in die verkleiningsvorm.

• Mannetjies = dui daarop dat die spreker hulle gering skat (sy dink min van
hulle).
o Sy dink aan hulle op ‘n neerhalende/verkleinerende/spottende manier.
o Dit is hoe sy haar negatiewe gevoelens oor wetenskaplikes uitbeeld.
• Die titel is baie geslaagd en sluit aan by die woord “pateties” in reël 4.
• Die “menere” of “julle” is veronderstel om slim/intelligente mense te wees,
maar weet nie hoe om die natuurskoon te beleef nie.
Stemming/Toon
Die toon is een van opstand/uitdagend/filosofies omdat die wetenskaplikes nie die
natuurskoon met hulle emosies ervaar nie – maar klinies is = alles analiseer.
• Die spreker is in verwondering oor die natuur, MAAR ook hartseer omdat
syfers die oorhand oor die skoonheid van die natuur kry.
Tipografie/struktuur/bou
Uiterlike bou:
21 Versreëls.
• 4 strofes

3
• Strofe 1 en 2 = 6 reëls – sestet

o Hier word die teenstelling tussen die wetenskaplikes en die “ons”
gegee.
• Strofe 3 = 2 reëls – koeplet
o Hier kry ons ‘n wending/verandering.
Die spreker verduidelik dat sy klawers teken met die gevolg dat
sy wetenskap druip.
• Strofe 4 = 7 reëls
o Hier gee die spreker die rede vir die klawers.
Sy wil die natuur op ‘n ander, meer natuurlike manier
waarneem.
Herhaling
Baie herhaling kom na vore.

• Bind die gedig tot ‘n eenheid en om haar punt duidelik te stel.
Assonansie
• Dra by tot die ritme van die gedig.

• Die verband tussen die woorde as gevolg van die assonansie dra by tot die
stemming in die gedig, bv.
o son X kom
o stamp X rant
o na X haan
o eensaamheid X geen
Progressie
Van onpersoonlik na verpersoonliking in die waarneming van die natuur.
Sintuiglike waarneming
• Sy sien die sonsondergang – sig

• Sy hoor die korhaan – gehoor
Vrye vers
Geen vaste rymskema nie.
Ek-spreker
Die spreker is ‘n leerder (manlik/vroulik) wat nie van wetenskap en wiskunde hou
nie.
Aangesprokene = wetenskaplikes/sterrekundiges/die wetenskaponderwyser
Tema
Die natuur moet met verwondering beskou word en nie deur die koue oog van die
wetenskaplikes nie. / Wetenskap is nie alles nie.

4
Les/Boodskap
‘n Mens het nie altyd nodig om iets te verstaan om dit te geniet of te waardeer nie.
Strofe 1
Hier word die wetenskaplikes aangespreek en daar word vertel hoe die
wetenskaplikes die omgewing ervaar.
1 Julle sit onder swart teleskope

2 en kyk na die son
Julle = wetenskaplikes (sterrekundiges)

• Die spreker is nie deel van die wetenskaplikes nie.
o Wetenskaplikes is veronderstel om slim navorsers te wees wat
navorsing doen oor hoe alles werk.
Alliterasie van s-klank
teleskope = die apparaat wat gebruik word om na die sterre/son of verafgeleë

objekte te kyk.
• swart dui op negatiewe gevoelens (morbied/dood), dit is donker en nie lig nie.
o Daar is geen verwondering oor wat die son doen nie.
Die wetenskaplikes sit onder hulle teleskope en bestudeer die son.

• Kontras = swart teleskope teenoor die son = lig.
• Die gebruik van die meervoud in teleskope dui daarop dat die wetenskaplikes
elkeen alleen onder sy eie teleskoop werk.
Dit is ironies dat die wetenskaplikes “swart” teleskope gebruik om hulle te help om
“ligjare” te bepaal.
• Die ‘swart” sluit aan by die wetenskaplikes wat vertel dat die son gaan
“inkrimp en verdwyn”, met ander woorde
o Die swart donkerte van die heelal gaan die son (die lig) as’t ware
“insluk”.
o “swart” kontrasteer met “son” en “ligjare”.
3 tot julle besef dat julle nooit daar sal kom.
Die julle (wetenskaplikes) besef dat hulle nooit by die son sal uitkom nie.

5
• Hulle voel gefrustreerd daaroor.

o Hulle sal nooit daar kom nie, maar hulle sit nog steeds en kyk.
o LETTERLIK: hulle gaan nooit by die Son uitkom nie.
o FIGUURLIK: hulle het nie die kundigheid om die Son ten volle te
begryp nie.
• Sy wys haar sarkasme hier met die woord “besef”.
Die dubbel NIE is uitgelaat.

• Dit is digterlike vryheid ter wille van die rym (kom/son).
4 Pateties bepaal julle dan ligjare
“pateties” = lagwekkend/ellendig
• Nog ‘n negatiewe woord wat wys dat die spreker maar min van die
wetenskaplikes dink.
• Met die woord sê sy dat hulle nooit hulle doel sal bereik nie.
• Die toon hier in strofe 1 is neerhalend en sarkasties.
Hulle bepaal (stel vas) die ligjare

• Die afstand wat lig in ‘n jaar aflê (9,4 biljoen km per jaar).
Inversie / Omgekeerde woordorde (reël 4) – “pateties” word uitgehef/is belangrik.
5 en vertel dat die son as’t ware

6 inkrimp en eendag gaan verdwyn.
Die wetenskaplikes sê ook (kom tot die gevolgtrekking) dat die son as’t ware (as a
matter of fact) kleiner word (inkrimp) en eendag gaan verdwyn (vergaan).
• Die julle/wetenskaplikes maak hier ‘n voorspelling.
• Negatiewe gedagtes oor die son.
o Die wetenskaplikes waardeer dus nie die natuur nie.
o Hulle sit onder hulle teleskope en maak koue gevolgtrekkings van die
son wat eendag gaan verdwyn.
Hulle besin wetenskaplik oor die son en leef nie noodwendig in
die lig of die son nie.

6
as’t = elisie (klankweglating) – dra by tot ritme.

“Julle” word 4x in die strofe herhaal.
• Sy spreek die wetenskaplikes direk aan.
• Die herhaling beklemtoon dat die wetenskaplikes apart is en is in teenstelling
tot die spreker.
• Die feit dat die spreker die informele aanspreekvorm ‘julle” gebruik en nie die
formele “u” nie, beklemtoon dat sy neersien op die wetenskaplikes/op die
wetenskaplike studie van die natuur.
• As’t ware – sy glo dit nie nie.
• Eendag = onbepaalde tyd / êrens in die toekoms
• Enjambement (versreëls 5 en 6) = versnel die tempo.
Punt-tekens word gebruik aan die einde van reëls 3 en 6.

• Sy sluit haar gedagte af en begin met ‘n nuwe gedagte.
• Dit dui ook op die finaliteit van die spreker se stellings.
o Die spreker sê dat die wetenskaplikes nooit by die son sal uitkom nie –
punt;
o Die wetenskaplikes sê dat die son eendag gaan verdwyn – punt.
Beide partye glo vas in die stellings wat hulle maak as
onherroeplike feite – punt.
Strofe 2
7 Ons sit maar hoog op die windpomp

8 en kyk hoe die son sy kop stamp
Die tweede strofe staan in kontras tot die eerste strofe.

• Die spreker vertel ons hoe sy die omgewing ervaar.
• Die spreker en haar maats (“Ons”) sit hoog op die windpomp en bewonder die
sonsondergang.
o Die wetenskaplikes gebruik gesofistikeerde teleskope om die natuur te
bestudeer en meer te sien as wat die blote oog kan sien.
Dit is ironies dat, ten spyte van hulle gevorderde tegniese
instrumente, kan die wetenskaplikes nog steeds nie die
skoonheid van die son raaksien nie MAAR
In teenstelling beleef die spreker die son se skoonheid beeldryk
met die blote oog.

7
Windpomp = word gewoonlik op ‘n plaas aangetref.

Dit suggereer eenvoud.
“ons” = die spreker en haar vriende (gewone mense / almal wat soos sy dink)
• hoog = verhewe maar = gevoelswoord
o die ons sit sommer net gewoonweg na die son en kyk.
o Die ons sit buite OP die windpomp en kyk na die son – in kontras
teenoor die julle wat ONDER hulle teleskope sit.
o Die ons is as’t ware nader aan die son – hoog op die windpomp.
o Die ons geniet die skoonheid/prag/mooiheid van die natuur en die
sonsondergang.
Die natuur is belangriker as die wetenskap.
“julle sit” (reël 1) en “ons sit” (reël 7) = albei sit.

• Die een kyk wetenskaplik/klinies na die son as ‘n objek, terwyl
o die ons die wondermooie van die ondergaande son op ‘n subjektiewe
manier geniet. (TEENSTELLING)
Die julle sien nie die skoonheid van die natuur raak nie EN
Die ons sien die effek wat die son op die natuur het.
Die ons kyk na die son vanaf die windpomp.
• “son sy kop stamp” = personifikasie
Die son kan nie werklik sy kop stamp nie – dit beteken
die son gaan onder. (FIGUURLIKE BETEKENIS)
o Beskryf die beeld van die sonsondergang as die son rooi word.
• “sy kop stamp” = dit kan ook daarna verwys dat sy dink die
wetenskapmannetjies maak ‘n fout.

8
Alliterasie – herhaling van die “s”-klank = son sy kop stamp

Assonansie – herhaling van die “o”-klank = son sy kop stamp
• Die ons kyk met verwondering na die son.
9 teen die rant
Die son verdwyn agter die rant/koppie/heuwel.

• Dit lyk asof die son sy kop stamp.
10 hoe hy bloei
Personifikasie = die son bloei = dui op die rooi kleur van die son as hy ondergaan.
11 hoe die vaal lug gloei
Antitese = teenstelling
• Vaal = grys/kleurloos – staan in kontras met gloei (dit het ‘n glans).
o Die kleurlose lug word pragtig rooi.
Alliterasie = herhaling van die “l”-klank.
12 hoe die bome tot silhoeëtte verskroei.
Silhoeëtte = die kontoere/omtrek van die bome teen die lug.

• Die sig/visuele sintuig kom hier na vore.
As die son verdwyn word die kleur van die bome donkerder.
• Dit lyk asof dit gebrand het – verskroei (die son het dit verbrand) MAAR
o dit is net die swart silhoeët / skaduwee - dit het nie regtig gebrand nie.

9
Reël 10, 11 en 12 begin elke keer met die woord “HOE” – anafora
Anafora is die herhaling van ‘n woord of frase aan die begin van versreëls.
• Dit word gebruik om die versreëls aan mekaar te verbind en
• om die gedagtes van die spreker te beklemtoon en te versterk.
• “hoe” word 3x herhaal.
o Dit beklemtoon hoe belangrik die son is en hoe mooi die son in die
natuur vertoon.
o Met sonsondergang verander die son die natuur in iets skouspelagtigs.
Die son gloei bloedrooi en verander die vaal lug.
Dit veroorsaak dat die bome swart teen die rooi aandlug
lyk.
Die ons kyk hier met waardering en bewondering na die natuur terwyl die
wetenskaplikes die son probeer ontleed.
“bloei”, ”verskroei” = assonansie: die mooi van die sonondergang word beklemtoon.
Tipografie van die gedig is belangrik.

• Klem word hier op “verskroei” (aan die einde van die reël) geplaas wat op die
krag van die son wys.
• In reëls 5 en 6 krimp die son en verloor dit krag en hitte/mag EN
o In reëls 11 en 12 lyk dit asof die son die bome verskroei – hier het die
son mag.
• Let op die lengtes van versreëls 10-12.
o Dit is van kort na langer – soos die son sak, raak die skaduwees
langer.
‘n Visuele prentjie word in die strofe geskilder.

• Ons kan die sonsondergang visueel ervaar.
o Progressie : bloei (rooi) , gloei (geel), verskroei (bruin).

10
Strofe 3
Koeplet – wending vind hier plaas.

• Die spreker gee nou ‘n rede waarom sy so negatief teenoor wetenskaplikes
voel / sy verduidelik in dié strofe waarom sy die natuur op haar manier
verkies.
o Sy is ‘n skoolkind/tiener want sy/hy moet huiswerk doen.
o Vir ‘n tiener is emosies belangrik.
13 Daarom liewe menere teken ek klawertjies
Daarom = Alles wat vooraf genoem is, is die rede waarom die spreker klawertjies
tussen sy/haar huiswerk teken en gevolglik ‘n lae punt vir die toets kry.
Klawertjies = tipe plant met drie blaartjies (shamrock).
Om die natuur te belewe/ervaar, is vir haar belangriker as om wetenskaplik daarna

te kyk.
• Dit is hoekom (daarom) sy/hy klawertjies in haar/sy huiswerkboek teken.
• Verkleining van klawertjies is positief (simbool van geluk).
• Bygeloof = miskien bring die klawertjies geluk.
o Dit mag dalk vir haar/hom ‘n klein bietjie geluk bring en haar/hom dalk
help met haar/sy Wetenskaphuiswerk waarmee sy/hy so sukkel.

11
o Dalk sal sy/hy dit beter verstaan.

Hier is egter ook ironie want die klawertjies bring nie geluk met
betrekking tot haar/sy lae punte nie.
liewe menere = kan sarkasties bedoel wees

• Verwys na haar onderwysers / wetenskaplikes.
• Menere = Apostroof – spreek direk aan.
• Die woord “liewe” is ironies.
o Sy bedoel nie liefde hier nie, maar is eerder sarkasties.
Ek-spreker – maak dit persoonlik.
14 tussen my huiswerk, kry ek 26%
Sy teken klawertjies tussen haar Wetenskaphuiswerk.

• Dis nie belangrik vir haar om die natuur wetenskaplik te ontleed nie, sy wil dit
met haar sintuie en emosies ervaar.
kry ek 26% = die gevolg van die feit dat sy nie in wetenskap belangstel nie.
• Sy druip haar toets.
• Sy hou nie van wetenskap nie.
huiswerk = dui daarop dat sy nog op skool is.
Die gebruik van die komma (,) dui aan dat ‘n woord weggelaat is – daarom/en.
• Die weglating van die voegwoord word asindeton genoem.
o Die funksie is om die teken van klawertjies te verbind met die feit dat
die spreker 26% kry.
Sy kry 26% juis omdat sy eerder blomme in haar boek teken as
om aandag in die klas te skenk of om haar huiswerk te voltooi.
Strofe 4
15 want ek luister eerder na

16 die verdwaalde korhaan
17 tussen die bossies by die tennisbaan
In strofe 4 kry ons die gevolgtrekking waartoe die spreker kom.

• Sy sê hoe sy oor die wetenskap voel.
Die woord “want” sluit aan by die woord “daarom” in strofe 3 – sy brei uit op die
redes / motiveer waarom haar punte so laag is.
• Haar weersin in die studie van wetenskap word hier beklemtoon want
o sy sal eerder na die geskree van die korhaan luister as na die stem van
haar onderwyser.

12
want = nou gee sy die rede waarom sy nie goed in wetenskap is nie en nie soos die
wetenskapmannetjies na die wêreld kyk nie.
• Sy wil liewer (eerder) die natuur met haar sintuie ervaar.
o Gehoorsintuig – sy hoor die korhaan (bustard/heath-cock)
verdwaalde korhaan
• Hulle word nie maklik gesien nie (hoort nie daar by die tennisbaan nie),
daarom luister sy / hoor sy hom.
o Diè soort voëls is alleenlopers.
Sy deel die alleen gevoel van die korhaan, omdat sy nie haar
wetenskap deurkom nie asook die eensaamheid wat feite en
syfers bring.
Die pyn van die korhaan is nader aan haar eie emosies
(vreugdes en hartseer).
Sy vind eerder haar plesier/geluk/vreugde in die natuur wat sy
met haar emosies ervaar as in syfers en logiese feite.
Die lang klanke in reëls 15 - 17 vertraag die tempo.

• Hartseer en weemoedige stemming word geskep.
• Sy sit waarskynlik in ‘n klaskamer op die speelterrein want sy verwys na die
“bossies by die tennisbaan”.
Reël 16: assonansie van aa-klank

Reël 16 & 17 = Paarrym (korhaan, tennisbaan)
18 en kwadreer liewer my vreugdes

19 en vind dan die logaritme van my hartseer
Metafoor: versreël 18
Hier gebruik sy ‘n wiskundige term “kwadreer” om te verduidelik dat sy liewer/eerder

haar vreugdes vermenigvuldig (vermeerder).
• Haar vreugdes is meer as haar hartseer.
• Vreugde x vreugde = vreugde²
• Kwadreer = to multiply a number by itself

13
Logaritmes (logarithm) = wiskundige term

Logaritme = veral in die ou dae gebruik voor daar sakrekenaars was.
• Vind die oorsaak en die omvang van haar hartseer.
o Sy is ook soms hartseer, maar vind tog antwoorde daarvoor –
“logaritmes”.
o Die spreker sê dat as ‘n mens net met syfers besig is (en nie met
woorde nie), kan jy baie eensaam raak.
Die wiskundige formules word gebruik om haar emosies uit te beeld.
Kontras / Teenstelling: “vreugdes” & “hartseer” = Die spreker beklemtoon hoe sy WIL
voel en hoe Wiskunde en Wetenskap haar LAAT voel.
20 want syfers bring ‘n eensaamheid
want = gevolgtrekking wat sy maak.

• syfers/getalle bring eensaamheid/alleenheid/verlatenheid (veral in die
eksamen)
o syfers sluit ander mense uit, want wanneer jy met syfers werk, doen jy
gewoonlik die berekeninge alleen, TERWYL
o die “ons” op die windpomp kan klim en saam na die sonsondergang
kyk.
En dit kan mens goed laat voel want die sonsondergang is mooi.

14
21 wat geen mens kan keer.
Niemand (geen mens) kan die hartseer/eensaamheid keer wat die syfers (Wiskunde
en Wetenskap) bring nie.
• Dit is onafwendbaar/onkeerbaar.
• Dubbel NIE ontbreek ter wille van die rym – digterlike vryheid
o Hartseer / keer = dra by tot die stemming van hartseer/alleenheid.
Die leerder vermenigvuldig eerder haar vreugdes en verkies die ervaring van
emosies bo die logiese feite en verklarings van die heelal.
Die spreker is ingestel op emosies en menslike lewenservaringe; daarom is

• Die korhaan “verdwaal” en die spreker self besig met “vreugdes”, “hartseer”,
en verwys sy na die wetenskaplikes se “eensaamheid”.
In die slotstrofe is ‘n antitese tussen die vreugde oor die wonder van die natuur
teenoor die hartseer wat die syfers veroorsaak.
• Die wetenskap neem dus die verwondering van die natuur weg, want dit word
koud en feitlik/onpersoonlik gestel.
Kontras tussen die “ons” (die leerder en die gewone mense) en die “julle
(wetenskaplikes).
• Wetenskap = koud/klinies/feitlik en neem die wonder van die natuur weg.
o Wetenskaplikes kyk deur teleskope na die son en maak negatiewe
voorspellings dat die son eendag gaan verdwyn.
• Die “ons” ervaar die natuur warm/met liefde/emosies/sintuiglik (gehoor en sig)
en beleef die verwondering van die natuur.
o Hulle geniet die prag en grootheid van die natuur (sonsondergang).
❖ Twee benaderings wat teenoor mekaar gestel word:

✓ Dit gaan oor die wetenskaplike of verstandelike benadering, rasionele
teenoor die emosies, die hart.
➢ Die wetenskaplikes is besig met die toekoms en die hart hou
hom besig met die belewenis van die oomblik.
❖ Vir die spreker is Wiskunde nie belangrik nie.
✓ Sy sal eerder teken en die natuur met haar haar sintuie geniet.
* (In Verskuns verskyn daar in versreël 13 voor en na “liewe menere” ‘n

komma. Dit kon in geen ander bron bevestig word dat die komma wel daar moet
wees nie. As so ‘n vraag gevra word, sal ‘n mens kan noem dat die funksie /doel is
om die woorde te beklemtoon / uit te lig / uit te hef. Daar is ook slegs 3 strofes in
Verskuns wat ook in geen ander bron bevestig kon word dat dit so is nie. Al die
bronne wat geraadpleeg is, is vier strofes)

15
VRAE:
1 Kies die KORREKTE antwoord om die sin mee te voltooi. Skryf net die
vraagnommer en letter neer.
Die verkleinwoord in die titel van die gedig, beeld ‘n spesifieke gevoel uit. Dit
is ‘n gevoel van ...
A beskeidenheid.
B versagting.
C minagting.
D empatie. (1)
2 Wat is die funksie van die verkleining in die titel? (1)
3 Na wie word daar in die titel verwys? (1)
4.1 Wie is die “julle” na wie daar in strofe 1 verwys word? (1)
4.2 Motiveer jou antwoord in VRAAG 4.1 deur EEN WOORD uit strofe 1 aan te
haal. (1)
5 Wat is die funksie van teleskope? (1)
6 Waarna het die wetenskapmannetjies gekyk? (1)
7 Waar bring die wetenskaplikes hulle tyd deur? (1)
8 Wat doen die wetenskapmannetjies? (1)
vraagnommer en letter neer.
Die woord “swart” gee die idee dat die teleskoop ... is.
A gevoelloos
B pateties
C klinies
D doods (1)
10 Wat sal die wetenskapmannetjies, volgens versreël 3, nooit regkry nie? (1)
11 Wat, dink jy, frustreer die wetenskapmannetjies? (1)
12 Gee ‘n voorbeeld van alliterasie in strofe 1. Onderstreep die allitererende

klanke. (1)
13 Verduidelik die kontras wat in versreël 1 en versreël 2 voorkom. (2)
14 Tot watter besef kom die wetenskaplikes terwyl hulle die son bestudeer? (1)

16
15 Wat word deur die wetenskaplikes in verband met die son voorspel? (1)
16 Wat dink die spreker van die wetenskaplikes in strofe 1? (1)
17 Gee ‘n WOORD uit strofe 1 wat daarop dui dat die spreker nie baie respek
vir wetenskaplikes het nie. (1)
18 Haal EEN WOORD uit strofe 1 aan wat wys dat die wetenskaplikes se
pogings lagwekkend is. (1)
19 Waar is die “daar” in versreël 3? (1)
20 Wat doen die wetenskaplikes, volgens die gedig, as hulle na die son onder
hulle teleskope kyk? (1)
21 Wat vind die wetenskaplikes uit wanneer hulle na die son kyk? (2)
22 Haal EEN WOORD uit strofe 1 aan wat daarop dui dat die son kleiner
word. (1)
23 Watter WOORD wys daarop dat die son glad nie meer daar gaan wees
nie? (1)
24 Hoekom sou die spreker die woord “swart” in versreël 1 gebruik? (1)
25 Wat beteken die woord “ligjaar”? (1)
26 Oor watter verskillende sake word die “julle” in strofe 1 aangespreek? (4)
27 Watter emosie assosieer jy met die son? Gee ‘n rede vir jou antwoord. (1)
28 Dink jy die “julle” waardeer die son? Motiveer jou antwoord deur na
strofe 1 te verwys. (1)
29 Gee EEN WOORD uit strofe 1 waaruit ons kan aflei dat die spreker nie die
“julle” waardeer nie. (1)
30 Haal TWEE OPEENVOLGENDE woorde uit strofe 1 aan wat daarop dui dat
die spreker nie die wetenskaplikes glo nie. (1)
31 Wie is die “ons” in strofe 2? (1)
32 Waar bevind die “ons” hulle in strofe 2? (1)
33 Vergelyk die manier waarop die wetenskaplikes en die “ons” na die

son kyk? / Wat is die verskil tussen hoe die “ons” en die “julle” na die son kyk?
(2)
34 Watter WOORD in versreël 7 dui daarop dat spreker sommer gewoonweg
na die son sit en kyk? (1)

17
35 Waar bring die “ons” (strofe 2) hulle tyd deur? (1)
36 Wat sien die “ons” as hulle na die son kyk? (1)
37 Gee TWEE voorbeelde van personfikasie in strofe 2. (2)
38 “en kyk hoe die son sy kop stamp” (versreël 8).
38.1 Word die reël KONNOTATIEF of DENOTATIEF gebruik? (1)
38.2 Motiveer jou antwoord in VRAAG 38.1 deur die reël in jou eie woorde
te verduidelik. (1)
39 Benoem die beeldspraak in versreël 8. (1)
40 Watter tyd van die dag is in strofe 2 ter sprake? (1)
41.1 Benoem die beeldspraak in versreël 10. (1)
41.2 Verduidelik versreël 10 in jou eie woorde. (1)
42 Gee EEN WOORD uit strofe 2 wat wys dat die bome swart/donker lyk. (1)
43 Watter WOORD in strofe 2 beteken dat mens net die buitelyne van die
bome kan sien? (1)
44 Haal EEN WOORD uit strofe 2 aan wat met die platteland geassosieer
word. (1)
45 Gee EEN WOORD uit strofe 2 wat dieselfde as “bult” of “koppie” beteken. (1)
46 Watter WOORD in strofe 2 het dieselfde betekenis as “skaduwee”? (1)
47 Verduidelik die betekenis van die woord “verskroei” in versreël 12. (1)
48 Versreël 12: “hoe die bome tot silhoeëtte verskroei”
Het die bome regtig verbrand? Motiveer jou antwoord. (1)
49 Die woord “hoe” word drie keer herhaal. Wat is die doel? (1)
50 Wat is die funksie van die rymwoorde “bloei”, “gloei” en verskroei” in

strofe 2? Gee TWEE funksies. (2)
51 Verduidelik die verskil tussen versreëls 5-6 en versreëls 11-12. (2)

18
52 Kies die korrekte woord tussen hakies om die sin korrek te voltooi. Skryf net
die vraagnommer en antwoord neer.
Die spreker beskryf 52.1 (vroegoggend / laatmiddag) wanneer die son

52.2 (opkom / sak). (2)
vraagnommer en woord tussen hakies neer.
In die koeplet is daar ‘n (wending / vergelyking). (1)
54.1 Na wie verwys die “liewe menere” in strofe 3? (1)
54.2 Hoekom, dink jy, spreek sy hulle aan as “liewe”? (1)
55 Bespreek die ironie wat in die woord “liewe” na vore kom. (2)
56 Verduidelik die kerngedagte van strofe 3 in jou eie woorde. (2)
57 Hoekom, dink jy, teken die spreker liewer klawertjies tussen haar
huiswerk? (1)
58 Wat is die gevolg van die klawertjies wat sy liewer tussen haar huiswerk
teken? (1)
59 Waaruit kan jy aflei dat die spreker nog op skool is? (1)
60 Haal EEN WOORD aan wat verwys na ‘n plant met drie blaartjies. (1)
61 Die leerder het baie goeie punte in wetenskap gekry.
Motiveer hoekom die stelling VERKEERD is. (1)
62 Bespreek die TWEE sintuiglike waarnemings van die natuur wat vir die
spreker vreugde bring. (2)
63 Strofe 4 begin met die voegwoord “want”. Wat wil die spreker hier
verduidelik? (1)
64 Waarvoor het die spreker wiskundige terme gebruik? (2)
65 Waar het die korhaan, volgens die spreker, verdwaal? (1)
66 Wat suggereer die woord “verdwaalde” oor die korhaan? (1)
67 Wat is die spreker se waarneming oor die invloed van syfers op die
mens? (1)
68 Na watter vak word daar in versreëls 18-20 verwys? (1)

19
69 Hoe sluit die laaste twee versreëls van die gedig by die begin van die
gedig aan? (2)
70.1 Wat is die funksie van die lang klanke in versreëls 15 en 16? (1)
70.2 Watter stemming word deur die lang klanke geskep? (1)
71 Verduidelik die antitese in die slotstrofe. (1)
72 Hoekom, dink jy, sê die spreker dat “syfers bring ‘n eensaamheid”

(versreël 20)? (1)
73 Wat, volgens die spreker, word deur “syfers” en wetenskap veroorsaak?

(Versreël 20) (1)
74 Hoekom is die titel van die gedig geslaagd? (1)
75 Vergelyk die persoonlikhede van die “julle” en die “ons”. Gee DRIE
verskille. (3)
76 Noem DRIE kleure wat duidelik is uit die gedig. (3)
77 Wat is die tema van die gedig? (1)
78 Voltooi die paragraaf deur telkens EEN WOORD in te vul. Skryf net die
vraagnommer en woord neer.
Die spreker 78.1 ... eerder na die korhaan en kyk na die ondergaande 78.2 ...
as om wetenskap te doen en teken eerder 78.3 ... as om huiswerk te doen.
Met die gevolg dat sy haar Wetenskaptoetse 78.4 ... . (4)
79 Noem 3 verskille tussen die “julle” en die “ek”. (3)
80 Met wie kan jy identifiseer: Die spreker of die wetenskaplikes? Motiveer jou
antwoord. (1)

20
ANTWOORDE:
1 C – minagting (1)
2 Dit dui daarop dat die spreker hulle gering ag/min dink van hulle. (1)
3 Wetenskaplikes/sterrekundiges/wetenskaponderwyser (1)
4.1 Wetenskaplikes (1)
4.2 “teleskope” (1)
5 Dit is ‘n apparaat wat gebruik word om na die sterre/son of verafgeleë

objekte, te kyk. (1)
6 Na die son (1)
7 In ‘n laboratorium, agter ‘n teleskoop (1)
8 Hulle bestudeer die son en probeer om die ligjare te bepaal. (1)
9 A – gevoelloos (1)
10 Hulle sal nooit by die son kan uitkom nie. (1)
11 Dat hulle nooit by die son sal uitkom nie en hulle sal nooit die son
heeltemal begryp/verstaan nie. (1)
12 “Julle sit onder swart teleskope / en kyk na die son” (1)
13 Die swart teleskope teenoor die son wat lig is. Swart is donker en morbied
en die son is lig en vriendelik. (1)
14 Dat hulle nooit tot by die son sal kan kom nie. (1)
15 Hulle dink dat die son sal inkrimp en eendag gaan verdwyn. (1)
16 Hy dink min van hulle. (1)
17 “Pateties” (1)
18 “Pateties” (1)
19 Die son (1)
20 Hulle bepaal die ligjare (1)
21 * Dat hulle nooit tot by die son sal kom nie.

* Dat die son kleiner word/inkrimp. (2)

21
22 “inkrimp” (1)
23 “verdwyn” (1)
24 Swart verwys na ‘n negatiewe gevoel en die spreker is negatief teenoor die

wetenskaplikes. (1)
25 Dit is die afstand wat lig in ‘n jaar aflê. (1)
26 * Julle sit heeldag net onder teleskope om na die son te kyk.

* Julle mors julle tyd want julle sal nooit by die son kom nie.
* Julle probeer om ligjare te bepaal maar sal nooit julle doel bereik nie.
* Julle dink dat die son heeltemal gaan verdwyn, wat nie waar kan
wees nie. (1)
27 Gelukkig/Opgewonde/Opgewek. Die son gee lewe en bring lig. Die son

laat mens opgewek en gelukkig voel. (1)
28 Nee. Hulle besin wetenskaplik oor die son en leef nie in die lig/son nie.
Hulle probeer net om die son te analiseer en geniet nie die natuur nie. (1)
29 “pateties” (1)
30 “as’t ware” (1)
31 Die spreker en haar/sy maats (gewone mense). (1)
32 Hoog op ‘n windpomp. (1)
33 Die wetenskaplikes kyk ONDER hulle teleskope na die son terwyl die “ons”
HOOG op die windpomp sit en die sonsondergang geniet. / Die
wetenskaplikes probeer om die son te analiseer/kyk wetenskaplik
na die son. Die “ons” waardeer die son en die natuur en kyk met die
blote oog en met verwondering na die son. (2)
34 “maar” (1)
35 Op die windpomp op ‘n plaas/in die natuur. (1)
36 Hoe die son ondergaan / Sonsondergang. (1)
37 * “en kyk hoe die son sy kop stamp”

* “hoe hy bloei” (2)
38 Konnotatief (1)
39 Die son gaan onder/verdwyn agter die rant/koppie. (1)
40 Sonsondergang (1)
41.1 Personifikasie (1)

22
41.2 Dit dui op die rooi kleur van die son as hy ondergaan. (1)
42 “silhoeëtte” (1)
44 “windpomp” (1)
45 “rant” (1)
47 Dit lyk of die bome gebrand het. (1)
48 Nee. Dit lyk net of die bome gebrand het, maar dit is net die swart silhoeët.(1)
49 Dit is anafora. Dit word gebruik om die versreëls aan mekaar te verbind en
om die gedagtes van die spreker te beklemtoon en te versterk. Dit beklem-
toon hoe belangrik die son is en hoe mooi die son in die natuur vertoon. (1)
50 *Die mooi van die sonsondergang word beklemtoon.

*Dit verwys na die krag van die son. (2)
51 In versreël 5&6 verwys dit na die wetenskaplikes wat dink dat die son gaan
inkrimp en later gaan verdwyn TEENOOR versreël 11&12 waar die spreker
verwys hoe kragtig die son is. (2)
52.1 laatmiddag
52.2 sak (2)
53 wending (1)
54.1 Die wetenskaplikes (1)
54.2 Is sarkasties bedoel. Verwys na die onderwysers/wetenskaplikes van wie

die spreker nie hou nie. (1)
55 Die woord het “liewe” het ‘n betekenis van liefdevol, maar dit is nie wat die
spreker bedoel nie. Sy is sarkasties met die gebruik van die woord. (2)
56 Die spreker voel nie dis belangrik om die natuur wetenskaplik te ontleed
nie; sy wil die natuur met haar sintuie en emosies ervaar. Sy fokus daarom
nie in die klas nie en teken klawertjies wat ‘n simbool van geluk is. Dit is
die rede waarom sy swak doen in haar toets. (2)
57 Sy wil die natuur fisies ervaar en dit is belangriker as om wetenskaplik

daarna te kyk / Sy mag dalk hoop dat die klawertjies vir haar geluk sal bring.
(1)
58 Sy druip haar toets/doen swak in haar toets. (1)

23
59 Sy het huiswerk om te doen. (1)
60 “klawertjies” (1)
61 Sy het 26% vir haar toets gekry. (1)
62 * Sigsintuig: Sy kyk na die sonsondergang.

* Gehoorsintuig: Sy luister na die verdwaalde korhaan. (2)
63 Sy brei uit op die redes waarom haar punte so laag is. (1)
64 Om haar emosies uit te beeld. Sy wil haar vreugdes vermenigvuldig en

die oorsake van haar hartseer vind. (2)
65 By die tennisbaan (1)
66 Hulle word nie maklik gesien nie en hoort nie by die tennisbaan nie. (1)
67 Mense wat net met syfers besig is, kan baie eensaam wees. (1)
68 Wiskunde (1)
69 In die begin van die gedig praat die spreker van die vervelige wetenskaplikes
wat net onder hulle teleskope sit en in die laaste strofe praat die spreker
van die eensaamheid wat deur syfers veroorsaak word. Mense wat dus net sit
en met wiskunde of wetenskap werk, kan baie eensaam wees. (1)
70.1 Dit vertraag die tempo. ‘n Hartseer en weemoedige stemming word geskep.
(1)
70.2 Hartseer/Weemoedig (1)
71 Daar is ‘n antitese tussen die vreugde oor die wonder van die natuur teenoor
die hartseer wat die syfers veroorsaak. (1)
72 Syfers sluit ander mense uit, want wanneer jy met syfers werk, werk jy
gewoonlik alleen. (1)
73 Eensaamheid (1)
74 Die verkleining in die titel is ‘n direkte bewys oor hoe die spreker oor weten-
skaplikes voel en sluit aan by die gevoelens wat in die gedig bespreek word.
(1)
75 * Julle = negatief vs Ons = positief

* Julle = koud/klinies/feitlik vs Ons = warm/liefdevol
* Julle = eensaam vs Ons = het vriende/sosiaal (3)
76 Rooi (bloei/gloei)
Swart (teleskope/silhoeëtte)

24
Grys (vaal lug) (3)
77 Die natuur moet met verwondering beskou word en nie deur die koue oog
van die wetenskaplikes nie. (1)
78.1 luister
78.2 son
78.3 klawertjies
78.4 druip (4)
79 * Die “julle” kyk na die son wat eendag gaan verdwyn, terwyl die “ek” op die
windpomp sit en die sonsondergang geniet.
* Vir die julle is die wetenskap belangrik en hulle presteer/doen goed in die
vak, terwyl die “ek” 26% vir wetenskap kry.
* Die “julle” konsentreer op syfers en is eensaam, terwyl die “ek” op vreugdes
en hartseer (emosiesen die lewe) konsentreer. (3)
80 Leerder se eie respons:

* Spreker want ek voel ‘n mens het ander mense en die natuur nodig om
gelukkig te wees / ek is meer kreatief ingestel as op syfers.
* wetenskaplikes want ek hou daarvan om dinge te ontleed / ek is gelukkig om
op my eie dinge te doen waarin ekbelangstel.

AR - Wetenskapmannetjies - Almarie Veranderinge Bygesit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AR - Wetenskapmannetjies - Almarie Veranderinge Bygesit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Wetenskapmannetjies – Antjie Krog

1 Julle sit onder swart teleskope

7 Ons sit maar hoog op die windpomp

13 Daarom liewe menere teken ek klawertjies

15 want ek luister eerder na

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

Ons, as Suid-Afrikaners, kan trots wees op MeerKat, ‘n 64-antenna-radioteleskoop in

Die titel is in die verkleiningsvorm.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

• Strofe 1 en 2 = 6 reëls – sestet

Baie herhaling kom na vore.

• Dra by tot die ritme van die gedig.

Van onpersoonlik na verpersoonliking in die waarneming van die natuur.

• Sy sien die sonsondergang – sig

Geen vaste rymskema nie.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

1 Julle sit onder swart teleskope

Julle = wetenskaplikes (sterrekundiges)

teleskope = die apparaat wat gebruik word om na die sterre/son of verafgeleë

Die wetenskaplikes sit onder hulle teleskope en bestudeer die son.

3 tot julle besef dat julle nooit daar sal kom.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

• Hulle voel gefrustreerd daaroor.

Die dubbel NIE is uitgelaat.

4 Pateties bepaal julle dan ligjare

Hulle bepaal (stel vas) die ligjare

Inversie / Omgekeerde woordorde (reël 4) – “pateties” word uitgehef/is belangrik.

5 en vertel dat die son as’t ware

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

as’t = elisie (klankweglating) – dra by tot ritme.

Punt-tekens word gebruik aan die einde van reëls 3 en 6.

7 Ons sit maar hoog op die windpomp

Die tweede strofe staan in kontras tot die eerste strofe.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

Windpomp = word gewoonlik op ‘n plaas aangetref.

“julle sit” (reël 1) en “ons sit” (reël 7) = albei sit.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

Alliterasie – herhaling van die “s”-klank = son sy kop stamp

9 teen die rant

Die son verdwyn agter die rant/koppie/heuwel.

11 hoe die vaal lug gloei

Alliterasie = herhaling van die “l”-klank.

12 hoe die bome tot silhoeëtte verskroei.

Silhoeëtte = die kontoere/omtrek van die bome teen die lug.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

Tipografie van die gedig is belangrik.

‘n Visuele prentjie word in die strofe geskilder.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

Koeplet – wending vind hier plaas.

13 Daarom liewe menere teken ek klawertjies

Klawertjies = tipe plant met drie blaartjies (shamrock).

Om die natuur te belewe/ervaar, is vir haar belangriker as om wetenskaplik daarna

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies

o Dalk sal sy/hy dit beter verstaan.

liewe menere = kan sarkasties bedoel wees

Ek-spreker – maak dit persoonlik.

14 tussen my huiswerk, kry ek 26%

Sy teken klawertjies tussen haar Wetenskaphuiswerk.

huiswerk = dui daarop dat sy nog op skool is.

15 want ek luister eerder na

In strofe 4 kry ons die gevolgtrekking waartoe die spreker kom.

Graad 12 EAT - Wetenskapmannetjies