01 - EFIBS370 - LE 3 - Bedryfskapitaal Notas

BEDRYFSKAPITAAL
LEEREENHEID 3
Notas
HANDBOEKVERWYSING
Financial Management 10th edition (Correia et al)
Bladsy 11-1 tot 11-21 (Die appendiks, van bl. 11-22 tot 11-23 is vir selfverryking) &
Bladsy 12-1 tot 12-34
FINANSIËLE VERHOUDINGS VAN TOEPASSING OP HIERDIE

LEEREENHEID
Batebestuur (bedryfskapitaal verwant) verhoudings:
𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑 𝑜𝑚𝑠𝑒𝑡 = (𝐾𝑜𝑠𝑡𝑒 𝑣𝑎𝑛 𝑣𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒)/𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑
OF
𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑 𝑑𝑎𝑒 = 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑/(𝐾𝑜𝑠𝑡𝑒 𝑉𝑎𝑛 𝑉𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒 ÷ 365)
Let op: As koste van verkope nie bekend is nie of bedryfsverhoudings word bereken deur verkoopsinkomste of te wel
Omset syfer (Sales Income) te gebruik, word hierdie voorraadverhoudings bereken deur Verkope in plaas van Koste
Van Verkope te gebruik.
Let ook op: Voorraadomset / dae kan en moet vir alle voorraadkategorieë bereken word, wat wissel van
grondstofvoorraad tot voltooide goederevoorraad.
©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

1
𝐷𝑒𝑏𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒 𝑑𝑎𝑒 = 𝐷𝑒𝑏𝑖𝑡𝑒𝑟𝑢𝑒/(𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑒𝑡 𝑣𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒 ÷ 365)
𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒𝑑𝑎𝑒 = 𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒/(𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑒𝑡 𝐴𝑎𝑛𝑘𝑜𝑝𝑒 ÷ 365)
Let wel: Vir die bogenoemde verhoudings word gemiddelde voorraad/ debiteure / krediteure saldo's dikwels gebruik
(wat oor die algemeen meer korrek is); As eindsaldo's egter gebruik word, dui hierdie verhoudings die beraamde
“daevoorraad voorhande in eindvoorraad”, “daeverkope in sluitingsdebiteure” of “dae-aankope in
sluitingskrediteure” aan.
Let ook op: Daar word ook dikwels na die debiteure- en krediteure dae-verhoudings verwys as die "gemiddelde
invorderingsperiode" en "gemiddelde betalingstydperk".
𝑁𝑒𝑡𝑡𝑜 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑎𝑙 𝑜𝑚𝑠𝑒𝑡 = 𝑉𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒/(𝑁𝑒𝑡𝑡𝑜 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑎𝑙)
NB: Bogenoemde formule kan ook vir bedryfkapitaal omset gebruik word. Daar bestaan ŉ
debat dat daar ŉ skil is tussen netto bedryfskapitaal en bedryfskapitaal. Ek vermoed dit het te
doen met die feit dat bedryfskapitaal soms ook gesien word as bedryfsbates (wat meestal
bestaan uit debiteure, voorraad en kontant en niks van krediteure noem nie). Neem dus
kennis van die verskil tussen netto bedryfskapitaal en bedryfskapitaal, maar vir EFIBS370 kan
jy dit as dieselfde sien.
𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠"𝑏𝑎𝑡𝑒"𝑠𝑖𝑘𝑙𝑢𝑠 = 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑 (𝑎𝑙𝑙𝑒 𝑘𝑎𝑡𝑒𝑔𝑜𝑟𝑖ë) 𝑑𝑎𝑒 + 𝑑𝑒𝑏𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒 𝑑𝑎𝑒
𝐾𝑜𝑛𝑡𝑎𝑛𝑡 − 𝑡𝑜𝑡 − 𝑘𝑜𝑛𝑡𝑎𝑛𝑡 (𝑘𝑜𝑛𝑡𝑎𝑛𝑡𝑜𝑚𝑠𝑘𝑎𝑘𝑒𝑙𝑖𝑛𝑔)𝑠𝑖𝑘𝑙𝑢𝑠

= 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑(𝑎𝑙𝑙𝑒 𝑘𝑎𝑡𝑒𝑔𝑜𝑟𝑖ë)𝑑𝑎𝑒 + 𝐷𝑒𝑏𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒 𝑑𝑎𝑒 − 𝐶𝑟𝑒𝑑𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒 𝑑𝑎𝑒
Let wel: Produksietyd moet ook by die bogenoemde bedryfskapitaalsiklusberekeninge ingereken word, dit wil sê die
tyd wat dit neem om voltooide goedere te vervaardig in die geval van ŉ vervaardigingsonderneming. Enige sulke
produksietyd verleng natuurlik die bedryfskapitaal en kontant-na-kontant siklusse.
Likiditeitsverhoudings:
𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑣𝑒𝑟ℎ𝑜𝑢𝑑𝑖𝑛𝑔 = 𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑏𝑎𝑡𝑒𝑠/𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑙𝑎𝑠𝑡𝑒
𝑉𝑢𝑢𝑟𝑝𝑟𝑜𝑒𝑓 𝑣𝑒𝑟ℎ𝑜𝑢𝑑𝑖𝑛𝑔 = (𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑏𝑎𝑡𝑒𝑠 − 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑)/𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑙𝑎𝑠𝑡𝑒
Hierdie batebestuur- en likiditeitsverhoudings kan gebruik word wanneer jy die

bedryfskapitaalposisie van ŉ entiteit of ŉ entiteit se bestuur van bedryfskapitaal moet
analiseer, veral wanneer dit vereis word om dit te doen met ondersteunende berekeninge.

2
BEDRYFSKAPITAAL (HOOFSTUK 11)
1 INLEIDING
ŉ Firma moet die optimale vlak van bedryfskapitaal vind, (dit wil sê bedryfsbate = voorraad,
debiteure en kontant) asook die mees koste-effektiewe manier om die belegging daarin te
finansier. Netto bedryfskapitaal verwys na bedryfsbates minus bedryfslaste (dit wil sê
toevallings (accruals) en krediteure).
Die bedryfskapitaalbeleid van ŉ firma verwys na die basiese beleidsbesluite rakende die
optimale vlak van beleggings in, en die optimale finansiering van bedryfsbates.
As die bedryfskapitaalvlak te laag is, kan daar voorraad tekorte voor kom met gevolglike
verlore winsmarge, streng kredietbeleid wat kliënte wegdryf, geen kontant om
kontantverpligtinge te betaal, ens. As die bedryfskapitaalvlak te hoog is, is die gevolge dat
fondse vermors sal word deur nie die vereiste opbrengs (geleentheidskoste) te verdien nie.
In die formulering van ŉ optimale bedryfskapitaalbeleid is dit daarom belangrik (maar nie
maklik nie) om die vlak van belegging te balanseer (wat ŉ opbrengs sal genereer) met die
blootstelling aan risiko.
Elke firma het ŉ bedryfskapitaalsiklus wat begin wanneer grondstowwe ontvang is, en eindig
wanneer debiteure betaal. Verwys na die voorgeskrewe handboek vir ŉ voorbeeld van die
bedryfskapitaalsiklus van ŉ firma wat duidelik geïllustreer word in figure 11.1 & 11.2. Die
kontantomskakelingsiklus (kontant-tot-kontant) van ŉ firma is die tyd wat geneem is vanaf
kontantbetaling tot kontantontvangs (dit wil sê die tydperk waarvoor die finansiering benodig
word).
Die kontantomskakeling- of kontant-tot-kontant siklus van ŉ firma kan verkort word deur:
• Die tyd te verminder om grondstowwe na voltooide goedere om te skakel;

• Die tyd te verminder wat geneem word om voltooide goedere te verkoop;
• Die tyd te verminder om kontant van debiteure te verhaal; en
• Die tyd te verleng om krediteure te betaal (bv. Pick ŉ Pay weens sy bedingingsmag).
Daar is egter gewoonlik die risiko om verkope te verloor wanneer die lengte van die siklus
verminder word.
2 DIE IMPAK VAN INFLASIE OP BEDRYFSKAPITAALBELEID

Anders as kapitaalbeleggingsbesluite (wat gedek word in die “Kapitaalbegroting” notas), is
bedryfskapitaalbeleid redelik onsensitief tot verskillende inflasievlakke, tensy daar ŉ baie lang
bedryfskapitaalsiklus is, of die inflasie baie hoog is (bv. toe Zimbabwe hiperinflasie beleef het).

3
3 DIE IMPAK VAN VERANDERINGE IN VERKOPE OP BEDRYFSKAPITAAL -
BELEID
ŉ Firma se verkope vooruitskatting sal ŉ groot impak hê op die vlak van bedryfskapitaal wat
benodig word. Afwykings in verkope veroorsaak ŉ spontane (outomatiese) verandering in die
firma se vlak van bedryfsbates en -laste, want namate ŉ firma meer goedere verkoop moet
dit oor die algemeen meer grondstowwe koop (↑ in grondstofvoorraad en krediteure), meer
voltooide goedere produseer (↑ in werk-in-proses en voltooide goedere-voorraad), en meer
op krediet verkoop (↑ in debiteure).
4 BEDRYFSKAPITAALBELEID
Bedryfskapitaalbeleid behels die volgende twee besluite:
1. Die toepaslike vlak van belegging in bedryfsbates; en
2. Hoe hierdie belegging gefinansier moet word.
Hoe groter die vlak van bedryfskapitaal is vir ŉ gegewe vlak van uitset, hoe minder riskant is
die beleid (aangesien daar minder kans is op voorraad tekorte, om nie kontant te hê vir
kontantverpligtinge nie, ens.). Daar is egter ŉ geleentheidskoste verbonde aan die
vermindering van hierdie risiko – verminderde opbrengs, aangesien die geld wat in
bedryfskapitaal belê word in ŉ meer winsgewende projek belê kan word.
ŉ Konserwatiewe bedryfskapitaalbeleid is een waar (byvoorbeeld) voorraadvlakke hoër en

die risiko van voorraad tekorte laer is.
ŉ Aggressiewe bedryfskapitaalbeleid is die teenoorgestelde (byvoorbeeld) voorraadvlakke is

laag en die risiko van voorraad tekorte is hoog, terwyl ŉ matige bedryfskapitaalbeleid tussen
ŉ aggressiewe- en ŉ konserwatiewe beleid is.
Die optimale vlak van bedryfskapitaal is iewers tussen die twee uiterstes. As ŉ algemene reël
moet bestuur die vlak van bedryfsbates verlaag solank die marginale opbrengs van hierdie
aksie groter is as die verwagte verliese wat mag voortspruit uit ŉ lae belegging in
bedryfskapitaal.
5 BEDRYFSKAPITAAL FINANSIERINGSBELEID
As ŉ firma ’n aanleg sou finansier met ŉ nuttige lewe van 4 jaar deur middel van ŉ een jaar
lening, sou die kontantvloei wat gegenereer word heel waarskynlik onvoldoende wees om die
lening na een jaar terug te betaal en dit moet dus eerder gefinansier word met ŉ vier jaar
lening / huurkontrak. Ook so, vir bedryfskapitaal finansiering, kan die strategie om die
vervaldatum van die finansiering te pas met die lewensduur van bate wat gefinansier word,
toegepas word ten spyte van die feit dat daar onsekerheid sal wees.

4
Verwys na die voorgeskrewe handboek vir voorbeelde van die drie verskillende
bedryfskapitaal finansieringbeleide (matig, aggressief, en konserwatief).
Matig – ŉ poging word aangewend om bedryfskapitaalbelegging en

finansieringsvervaldatums te pas op grond van verwagte bewegings – vaste
bates en permanente bedryfsbates word met langtermynfinansiering
gefinansier terwyl wisselende bedryfsbates met korttermynfinansiering
gefinansier word.
Aggressief – passing word gedeeltelik geïgnoreer en ŉ gedeelte van permanente
bedryfsbates word met korttermynfinansiering gefinansier.
Konserwatief – passing word gedeeltelik geïgnoreer en ŉ gedeelte van wisselende

bedryfsbates word met langtermynfinansiering gefinansier.
Om hierdie beter te verstaan, lees die dele in die voorgeskrewe handboek aangaande
bedryfskapitaalbestuur in vergelyking met klein firmas asook werklike wêreld voorbeelde en
soortgelyke informasie.
6 BEDRYFSKAPITAALSTRATEGIEË EN KONTANTVLOEI
Lees hierdie gedeelte in die voorgeskrewe handboek. Hierdie onderwerp hou verband met
ander belangrike inhoud wat deur ander modules in meer detail gedek word, naamlik
strategie, etiek en in EFIBS370, Kapitaalbegrotings.
Hierdie gedeelte het ook raakpunte met jou Belasting studies.
Kontant-invloeie en -uitvloeie met betrekking tot BTW is ook ŉ baie belangrike oorweging
wanneer bedryfskapitaal bestuur word – lees Appendiks 11.1 in hierdie verband, wat ŉ
illustratiewe voorbeeld insluit. Hierdie is egter net vir kennisname en sal nie in EFIBS370
assesseer word nie.
7 VOORUITSKATTING VAN BEDRYFSKAPITAALVEREISTES

ŉ Metode wat gereeld gebruik word, is die eenvoudige persentasie-van-verkope metode [Let
op: Hierdie is ŉ belangrike konsep nie net vir bedryfskapitaal nie maar ook in die
vooruitskatting van kapitaalbegroting en waardasiedoeleindes]. Verwys na die voorgeskrewe
handboek vir ŉ voorbeeld hiervan. In die voorbeeld het die netto bedryfskapitaal vereistes
vermeerder van R25m tot R37.5m. Party van die vermeerdering (5% van R150m = R7.5m) sal
gefinansier word deur behoue inkomste met die veronderstelling dat geen dividend verklaar
word nie, wat R5m laat om deur nuwe ekwiteit en/of nuwe skuld gefinansier te word.

5
Vooruitskatting van Verkope
Waarskynlikheidsvooruitskattings vereis dat bestuur ŉ reeks van moontlike uitkomstes wat

normaal versprei word identifiseer, terwyl deterministiese vooruitskattings vereis dat ŉ
enkele beste skatting gegee word.
Vooruitskattings kan verder gekategoriseer word as subjektief of objektief. Subjektiewe

vooruitskattings word gebaseer op bestuur se intuïsie en ervaring, terwyl objektiewe
vooruitskattings gebaseer word op historiese data en wiskundige vooruitskattings tegnieke.
Verwys na die voorgeskrewe teks vir addisionele informasie (soos voordele en nadele) in
verband met hierdie vooruitskattingsmetodes.
Die volgende is belangrike faktore wat in ag geneem moet word wanneer verkope voorspel
word:
• Historiese data • Regering regulasies • Promosieveldtogte
• Ekonomiese indikasies • Aanleg kapasiteit • Prysbeleid
• Mededinger se • Markopnames • Tendense en variasies
aktiwiteite
• Verskaffer se
aktiwiteite
BEDRYFSBATEBESTUUR EN KORTTERMYN FINANSIERING

(HOOFSTUK 12)
8 KREDIETBELEID
As alles konstant bly sal ŉ firma verkies om vir kontant eerder as op krediet te verkoop.
Markfaktore dwing firmas egter om op krediet te verkoop wat aanleiding gee tot die volgende
kostes:
• Slegte skuld
• Koste om die debiteure te finansier
• Administratiewe kostes om debiteure te bestuur
As ŉ firma sou besluit om op te hou om goedere op krediet te verkoop, sal dit ŉ aansienlike
aantal van sy kliënte verloor wat eerder by ŉ mededinger, wat krediet aanbied, sou koop. Die
optimale kredietbeleid is een wat netto winste in verhouding tot die relevante risiko's
maksimeer.
Die kredietbeleid sluit besluitneming in aangaande:
• kredietwaardigheid;
• die invorderingsbeleid; en

6
• vereffeningsafslag.
Kredietwaardigheid:
In die assessering van die kredietwaardigheid van ŉ moontlike kliënt is die 5 Ks van Krediet
(5Cs: Character, Cash flow, Collateral, Capital and Conditions) ŉ belangrike oorweging, en dit
verwys na Karakter, Kontantvloei, Kollateraal (sekuriteit), Kapitaal en Kondisies. Verwys na
die voorgeskrewe teks vir meer inligting oor elkeen van hierdie faktore.
Inligting oor hierdie 5 faktore word verkry van ŉ firma met vorige ervaring met die kliënt, die
kliënt se krediet aansoek, asook eksterne inligting verkry van kredietverwysings en krediet
invorderings-agentskappe.
Invorderingsbeleid:
Die prosedure wat die firma volg om uitstaande bedrae in te samel mag insluit:
- ŉ Plakker op die rekeningstaat
- Telefoon oproepe / e-pos / briewe
- Oorhandiging aan invorderingsagentskappe / prokureurs
ŉ Verandering in hierdie beleid sal verkope affekteer, asook dae uitstaande, verlies a.g.v.
slegte skuld en die hoeveelheid kliënte wat vereffeningsafslag neem.
Vereffeningsafslagbeleid:
Vereffeningsafslag (oftewel “korting”) word gebruik om vroeë betaling deur debiteure aan te
moedig. Die beleid word bepaal deur die koste van die afslag te balanseer teen die voordeel
van kontantvloei.
“netto 30” beteken die kliënt moet binne 30 dae vanaf die rekeningstaat datum betaal, en sal
nie enige korting ontvang nie – indien betaling eers na 30 dae gedoen word, kan rente
moontlik gehef word.
“2/10 netto 30” beteken dat as die kliënt binne 10 dae vanaf die rekeningstaat datum betaal
sal ŉ 2% korting gegee word, anders moet die kliënt die volle bedrag binne 30 dae vanaf die
rekeningstaat datum betaal – indien betaling eers na 30 dae gedoen word, kan rente moontlik
gehef word. In praktyk word rente egter selde gehef.
Die voordele van die implementering van ŉ vereffeningskortingbeleid is dat nuwe kliënte, wat
glo dat die korting ŉ prysverlaging is, aangetrek sal word, en bestaande kliënte kan hul
rekeninge gouer betaal, wat die invorderingtydperk van ŉ firma verminder.

7
Die analisering van die impak van ŉ verandering in kredietbeleid op winsgewendheid:
ŉ Verandering in kredietbeleid kan moontlik die volgende affekteer:
- Verkoopsinkomste (en gevolglik ŉ verandering in bydrae/brutowins)

- Handelsdebiteure balans (en gevolglik ŉ verandering in die drakoste)
- Krediet kwaliteit (en gevolglik ŉ verandering in slegte skuld verliese)
- Die koste van afslag (as gevolg van ŉ verandering in die afslagpersentasie aangebied
en/of die hoeveelheid kliënte wat rekeninge vereffen binne die afslag tydperk)
Hierdie word opgesom in die volgende formule:
∆P = ∆C – ∆I – ∆B – ∆D
waar: ∆P = verandering in netto inkomste

∆C = verandering in Bydrae*
* Brutowins (∆G) word baie maal gebruik in plek van Bydrae – die
aanname is dan dat die koste van verkope syfer al die veranderlike
kostes van die firma uitmaak, dit wil sê, Bruto Wins = Bydrae.
∆I = verandering in drakoste van debiteure
∆B = verandering in verliese a.g.v. slegte skuld
∆D = verandering in afslagkoste
Verwys na Voorbeeld 12.1 van die voorgeskrewe teks vir ŉ illustrasie van die impak wat ŉ
verandering in kredietbeleid kan hê op die winsgewendheid van ŉ firma.
As ŉ verandering in kredietbeleid plaasvind oor verloop van ŉ paar maande, dan kan ŉ NPV
analise gebruik word om die impak van verandering in beleid met meer akkuraatheid te
bepaal (verwys na Voorbeeld 12.2 in die voorgeskrewe teks).
ŉ Element wat maklik by die bogenoemde gevoeg kan word, is die koste van addisionele
voorraad gedra. Om dit te bepaal moet van die “Economic Order Quantity” model se formules
gebruik gemaak word. Verwys na afdeling 10 hieronder vir meer.
9 BESTUUR VAN DEBITEURE

Die totale aantal debiteure uitstaande word bepaal deur:
1) Die volume van kredietverkope (kredietverkope per dag); en

2) Die gemiddelde tydsduur tussen ŉ kredietverkope en kontant invordering (debiteure
dae).
Dus kan die bedrag aan Debiteure uitstaande bepaal word met die gebruik van die volgende
formule:
Debiteure = kredietverkope per dag (÷365) x invorderingstydperk (debiteure dae)

8
Die belangrikste verslag wat gebruik kan word om debiteure te bestuur by ŉ firma is die
debiteure veroudering analise om rede dit die debiteure illustreer wat agterstallig oftewel
“verouder” is.
Dit is belangrik om op te let dat baie firmas hul besigheidsmodel aangepas het om meer geld
te maak wanneer hulle krediet vir hul kliënte aanbied. Hoe is hierdie moontlik? Deur rente te
hef op agterstallige rekeninge sodat rente inkomste ŉ wesenlike bydrae lewer tot die firma
se wins. Edgars en Truworths het dit al vir jare suksesvol gedoen – wanneer ons kyk na hul
besigheidsmodelle sien ons hulle nou effektiewelik kleinhandelaars en bankiers (want hulle
bied krediet/lenings) is.
10 VOORRAADBESTUUR
Voorraad vlakke word bepaal deur verkoopsvolumes, en dus is ŉ akkurate en tydige
verkoopsvooruitskatting nodig om geteikende voorraadvlakke vas te stel. Die doel van
voorraadbestuur is om die kostes wat vermeerder met groter voorraad te balanseer teen
kostes wat verminder met groter bestellingsgrotes. Oormatige voorraad verwater
winsmarges aangesien dit aansienlike drakoste behels. Aan die ander kant sal te min voorraad
aanleiding gee tot ontwrigtings in die produksie proses en verlore verkope
(geleentheidskoste). Dus sal die bestuurders van produksie, bemarking en finansies gewoonlik
die voorraadbeleid vas stel.
Inligtingstelsels word gebruik om die doeltreffendheid van voorraadbeheer te verbeter, bv. ŉ

punt-van-verkope (POS = point of sale) terminaal wat, soos verkope aangeteken word,
outomaties die voorraadvlakke opdateer.
Ekonomiese bestelhoeveelheid (EOQ) – ŉ voorraad model:
Hierdie model is gebaseer op die uitgangspunt dat daar twee tipes koste is wat geassosieer
word met voorrade.
• Hou koste / drakoste (pakhuise, rente op fondse, versekering, veroudering) wat

vermeerder soos die bestellingsgrootte groter word
• Bestelkoste (vervoer, koste om ŉ bestelling te begin, geleentheidskoste van
voorraaduitbrekings) wat verminder soos die bestellingsgrootte groter word
As die drakoste by die bestelkoste gevoeg word, verteenwoordig dit die totale koste van die
hou van voorraad. Die punt waar die twee kostekurwes sny (figuur 12.1), gee die minimum
totale koste, wat die ekonomiese bestelhoeveelheid (EOQ) is.
Gegewe sekere aannames (sien hieronder), kan daar gewys word dat die EOQ gevind kan
word deur die volgende formule te gebruik:
𝐸𝑂𝑄 = √(2𝐹𝑆/𝐶)

9
F = vaste kostes om ŉ bestelling te plaas en te ontvang
S = jaarlikse verkope in eenhede
C = drakoste van een eenheid van voorraad vir een jaar
En die totale koste kan gevind word deur die volgende formule te gebruik:
𝑇𝑜𝑡𝑎𝑙𝑒 𝑘𝑜𝑠𝑡𝑒 = √(2 × 𝐹 × 𝑆 × 𝐶)
Die 3 hoofaannames onderliggend aan die bogenoemde formules is soos volg:
• Verkope kan perfek voorspel word

• Verkope word eweredig versprei deur verloop van die jaar
• Bestellings word ontvang met geen onverwagse vertraging nie
Verwys na Voorbeelde 12.3 en 12.4 van die voorgeskrewe teks wat handel oor EOQ. Vraag
12.23 en 12.33 is uitstekende vrae wat voorraad bestuur met debiteure bestuur integreer.
Met verwysing na afdeling 8 hierbo (impak op netto wins) is dit baie belangrik dat jy in staat
is om die impak soos in die handboek verduidelik te kan uitbrei om verandering is koste van
voorraad ook in berekening te bring!
Let op met seisoenale/onseker vraag (in Voorbeeld 12.4):
• Om die optimale vlak van veiligheidsvoorraad te bepaal, moet bestuur bepaal watter
vlak van veiligheidsvoorraad die gekombineerde drakoste van veiligheidsvoorraad en
die uit-voorraadkoste sal verminder (daarom word die totale koste op elke vlak van
veiligheidsvoorraad bereken om die optimale vlak van veiligheidsvoorraad te bepaal).
• Die verwagte koste om uit voorraad te wees word hanteer as deel van die koste om ŉ
bestelling te plaas (F in die EOQ formule).
Die res van hierdie afdeling (10) is vir selfverryking

Voorraadbeheerstelsels:
Die EOQ model kom handig te pas in die bepaling van die optimale bestelhoeveelheid en vlak
vir voorraad. Bestuur benodig egter ŉ stelsel vir die bestelling en beheer van voorraad, bv.
herbestel punte moet bepaal word deur die vraag binne die afleweringstyd en die
afleweringstyd self in ag te neem.
Meeste firmas gebruik gerekenariseerde voorraadbeheerstelsels. Party is baie gesofistikeerd

en dateer die voorraadrekords outomaties op, wat dan onmiddellik sal aandui wanneer
voorraad herbestel moet word.
Dit is nie prakties vir ŉ firma om te fokus op al die individuele voorraaditems nie, so bestuur
fokus oor die algemeen op ongeveer 20% van die voorraaditems, wat gewoonlik ongeveer

10
80% van die voorraadwaarde dek (die Pareto beginsel, in meer besonderhede verduidelik
hieronder).
Die Pareto beginsel (ook bekend as die 80-20 reël) gee die stelling dat, vir baie gebeure kom
ongeveer 80% van die effekte van 20% van die oorsake.
Besigheidsbestuur konsultant Joseph M. Juran het die beginsel voorgestel en dit vernoem na
Italiaanse ekonoom Vilfredo Pareto, wat in 1906 waargeneem het dat 80% van die grond in
Italië deur 20% besit was. Hy het toe opnames oor ŉ verskeidenheid ander lande gedoen en
tot sy verbasing gevind dat ŉ soortgelyke verspreiding geld. Juran het die beginsel ontwikkel
deur waar te neem dat 20% van die ertjiepeule in sy tuin 80% van die ertjies bevat het.
In besigheid verskyn die verspreiding in verskeie verskillende aspekte relevant tot

entrepreneurs en besigheidsbestuurders. Byvoorbeeld:
- 80% van jou winste kom van 20% van jou kliënte
- 80% van jou klagtes kom van 20% van jou kliënte
- 80% van jou winste kom van 20% van die tyd wat jy bestee
- 80% van jou verkope kom van 20% van jou produkte
- 80% van jou verkope word gemaak deur 20% van jou verkoopspersoneel
Dus het baie besighede maklike toegang tot dramaties verbeteringe in winsgewendheid deur
te fokus op die mees effektiewe areas en die res te elimineer, ignoreer, outomatiseer, delegeer
of te heroplei, soos toepaslik.
ŉ Grafiek wat ongelykheid ŉ baie sigbare en verstaanbare vorm gegee het, die sogenaamde
'sjampanjeglas'-effek, is vervat in die 1992 Verenigde Nasies se Ontwikkelingsprogramverslag,
wat getoon het dat die verspreiding van wêreldwye inkomste baie ongelyk is, met die rykste
20% van die wêreld se bevolking wat 82,7% van die wêreld se inkomste beheer.
(Bron: http://en.wikipedia.org/wiki/Pareto_principle, 11/08/2011)
In antwoord op die bogenoemde was die ABC voorraadstelsel ontwikkel (hierdie is NIE die
selfde as aktiwiteitsgebaseerde koste nie! [Activity Based Costing]). Firmas analiseer elke
item van voorraad op grond van die koste, frekwensie van gebruik, die erns daarvan om uit
voorraad te wees, afleweringstye en enige ander relevante kriteria. Items wat duur is en
gereeld gebruik word en wat lang afleweringstye het word geplaas in kategorie A. Ietwat
minder belangrike items word geplaas in kategorie B, en onbelangrike items word geplaas in
kategorie C. Bestuur sal dan fokus op die meer belangrike items deur die kategorie A items
meer gereeld te hersien as die ander kategorieë, en die EOQ en herbestel punte aan te pas
indien nodig.

11
Net-betyds (JIT) voorraadbestuur & Verskaffingskettingbestuur (SCM):
Lees die voorgeskrewe handboek om beter te verstaan hoe JIT en SCM gebruik word om
voorraad te bestuur.
Dit is onwaarskynlik dat daar enige aanleg in die wêreld is waar JIT foutloos geïmplementeer
kan word. Die bedoeling is egter om die totale siklustyd van grondstof tot verkoop te
verminder deur aktiwiteite wat nie waarde toevoeg nie, te verminder/uit te skakel.
SCM mik om ŉ firma effektief met hul verskaffers en kliënte te integreer. Voordele sluit dus
laer voorraadvlakke en kostebesparing in.
Voorraadbestuur en logistiek – verspreidingsentrums en kruisdok (cross-docking):
Lees die voorgeskrewe teks om die gebruik en belangrikheid van verspreidingsentrums en

kruisdok in voorraadbestuur en logistiek beter te verstaan.
11 KONTANTBESTUUR
ŉ Besigheidsonderneming moet kontant byderhand hou of beskikbare oortrokke fasiliteite hê
om die volgende redes:
• Transaksies: Nodig om besigheid te doen (betalings soos salarisse te maak).

• As ŉ voorsorgmaatreël: Kontantvloei is onvoorspelbaar.
• Spekulasie: Die voordeel om geleenthede te benut (winskopies) soos hulle
ontstaan.
• Leningsooreenkomste: Mag dalk nodig wees in terme van ŉ leningsooreenkoms.
Die bogenoemde faktore sal die vlak van kontant wat ŉ firma byderhand hou bepaal. Daar is
egter ŉ geleentheidskoste om kontant byderhand te hou, omdat die kontant eerder belê kan
word in winsgewende projekte, gebruik kan word om die voorsieners van kapitaal terug te
betaal, ens.
Kontantbegrotings:
ŉ Kontantbegroting wys ŉ firma se geprojekteerde kontant invloeie en -uitvloeie vir ŉ gegewe

tydperk. Verwys na Voorbeeld 12.5 van die voorgeskrewe teks. ‘Begroting’ word meer
omvattend gedek in Bestuursrekeningkunde.

12
“Oorhandel” oftewel “overtrading” is ŉ belangrike konsep om van bewus te wees wat met
bedryfskapitaal geassosieer word en dikwels ŉ rede waarom kontantvloei afneem ten spyte
van inkomste wat toeneem. Oorhandel vind plaas wanneer ŉ firma te vinnig uitbrei en buite
sy kapitaalbasis handel dryf. Die maatskappy handel effektief op krediet en is dan blootgestel
aan aansienlik hoë likiditeitsrisiko. Oorverhandelde firmas betree ŉ negatiewe siklus waar
verhoogde krediet verhoogde rentekoste tot gevolg het wat wins en beskikbare
bedryfskapitaal verminder, wat lei tot verhoogde lenings, wat lei tot meer rentekoste, en so
gaan die siklus voort. Die probleem word vererger deur die feit dat die meerderheid van
verkope dikwels op krediet is en die firma nie dadelik kontant ontvang wanneer goedere
verkoop word nie.
12 FINANSIERING VAN BEDRYFSBATES

Die volgende is verskillende tipes korttermynfinansiering beskikbaar vir die finansiering van
bedryfsbates:
1. Toevallings
Toevallings (soos opgelope lone, opgelope belasting en opgelope rente) is voortdurende

herhalende laste van ŉ firma wat na verwagting spontaan sal toeneem met verhoogde omset.
Hierdie tipe finansiering is gratis, maar dit is onwaarskynlik dat firmas toevallings sal kan
beheer as gevolg van eksterne faktore en die feit dat toevallings afhang van die vlak van
produksie en omset.
2. Handelskrediet
Wanneer firmas by hul verskaffers koop op krediet, dan ontstaan handelskrediet (rekeninge
betaalbaar, krediteure) – hierdie is ook ŉ spontane bron van finansiering omdat dit ontstaan
in die gewone verloop van besigheid. Finansiering kan vermeerder word deur die
betaaltydperk te verleng. Handelskrediet is meestal gratis, maar daar sal ŉ koste wees
geassosieer daarmee indien van vereffeningskorting afgesien word. Die geleentheidskoste
kan maklik bereken word.
In Voorbeeld 12.6 kan daar gesien word dat handelskrediet in twee komponente verdeel kan
word:
• dit wat kostevry is (krediet ontvang gedurende die afslagtydperk wat altyd gebruik
moet word); en
• dit wat duur is (krediet geneem wat die vryhandelskrediet tydperk oorskry).
Jy moet gemaklik wees om hierdie in die toets of eksamen te kan bereken!

13
3. Faktorisering en faktuurafslag
Faktorisering beteken die firma ‘verkoop’ sy debiteure aan ŉ faktoriseringsfirma, wat ŉ

kredietverkoop effektief omskakel in kontant (teen ŉ koste). Die verkoop is of met of sonder
verhaal in die firma. Met verhaal beteken dat as ŉ debiteur sleg gaan dan kan die faktor die
hoeveelheid van die firma eis. Die faktoriseringsfirma doen die administrasie, invordering en
kredietkontrole vir die firma. Die koste van faktorisering moet dus verreken word teen die
besparings in administrasie en invorderingskoste wat die firma sal ervaar deur sy debiteure
te faktoriseer.
Verwys na Voorbeeld 12.7 van die voorgeskrewe teks. Hierdie slegs vir selfverryking.
Voordele van faktorisering sluit in:
• Kontant word onmiddellik ontvang vir uitstaande rekeninge betaalbaar.

• Ervaring om die kredietrisiko van kliënte te evalueer, ens. (verminderinge in slegte
skulde).
• Kostebesparings met betrekking tot administrasie, invordering en regskostes.
• Bestuur word bevry van die bestuur van debiteure en kan fokus op operasies.
• Die firma word nie meer geforseer om duur kontantafslag te lewer wanneer kontant
benodig word nie.
• Faktor sal die kredietrisiko van die kliënt evalueer eerder as die firma – hierdie is
handig as ŉ firma groot, lae kredietrisiko kliënte het.
• Help met personeelprobleme as die besigheid se omset seisoenaal is.
Faktuurafslag is soortgelyk aan faktorisering, behalwe dat die bestuur van debiteure by die
firma bly – die faktuur word slegs ‘verkoop’, nie die debiteure nie.
4. Bankoortrekkings (voorbeeld van ŉ wentelkredietsfasiliteit)
ŉ Wentelkredietsfasiliteit is ŉ lyn van krediet waarvan ŉ firma toegang kan verkry soos nodig,
tot op ŉ ooreengekome beperking. Bankoortrekkings is ŉ voorbeeld van ŉ
wentelkredietfasiliteit en word gewoonlik gebruik as ŉ vorm van oorbruggingsfinansiering,
maar baie firmas gebruik dié baie maal as ŉ medium-termyn bron van finansiering. Die laagste
koers wat kommersiële banke gewoonlik van hul beste kliënte sal hef is die prima
uitleenkoers. Die rentekoers word gewoonlik daagliks bereken; dit is egter belangrik om na
die effektiewe rentekoers te kyk wanneer jy met ander beskikbare finansieringsbronne
vergelyk.

14
5. Bankiers tjeks/wissels (Bankiers aanvaardings) [Bankers’ acceptances {bank bills}]
Hierdie is ŉ wissel uitgereik deur ŉ firma en aanvaar deur ŉ bank met ŉ vermelde vervaldatum
van normaalweg 90 tot 180 dae. ŉ Wissel word gedefinieer as ŉ onvoorwaardelike skriftelike
bevel, gerig deur een persoon aan ŉ ander, onderteken deur die persoon wat dit gee, wat
vereis dat die persoon aan wie dit gerig op aanvraag betaal, of op ŉ vasgestelde of bepaalbare
toekomstige tyd, ŉ sekere bedrag geld op bestelling of toonder. Die rekening word deur die
firma aan ŉ afslaghuis verkoop (discount house). Die aanvaardende bank waarborg betaling
aan die afslaghuis op die vervaldatum en die firma onderskryf die agterkant van die wissel,
wat aanspreeklikheid teenoor die aanvaardende bank op dieselfde datum aandui. Hierdie is
dikwels ŉ baie laekoste vorm van finansiering as gevolg van die rekeninge wat uitgereik word
deur groot firmas wat goeie kredietgraderings het en deur banke gewaarborg word.
Firmas met groot oortrekkings sal ook bankiers se aanvaardings gebruik as die algehele koste
goedkoper is of as hul meer finansiering benodig.
Die daaglikse bankiers aanvaardings (BA) koers, wat gereeld na verwys word in nuusbulletins
en die finansiële pers, is die koers, vir ŉ bepaalde dag, waarop deelnemers in die geldmark
instem om bankiers se aanvaardings van ŉ bepaalde hoë gehalte in die mark te verdiskonteer.
Die BA koers is ŉ stabiele aanduier van heersende korttermyn geldmark rentekoerse. Die red
hiervoor is dat bankiers se aanvaardings beskou word as korttermyn sekuriteite wat baie lae
risiko dra en baie likied is.
Verwys na die voorgeskrewe teks vir ŉ illustrasie van ŉ bank-wissel en die koste daarvan.
6. Wentelkredietfasiliteit
ŉ Wentelkredietfasiliteit is ŉ lyn van krediet waartoe ŉ firma toegang kan verkry soos en
wanneer nodig onderworpe aan ŉ voorafbepaalde goedgekeurde beperking. Dit laat ŉ firma
buigsaamheid toe, aangesien dit slegs fondse hoef te leen wanneer dit nodig is en sodoende
die totale koste van finansiering wat aangegaan word verminder. Bankoortrekkings en
kredietkaarte is twee voorbeelde.
7. Verkoop en terugkoop (repo) ooreenkomste
Hierdie vind plaas wanneer ŉ firma sekuriteite ‘verkoop’ in ruil vir kontant tot ŉ derde party
(dikwels ŉ bank) maar terselfdertyd instem om dieselfde sekuriteite terug te koop van ŉ derde
party teen ŉ hoër vaste prys, teen ŉ toekomstige datum (die hoër terugkoopprys sluit dus
effektiewelik rente in op die aanvanklike koopprys wat deur die firma 'geleen' is). Repo’s is in
wese ŉ versekerde lening. Die JSE het ŉ hoogs likiede en gereguleerde Repo Mark.
Sommige van die voordele en nadele van die verskillende tipe korttermyn finansiering
hierbo bespreek kan soos volg opgesom word:

15
Voordele:
• Laer kostes (nie altyd nie!)
• Vinnige toegang
• Laer kredietkontrole en formaliteite
• Geen leningsooreenkomste en voorafbetaling boetes nie
• Buigsaamheid en ooreenstemming
Nadele:
• Wisselvalligheid van rentekoerse
• Risiko van nie-verlenging van fasiliteit

16

01 - EFIBS370 - LE 3 - Bedryfskapitaal Notas

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 - EFIBS370 - LE 3 - Bedryfskapitaal Notas

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BEDRYFSKAPITAAL

FINANSIËLE VERHOUDINGS VAN TOEPASSING OP HIERDIE

𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑 𝑜𝑚𝑠𝑒𝑡 = (𝐾𝑜𝑠𝑡𝑒 𝑣𝑎𝑛 𝑣𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒)/𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑

𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑 𝑑𝑎𝑒 = 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑/(𝐾𝑜𝑠𝑡𝑒 𝑉𝑎𝑛 𝑉𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒 ÷ 365)

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒𝑑𝑎𝑒 = 𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒/(𝐾𝑟𝑒𝑑𝑖𝑒𝑡 𝐴𝑎𝑛𝑘𝑜𝑝𝑒 ÷ 365)

𝑁𝑒𝑡𝑡𝑜 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑎𝑙 𝑜𝑚𝑠𝑒𝑡 = 𝑉𝑒𝑟𝑘𝑜𝑝𝑒/(𝑁𝑒𝑡𝑡𝑜 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑎𝑙)

𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠"𝑏𝑎𝑡𝑒"𝑠𝑖𝑘𝑙𝑢𝑠 = 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑 (𝑎𝑙𝑙𝑒 𝑘𝑎𝑡𝑒𝑔𝑜𝑟𝑖ë) 𝑑𝑎𝑒 + 𝑑𝑒𝑏𝑖𝑡𝑒𝑢𝑟𝑒 𝑑𝑎𝑒

𝐾𝑜𝑛𝑡𝑎𝑛𝑡 − 𝑡𝑜𝑡 − 𝑘𝑜𝑛𝑡𝑎𝑛𝑡 (𝑘𝑜𝑛𝑡𝑎𝑛𝑡𝑜𝑚𝑠𝑘𝑎𝑘𝑒𝑙𝑖𝑛𝑔)𝑠𝑖𝑘𝑙𝑢𝑠

𝑉𝑢𝑢𝑟𝑝𝑟𝑜𝑒𝑓 𝑣𝑒𝑟ℎ𝑜𝑢𝑑𝑖𝑛𝑔 = (𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑏𝑎𝑡𝑒𝑠 − 𝑉𝑜𝑜𝑟𝑟𝑎𝑎𝑑)/𝐵𝑒𝑑𝑟𝑦𝑓𝑠𝑙𝑎𝑠𝑡𝑒

Hierdie batebestuur- en likiditeitsverhoudings kan gebruik word wanneer jy die

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

• Die tyd te verminder om grondstowwe na voltooide goedere om te skakel;

2 DIE IMPAK VAN INFLASIE OP BEDRYFSKAPITAALBELEID

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

ŉ Konserwatiewe bedryfskapitaalbeleid is een waar (byvoorbeeld) voorraadvlakke hoër en

ŉ Aggressiewe bedryfskapitaalbeleid is die teenoorgestelde (byvoorbeeld) voorraadvlakke is

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

Matig – ŉ poging word aangewend om bedryfskapitaalbelegging en

Konserwatief – passing word gedeeltelik geïgnoreer en ŉ gedeelte van wisselende

Hierdie gedeelte het ook raakpunte met jou Belasting studies.

7 VOORUITSKATTING VAN BEDRYFSKAPITAALVEREISTES

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

Waarskynlikheidsvooruitskattings vereis dat bestuur ŉ reeks van moontlike uitkomstes wat

Vooruitskattings kan verder gekategoriseer word as subjektief of objektief. Subjektiewe

BEDRYFSBATEBESTUUR EN KORTTERMYN FINANSIERING

Die kredietbeleid sluit besluitneming in aangaande:

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

ŉ Verandering in kredietbeleid kan moontlik die volgende affekteer:

- Verkoopsinkomste (en gevolglik ŉ verandering in bydrae/brutowins)

waar: ∆P = verandering in netto inkomste

9 BESTUUR VAN DEBITEURE

1) Die volume van kredietverkope (kredietverkope per dag); en

Debiteure = kredietverkope per dag (÷365) x invorderingstydperk (debiteure dae)

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

Inligtingstelsels word gebruik om die doeltreffendheid van voorraadbeheer te verbeter, bv. ŉ

Ekonomiese bestelhoeveelheid (EOQ) – ŉ voorraad model:

• Hou koste / drakoste (pakhuise, rente op fondse, versekering, veroudering) wat

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

𝑇𝑜𝑡𝑎𝑙𝑒 𝑘𝑜𝑠𝑡𝑒 = √(2 × 𝐹 × 𝑆 × 𝐶)

Die 3 hoofaannames onderliggend aan die bogenoemde formules is soos volg:

• Verkope kan perfek voorspel word

Let op met seisoenale/onseker vraag (in Voorbeeld 12.4):

Die res van hierdie afdeling (10) is vir selfverryking

Meeste firmas gebruik gerekenariseerde voorraadbeheerstelsels. Party is baie gesofistikeerd

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

In besigheid verskyn die verspreiding in verskeie verskillende aspekte relevant tot

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

Voorraadbestuur en logistiek – verspreidingsentrums en kruisdok (cross-docking):

Lees die voorgeskrewe teks om die gebruik en belangrikheid van verspreidingsentrums en

• Transaksies: Nodig om besigheid te doen (betalings soos salarisse te maak).

ŉ Kontantbegroting wys ŉ firma se geprojekteerde kontant invloeie en -uitvloeie vir ŉ gegewe

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

12 FINANSIERING VAN BEDRYFSBATES

Toevallings (soos opgelope lone, opgelope belasting en opgelope rente) is voortdurende

Jy moet gemaklik wees om hierdie in die toets of eksamen te kan bereken!

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.

Faktorisering beteken die firma ‘verkoop’ sy debiteure aan ŉ faktoriseringsfirma, wat ŉ

Voordele van faktorisering sluit in:

• Kontant word onmiddellik ontvang vir uitstaande rekeninge betaalbaar.

4. Bankoortrekkings (voorbeeld van ŉ wentelkredietsfasiliteit)

©Akademia 2024. Geen verspreiding sonder toestemming.