Izotopy i ich zastosowania.

Średnia masa izotopu.

Część 1

dr inż. Sylwia Małgorzata Balcer ®

Budowa jądra atomowego

𝑨
𝒁 𝑬
gdzie:
E – symbol pierwiastka chemicznego
A – liczba masowa, określa ilość nukleonów w jądrze
Z – liczba atomowa, określa ilość protonów w jądrze

ZAPAMIĘTAJ!!!

Nuklid - tym mianem określa się w fizyce jądrowej jądro atomowe o określonej
liczbie nukleonów (protonów i neutronów).
 Izotopy
ZAPAMIĘTAJ!!!

Odmiany tego samego pierwiastka różniące się liczbą masową (A).

lub
Odmiany tego samego pierwiastka o tej samej liczbie protonów a różnej neutronów.

Przykład: IZOTOPY WODORU

Model budowy jądra:

Nazwa nuklidu: prot deuter tryt

Symbol:
Liczba cząstek elementarnych:
protony 1 1 1
elektrony 1 1 1
neutrony 0 1 2
– w przyrodzie większość pierwiastków (oprócz berylu, fluoru, sodu, glinu, fosforu,
skandu, manganu, kobaltu i arsenu) występuje jako mieszanina izotopów,

Ich procentowa zawartość jest stała i niezmienna!!!

Przykład: Na każde 100 000 atomów tlenu

Symbol:
Ilość atomów: 99757 39 204

– izotopy nie różnią się właściwościami chemicznymi, różnią się właściwościami

fizycznymi (masą gęstością),
– istnieje możliwość rozdzielenia odmian izotopowych. Jest to niezwykle trudne,
jednak oddzielone w postaci czystej izotopy mają bardzo duże znaczenie praktyczne
 Zastosowanie izotopów

– wykrywanie wad wyrobów metalowych,

– przemysł energetyczny; stanowią ogromne źródło energii,

– oznaczanie wieku minerałów i szczątków organizmów,

– medycyna: w diagnostyce i terapii nowotworowej; badanie procesów przemiany materii,

– badania procesów chemicznych,

Zastosowanie izotopów medycynie

Stosowany do znakowania erytrocytów, używany

32 P 32Pmózgu i chorób szpiku kostnego
do leczenia nowotworów

Używany do badania stopnia zaniku mięśni w niektórych

40 K chorobach

Stosowany do badania szybkości produkcji erytrocytów

59Fe i hemoglobiny

Leczenie nowotworów przełyku, gardła, nosa,

IZOTOP 60 Co pęcherza moczowego

72 Ga Leczenie nowotworów kości

131 I Leczenie nowotworów tarczycy

198 Au Leczenie nowotworów węzłów chłonnych, wątroby

i mózgu
Izotopy, izotony i izobary
IZOTOPY – to odmiany tego samego pierwiastka o tej samej liczbie protonów
(p = const.) a różnej neutronów np.:
14 15 13
7 𝐸 7 𝐸 7 𝐸
IZOTONY – to odmiany pierwiastków o tej samej liczbie neutronów (n = const.)
a różnej protonów np.:

14 15 16
7 𝐸 8 𝐸 9 𝐸
IZOBARY – pierwiastki o tej samej liczbie masowej (A) a różnej atomowej np.:

40 40
20 𝐸 19 𝐸
Średnia masa atomowa
Średnia masa atomowa pierwiastka chemicznego jest wartością uśrednioną
i zależy od zawartości procentowej poszczególnych izotopów oraz ich
mas atomowych. Wyraża się ją w unitach.

UWAŻAJ!!! W zapisie - symbol A oznacza liczbę masową, która

jest wielkością bezwymiarową.
Masa atomowa pierwiastka ma tę samą wartość, co liczba masowa.
Oznaczamy ją symbolem i wyrażamy w unitach.

= =

= 100% lub = 100%

gdzie:
średnia masa atomu [u].
m1, m2, mn – masy atomowe poszczególnych izotopów [u]

x1, x2, xn (p1, p2, pn )– procentowe zawartości poszczególnych izotopów [%]

Zadania
1. Oblicz procentowy udział lżejszego izotopu w miedzi o masie atomowej 63,54 u, jeśli
wiadomo, że istnieją dwa izotopy miedzi o liczbach masowych 63 i 65.
Odp:73%
2. Antymon składa się z dwóch izotopów 121
SB i 123Sb. Znaleziona doświadczalnie masa atomowa
antymonu wynosi 121,75 u. Oblicz procent masowy izotopu 121
Sb.
Odp. 62,5 %
3. Naturalny chlor posiada izotopy Cl – 35 i Cl – 37. Po ile procent każdego z tych izotopów
zawiera chlor, jeśli jego średnia masa atomowa wynosi 35,46 u?
Odp: 77% 35Cl; 23% 37Cl
4. Jaka jest procentowa zawartość 20
Ne i 22
Ne w naturalnym neonie, jeśli jego masa atomowa
wynosi 20,2 u?
Odp:90% 20Ne; 10% 22Ne
Błędy maturzystów!!!

!!!
- błędne oznaczenie niewiadomej!
- brak jednostki!