‫د افغانستان اسالمی جمهوریت‬

‫د لوړو زده کړو مؤسسه‬

‫سبا د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫اقتصاد پوهنځی‬
‫اداره او تجارت څانګه‬

‫بودیجي سیاست‬

‫استاد‪ :‬عزت الله عرفاين‬

‫سمسټر‪ :‬شپږم سمسټر‬
‫لومړي درس‪.‬‬
‫کال‪۱۳۹۹ :‬هـ ش‬
 ‫د بودیجي مفهوم‬
‫‪ ‬بودیجي ته په التیني ژبه کي )‪ (bulga‬او په فرانسوي ژبه‬
‫کي ورته )‪ (boudgette‬چي د څرمني په معني دی کارول‬
‫کیدل‪ .‬وروسته له ډیره وخته څخه همدا کلیمه په انګلیسی‬
‫ژبه کي هم مروجه وسه چي په انګلیسی ژبه کي ور‬
‫ته )‪ (budget‬ویل کیږي‪.‬‬
‫‪‬بودیجه د لومړي ځل لپاره په فرانسه کي ‪۱۸۱۴‬م کال کي د‬
‫دولت د عوایو او مصارفو په مورد په کار یوړل سول‪.‬‬
 ‫بودیجه څه ته ویل کیږي‪.‬‬

‫‪‬بودیجه د یو مايل طرحي څخه عبارت ده چي په دی طرح کي د دولت پويل رضورتونه‬

‫او متویيل منابع په ټولیز ډول رسه د یوي محدودي مودي لپاره تخمنیږي‬
‫‪ ‬یا په بل عبارت بودیجه د عوایدو او مصارفو پیشبني سوي الیحي ته ویل کیږي‬
‫‪‬بودیجه هغه پالن ته ویل کیږي چي لګښتونه پیشنهاد کوي او د اجراتو په موخه د یوي‬
‫معیني دوري ښودنه کوي‪.‬‬
 ‫بودیجه څه ته ویل کیږي‪.‬‬
‫• د یوی معلومی دوری لپاره ترتیب سوي مالی او مقداری صورت حساب دي‬
‫چې په یوه معلومه دوره کي د ټاکل شوو موخو د السته راوړلو په خاطروخت‬
‫او کاریدونکي سیاستونه څرګندوي‪.‬‬
‫• د یو معلوم وخت لپاره د هغه مقدار پېسو څخه عبارت ده چې د یو معلومي‬
‫موخي د السته راوړلو لپاره په کار اچول کیږي‪.‬‬
 ‫سیاست څه ته ویل کیږي‬

‫د سیاست کلمه د عريب ژبی د ساس یا یسوس له مصدر څخه اخیستل سوي ده چي لغوي معني ده اصالح کول‬
‫او ښایسته کول‪.‬‬
‫او په اصطالح کي سیاست د حکومت او د یو هیواد د کارونو او فعالیتونو په ښه ډول ترتیبولو او سمبالولو ته‬
‫ویل کیږي‬
‫سیاست زیايت معناوي افاده کوي مثال‪ :‬قضاوت کول‪،‬د حکومت د چارو څخه لیدنه کول جزا ورکول‪ .‬رهربی‬
‫کول دولتي چاري سمبالول‪.‬‬
 ‫اقتصادي اهداف‬
‫• اقتصادي اهداف د یو هیواد د ټولو هغو اهدافو او موخو څخه عبارت دي چي یو هیواد یی د‬
‫اقتصادي حالت د بهبود او ښه وايل لپآره د اقتصادي وسایلو په وسیله د السته راوړلو اراده ولري‪.‬‬

‫اقتصادي وسائل‬ ‫اقتصادي اهداف‬

‫د مايل او د ټکس فیصدي‬ ‫‪.1‬‬ ‫د قیمتونو ثبات‬ ‫‪.1‬‬

‫د معاشاتو او مزد اندازه‬ ‫‪.2‬‬ ‫اقتصادي وده‬ ‫‪.2‬‬
‫د قیمتونو سطحه‬ ‫‪.3‬‬ ‫د تادیاتو د بیالنس توازن‬ ‫‪.3‬‬
‫تعرفه‬ ‫‪.4‬‬ ‫استخدام‬ ‫‪.4‬‬
‫دولتي مصارف‬ ‫‪.5‬‬ ‫ټولنیزو او عامه خدماتو ته الس رسی دي‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫د اسعارو نرخ‬ ‫‪.6‬‬ ‫د عوایدو زیاتوايل دي‬ ‫‪.6‬‬
 ‫بودیجوي ساستونه‬
‫• د بودیجي تر عنوان الندي د بودیجي د سیاست د تدابیرو تاثیرات پر هغه مهمو عواملو باندی چي تولیدي‬
‫ساختامنونه په یوه اقتصاد کي تر تاثیر الندي راويل تر بحث نیول کیږي‪.‬‬

‫• او یا هم د بودیجي سیاست عبارت د ټولو هغو پالیسیو او تګالرو څخه دي چي پکي د دولت د مصارفو لپاره‬
‫متویيل منابع او د بودیجي مرصفولو څرنګوايل بیان سوي وي‪ ،‬متویيل منابع مو کومي دي او همدارنګه دا‬
‫بودیجه څنګه‪ ،‬چیري‪ ،‬څه وخت او پر څه شی باندی مرصف کړو‪.‬‬
 ‫مايل پالیسی ‪Fiscal policy‬‬
‫• مايل پالیسی د لوي اقتصاد د اهدافو د السته راوړولو په خاطر د دولت د مصارفو د رس ته رسولو او د‬
‫مالیاتو د راټولو په تړاو د سیاست څخه عبارت ده‬

‫• یعني د هغه تګالري څخه عبارت دي چي پکښی دولت یی اقتصادي اهدافو(د قیمتونو ثبات‬
‫‪،‬اقتصادي وده ‪،‬د تادیاتو د بیالنس توازن‪،‬استخدام ‪،‬ټولنیزو او عامه خدماتو ته الس رسی دي‪ ،‬د‬
‫عوایدو زیاتوايل) ته د الس رسی لپاره د مصارفو د رسته رسولو او همدارنګه د همدا مصارفو لپاره د‬
‫مالیاتو د راټولو تصمیم نیول کیږي‪.‬‬
 ‫د مايل پالیسې ډولونه‪Types of fiscal policy‬‬
‫داچي هر عنرص او پدیده حاالتو او ځانګړتیاوو ته په کتو رسه ډولونه لري همدا شان مايل پالیسی هم په الندي ډولونو باندی ویشل سوي ده‪:‬‬
‫‪ .1‬بی طرفه پالیسی ‪Neutral policy‬‬
‫بی طرفه پالیسی د یو هیواد د اقتصاد د تعادل په حالت کي ور څخه ګټه اخیستل کیږي‪ .‬همدا پالیسی عبارت د هغه پالیيس څخه‬
‫ده چي پکښي د دولت ټول مصارف د السته راغيل ماليی څخه متویلیږي‪.‬‬
‫‪ .2‬توسعوي پالیسی ‪Expansionary policy‬‬
‫توسعوي پالیسی د اقتصاد د رکود په حالت کي رامنځته کیږي تر څو اقتصادي فعالیتونه زیات کړي‪ .‬او عبارت د هغه پالیسی څخه ده‬
‫چي پکښی د یو هیواد دولت خپل مصارف د خپلو مالیاتو څخه زیات رس ته رسوي‪ .‬چي واقعي محصوالت‪ ،‬استخدام او عواید زیادت و‬
‫مومي‪ .‬تر څو د اقتصاد رکود څخه ځان وژغوري‪.‬‬

‫‪ .3‬انقبايض پالیسی ‪Contractionary policy‬‬

‫همدا پالیسی د انفالسیون د مخنیوي په موخه د دولت د پورونو د تادیه کولو لپاره په کار وړل کیږي‪ .‬په همدي پالیسی کي د دولت خپل‬
‫لګښتونه د السته راغيل مالیی په پرتله کم وي‪ .‬په همدي پالیسی کي د توسعوي پالیسی برعکس واقعي محصوالتو‪ ،‬استخدام او عوایدو‬
‫کچه کمه وي‪.‬‬
 ‫د مالی پالیسی اهداف‬
Price stability ‫د قیمتونو ثبات‬ .1
Influencing the consumption patter n ‫د مستهلکینو ذوق تر تاثیر الندی راوستل‬ .2
Raising level of employment ‫د استخدام کچه لوړول‬ .3
Redistribution ‫د عوایدو بیا توزیع کول‬ .4
Economic development ‫اقتصادي پرمختګ‬ .5
Removing of deficit in balance of payment‫د تادیاتو پا بیالنس کی کرس له منځه وړل‬ .6
‫الندي پالیسی د اقتصادي حالت د ثبات لپاره په کار اچول کیږي‬
‫‪Progressive system of taxation‬‬ ‫• د مالیاتو مرتقي سیسټم‬
‫‪Welfare contribution‬‬ ‫• اجتامعي اعانه‬
‫• د زراعتي تولیدتو د نرخونو د حامیه کولو پالیسی ‪Agriculture price support policy‬‬
‫د مالی پالیسی ستونزی‬
‫‪ .1‬زماين ځنډ‪:‬‬
‫• د تشخیص او پیژندين ځنډ‬
‫• اداري ځنډ‬
‫• اجرایئ ځنډ‬
‫‪ .2‬جرباين اثر‬
‫د افغانستان اسالمی جمهوریت‬
‫د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫سبا د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫اقتصاد پوهنځی‬
‫اداره او تجارت څانګه‬

‫بودیجي سیاست‬
‫دوهم فصل‬

‫استاد‪ :‬عزت الله عرفاين‬

‫سمسټر‪ :‬شپږم سمسټر‬
‫کال‪۱۳۹۹ :‬هـ ش‬
 ‫د دولت بودیجه د ساختامين سیاست د وسیيل په توګه‬
‫د بودیجي تر عنوان الندي د بودیجي د سیاست د تدابیرو تاثیرات پر هغه مهمو عواملو باندی چي‬
‫تولیدي ساختامنونه په یوه اقتصاد کي تر تاثیر الندي راويل تر بحث نیول کیږي‪.‬‬

‫تولیدي ساختامنونه‪:‬‬
‫منطقوي تولیدي ساختامنونه‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫سکتوري تولیدي ساختامنونه‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د عواملو تولیدی ساختامنونه‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
 ‫د بودیجي د سیاست تاثیرات پر تولیدي ساختمانونو باندی‬
‫د بودیجي سیاست هم د عوایدو د سیاست له الري او هم د مصارفو د سیاست له الری پر تولیدي ساختامنونو باندی‬
‫تاثیر کوي‪ ،‬چي په الندي ډول تری یادونه کوو‪.‬‬

‫‪ .1‬پر تولیدي ساختامنونو باندی د بودیجي د مصارفو تاثیرات‪.‬‬

‫‪ ‬د دولت د مصارفو له جميل څخه د اجناسو دخریداري لپاره د دولت د فرمایشاتو سکتوري او منطقوي تاثیرات‪.‬‬
‫‪ ‬د دولت مصارف د تخنیکي تاسیساتو لپاره‪.‬‬
‫‪ ‬د دولت د استخدام د مصارفو تاثیرات پر تولیدي ساختامنونو باندی‪.‬‬
‫‪ ‬د دولتي مرستو تاثیرات پر تولیدي ساختامنونو باندی‪.‬‬
‫‪ :۱‬انطباقي مرستي‬
‫‪ :۲‬محافظتي مرستي‬
‫‪ ‬د دولتي قرضونو د ورکړي تاثیرات پر تولیدي ساختامنونو باندی‪.‬‬
 ‫‪ .۲‬پر تولیدي ساختامنونو باندی د بودیجي د عوایدو تاثیرات‬
‫د بودیجي عواید هم لکه څنګه چي مصارفو پر تولیدي ساختامنونو باندی تاثیر واردوي همدارنګه بودیجوي عواد هم تاثیر واردوي او‬
‫تولیدي ساختامنونه تر خپل تاثیر الندی راويل‪.‬‬
‫او د دوي په کموايل رسه تولیدي ساختامنونه په کار اجول کیږي او د خصوصی سکتور د تشویق سبب ګرځی‪ .‬لکه د مالیاتو کموايل‪ ،‬د‬
‫برق د بیل معايف‪،‬د تعريف کموايل‪.‬‬
‫مالیات په کومو مرحلو کي پر تولیدي ساختامنونو باندی تاثیر کوي‬
‫• مالیايت مرستو په حالت کي‪.‬‬
‫• د خرڅالو د مرحلو په کموايل‪.‬‬
‫• د تعویيض تاثیراتو د رامنځته کولو په حالت کي‪.‬‬
‫• د تصدیو د حقوقي شکلونو د تغیر په حالت کي‪.‬‬
 ‫‪ .۳‬د بودیجي تاثیرات د ميل عاید پر ساختامن باندی‬
‫د همدي بحث تر عنوان الندي د بودیجي د سیاست تاثیرات د تر السه شوي عاید یا هغه عاید کوم چي موږ په الس‬
‫کي لرو‪ ،‬په کار اچول د مرصف او پس انداز په ساختامن باندی تر ځیړين الندي نیول کیږي‪.‬‬

‫د بودیجي د سیاست وسایل او تدابیر او د هغوي تاثیرات پر مرصف او پس انداز باندی‪.‬‬

‫• يه مجموعي عاد کي د مرصف او پس انداز نسبت او د هغوي په وسیله د پانګي اچووين پرزیاتوايل تاثیر‪.‬‬
‫• د لګښتونو پر جوړښت باندی تاثیر‪.‬‬
 ‫د افغانستان اسالمی جمهوریت‬
‫د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫سبا د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫اقتصاد پوهنځی‬
‫اداره او تجارت څانګه‬

‫بودیجي سیاست‬
‫د دولت بودیجه په معقوله توګه د تولید عواملو د په کار اچولو د وسیيل په توګه‬

‫استاد‪ :‬عزت الله عرفاين‬

‫سمسټر‪ :‬شپږم سمسټر‬
‫دریم فصل‪.‬‬
‫کال‪۱۳۹۹ :‬هـ ش‬
‫د بودیجي په وسیله موږ الندي هداف السته راوړو‬
‫‪ .۱‬د داخيل سیايل تقويه او تشویقول‪.‬‬
‫‪ -‬د دولت عواید د رقایت هڅوين د وسیيل په توګه‬
‫‪ -‬د بودیجي لګښتونه د سیايل د هڅوين یا تشویق د وسیيل په توګه‬
‫‪ .۲‬د کار داخيل قوي تحرک لوړول‪.‬‬
‫‪ .۳‬د داخي رسمايي هڅونه‬
‫‪ .۴‬د کار نړیوال ویش تقویه کول‬
‫بودیجوي ساستونه‬
 ‫د مالی پالیسی اهداف‬
Price stability ‫د قیمتونو ثبات‬ .1
Influencing the consumption patter n ‫د مستهلکینو ذوق تر تاثیر الندی راوستل‬ .2
Raising level of employment ‫د استخدام کچه لوړول‬ .3
Redistribution ‫د عوایدو بیا توزیع کول‬ .4
Economic development ‫اقتصادي پرمختګ‬ .5
Removing of deficit in balance of payment‫د تادیاتو پا بیالنس کی کرس له منځه وړل‬ .6
 ‫د افغانستان اسالمی جمهوریت‬
‫د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫سبا د لوړو زده کړو مؤسسه‬
‫اقتصاد پوهنځی‬
‫اداره او تجارت څانګه‬

‫بودیجي سیاست‬
‫د تادیاتو بیالنس او د بودیجي سیاست‬
‫استاد‪ :‬عزت الله عرفاين‬
‫سمسټر‪ :‬شپږم سمسټر‬
‫څلورم فصل‪.‬‬
‫کال‪۱۳۹۹ :‬هـ ش‬
 ‫د بودیجي د سیاست مهم وسايل او تدابیر د تادیاتو د بیالنس‬

‫د موقتي مالیاتو زیاتوايل چي کتلوي او وسیع تاثیرات ولري‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫د دولتي قرضونو د تر السه کولو په ذریعه د خلګو د تولیداتو او اجناسو ته د تقاضا کمول‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د دولتي قرضونو د ورکړي څځه ډډه کول‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫د داسی ډول پانګه اچونو ځنډونه یا کمونه چي تر عایدايت تاثیراتو یی ظرفیتي تاثیرات زیات وي‪.‬‬ ‫‪.4‬‬