Poradnik DNA MOCZANOWA

lek.
Konrad Kokurewicz
DNA MOCZANOWA
Poradnik Dla Pacjenta
wydanie II
EscapeMagazine.pl
Dna moczanowa. Poradnik dla Pacjenta
lek. Konrad Kokurewicz
Wydanie drugie
Toruń 2012
ISBN: 978-83-61744-57-3 (edycja drukowana)

978-83-61744-18-4 (edycja elektroniczna)
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Autorzy oraz Wydawnictwo dołożyli wszelkich starań, aby

informacje zawarte w tej publikacji były kompletne, rzetelne
i prawdziwe. Autorzy oraz Wydawnictwo nie ponoszą żadnej
odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikające z wyko-
rzystania informacji zawartych w publikacji lub użytkowania
tej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w publikacji są zastrzeżonymi

znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.
Rozpowszechnianie całości lub fragmentu w jakiejkolwiek

postaci jest zabronione. Kopiowanie, kserowanie, fotografo-
wanie, nagrywanie, wypożyczanie, powielanie w jakiekolwiek
formie powoduje naruszenie praw autorskich.
Wydawnictwo EscapeMagazine.pl
http://www.EscapeMagazine.pl
Spis treści
Wprowadzenie ........................................................................... 7
CZĘŚĆ PIERWSZA
Rozdział 1. Definicja dny moczanowej ................................... 9
Rozdział 2. Puryny, hiperurykemia oraz istota choroby .... 10
Rozdział 3. Dna i wielkie nazwiska........................................ 12
Rozdział 4. Przyczyny i czynniki ryzyka ............................... 14
Rozdział 5. Objawy i przebieg choroby................................. 21
Rozdział 6. Rozpoznanie i diagnostyka ................................ 27
Rozdział 7. Różnicowanie dny ............................................... 29
CZĘŚĆ DRUGA
Rozdział 8. Prawidłowa waga ................................................. 36
Rozdział 9. Zapotrzebowanie na energię .............................. 38
Rozdział 10. Dieta w dnie moczanowej ................................ 43
Rozdział 11. Leczenie dny moczanowej................................ 53
Zakończenie ............................................................................. 63
3
CZĘŚĆ TRZECIA
Dodatek 1. Raport Lalonde'a .................................................. 65
Dodatek 2. Konto zdrowia ..................................................... 68
Dodatek 3. FITT – recepta na wysiłek .................................. 70
Dodatek 4. Praktyczna ściąga dietetyczna ............................ 71
Dodatek 5. Dieta ubogoenergetyczna (1500-1600 kcal) ..... 74
Dodatek 6. Dieta podstawowa (1900-2100 kcal) ................. 89
Inne książki autora ................................................................ 102
4
Człowiek nie Ŝyje, aby jadł, ale je, aby Ŝył.
Sokrates
Wprowadzenie
Oto przed Tobą poradnik o dnie moczanowej. Wykład po-

dzielony jest na trzy części.
W części pierwszej przekazuję informacje teoretyczne,
które są KONIECZNE, aby zrozumieć istotę choroby. Nie
zrażaj się proszę, jeśli po jednokrotnym przeczytaniu coś
wyda Ci się trudne. Pewne fragmenty poradnika są skompli-
kowane, a co za tym idzie wymagają od Ciebie skupienia
i uwagi. Jeśli w czasie czytania trafisz na taki fragment, to daj
sobie więcej czasu, przeczytaj kilkakrotnie, a z pewnością
wszystko zrozumiesz. Gdy przebrniesz przez teorię, dalsza
lektura będzie już łatwiejsza.
Część druga jest bardzo praktyczna. Znajdziesz w niej
wskazówki, jak radzić sobie z dną na co dzień, aby żyło się
lepiej.
W części trzeciej masz do dyspozycji sześć dodatków,
w tym także jadłospisy, które pomogą Ci w przestrzeganiu
diety oraz samodzielnym komponowaniu posiłków.
Starałem się, aby ten poradnik był dla Ciebie prosty, zro-
zumiały i czytało Ci się go z przyjemnością.
Pozdrawiam zdrowo!
7
CZĘŚĆ PIERWSZA
Rozdział 1.
Definicja dny moczanowej
Dna moczanowa (diathesis urica, skaza moczanowa) jest

chorobą, która dotyczy całego organizmu i polega na odkła-
daniu się kryształów moczanu sodu w stawach oraz innych
tkankach i narządach (np. nerkach).
Odkładanie się kryształów moczanu sodu ma ścisły
związek z obecnością kwasu moczowego we krwi. W sytuacji,
gdy we krwi jest za dużo kwasu moczowego (stan taki nazy-
wamy hiperurykemią) może dojść do rozwoju dny mocza-
nowej.
Odkładaniu się kryształów towarzyszą reakcje zapalne
powodujące silny ból i inne dokuczliwe objawy. Objawy te
zwykle spadają na pacjenta jak grom z jasnego nieba pod
postacią podagry, czyli ostrego stanu zapalnego palucha
(konkretnie pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego; łac.
podagra, z gr. pous agra = stopa w sidłach).
Tak jak cukrzyca charakteryzuje się wysokim stężeniem
cukru we krwi (hiperglikemia), tak cechą charakterystyczną
dny moczanowej jest obecność wysokiego stężenia kwasu
moczowego we krwi (hiperurykemia).
9
Rozdział 2.
Puryny, hiperurykemia oraz istota
choroby
Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany

związków purynowych. Związki purynowe w organizmie
stają się obecne na dwa sposoby:
• po pierwsze wchodzą w skład jąder komórkowych
roślin oraz zwierząt i trafiają do nas przez przewód
pokarmowy wraz z pożywieniem (puryny egzogen-
ne),
• po drugie powstają w wyniku rozpadu komórek wła-
snych organizmu (puryny endogenne).
Aby pojąć, co jest istotą dny moczanowej, musisz zrozumieć,

że rozpuszczalność kwasu moczowego we krwi jest ograni-
czona. Co z tego wynika? Zobrazuję powyższe stwierdzenie,
posługując się porównaniem do rozpuszczalności cukru
w szklance herbaty. Chcę, by utkwiło to w Twojej pamięci.
Gdy posłodzisz szklankę herbaty jedną, dwiema,
trzema łyżeczkami cukru, białe kryształki będą
rozpuszczać się i „znikać” w herbacie. Natomiast
jeśli w tej samej szklance herbaty zechcesz roz-
puścić dodatkowo 20 łyżeczek cukru, wnet okaże
się, że nie jest to możliwe. W końcu, po dodaniu
10
jednej z kolejnych łyżeczek cukru przestanie się
on rozpuszczać i zacznie osiadać na dnie. Analo-
gicznie, kwas moczowy w tkankach Twojego or-
ganizmu rozpuszcza się jak cukier w szklance
herbaty. W sytuacji, gdy przedobrzysz z dostawą
puryn, kwas moczowy zacznie się wytrącać
i osiadać jak cukier na dnie herbaty.
Przemyśl to dokładnie...
Hiperurykemia
Hiperurykemia (hiper = zbyt dużo, uryk = kwas moczowy,
emia = we krwi) jest to stan, w którym stężenie kwasu mo-
czowego w surowicy krwi wynosi ponad 7 mg/dl.
Stężenie kwasu moczowego bada się pobierając krew z żyły,
tak samo jak, np. morfologię czy OB.
Górna granica prawidłowego stężenia kwasu moczowego
wynosi:
• 5,2 mg/dl u mężczyzn,
• 4,0 mg/dl u kobiet przed menopauzą,
• 4,7 mg/dl u kobiet po menopauzie.
Wartości stężenia kwasu moczowego wyższe od górnej gra-
nicy normy, uważa się za nieprawidłowe i dobrze jest skon-
sultować się w tej sprawie z lekarzem.
11
Rozdział 3.
Dna i wielkie nazwiska
Wiesz już, jaka jest definicja dny, co to jest hiperurykemia

i mam nadzieję rozumiesz, co jest istotą choroby. Zanim
przejdę do opisu przyczyn i objawów dny moczanowej mam
dla Ciebie kilka ciekawostek.
• Dna moczanowa należy do jednej z najwcześniej opi-
sanych w literaturze chorób. Informacje o niej można
znaleźć w indyjskiej księdze Weda (ok. 1250 r. p.n.e),
w pismach starożytnej Persji i Egiptu oraz w dziełach
Hipokratesa.
• Przyczyna wywołująca chorobę przez wiele wieków
pozostawała nieznana. Angielski termin na określe-
nie dny (gout) pochodzi od słowa „gutta” (kropla),
gdyż sądzono, że choroba ta zależy od jakiegoś ta-
jemniczego jadu dostającego się kropla po kropli do
zajętego stawu i tworzącego guzki dnawe (tophi).
• W czasach nowożytnych pierwsze wzmianki o lecze-
niu dny poprzez dietę znajdujemy w pracach lekarza
Thomasa Sydenhama zwanego angielskim Hipokra-
tesem w XVII wieku.
• Dnę nazywano „chorobą królów” zarówno w sensie
przenośnym, jak i dosłownym, albowiem na dnę
chorowali m.in. Aleksander Wielki, Karol Wielki,
12
Ludwik XIV Wielki, królowie polscy: Zygmunt III
Waza i Jan I Kazimierz.
• Znakomitości, takie jak: Karol Darwin, Leonardo da
Vinci, Benjamin Franklin, Izaak Newton, Rubens,
Marcin Luter, Casanova, Goethe, Winston Churchill,
Johann Strauss także chorowały na dnę.
• Dna była uważana za chorobę z dostatku, bo wystę-
powała zdecydowanie rzadziej w trakcie pogarszania
się warunków żywieniowych, np. podczas I wojny
światowej i tuż po niej.
• Obecnie obserwuje się znaczny wzrost zapadalności
na dnę, co w głównej mierze związane jest z maso-
wym prowadzeniem niezdrowego stylu życia. Dna
rzadko występuje w biednych krajach, gdzie ludzie
zmagają się z głodem.
13
Rozdział 4.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Nie ma jednej przyczyny dny moczanowej. Na wystąpienie

choroby u danej osoby składa się zwykle kilka czynników,
których skutkiem jest odkładanie się kryształów moczanu
sodu w płynie stawowym i/lub innych tkankach.
Jak już wspomniałem, odkładanie się kryształków mo-
czanu sodu związane jest ze zwiększonym stężeniem kwasu
moczowego we krwi. Hiperurykemia w 90% przypadków
spowodowana jest niedostatecznym wydalaniem kwasu mo-
czowego przez nerki, zaś w pozostałych 10% przypadków
nadmierną jego syntezą w organizmie.
Predyspozycje genetyczne
Obecnie uważa się, że czynnik genetyczny odpowiada w oko-
ło 60% za występowanie nieprawidłowych stężeń kwasu mo-
czowego. Zidentyfikowano dwa geny: SLC2A i ABCG2,
w których zmiany powodują około dwukrotnie większe ry-
zyko wystąpienia dny moczanowej. Ponadto istnieje kilka
rzadkich chorób genetycznych, w przebiegu których docho-
dzi do zwiększonej syntezy puryn w organizmie. Choroby,
które predysponują do rozwoju dny moczanowej to:
14
• choroba Lescha-Nyhana (prawie całkowity niedobór
fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guanino-
wej),
• choroba von Gierkego (glikogenoza typu I, niedobór
glukozo-6-fosfatazy),
• zwiększona aktywność syntetazy fosforybozylopiro-
fosforanu (fosforybozylopirofosforan (PRPP) jest
substancją wyjściową dla syntezy puryn).
Wiek i płeć
Dna moczanowa występuje ponad dwukrotnie częściej
u mężczyzn (13,6 przypadków na 1000 i 6,4 przypadków na
1000 kobiet). Różnica ta wynika prawdopodobnie z ochron-
nego działania estrogenów u kobiet (wykazują niewielki efekt
urykozuryczny, czyli nasilający wypłukiwanie kwasu moczo-
wego przez nerki).
Najczęściej chorują osoby między 30 a 60 rokiem życia.
Dna poprzedzona jest zwykle około 20-letnim okresem bez-
objawowej hiperurykemii. U mężczyzn stężenie kwasu mo-
czowego wzrasta w okresie dojrzewania, a najwyższe wartości
osiąga między 4 a 6 dekadą życia. U osób z predyspozycją
genetyczną, narażonych na czynniki ryzyka napad dny moż-
liwy jest nawet przed 20 rokiem życia. U kobiet stężenie kwa-
su moczowego wzrasta po menopauzie, osiągając najwyższe
wartości między 6 a 8 dekadą życia. Dna dotyczy 1,3% osób
po 65 roku życia. Częstsze występowanie dny w tej grupie
wiekowej związane jest ze współwystępowaniem zespołu
15
metabolicznego, zastoinowej niewydolności serca, stosowa-
niem diuretyków tiazydowych w leczeniu nadciśnienia tętni-
czego i używaniem małych dawek kwasu acetylosalicylowego
kardioprotekcyjnie (np. Acard, Polocard).
Dieta
Zwiększona podaż puryn w diecie sprzyja rozwojowi dny, ale
w dużo mniejszym stopniu niż kiedyś uważano. Stosowanie
diety bezpurynowej pozwala na obniżenie stężenia kwasu
moczowego o nie więcej niż 2 mg/dl.
Spożywanie dużych ilości puryn pochodzenia zwierzę-
cego (mięso, buliony, podroby, ryby, owoce morza) zwiększa
ryzyko wystąpienia dny. Umiarkowane spożywanie pokar-
mów bogatopurynowych pochodzenia roślinnego (fasola,
groch, soczewica, szpinak itp.) nie jest związane ze wzrostem
ryzyka wystąpienia dny.
Oprócz pokarmów bogatopurynowych ryzyko wystą-
pienia dny wzrasta podczas spożywania nadmiernej ilości
pokarmów i napojów zawierających fruktozę. Fruktoza za-
warta jest w dużej ilości w niektórych owocach, sokach,
a przede wszystkim w słodzonych napojach gazowanych, np.
Coca-Cola, Sprite, Fanta. Fruktoza spożywana w nadmiarze
powoduje zmiany typowe dla zespołu metabolicznego
(wzrost ciśnienia tętniczego, hiperurykemia, hipertriglicery-
demia, otyłość) i zmniejsza stężenie cholesterolu HDL (czyli
tego dobrego, którego im więcej, tym lepiej). Warto nadmie-
nić, że sacharoza, czyli zwykły cukier używany do słodzenia
16
herbaty, czy domowych wypieków w połowie składa się
z fruktozy.
Spożywanie dużej ilości produktów mlecznych (mleko,
kefir, jogurt, chudy twaróg) obniża ryzyko wystąpienia dny.
Spożywanie kawy zawierającej kofeinę sprzyja obniżaniu
stężenia kwasu moczowego we krwi. W badaniu przeprowa-
dzonym przez Dr Hyon K. mężczyźni, którzy wypijali od
1 do 3 filiżanek kawy dziennie mieli obniżony poziom kwasu
moczowego o 8%. Ci, którzy, wypijali od 4 do 5 filiżanek ka-
wy dziennie mieli poziom niższy o 40%. Natomiast ci, którzy
wypijali 6 lub więcej filiżanek mieli poziom niższy o 59%.
W przeprowadzonym badaniu spożywanie kawy bezkofe-
inowej od 1 do 3 filiżanek na dobę powodowało obniżenie
kwasu moczowego o 33%. Gdy spożycie kawy wzrastało do
4 lub więcej filiżanek stężenie obniżało się zaledwie o 27%.
Badanie zostało przeprowadzone wyłącznie na mężczyznach.
Obecnie brakuje danych dotyczących efektu hipourykemicz-
nego kawy u kobiet.
Witamina C obniża ryzyko wystąpienia dny. Przyjmo-
wanie 1500 mg witaminy C na dobę zmniejsza ryzyko wystą-
pienie dny o 45% w porównaniu do osób przyjmujących 250
mg na dobę.
Alkohol
Alkohol etylowy działa moczopędnie. Wypicie 250 ml wina
powoduje w ciągu najbliższych dwóch godzin utratę co naj-
17
mniej 500 ml wody wydalonej w postaci moczu. Odwodnie-
nie organizmu sprzyja wytrącaniu się kryształków moczanu
sodu.
Alkohol jest bardzo kaloryczną substancją. 1 g alkoholu
(w przeliczeniu na czysty etanol) dostarcza 7 kcal, a więc wię-
cej niż 1 g węglowodanów, które dostarczają 4 kcal. Alkohol
przyczynia się do zwiększenia ilości ATP (adenozynotrifosfo-
ranu) w organizmie. Z kolei z ATP powstaje AMP (adenozy-
nomonofosforan), z którego w łatwy sposób powstać może
kwas moczowy.
Alkohol metabolizowany jest do kwasu mlekowego.
Kwas mlekowy konkuruje z kwasem moczowym o usunięcie
w nerkach. Duża ilość kwasu mlekowego obniża zdolność
wydalania kwasu moczowego.
Najbardziej szkodliwe dla osób z dną jest piwo. Oprócz
alkoholu etylowego zawiera ono znacznie większą ilość puryn
niż inne alkohole. W procesie produkcji piwa, w celu wywo-
łania fermentacji alkoholowej, stosuje się drożdże piwowar-
skie (Saccharomyces cerevisiae). Drożdże te są bogatym źró-
dłem guanozyny, która jest prawdopodobnie najlepiej przy-
swajalną przez organizm zasadą purynową.
Nadwaga i otyłość
Wielu autorów potwierdza dodatni związek między wagą
ciała a stężeniem kwasu moczowego. J. Zalokar wykazała, że
stężenie kwasu moczowego w surowicy najsilniej koreluje
18
z ciężarem tkanki tłuszczowej, nie zaś z beztłuszczową masą
ciała. Z kolei wykazana przez J. Lee silna dodatnia zależność
między stężeniem kwasu moczowego w surowicy a stosun-
kiem obwodu talii do bioder wykazuje, że chodzi tu o tkankę
tłuszczową trzewną, czyli o otyłość centralną (brzuszną).
Choroby współistniejące
Do hiperurykemii wraz z towarzyszącym zwiększonym ryzy-
kiem wystąpienia dny moczanowej może dochodzić w wielu
różnych sytuacjach klinicznych. Poniżej wymieniam najważ-
niejsze z nich:
• zespół metaboliczny,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• kwasica mleczanowa i/lub ketonowa (np. po spoży-
ciu etanolu lub głodzeniu),
• hiperurykemie polekowe (leki moczopędne, kwas
acetylosalicylowy, cyklosporyna),
• niedoczynność tarczycy,
• nadczynność i niedoczynność przytarczyc,
• zawał mięśnia sercowego,
• przewlekła lub ostra niewydolność nerek,
• nadmierny wysiłek fizyczny,
• choroby rozrostowe szpiku i tkanki chłonnej (czer-
wienica, białaczki szpikowe i limfatyczne),
• niedokrwistość hemolityczna,
• mononukleoza zakaźna,
19
• nowotwory (radioterapia, leki),
• niewydolność oddechowa,
• padaczka,
• łuszczyca,
• zatrucie solami ołowiu.
20
Rozdział 5.
Objawy i przebieg choroby
Bezobjawowa hiperurykemia
Dna moczanowa daje znać o sobie najczęściej dopiero pod-
czas pierwszego, ostrego napadu bólu. Nie oznacza to, że
w organizmie przed napadem bólu zupełnie nic się nie dzieje.
Faza bezobjawowej hiperurykemii może trwać od dzieciń-
stwa, a zacząć się objawiać dopiero w okresie dojrzewania lub
jeszcze później.
Napad dny
Chociaż ryzyko wystąpienia dny moczanowej zależy od stę-
żenia kwasu moczowego we krwi (7-8,9 mg/dl – ryzyko wy-
stąpienia choroby 0,5% na rok; 9 mg/dl – ryzyko 4,5% na
rok), to zaledwie u około 10% osób z hiperurykemią dojdzie
do wystąpienia napadu dny moczanowej w ciągu całego ży-
cia.
Ostry napad dny charakteryzuje się nagłym wystąpie-
niem bardzo silnego bólu i obrzęku zapalnego nad zajętym
stawem. Napad pojawia się z reguły w nocy lub wczesnym
rankiem, osiągając swoje maksimum intensywności w ciągu
8-12 godzin.
21
Podagra to ostry stan zapalny, który dotyczy najczęściej,
bo w ponad 50% przypadków (szczególnie u mężczyzn),
pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Poda-
gra nie jest synonimem dny. Określenie to dotyczy lokalizacji
stanu zapalnego (pierwszy staw środstopno-paliczkowy palu-
cha). Podagra może wystąpić w przebiegu pseudodny, sarko-
idozy, zapalenia stawów: rzeżączkowego, łuszczycowego,
reaktywnego i innych chorób.
Poza paluchem choroba najczęściej lokalizuje się w sta-
wie skokowym, nadgarstku i kolanie (gonagra). U kobiet
(szczególnie leczonych tiazydami – lekami moczopędnym
stosowanymi w leczeniu nadciśnienia tętniczego) często zaję-
te są stawy palców rąk (chiragra). Rzadziej mogą być zajęte
inne stawy, np. barkowy (omagra), stawy kręgosłupa (rachi-
dagra).
Pierwszy napad dny moczanowej pojawia się jednocze-
śnie w kilku stawach zaledwie u około 10% pacjentów. Jeśli
ból pojawił się jednocześnie w więcej niż jednym stawie, to
najprawdopodobniej nie jest to dna moczanowa!
Zajęty staw ma wszystkie cechy ostrego stanu zapalnego:
• tumor – obrzmienie,
• rubor – zaczerwienienie,
• calor – rozgrzanie,
• dolor – ból,
• functio laesa – upośledzenie czynności.
22
Podczas napadu dny w okolicy stawu widoczny jest rumień,
skóra jest napięta, błyszcząca, szybko dochodzi do złuszcza-
nia się naskórka. W tkance podskórnej stwierdza się obrzęk,
a w obrębie dużych stawów objawy zwiększonej ilości płynu
w stawie. Stawy są bardzo bolesne, co uniemożliwia ruch
(functio laesa). Cechą charakterystyczną bólu jest to, że nasila
się on w miarę wykonywania ruchu w zajętym stawie. Jeśli
boli Cię paluch i ból rozchodzi się w miarę poruszania pal-
cem, to nie jest to dna.
Bez leczenia stan zapalny może się utrzymywać od kilku
dni do kilku tygodni, po czym wygasa samoistnie. Prawidło-
wo leczony napad dny moczanowej trwa zwykle kilka dni.
Często objawom miejscowym towarzyszy gorączka,
przyspieszona akcja serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
sporadycznie wymioty i nudności.
Najczęstszymi czynnikami wyzwalającymi napad dny są:
• spożycie alkoholu i/lub dużej ilości pokarmów zawie-
rających puryny (zwłaszcza piwa i mięsa, np. na spo-
tkaniu przy grillu),
• duży wysiłek fizyczny,
• uraz lub zabieg operacyjny,
• zakażenie,
• przyjęcie leków, np. diuretyków tiazydowych, pętlo-
wych, cyklosporyny.
23
Wytrącanie kryształków nasila się ponadto, gdy:
• zmniejsza się temperatura ciała,
• nasila się wilgotność powietrza,
• zmniejsza się stężenie proteoglikanów (kwasu hialu-
ronowego i siarczanu chondroityny) w płynie sta-
wowym.
Pod wpływem czynników zwiększających stężenie kwasu

moczowego dochodzi do wytrącania się kryształków mocza-
nu sodu. Kryształki te są twarde i ostre jak małe nożyki. Ich
obecność w stawie powoduje ból oraz niszczenie komórek
i tkanek. Pojawiająca się w trakcie napadu dny dysfunkcja
stawu ustępuje, gdy napad przeminie.
W sytuacji, gdy kryształki moczanu sodu znajdują się
długo w danym stawie, niszczą jego strukturę, doprowadzają
do zniekształcenia, usztywnienia i jednocześnie mogą przy-
czyniać się do złamania.
Dna przewlekła
Gdy napad się wyciszy, dna przechodzi w okres międzynapa-
dowy. Okresy międzynapadowe mogą trwać od kilku tygodni
do wielu miesięcy lub dłużej. Hiperurykemia sprzyja po-
wstawaniu zmian zapalnych w nerkach. W okresie między
napadami dny często dochodzi do powstawania kamieni
w drogach moczowych i napadów kolki nerkowej (kamienie
moczanowe są niewidoczne w badaniach RTG). Złogi te
24
usposabiają do zakażeń dróg moczowych, zaś zmiany
w miąższu sprzyjają powstawaniu nadciśnienia tętniczego.
U około 30% chorych na dnę obserwuje się białkomocz. Po
kilkuletnim trwaniu choroby dochodzi do zapalenia obejmu-
jącego wiele stawów, powstawania guzków dnawych i niewy-
dolności nerek. Dna przechodzi w fazę przewlekłą.
Zdjęcie 1. Masywne, guzowate zmiany w obrębie nasad palców dłoni

prawej z towarzyszącym przykurczem palca serdecznego i małego oraz
zmianami w stawach międzypaliczkowych bliższych i dalszych palców
wskazującego i środkowego. Pacjent, lat 72, nie był leczony na dnę mocza-
nową, stężenie kwasu moczowego wynosi 11 mg/dl (prawdopodobnie
utrzymywało się ono tak wysokie od kilkunastu lat). Archiwum autora
25
Tophi
Gdy w podatnej tkance utworzy się skupisko kryształków,
organizm broni się przed nimi i reaguje otaczając je torebką.
Na skutek tej reakcji powstaje mała, dość twarda torbielka,
czyli guzek dnawy (tophi). Guzki dnawe mogą występować,
np. na małżowinie usznej, paluchu, pięcie i łokciu. Mogą
także występować jako guzki kostne (wtedy zwykle ujawnia
się je poprzez zrobienie zdjęcia RTG).
Zdjęcie 2. Ten sam pacjent. Drobne depozyty kryształków w obrębie pa-

liczka środkowego palca wskazującego prawego. Archiwum autora
26
Rozdział 6.
Rozpoznanie i diagnostyka
Gdy choroba objawia się w sposób typowy tj. nawracające,

jednostronne ostre zapalenie stawu śródstopno-paliczkowe-
go palucha z jego zaczerwienieniem, bólem i obrzękiem
u mężczyzny po 40 roku życia z towarzyszącym zwiększo-
nym stężeniem kwasu moczowego we krwi, rozpoznanie jest
proste. Natomiast, jeśli objawy choroby nie są charaktery-
styczne, rozpoznanie dny może sprawić wiele trudności
i z tego powodu czasami późno dochodzi do właściwej dia-
gnozy.
Pewne rozpoznanie jest możliwe kiedy stwierdzi się
obecność sfagocytowanych (fagocytoza) kryształów moczanu
sodu w płynie stawowym pobranym ze stawu objętego zapa-
leniem lub gdy kryształy te wykryje się w guzkach dnawych.
W praktyce lekarza rodzinnego, badania te niestety są bardzo
trudne do zrealizowania i rzadko kiedy ów lekarz ma możli-
wość posłużyć się nimi.
W badaniach laboratoryjnych obserwuje się zwiększone
stężenie kwasu moczowego w surowicy (aczkolwiek zdarzają
się przypadki, gdy podczas napadu stężenie jest prawidłowe),
wzrost liczby krwinek białych, OB, CRP i alfa-2-globulin
w składzie białek. Często współwystępuje hiperlipidemia
(zwłaszcza triglicerydemia), zwiększone stężenia glukozy
27
i kreatyniny w surowicy oraz zwiększone wydalanie kwasu
moczowego z moczem. W RTG, gdy dochodzi do powsta-
wania złogów kryształów widoczne jest zwężenie szpary sta-
wowej, ostro obrysowane nadżerki w obrębie kości, czasem
rozległa osteoliza. Obecność guzków dnawych można
stwierdzić za pomocą USG, MR lub TK.
Pomocne w rozpoznaniu są kryteria klasyfikacyjne na-
padu dny moczanowej opracowane przez American College
of Rheumatology (ACR) w 1977 r. Aby rozpoznać dnę musi
zostać spełnionych 6 z poniższych 12 objawów klinicznych,
nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych i zmian
radiologicznych.
1. Więcej niż 1 napad ostrego zapalenia stawu.
2. Największe nasilenie zapalenia w pierwszym dniu
napadu.
3. Ostre zapalenie pojedynczego stawu.
4. Zaczerwienienie w okolicy stawu.
5. Ból i obrzęk stawu środstopno-paliczkowego I.
6. Jednostronne ostre zapalenie stawu śródstopno-
paliczkowego I.
7. Jednostronne ostre zapalenie stawu skokowego.
8. Podejrzenie guzka dnawego.
9. Hiperurykemia.
10. Niesymetryczny obrzęk stawu (RTG).
11. Podkorowe torbielki bez nadżerek (RTG).
12. Ujemny wynik posiewu płynu stawowego pobranego
podczas napadu zapalenie stawu.
28
Rozdział 7.
Różnicowanie dny
W tym rozdziale przedstawiam choroby, które mogą obja-

wiać się podobnie jak dna moczanowa. Choć objawy różnych
chorób mogą być zbliżone (zwłaszcza dla laika), to leczenie
każdej z nich jest odmienne, a bez prawidłowego leczenia
trudno oczekiwać poprawy stanu zdrowia. Niestety dość
często trafiają do mnie pacjenci z „dną moczanową”, która po
wnikliwej rozmowie i badaniu okazuje się nie być dną. Jeśli to
nie dna, to co?
Różnicowanie napadu dny moczanowej
Dna rzekoma – chondrokalcynoza. Jest to choroba spowo-

dowana odkładaniem się kryształów pirofosforanu wapnia
w chrząstkach stawowych oraz ich obecnością w płynie sta-
wowym.
Napad przebiega podobnie do napadu dny moczanowej, ale
narasta wolniej, a ból ma mniejsze natężenie. Trwa od 1 dnia
do 4 tygodni. Najczęściej zajętych jest kilka dużych stawów,
np. kolanowy, skokowy, łokciowy. Obrazem choroby może
jednak być zajęcie jedynie jednego stawu: śródstopno-
paliczkowego I.
29
Hiperurykemia obecna jest u około 20% chorych. Dolegliwo-
ści ustępują po podaniu kolchicyny. W płynie stawowym
obecne są kryształy pirofosforanu wapnia. Chondrokalcyno-
za może współistnieć z dną moczanową.
Odczyn zapalny w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Ból

w stawie występuje wyłącznie podczas ruchu w zajętym sta-
wie. W przypadku bardzo zaawansowanych zmian jest silny
i pojawia się także w spoczynku oraz w nocy. Najbardziej
charakterystyczną cechą bólu jest największe natężenie pod-
czas pierwszych ruchów po okresie bezruchu (tzw. ból star-
towy) oraz jego stopniowe zmniejszanie się w czasie kolej-
nych ruchów.
Septyczne zapalenie stawów. Jest to ostre lub przewlekłe

zapalenie stawu wywołane przez drobnoustroje, które znala-
zły się w błonie maziowej.
Różnicowanie z septycznym zapaleniem bakteryjnym stawu
tylko na podstawie badania klinicznego jest trudne, więc roz-
strzyga badanie płynu stawowego. Częściej chorują osoby
przed 15 rokiem życia i po ukończeniu 55 lat. Zapadalność
wśród chorych na RZS (reumatoidalne zapalenie stawów)
i w grupie osób po wszczepieniu protezy stawu jest około 10-
krotnie większa. W badaniach laboratoryjnych w większości
przypadków obserwuje się znaczny wzrost wartości OB
i CRP, leukocytozę, niedokrwistość niedobarwliwą (w zapa-
leniu przewlekłym).
30
Reaktywne zapalenie stawów – zespół Reitera. Jest to asy-
metryczne, jałowe zapalenie kilku stawów, głównie kończyn
dolnych i przyczepów ścięgnistych, poprzedzone zakaże-
niem, najczęściej przewodu pokarmowego lub narządów
płciowych.
Choroba może być poprzedzona skąpymi objawami zakaże-
nia, występującymi przez około 4 tygodnie przed pojawie-
niem się objawów stawowych. Zwykle zajęte są duże stawy
i jest ich więcej niż jeden. Częstym objawem jest ból pleców,
krzyża i pośladków, sztywność kręgosłupa – objawy zapalenia
stawów krzyżowo-biodrowych (u około 50%). Współistnieją
objawy ze strony układu moczowo-płciowego, narządu
wzroku oraz skóry i błon śluzowych.
Choroba posurowicza. Jest to zespół odwracalnych objawów

ogólnoustrojowych spowodowany tworzeniem się komplek-
sów immunologicznych z obcym antygenem obecnym
w krążeniu.
Obecnie rzadko stosuje się surowice obcogatunkowe, dlatego
częstość występowania choroby surowiczej z tego powodu
jest mała. Częściej występuje po lekach, np. antybiotykach
betalaktamowych (penicylina, amoksycylina, cefaklor) i sul-
fonamidach, a także wielu innych. Zwykle objawia się osutką
plamisto-rumieniową. Sporadycznie mogą wystąpić niety-
powe zmiany plamisto-grudkowe na bocznych powierzch-
niach palców rąk i stóp lub wstęgowaty układ takich zmian
31
wzdłuż zewnętrznych brzegów podeszw z towarzyszącym
bólem i tkliwością uciskową pobliskiego stawu.
Uraz. Przebyty w ostatnim czasie uraz bolącego stawu może

objawiać się podobnie jak dna. Z drugiej strony mikrourazy,
np. po długim marszu mogą sprzyjać wystąpieniu napadu
dny moczanowej.
Wylew krwi do stawu. Może zdarzyć się po przebyciu urazu

bolącego stawu, zwłaszcza jeśli towarzyszą temu zaburzenia
krzepnięcia (hemofilia, przyjmowanie leków: acenokumarol,
warfaryna, kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, tiklopidyna,
sulodeksyd).
Różnicowanie dny przewlekłej
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Choroba cechuje

się występowaniem przewlekłych, postępujących zmian
głównie w obrębie stawów, ale też i innych struktur organi-
zmu. RZS ma charakter autoimmunologiczny, co znaczy, że
układ odpornościowy organizmu walczy tutaj sam ze sobą.
Zmiany stawowe zwykle są symetryczne i najczęściej dotyczą
małych stawów w obrębie rąk. RZS łatwo pomylić z dną mo-
czanową m.in. u kobiet leczonych na nadciśnienie tętnicze
tiazydami (grupa leków moczopędnych). Dna u tych kobiet
często atakuje te same stawy co RZS.
32
Choroba zwyrodnieniowa stawów. W chorobie tej dochodzi
do uszkodzenia chrząstki stawowej, co prowadzi do wtór-
nych zmian w obrębie nasad kości, np. w kolanie. Uszkodze-
nie chrząstki mogą powodować urazy mechaniczne spowo-
dowane nadwagą czy wrodzonymi wadami budowy. Czę-
stość występowania choroby zwyrodnieniowej stawów wzra-
sta wraz z wiekiem. Ból zwyrodnieniowy ma zwykle charak-
ter startowy, co znaczy, że osobie chorej najtrudniej jest się
rozruszać po nocnym odpoczynku. Gdy to się już uda, np. po
godzinie od obudzenia, to ból zmniejsza swoje natężenie.
Zmiany zwyrodnieniowe występujące wielostawowo należy
różnicować z przewlekła dną.
33
CZĘŚĆ DRUGA
Uff... Udało Ci się przebrnąć przez część pierwszą poradnika.
Gratuluję! Jeśli coś jest niejasne, wróć proszę do przeczytane-
go tekstu. Zgodnie z obietnicą, wiedza przedstawiona w czę-
ści drugiej jest bardziej praktyczna.
Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą przebiegającą
pod postacią nawrotów i remisji (remisja – wycofanie się
choroby). Dny na chwilę obecną nie da się zupełnie wyleczyć
(podobnie jak, np. nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy), ale
można ją zaleczyć na tyle, aby nie dawała o sobie znać. Inny-
mi słowy postępując „mądrze” możliwe jest życie z dną tak,
jakby się dny nie miało. Aby utrzymywać dnę w ryzach, nale-
ży konsekwentnie przestrzegać pewnych zasad. Przed Tobą
do przyswojenia wiele informacji dotyczących stylu życia
i postępowania farmakologicznego. Zapraszam do dalszej
lektury.
***
Celem leczenia dny jest zminimalizowanie ryzyka wy-
stąpienia ostrych napadów oraz zapobieganie powikłaniom
dny. By skutecznie walczyć z dną należy równoległe działać
w dwóch obszarach:
• modyfikacja stylu życia,
• farmakoterapia i kontrola wyników leczenia.
W ramach omawiania modyfikacji stylu życia skupimy się na
początek na powszechnym problemie, jakim jest nadwaga
i otyłość.
35
Rozdział 8.
Prawidłowa waga
2/3 osób z dną moczanową na początku leczenia ma nadwa-

gę. Masę ciała ocenia się na podstawie BMI (Body Mass In-
dex). BMI, czyli wskaźnik masy ciała, oblicza się dzieląc cię-
żar ciała wyrażony w kilogramach przez wzrost wyrażony
w metrach i podniesiony do kwadratu. Dzięki obliczeniu
BMI możesz oszacować, czy jest za gruby, za chudy, a może
w sam raz? :)
waga [kg]
wzrost [m ]
Przykład:
Janek ma 175 cm wzrostu i waży waga 70 kg
1,75 pomnożone przez 1,75 = 3,06
70 podzielone przez 3,06 = 22,87
BMI Janka wynosi 22,87, czyli waga jest prawidłowa.
Wartości:
• niedowaga: poniżej 20,
• prawidłowe: 20,0-24,9,
36
• nadwaga: 25,0-29,9,
• otyłość: powyżej 30,0,
• otyłość zagrażająca życiu: powyżej 40.
W Internecie można znaleźć kalkulatory, które pozwalają

obliczyć BMI bez znajomości wzoru. Wystarczy wpisać
w wyszukiwarkę „BMI kalkulator”.
***
Teraz sprawdź swoje BMI.
37
Rozdział 9.
Zapotrzebowanie na energię
Czy zdajesz sobie sprawę, jakie jest Twoje zapotrzebowanie

na energię? Jeśli już wiesz, jakie masz BMI, możesz obliczyć,
ile kalorii powinna mieć Twoja dobra, zdrowa dieta. Oblicze-
nia przedstawione w poradniku są bardzo szacunkowe. Jeśli
stopień dokładności tych danych nie satysfakcjonuje Cię
w pełni, to skontaktuj się z dietetykiem.
Zapotrzebowanie w kilokaloriach możemy oszacować
mnożąc masę ciała przez wskaźnik, którego wartość zależna
jest od charakteru wykonywanej pracy na co dzień.
Zapotrzebowanie na energię przy normalnej

masie ciała lub przy niewielkiej nadwadze (BMI = 20-29)
Masa ciała w kilogramach:

• x 24 = podstawowa przemiana materii,
• x 28 = praca najlżejsza,
• x 30 = praca lekka,
• x 35 = praca średnia,
• x 40 = praca ciężka.
Wracając do naszego przykładu:
Janek 175 cm, 70 kg, BMI 22,87
38
Zapotrzebowanie na podstawową przemianę materii dla Jan-
ka wynosi: 70 x 24 = 1680 kcal
Zapotrzebowanie przy pracy lekkiej, np. praca biurowa wy-
nosi: 70 x 30 = 2100 kcal
Upraszczając: Jeśli Janek wykonujący na co dzień lekką pracę,

ważący 70 kg, będzie stosował dietę zawierająca ponad 2100
kcal, to w efekcie będzie tył. Natomiast jeśli dieta Janka będzie
dobrze zbilansowana (tzn. będzie zawierała właściwe propor-
cje poszczególnych składników odżywczych) i nie będzie
miała więcej niż 2100 kcal, to w efekcie tej diety Janek będzie
chudł!
Zapotrzebowanie na energię przy dużej nadwadze

i otyłości (BMI = 30 i więcej)
Masa ciała w kilogramach:

• x 22 = podstawowa przemiana materii,
• x 24 = praca lekka,
• x 30 = praca średnia.
Przykład:
Stefan: 180 cm, 107 kg, BMI 33,02
Zapotrzebowanie na podstawową przemianę materii:
107 x 22 = 2354 kcal
39
Zapotrzebowania na energię przy pracy lekkiej:
107 x 24 = 2568 kcal
Jeśli Stefan ważący 107 kg i wykonujący lekką pracę będzie

stosował dietę powyżej 2568 kcal, będzie tył.
Jeśli będzie stosował zbilansowaną dietę poniżej 2568 kcal,
będzie chudł.
Jeśli Stefan dokładnie liczy kalorie i będzie stosował dietę
w granicach 2568 kcal i nie zmieni charakteru wykonywanej
pracy, to jego waga nie ulegnie zmianie.
***
Oblicz, jakie jest Twoje dziennie zapotrzebowanie na energię
i zainteresuj się kaloriami!
Zacznij zwracać uwagę na to, ile kalorii zawierają poszcze-
gólne produkty spożywcze. Czytaj etykiety na opakowaniach!
Czy wiesz, że jeden cukierek „Michałek (biały)”

zawiera aż 90 kcal! 11 niepozornych Michałków,
to prawie 1000 kcal!
Zawartość kalorii w tym, co zjadasz porównuj ze swoim

dziennym zapotrzebowaniem na energię. Kształtuj i umac-
niaj w sobie świadomość, że wszystko, co zjadasz zawiera
kalorie. Po zjedzeniu, jeśli kalorii jest za dużo, to nie ulatniają
40
się one w próżnię tylko zostają w Tobie i odkładają się w po-
staci tkanki tłuszczowej!
Kalorie pochodzące z tłuszczu

Na wstępie ważna informacja: pokarm bogaty w tłuszcz ha-
muje wydalanie kwasu moczowego przez nerki, a co za tym
idzie wzrasta ryzyko rozwoju dny!
Kilogram ludzkiej tkanki tłuszczowej, np. z brzucha to
równowartość około 7000 kcal. Jeśli chcesz zrzucić kilogram
tłuszczu, to musisz w jakiś sposób „zaoszczędzić” te 7000
kcal. Przy średnim zapotrzebowaniu Stefana na energię wy-
noszącym 2568 kcal, oznacza to, że Stefan przez prawie 3 dni
nie powinien nic jeść, aby schudnąć 1 kg. Przy redukcji masy
ciała początkowo nie traci się tłuszczu, ale wodę i tkankę mię-
śniową. Jeśli Stefan chce schudnąć 5 kg, musi spalić 35 000
kcal (5 x 7000 = 35 000). Przy zapotrzebowaniu na energię
wynoszącym 2568 kcal i zmniejszeniu kaloryczności spoży-
wanych pokarmów do 1500 kcal, Stefan może „oszczędzić”
dziennie 1068 kcal (nie zjadając, np. wspomnianych 12 mi-
chałków). Wynika z tego, że mniej więcej po 33 dniach sto-
sowania się do zredukowanej diety (35 000 : 1068 = 32,77)
może on osiągnąć zamierzoną wagę.
Spożywając mniej tłuszczu niż organizm potrzebuje,
spala się własną tkankę tłuszczową. Jeśli uda Ci się zreduko-
wać o połowę dotychczasowe spożycie tłuszczu, to będziesz
chudnąć. To nie węglowodany (np. ryż, chleb, ziemniaki,
makaron, banany, winogrona) są główną przyczyną tycia,
41
lecz wędlina, masło, żółty ser, parówki, kiełbasy i kotlety.
Tuczą także: śmietana w sosie lub zupie, ciasta i słodycze,
masło i margaryna na zdrowym, pełnoziarnistym chlebie.
Jak prawidłowo odchudzać się mając dnę moczanową?

Najważniejsze do zapamiętania: pośpiech nie jest wskazany.
Redukcja wagi o 0,5 kg na tydzień jest w zupełności wystar-
czająca i bezpieczna. U osób głodujących lub stosujących
dietę poniżej 1200 kcal, następuje rozkład komórek organi-
zmu, a tym samym powstaje duża ilość puryn, z których
w prosty sposób wytwarza się kwas moczowy. Znaczny
wzrost jego stężenia może w krótkim czasie doprowadzić do
napadu dny!
Jeśli ważysz za dużo, chudnij powoli. Przy zmniejszonej
kaloryczności spożywanych pokarmów pij co najmniej 2,5-3
litry płynów dziennie, aby organizm mógł wydalić zbędne
produkty przemiany materii, w tym nadmiar kwasu moczo-
wego.
Nadwaga i otyłość są wrogiem numer jeden ludzi z dną
moczanową! Jeżeli uda się znormalizować wagę (BMI = 20-
25) i utrzymać ją, to z reguły obniża się stężenie kwasu mo-
czowego i napady dny odchodzą w zapomnienie.
42
Rozdział 10.
Dieta w dnie moczanowej
Pisząc pierwsze wydanie tego poradnika zupełnie nie zdawa-

łem sobie sprawy, jak istotne dla chorych jest posiadanie wie-
dzy o tym, co mogą jeść, a czego powinni unikać. Otrzyma-
łem dużo maili oraz telefonów z konkretnymi pytaniami
w sprawie diety i postanowiłem, że w drugim wydaniu uzu-
pełnię ten rozdział.
Jak powinna wyglądać dieta w dnie moczanowej? Od-
powiedzi można udzielić przy pomocy zaledwie kilku słów:
powinna być to dieta mleczno-zbożowo-warzywna. Znaczy
to tyle, że większość spośród tego, co trafia na talerz osoby
chorującej na dnę moczanową, powinno należeć do jednej
z trzech grup produktów:
• produkty mleczne,
• produkty zbożowe,
• warzywa.
Nie chcę przez to powiedzieć, że wszystkie inne pokarmy są

surowo zabronione. Tak naprawdę paradoksalnie można jeść
prawie wszystko, ale w żadnym wypadku nie znaczy to, że
bez opamiętania. Chodzi tylko o to, że produkty mleczno-
zbożowo-warzywne powinny na talerzu dominować, ale jed-
nocześnie trzeba zwracać dużą uwagę i zachowywać ostroż-
43
ność CO i przede wszystkim (o czym często się zapomina),
ILE się tego je (w szczególności jeśli nie jest to produkt
mleczny, zbożowy ani warzywny).
Jakiś czas temu zadzwonił do mnie pacjent

z drugiego końca Polski i powiedział: „Przeczy-
tałem Pana poradnik znalazłem w nim sporo in-
formacji, ale proszę niech mi Pan powie, czy
mogę jeść szprotki? Czy mogę jeść sery pleśnio-
we? Czy wątróbka jest całkowicie zabroniona?”.
Jeśli na co dzień pacjent jest na diecie mleczno-
zbożowo-warzywnej i dołączy do tego co jakiś
czas, np. raz na miesiąc kilka szprotek albo raz
na tydzień wątróbkę, to nic złego nie powinno
się stać. Natomiast jeśli je codziennie mięso, po-
droby i zapija to po pracy piwem, to może być
problem. Apeluję przede wszystkim o zachowa-
nie umiaru i zdrowego rozsądku!
Muszę podzielić się z Tobą jeszcze jedną obserwacją. Najwię-

cej osób szuka kontaktu ze mną, gdy rozpoczyna się sezon
grillowy. Skąd się to bierze? Większość osób przez zimę „do-
gadza sobie” na talerzu i „łapie” kilka dodatkowych kilogra-
mów. W sytuacji gdy taka – brzydko powiem – „podtuczo-
na” osoba postanowi spędzić kwietniowy czy majowy week-
end ze znajomymi na grillowaniu, wzrasta ryzyko napadu
44
dny moczanowej. Przypomnij sobie, jakie są czynniki ryzyka,
o których pisałem w rozdziale 4.
Spożycie alkoholu. Trudno sobie wyobrazić grill bez piwa,
ale piwo jest zabójcze, bo zawiera nie tylko alkohol, który
wypłukuje wodę i przez to ułatwia krystalizację moczanu
sodu, ale ponadto jest źródłem guanozyny, będącej substra-
tem (wodą na młyn) do produkcji kwasu moczowego.
Spożycie dużej ilości pokarmów zawierających puryny. Na
grillowym ogniu lądują zwykle kiełbasy, udka z kurczaka,
pierś z indyka – doskonałe magazyny puryn!
Duży wysiłek fizyczny, urazy. Zanim smakowitości się
usmażą, ludzie jeżdżą więcej niż zwykle na rowerze, grają
w badmintona, rzucają ringo, biegają za swoimi pociechami
itd. W takiej sytuacji nie jest trudno o uraz i nie mam na my-
śli tutaj, np. skręcenia stawu skokowego, tylko głównie mi-
krourazy przeciążeniowe (choćby od skakania) zlokalizowa-
ne, np. w nasadach palców stóp.
Przyjęcie leków. Jeśli osoba się wyskacze, napije i naje, a na-
stępnie w poniedziałek musi wracać do pracy, to boląca gło-
wa i zakwasy w mięśniach mogą skłonić ją do wzięcia kilku
tabletek aspiryny, co również sprzyja wystąpieniu napadu
dny.
***
Jak widzisz „grillowanie” jest sposobem spędzania wolnego
czasu, który predysponuje do tego, aby dna moczanowa dała
o sobie znać. Czy to znaczy, że nie wolno grillować? Otóż
45
wcale nie! Oczywiście, że wolno, tylko trzeba robić to z gło-
wą! Zamiast zjadać trzy kiełbasy i dwa kawałki kurczaka,
zjedz samego kurczaka. Zamiast popijać go piwem albo Co-
ca-Colą, wypij wodę. Zamiast przeciążać się fizycznie, ruszaj
się z opamiętaniem. Zamiast aspiryny weź paracetamol – nie
wpływa na stężenie kwasu moczowego we krwi.
Puryny w diecie
Zwiększona podaż puryn w diecie sprzyja rozwojowi dny, ale
w dużo mniejszym stopniu niż kiedyś uważano. Stosowanie
diety bezpurynowej pozwala na obniżenie stężenia kwasu
moczowego nie więcej niż o 2 mg/dl.
Muszę tu podkreślić, że purny pochodzenia zwierzęcego
są dużo bardziej szkodliwe niż puryny z roślin. Spożywanie
dużych ilości puryn pochodzenia zwierzęcego (mięso, bulio-
ny, podroby, ryby, owoce morza) zwiększa ryzyko wystąpie-
nia dny. Natomiast umiarkowane spożywanie pokarmów
bogatopurynowych pochodzenia roślinnego (fasola, groch,
soczewica, szpinak itd.) nie jest związane ze wzrostem ryzyka
dny.
Nie tylko puryny, ale fruktoza!

W ostatnich latach w naukowych publikacjach medycznych
pisze się o wzroście ryzyka wystąpienia dny moczanowej
związanego ze spożywaniem nadmiernej ilości pokarmów
i płynów zawierających fruktozę. Fruktoza zawarta jest
46
w dużej ilości w niektórych owocach, sokach oraz w słodzo-
nych napojach gazowanych, np. Coca-Cola, Sprite, Fanta,
oranżady Helena itd.
Prawdziwym złem naszych czasów jest syrop glukozo-
wo-fruktozowy stosowany wszechobecnie jako dodatek sło-
dzący. Syrop ten występuje nie tylko w słodyczach, np.
w żelkach, ptasim mleczku, cukierkach, ale także w produk-
tach wydawać by się mogło „neutralnych”, takich jak: dżem,
syrop malinowy oraz w uważanych za zdrowe, np. musli
i jogurty.
Zwracaj uwagę na to, co spożywasz i czytaj uważnie ety-
kiety na opakowaniach produktów spożywczych. Jeśli zoba-
czysz, że w skład, np. jogurtu wchodzi syrop glukozowo-
fruktozowy, to lepiej odstaw go na półkę w sklepie, a do ko-
szyka włóż jakiś inny.
Sacharoza, czyli zwykły cukier używany do słodzenia
herbaty czy domowych wypieków w połowie składa się
z fruktozy. Ogranicz spożycie cukru. Zmniejsz co najmniej
o połowę ilość spożywanych ciast i innych słodkich przeką-
sek, np. batoników.
Fruktoza (podobnie jak puryny) jest substratem do pro-
dukcji kwasu moczowego. Cukier ten występujący naturalnie
w owocach, czy w miodzie nie jest szkodliwy. Natomiast
produkty spożywcze zawierające syrop glukozowo-fruktozo-
wy (duża ilość stężonej fruktozy) nie są zdrowe i przyczyniają
się nie tylko do napadu dny, ale i rozwoju zespołu metabo-
licznego (zespół zaburzeń metabolicznych w przebiegu któ-
47
rego występuje nadwaga, nadciśnienie tętnicze, podwyższone
stężenie triglicerydów).
Spożywaj produkty mleczne

Spożywaj produkty mleczne (mleko, kefir, jogurt, twaróg)
pod warunkiem, że nie zawierają syropu glukozowo-
fruktozowego (czytaj etykiety!). Spożywanie dużej ilości pro-
duktów mlecznych obniża ryzyko wystąpienia dny. Zalecenie
to jest potwierdzone dużym badaniem naukowym opubli-
kowanym w prestiżowym czasopiśmie medycznym „The
New England Journal of Medicine”. Szczegóły możesz prze-
czytać na stronie:
http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa035700
Kawa na dnę nie szkodzi

Spożywanie kawy zawierającej kofeinę sprzyja obniżaniu
stężenia kwasu moczowego we krwi. 4-5 filiżanek na dobę
może obniżyć stężenie kwasu moczowego nawet o 40%. Spo-
żywanie kawy bezkofeinowej, w ilości od 1 do 3 filiżanek na
dobę powodowało w badaniu przeprowadzonym przez Dr
Hyon K. obniżenie kwasu moczowego o 33%. Jeśli jesteś ka-
woszem i dobrze się czujesz po wypiciu kawy, to z powodu
dny nie musisz jej odstawiać. Jeśli po kawie źle się czujesz, to
nie pij jej. Picie kawy w większej ilości, pomimo że obniża
stężenie kwasu moczowego we krwi, nie jest zalecane jako
leczenie dny. Pamiętaj proszę, aby na każdą filiżankę kawy
48
wypijać dodatkowo co najmniej jedną filiżankę wody i uzu-
pełniać magnez.
Wiśnie
Jedzenie wiśni jest bardzo skutecznym i naturalnym sposo-
bem zwalczania dny moczanowej. Wiśnie sprzyjają obniża-
niu stężenia kwasu moczowego we krwi. Ponadto zawierają
antocyjany i bioflawonoidy, które mają silne działanie prze-
ciwzapalne. Istnieją doniesienia naukowe, że mogą obniżać
ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, zawału oraz udaru.
Gorąco polecam spożywanie tych owoców. I tak:
• świeże wiśnie – świetnie smakują same w sobie,
można je spożywać, np. z jogurtem,
• sok z wiśni – zapobiegawczo wystarczy wypijać co-
dziennie pół szklanki dobrej jakości soku z wiśni; naj-
lepiej kupować soki tłoczone ze świeżo zebranych
owoców,
• suszone wiśnie – świetnie nadają się jako dodatek do
musli i deserów,
• mrożone wiśnie – gdy się rozmrożą, można je wrzu-
cić do shakera, wymieszać z jogurtem, kefirem i spo-
żywać jako wyśmienity koktajl.
Wiśnie same w sobie nie są magicznym lekarstwem na dnę,

ale mogą okazać się bardzo pomocne w walce z tą chorobą.
Jadanie wiśni może powstrzymać napad dny!
49
Kwas foliowy
Poszukiwanie sposobów leczenia dny moczanowej nie ustają.
Jeśli cierpisz na dnę powinieneś wiedzieć, że kwas foliowy
może pomóc obniżyć stężenie kwasu moczowego we krwi.
Kwas foliowy blokuje enzym oksydazę ksantynową (działa
podobnie jak allupurinol – Milurit, Zyloric). Enzym ten jest
niezbędny, by powstawał kwas moczowy. Gdy w organizmie
jest duże stężenie kwasu foliowego, łatwiej zostaje wyłączona
oksydaza ksantynowa, a tym samym powstaje mniej kwasu
moczowego.
Choć na wielu portalach angielskojęzycznych zalecana
jest dawka 10-40 mg kwasu foliowego na dzień, to nie udało
mi się znaleźć żadnego w pełni wiarygodnego źródła, które
by potwierdzało, że suplementacja tej witaminy w dnie oka-
zuje się faktycznie pomocna. Nie proponuję rutynowego
włączania kwasu foliowego w terapii dny. Niemniej u niektó-
rych pacjentów może występować jego niedobór, np. u osób
ze współistniejącą niedokrwistością, chorobami stawów, jelit
czy łuszczycą (zwłaszcza leczonych sulfasalazyną lub metho-
treksatem). W takim przypadku suplementacja acidi folici
może okazać się szczególnie korzystna. Jednocześnie stoso-
wanie kwasu foliowego może kolidować z przyjmowaniem
innych leków, np. przeciwpadaczkowych i może być przy-
czyną objawów niedoboru witaminy B12. Decyzję o tym, czy
potrzebny jest Ci dodatkowy kwas foliowy pozostaw leka-
rzowi.
50
Płynoterapia
Dobre nawodnienie organizmu poprawia jego pracę (lepiej
funkcjonują nerki, stawy, mięśnie). Aby skutecznie radzić
sobie z dną moczanową, należy każdego dnia wypijać odpo-
wiednią ilość płynów. Ile to ma być w Twoim przypadku
możesz oszacować przy pomocy następującego wzoru:
waga ciała w kg : 10 x 0,3 l = liczba litrów wody dziennie
Przykładowo dla osoby o wadze 70 kg będzie to:

70 kg : 10 = 7
7 x 0,3 = 2,1 l
Osoba o wadze 70 kg powinna wypijać około 2,1 litra wody
dziennie.
Pacjentom najczęściej zalecam picie:

• wody niskozmineralizowanej (poniżej 500 mg mine-
rałów/l – sprawdź na etykiecie butelki),
• mleka, jeśli dobrze je tolerują,
• niesłodzonych kompotów z jabłek, wiśni, czereśni,
• owocowych herbat.
Unikaj słodzonych napojów gazowanych, soków w karto-

nach i mocnej herbaty. Płynem, który warto pić w najwięk-
szej ilości na co dzień, jest woda.
51
Praktyczna ściąga dietetyczna
Na końcu książki znajdziesz listę produktów spożywczych
wraz z informacją jak często po nie sięgać. Powieś ją na swojej
lodówce, aby przypominała Ci o tym, co jeść.
52
Rozdział 11.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny moczanowej, która dawniej prowadziła do da-

leko posuniętych zmian w układzie ruchu i układzie moczo-
wym, obecnie jest dość skuteczne. W zależności od okolicz-
ności przebiegu choroby polega na:
• przerwaniu ostrego napadu dny (opanowaniu obja-
wów klinicznych wywołanych przez kryształki mo-
czanu sodowego),
• zwalczaniu hiperurykemii (podwyższonego stężenia
kwasu moczowego w surowicy krwi),
• zapobieganiu nowym napadom i powikłaniom (pro-
filaktyka dny).
W większości przypadków leczeniem dny zajmują się lekarze

rodzinni oraz interniści w POZ (Podstawowa Opieka Zdro-
wotna). Czasami chorego konsultuje nefrolog lub reumato-
log, a gdy sytuacja tego wymaga chirurg albo ortopeda. Nie-
rzadko bardzo pomocne okazuje się wsparcie dietetyka, psy-
chologa lub rehabilitanta.
53
Przerwanie napadu dny
Kolchicyna
Stosowana doustnie. Jest najstarszym lekiem podawanym
w napadzie dny, który przynosi u większości osób poprawę.
Kolchicynę otrzymuje się z nasion i bulw zimowitu jesienne-
go (Colchicum autumnale), które są szczególnie bogate w tę
substancję. Działanie lecznicze kolchicyny polega na hamo-
waniu przemieszczania się białych ciałek krwi do miejsc,
w których nastąpiło wytrącenie kryształów moczanu sodu.
Zapobiega to rozszerzaniu się stanu zapalnego. Ponadto kol-
chicyna hamuje wytwarzanie kwasu mlekowego, co pozwala
na utrzymanie prawidłowej wartości pH w tkankach i chroni
przed dalszym odkładaniem się złogów moczanowych. Kol-
chicyna nie wpływa na przemianę puryn i nie zwiększa wyda-
lania kwasu moczowego przez nerki.
Kolchicyna jest lekiem często dającym objawy niepożą-
dane. Kilkadziesiąt lat temu, gdy w użyciu była nalewka
z zimowita, efekty uboczne z powodu przedawkowania kol-
chicyny zdarzały się nagminnie. Obecnie stosuje się wyłącz-
nie tabletki, które umożliwiają ścisłe dawkowanie i dzięki
temu działania niepożądane zdarzają się rzadziej niż w cza-
sach „nalewkowych”, niemniej nadal są częste.
U ponad 50% chorych lek wywołuje objawy niepożąda-
ne ze strony przewodu pokarmowego: kurczowy ból brzu-
cha, biegunka, nudności i wymioty. W dużych dawkach mo-
że wywołać aplazję szpiku (zahamowanie wytwarzania krwi
54
przez szpik), uszkodzenie wątroby, krwiomocz, oligurię
(zmniejszone wydalanie moczu przez nerki) oraz rabdomio-
lizę (poważne uszkodzenie mięśni).
Kolchicyna wchodzi w interakcje z wieloma lekami
m.in. cyklosporyną (stosowaną u osób po przeszczepach na-
rządów), klarytromycyną (antybiotyk często używany w in-
fekcjach dróg oddechowych), ketokonazolem (lek przeciw-
grzybiczny), diltiazemem i werapamilem (leki stosowane
w leczeniu chorób serca i nadciśnienia) i lekami przeciwre-
trowirusowymi (terapia AIDS). Równoczesne stosowanie
tych substancji wymaga obniżenia dawki kolchicyny!
W Polsce dostępny jest preparat Colchicum-Dispert
(Solvay) – tabletki, zawierają suchy wyciąg nasion zimowitu
jesiennego (0,5 mg kolchicyny).
Nie ma jednego, ostatecznie ustalonego dawkowania
kolchicyny w napadzie dny. O włączeniu kolchicyny i dobo-
rze jej dawki każdorazowo powinien decydować lekarz mają-
cy doświadczenie w posługiwaniu się tym lekiem!
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Alternatywą dla kolchicyny służącą do przerwania napadu
dny moczanowej są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NL-
PZ), takie jak: ibuprofen, naproksen, ketoprofen, diclofenac.
Spośród leków z tej grupy najlepiej przebadanymi substan-
cjami w leczeniu dny są popularna kilkadziesiąt lat temu in-
dometacyna i chętnie stosowany do dzisiaj diclofenac. Nie
55
udowodniono aby, którykolwiek z NLPZ był szczególnie
skuteczny w leczeniu dny. Dotyczy to także nowszych NLPZ,
takich jak: meloksikam, piroksikam, nimesulid.
Kluczową sprawą, często pomijaną w praktyce jest zasto-
sowanie maksymalnej dawki leku w ciągu pierwszych dni od
wystąpienia napadu. Po opanowaniu bólu i uzyskaniu po-
prawy (2-5 dni) dawkę leku należy zmniejszyć o połowę
i kontynuować terapię do około dwóch tygodni zapobiegaw-
czo, aby ból nie wrócił. O doborze odpowiedniego NLPZ
i jego dawce każdorazowo powinien decydować lekarz.
NLPZ zwykle są lepiej tolerowane od kolchicyny. Mimo
to należy pamiętać o przeciwwskazaniach do ich zastosowa-
nia, takich jak: czynna choroba wrzodowa, krwawienie
z przewodu pokarmowego, niewydolność nerek i/lub wątro-
by, przyjmowanie doustnych antykoagulantów (leków ha-
mujących krzepnięcie krwi). NLPZ ponadto powinny być
stosowane ze szczególną ostrożnością u cukrzyków i osób
przyjmujących inhibitory enzymu konwertującego (grupa
leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego).
U osób z chorobą wrzodową, należy osłonowo równole-
gle z NLPZ zastosować inhibitor pompy protonowej, np.
omeprazol, pantoprazol, lanzoprazol. Działanie to zmniejsza
ryzyko krwawienia do przewodu pokarmowego.
56
Glikokortykosteroidy
Przy nietolerancji kolchicyny i NLPZ istnieje możliwość za-
stosowania glikokortykosteroidów (GKS), np. prednison,
prednisolon. GKS podawanie doustnie powinny być stoso-
wane dwufazowo (podobnie jak NLPZ) – w ciągu kilku
pierwszych dni (1-3 dni) napadu duża dawka, w celu jego
przerwania, a następnie kontynuacja terapii do około 14 dni
w celu zapobiegnięcia nawrotowi choroby.
Podawanie steroidów domięśniowo, czy dożylnie nie
przynosi żadnej korzyści w porównaniu z drogą doustną
(chyba że chory nie może przyjmować leków doustnie).
W przypadku monoartropatii (choroba dotycząca jed-
nego stawu) korzystne może okazać się podanie GKS dosta-
wowo. Sporadycznie pacjentom podaje się adrenokortyko-
tropinę (ACTH) w celu pobudzenia nadnerczy do produkcji
własnych kortykosteriodów.
Co zrobić w czasie napadu dny, kiedy nie ma

dostępu do lekarza?
– pij dużą ilość płynów, najlepiej wody mineralnej,
– możesz znacznie złagodzić dolegliwości przyjmując
3 razy na dobę 400 mg ibuprofenu – dostępny w aptece
bez recepty,
– staraj się jeść dużo wiśni, czereśni, jagód i truskawek.
57
Zwalczanie hiperurykemii
W tym przypadku stosuje się leki zmniejszające stężenie kwa-

su moczowego we krwi w dwóch fazach:
• zwiększające wydalanie kwasu moczowego z mo-
czem (moczanopędne): probenecyd, benzbromaron,
• hamujące wytwarzanie kwasu moczowego (inhibito-
ry oksydazy ksantynowej): allopurinol, febuksostat.
Spośród tych leków w Polsce dostępny jest jedynie allopuri-

nol (Milurit, Zyloric).
Optymalnie przed wdrożeniem leczenia farmakologicz-
nego powinno się oznaczyć dobowe wydalanie kwasu mo-
czowego. W tym celu należy dokonać dobowej zbiórki mo-
czu. Zbiórkę wykonuje się zbierając przez 24 godziny mocz
do dużego kilkulitrowego pojemnika, np. po wodzie mine-
ralnej. Po tym czasie należy pobrać próbkę moczu do małego
pojemnika na mocz i oddać go do laboratorium (przed po-
braniem próbki należy dobrze wymieszać mocz w pojemni-
ku!).
U pacjentów, którzy wydalają niewielkie ilości kwasu
moczowego z moczem (<700mg/dobę) optymalnie jest
zwiększyć jego wydalanie poprzez zastosowanie leków mo-
czanopędnych, np. bezbromaron czy probencyd (oba niedo-
stępne w Polsce). Przeciwwskazania: wiek >60 lat, klirens
kreatyniny <50 ml/min, kamica nerkowa.
58
Allopurinol
U chorych, którzy wydalają duże ilości kwasu moczowego
lub gdy przeciwwskazane są leki moczanopędne powinno się
zastosować inhibitor oksydazy ksantynowej: allopurinol (do-
ustnie dawka początkowa 100 mg/d, zwiększana o 100 mg/d
co 2-4 tyg., do maks. 600 mg/d lub mniejszej w przypadku
zmniejszonego klirensu kreatyniny).
Jeśli allopurinol był stosowany bezpośrednio przed wy-
stąpieniem napadu dny, należy kontynuować terapię tym
lekiem w czasie napadu. Nagminnie popełnianym błędem
w sztuce lekarskiej jest włączanie allopurinolu w trakcie na-
padu. Allopurinol mobilizuje tkankowe złogi moczanu sodu.
Włączenie go w trakcie napadu dny może nasilić objawy
i pogorszyć przebieg choroby!
Allopurinol w dużych dawkach może wywołać zespół
nadwrażliwości (gorączka, wysypka, zapalenie wątroby, nie-
wydolność nerek). Gdy rozpoczyna się leczenie od małych
dawek to zespół ten występuje rzadziej.
W trakcie leczenia allopurinolem bardzo ważne jest wy-
konywanie badań kontrolnych: morfologia krwi, kreatynina,
aminotransferaza alaniniowa (AlAT).
Stosowanie bezterminowe wskazane jest, gdy:
• napady dny powtarzają się częściej niż trzy razy
w ciągu dwóch lat,
• współistnieje kamica nerkowa,
• obecne są guzki dnawe,
59
• w obrębie stawów toczy się przewlekły stan zapalny
z wytworzeniem się nadżerek,
• w bezobjawowej hiperurykemii, gdy stężenie kwasu
moczowego w surowicy wynosi ponad 12 mg/dl lub
wydalanie kwasu moczowego z moczem przekracza
1100 mg/dobę.
Ze względu na ryzyko wywołania napadu dny zaleca się włą-

czanie allopurinolu po odczekaniu czterech tygodni od ustą-
pienia napadu. Rozpoczynać należy od małej dawki 100
mg/d. W wyjątkowych sytuacjach, gdy napady powtarzają się
bardzo często można równolegle stosować przez kilka mie-
sięcy NLPZ (np. ibuprofen 0,4 g) lub kolchicynę w małej
dawce (0,5-1,0 mg/d).
Interakcje lekowe zależne od allopurinolu wykazują: aza-
tiopryna i metotreksat (leki immunosupresyjne), cyklofosfa-
mid (leki przeciwnowotworowe), leki przeciwkrzepliwe, leki
przeciwcukrzycowe.
Zapobieganie napadom i powikłaniom dny
Poniżej znajdziesz krótkie podsumowanie tego, co do tej

pory przeczytałeś.
• Jeśli masz nadwagę lub otyłość – schudnij, aby Twoje
BMI wynosiło 20-25.
60
• Zrzucaj kilogramy z głową, gdyż szybkie chudnięcie
może być przyczyną napadu dny.
• Utrzymuj prawidłową wagę. Oblicz swoje zapotrze-
bowanie na energię i jedz tyle, ile faktycznie potrze-
buje Twój organizm.
• Unikaj picia alkoholu, zwłaszcza piwa i trunków wy-
sokoprocentowych.
• Unikaj produktów bogatopurynowych.
• Naukowcy z Warwic Medical School stwierdzili, że
spożywanie dwóch porcji dziennie słodzonych napo-
jów bezalkoholowych i soków owocowych bogatych
w fruktozę powoduje zwiększenie ryzyka rozwoju
dny moczanowej o 85%!
• Unikaj słodzonych soków i kolorowych napojów ga-
zowanych. Pij wodę!
• Wystrzegaj się wszystkiego, co zawiera syrop gluko-
zowo-fruktozowy.
• Sprawdzaj treść etykiet na opakowaniach.
• Spożywaj dużo mleka i ubogotłuszczowych przetwo-
rów mlecznych.
• Sięgaj po warzywa i produkty zbożowe.
• Jedz wiśnie!
• Gdy boli Cię głową lub jesteś przeziębiony zażywaj
paracetamol lub ibuprofen. Nie stosuj kwasu acetylo-
salicylowego (Aspiryna, Polopiryna, Scorbolamid).
61
• Gdy napady powtarzają się często, skonsultuj z leka-
rzem, gdyż może być potrzeba włączenia na stałe al-
lopurinolu lub kolchicyny.
• Jeśli przyjmujesz leki, to wykonuj co kilka miesięcy
laboratoryjne badania kontrolne.
• W wolnych chwilach wracaj do lektury tego porad-
nika.
62
Zakończenie
Mój wykład o dnie moczanowej dobiega końca. Wspólnie

przebrnęliśmy przez spory zakres materiału o tej chorobie.
Mam nadzieję, że udało mi się w czytelny sposób przybliżyć
najważniejsze kwestie związane z dną. Bardzo dziękuję Ci za
nasze wspólne spotkanie i życzę wszelkiej pomyślności. Oby
dna trzymała się od Ciebie z daleka!
Pozdrawiam zdrowo!
63
CZĘŚĆ TRZECIA
Dodatek 1.
Raport Lalonde'a
Swego czasu w Kanadzie ogłoszono raport Lalonde'a. Marc

Lalonde był ministrem zdrowia, który przedstawił wyniki
badań przeprowadzonych na populacji kanadyjskiej. Wyniki
te odpowiadały na pytanie: „Jakie czynniki decydują o stanie
zdrowia?”. W raporcie przedstawiono udział poszczególnych
czynników:
• 20% geny – czyli to, co dostaliśmy od mamy, taty
i Pana Boga,
• 20% środowisko – czyli to, czy mieszkamy w domu,
w bloku, na wsi w mieście, nad morzem czy w górach
itd.
• 10% opieka medyczna – czyli to czy, np. trafi się do
dobrego lekarza, jakie lekarz ma możliwości zlecenia
badań itd.
• 50% styl życia – czyli Twoje zachowania na co dzień.
Co z tego wynika? Otóż lekarze i cała opieka medyczna tak

naprawdę niewiele mogą zrobić dla Ciebie, w porównaniu do
tego, co Ty możesz zrobić dla siebie! Jeśli nie będziesz dbać
o swoje zdrowie prowadząc zdrowy styl życia, wcześniej czy
później będziesz musiał ponieść tego przykre konsekwencje.
65
W przyrodzie, podobnie jak prawo grawitacji, działa prawo
przyczyny i skutku. W bardzo prosty sposób można spraw-
dzić czy działa prawo grawitacji – wystarczy wziąć, np. jabłko
i upuścić je na podłogę. Ludzie nie wierzą w działanie prawa
przyczyny i skutku, a nawet nie zdają sobie sprawy z jego
istnienia, bo skutki często są odległe od przyczyn o wiele lat
i przez to trudniej je zauważyć. Na tym polega haczyk! Mnó-
stwo nieświadomych albo naiwnych czeka, aby przekonać się
na własnej skórze, że to prawo jednak działa. Osoby z nad-
wagą czekają na cukrzycę, kanapowicze i internauci na bóle
kręgosłupa, a osoby z podwyższonym stężeniem kwasu mo-
czowego na napad dny...
Można temu zapobiec. Reguły są bardzo proste i z pew-
nością je znasz. Przestrzeganie ich jest już trudniejsze. Mimo
to opłaca się do nich stosować, bo gdy inwestujesz w siebie,
prawo przyczyny i skutku wciąż działa, tym razem na Twoją
korzyść. Co to za magiczne reguły?
• Ruszaj się! Człowiek jest stworzony do życia w ruchu!
Spaceruj, biegaj, ćwicz, gimnastykuj się, wchodź po
schodach, jeździj na rowerze, pływaj, uganiaj się za
piłką, rozciągaj, tańcz, trenuj swoje ciało. Ruch to
zdrowie!
• Odpowiednia dieta! Jeśli masz około 30 lat i od dzi-
siaj przejdziesz na dietę śródziemnomorską to praw-
dopodobnie będziesz żyć dziesięć do piętnastu lat
dłużej! Zdajesz sobie z tego sprawę? Jedz więcej owo-
ców, warzyw, produktów zbożowych. Unikaj słody-
66
czy, fast-foodów, jedzenia w restauracjach. Mniej sól,
za to pij więcej wody. Nie napychaj się do końca!
• Unikaj morderców! Mam na myśli: alkohol, papiero-
sy, telewizor, komputer.
• Naucz się kontrolować swoje emocje, radzić sobie ze
stresem, wysypiaj się i nie przepracowuj!
Wydaje mi się, że to wszystko wiesz. Przecież to jest takie

proste! Weź sobie proszę to do serca i uczyń swoje życie lep-
szym. Prawo przyczyny i skutku działa zawsze i wszędzie.
67
Dodatek 2.
Konto zdrowia
Jakiś czas temu w książce Stephena Covey'a „7 nawyków sku-

tecznego działania” spotkałem się z pojęciem „Bankowe
Konto Emocji”. Dzisiaj postanowiłem w analogiczny sposób
– jak Covey o emocjach – opowiedzieć o Bankowym Koncie
Zdrowia.
Wszyscy wiemy, czym jest finansowe konto bankowe.
Wpłacamy na nie pieniądze i zapewniamy sobie rezerwę,
z której możemy je podjąć, gdy mamy taką potrzebę. Banko-
we Konto Zdrowia jest metaforą, która opisuje kwotę sił wi-
talnych, jaka została zgromadzona przez daną osobę.
Jeśli dobrze się odżywiam, wysypiam, mało stresuję, du-
żo ruszam – dokonuję wpłat na moje Konto Zdrowia – two-
rzę rezerwy. Nawet gdy ktoś na mnie kichnie, nie wyśpię się
lub przez tydzień będę pracował po 10 godzin przed kompu-
terem, to zgromadzone uprzednio rezerwy pozwolą mi
utrzymać się przy zdrowiu.
Innymi słowy przy dużym zapasie sił witalnych zgroma-
dzonym na Koncie Zdrowia mam spory bufor bezpieczeń-
stwa. Jednak jeśli codziennie przepracowuję się, zamiast wa-
rzyw i owoców jem parówki, sypiam za mało i w wolnym
czasie, zamiast pójść pobiegać, siedzę kolejną godzinę przed
komputerem, to moje Konto Zdrowia wkrótce się wyczerpie.
68
Bufor bezpieczeństwa zniknie. Zacznę balansować na nie-
bezpiecznej granicy zdrowie-choroba. Jeśli rezerwy sił wital-
nych nie będą uzupełniane ciągłymi wpłatami, moje zdrowie
zacznie się psuć. Dobry stan zdrowia wymaga dokonywania
wpłat na Konto Zdrowia każdego dnia.
***
Spróbuj od teraz zacząć wpłacać na Konto Zdrowia! Myśl
częściej o swoim zdrowiu jak o koncie w banku. Zanim zde-
cydujesz się wypić Coca-Colę, zapalić papierosa, kupić kny-
szę – odpowiedz sobie na pytanie:
• Wpłacam czy wypłacam?
• Czy jest konieczne, aby teraz dokonać wypłaty?
• W jaki sposób i kiedy zrekompensuję tę wypłatę?
• Co dzisiaj wpłaciłem na konto?
• Czy mogę coś jeszcze dzisiaj zrobić, aby wyszło mi to
na zdrowie?
69
Dodatek 3.
FITT – recepta na wysiłek
Zalecenia FITT odpowiadają na pytanie, z jaką częstotliwo-

ścią i intensywnością oraz w jakim czasie i jaki rodzaj sportu
uprawiać, aby wyszło to na zdrowie.
F
Frequency (częstość): najlepiej codziennie.
I
Intensity (intensywność): umiarkowana – 40-60% tętna mak-
symalnego.
T
Time (czas): >30 minut dziennie (jednorazowo lub rozłożone
na kilka etapów); osoby z nadwagą dodatkowo 2,5-5h tygo-
dniowo.
T
Type (rodzaj): przede wszystkim ćwiczenia aerobowe (space-
ry, jogging, biegi, rower), dodatkowo ćwiczenia oporowe
i dynamiczne ćwiczenia z oporem.
70
Dodatek 4.
Praktyczna ściąga dietetyczna
Do jedzenia na co dzień
Pamiętaj, że nadmiar tuczy!
Produkty mleczne: mleko, fermentowane przetwory (kefir,

jogurt, rzadziej maślanka), chude sery twarogowe.
Produkty zbożowe: makarony (najlepiej z pełnego ziarna),
kasze, ryż (najlepiej brązowy), chleb chrupki, chleb biały,
bułki, ciemne pieczywo (jeśli dobrze się po nim czujesz i nie
masz później wzdęć).
Warzywa: kapusta (włoska, czerwona, pekińska, kiszona),
pomidory, ogórki, buraki, rzodkiewki, sałata, ziemniaki,
marchew, dynia.
Warzywa (okazjonalnie): fasolka szparagowa, suche nasiona
strączkowe: fasola biała, groch, soczewica.
Do picia: herbaty ziołowe i owocowe (unikaj słodzenia), wo-
dy niskozmineralizowane, alkaliczne, soki tłoczone na zimno
(unikaj tych z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego).
Owoce: wiśnie, czereśnie, jagody, borówki, maliny, truskaw-
ki, aronie, porzeczki, agrest, kiwi, banany, pomarańcze, jabł-
ka, melony, ananasy, brzoskwinie, morele, winogrona, arbuz.
71
Tłuszcze: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, masło (cienko po-
smarowane!).
Przekąski: ziarna i orzechy: ziarna słonecznika, ziarno seza-
mu, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy ziemne (ale
nie słone!), rodzynki, suszone morele.
Unikaj na co dzień!
Raz na tydzień możesz zjeść 2-3 małe porcje spośród wymie-
nionych niżej produktów.
Mięso: wołowina, wieprzowina, kurczak, indyk, szynka go-

towana, polędwica sopocka, ogonówka.
Ryby: sandacz, dorsz, mintaj, pstrąg.
Alkohol: lampka czerwonego wina do obiadu.
Nie jedz!
Poniższych produktów radzę nie jeść w ogóle. Jeśli już chcesz
to maksymalnie raz na tydzień, ale jedna mała porcja!
Ryby: z rodziny śledziowatych (sardynki, szproty, śledzie).

Podroby: wątróbka, grasica, móżdżek.
Mięsa i wędliny: kiełbasy, parówki, flaki, dziczyzna, barani-
na.
Owoce morza: krewetki, ośmiornice, małże.
72
Tłuste sery: białe, żółte, pleśniowe i topione.
Tłuszcze zwierzęce: smalec, słonina, boczek.
Alkohol: piwo, wódka i inne alkohole wysokoprocentowe.
Unikaj także: wywaru z kości i mięsa, galaret, konserw mię-
snych i rybnych, syropu glukozowo-fruktozowego.
73
Dodatek 5.
Dieta ubogoenergetyczna
(1500-1600 kcal)
DZIEŃ PIERWSZY
ŚNIADANIE:
• Chleb pszenny 50 g 2 kromki
• Margaryna typu „Rama” 5g 1 łyżeczka
• Ser Edamski 20 g 1 plasterek
• Ogórek zielony gruntowy 100 g 1 średnia szt.
• Rzodkiewka 20 g 3 sztuki
• Sałata 10 g 2 liście
Kawa zbożowa bez cukru 150 ml 3/4 szkl.
Mleko (do kawy) 100 ml 1/4 szkl.
II ŚNIADANIE:
Jogurt truskawkowy 1,5% 150 g 1 mały kubek
OBIAD:
Zupa jarzynowa:
• Włoszczyzna 50 g 3 łyżki
• Wywar warzywny 250 g 1 szklanka
• Ziemniaki 50 g 1 średnia szt.
• Kapusta biała 10 g 1/2 liścia (duży)
74
• Kalafior 10 g 1 różyczka
• Fasolka szparagowa 10 g 2 łyżki
• Pietruszka natka 2g 1/2 łyżeczki
• Mleko 100 g 1/3 szklanki
Bigos z szynką wieprzową 100 g 5 łyżek
Ziemniaki 150 g 3 średnie sztuki
Surówka:
• Kapusta pekińska (krojona) 100 g 1 szklanka
• Papryka 25 g 1/5 sztuki
• Olej 5 g 1 łyżka
Herbata zielona 250 g 1 szklanka
PODWIECZOREK:
Kisiel waniliowy 100 g 1/3 szklanki
Truskawki 150 g 8 średnich szt.
KOLACJA:
• Chleb pytlowy 50 g 2 kromki
• Margaryna 5g 1 łyżeczka
• Pasztet sojowy pomidorowy 40 g 3 łyżki
• Kiełki soczewicy 15 g 3 łyżki
• Pomidor 100 g 1 sztuka
Maślanka naturalna 0,5% 200 g 3/4 szklanki
75
WARTOŚĆ ODŻYWCZA:
Energia 1522 kcal (6570 KJ)
Białko 68,9 g
Tłuszcz 47,2 g
Błonnik 29,3 g
Cholesterol 179 mg
DZIEŃ DRUGI
ŚNIADANIE:
• Chleb razowy 50 g 2 kromki
• Masło 5g 1 łyżeczka
• Ser twarogowy chudy 80 g 1 plaster 1,5 cm
• Ogórek 150 g 2 małe szt.
• Papryka 150 g 1 sztuka
• Pietruszka natka 10 g 2 łyżki
• Koperek 10 g 2 łyżki
• Szczypiorek 10 g 2 łyżki
Herbata owocowa 250 ml 1 szklanka
II ŚNIADANIE:
Maślanka 0,5% 200 g 3/4 szklanki
Mieszanka studencka (nie solona) 100 g 1 garść
76
OBIAD:
Zupa selerowa: 500 ml
• Wywar jarzynowy 250 g 1 szklanka
• Seler 70 g 1/2 sztuki
• Śmietana 12% 5g 1 łyżka
Kurczak w jarzynach:
• Pierś z kurczaka 70 g 1/3 sztuki
• Marchew 20 g 1/2 sztuki
• Pietruszka 20 g 1/2 sztuki
• Cebula 20 g 1/2 sztuki
Ziemniaki puree 200 g 3 łyżki
Surówka z białej kapusty:
• Kapusta biała 80 g 3 liście
• Koper 5g 1 łyżeczka
• Olej 5g 1 łyżka
PODWIECZOREK:
Sok z marchwi i owoców tropikalnych 250 ml 1 szklanka
Kiwi 100 g 3 sztuki
KOLACJA:
Chleb na miodzie 30 g 1,5 kromki
Pasta jajeczna:
77
• Jaja 50 g 1 sztuka
• Por 20 g 1/4 sztuki
• Kukurydza konserwowa 20 g 3 łyżki
Herbata ziołowa 250 ml 1 szklanka
Białko 54,7 g
Tłuszcz 48,2 g
Błonnik 35,8 g
Cholesterol 179 mg
DZIEŃ TRZECI
ŚNIADANIE:
• Chleb graham 50 g 2 kromki
• Miód pszczeli 40 g 3 łyżki
Nektaryna 70 g 1 średnia szt.
Jogurt bananowy 1,5% 150 g 1 mały kubek
II ŚNIADANIE:
Galaretka owocowa 150 g 2/3 szklanki
z rodzynkami kilka sztuk
78
OBIAD:
Zupa ziemniaczana:
• Ziemniaki 150 g 3 średnie sztuki
• Mąka pszenna 2g 1/2 łyżki
Risotto z warzywami:
• Ryż gotowany 50 g 3 łyżki
• Warzywa sezonowe 200 g 1 salaterka
Surówka:
• Buraki gotowane 100 g 1 sztuka
• Papryka czerwona 50 g 1/3 sztuki
Herbata ziołowa 250 ml 1 szklanki
PODWIECZOREK:
Kopytka 150 g 10 sztuk
Koktajl (z owoców sezonowych 250 ml 1 szklanka
z mlekiem)
79
KOLACJA:
• Chleb litewski 50 g 2 kromki
• Serek typu „fromage” 40 g 1/2 kostki
• Ogórek gruntowy 100 g 1 średnia szt.
Herbata biała 250 g 1 szklanki
Białko 55,3 g
Tłuszcz 41,7 g
Błonnik 32,2 g
Cholesterol 125 mg
DZIEŃ CZWARTY
ŚNIADANIE:
• Płatki owsiane 30 g 3 łyżki
• Mleko 200 ml 3/4 szklanki
• Migdały 10 g 5 sztuk
• Morele suszone 10 g 5 sztuk
• Rodzynki 10 g 2 łyżki
• Dynia nasiona 10 g 2 łyżki
• Orzechy włoskie 10 g 4 sztuki
Kawa zbożowa 250 ml 1 szklanka
80
II ŚNIADANIE:
Serek homogenizowany 100 g 3/4 opak.
Kiwi 50 g 1 średnia szt.
OBIAD:
Barszcz z botwiną:
• Botwina 100 g 1 pęczek
• Pietruszka (natka) 2g 1/2 łyżeczki
Placki ziemniaczane 220 g 4 sztuki
Jogurt naturalny 150 g 1 mały kubek
Surówka:
• Sałata 40 g 1/2 główki
• Rzodkiewka 20 g 3 sztuki
• Ogórek 100 g 1 sztuka
Kompot z jabłek 250 ml 1 szklanka
PODWIECZOREK:
Jogurt morelowy 1,5% 150 g 1 mały kubek
81
KOLACJA:
• Chleb chrupki 40 g 2 kromki
• Serek twarogowy 40 g 3 łyżki
• Ogórek 150 g 2 małe szt.
• Papryka 150 g 1 sztuka
• Koperek 10 g 2 łyżki
Białko 62,1 g
Tłuszcz 57,5 g
Błonnik 31,4 g
Cholesterol 168 mg
DZIEŃ PIĄTY
ŚNIADANIE:
• Kasza manna 30 g 3 łyżki
• Mleko 2% 250 ml 1 szklanka
Bułka maślana 30 g 1 mała szt.
Kiwi 35 g 1 sztuka
II ŚNIADANIE:
• Chleb pełnoziarnisty 20 g 1 kromka
• Ser topiony 30 g 1 trójkącik
82
• Cykoria 20 g 1/2 sztuki
Sok marchwiowy świeży 150 g 3/4 szklanki
OBIAD:
Zupa z porów z makaronem:
• Por 100 g 1 mała sztuka
• Makaron macaroni 50 g 5 łyżek suchego
• Serek topiony 100 g 1 prostokątny
Kotlety ziemniaczane w sezamie 200 g 2 sztuki
Sos meksykański 50 g 1/5 szklanki
Z kukurydzą i fasolą czerwoną 10 g 2 łyżki
Surówka:
• Marchew 120 g 3 sztuki
• Cukier 5g 1 łyżeczka
Herbata owocowa 250 ml 1 szklanka
PODWIECZOREK:
Kisiel z orzechami i rodzynkami:
• Kisiel w proszku 15 g 1 łyżka
• Rodzynki 10 g kilka sztuk
• Orzechy (niesolone) 10 g kilka sztuk
83
KOLACJA:
Omlet ze szpinakiem:
• Jajo całe 50 g 1 sztuka
• Mąka pszenna 10 g 2 łyżki
• Szpinak 100 g 1/5 opak.
• Czosnek 5g 1 ząbek
Jogurt naturalny 1,5% (mały kubek) 50 g 1/3 kubka
Białko 55,8 g
Tłuszcz 47,2 g
Błonnik 35,4 g
Cholesterol 221 mg
DZIEŃ SZÓSTY
ŚNIADANIE:
• Chleb słonecznikowy 50 g 2 kromki
• Margaryna 5g 1 łyżka
• Serek wiejski 150 g 1 małe opak.
• Papryka zielona 100 g 2/3 sztuki
Kiwi 50 g 1 sztuka
Sok wielowarzywny 250 ml 1 szklanka
84
II ŚNIADANIE:
Sałatka jarzynowa:
• Ziemniaki 100 g 2 sztuki
• Groszek konserwowy 25 g 3 łyżki
• Oliwa z oliwek 5g 1 łyżka
Sok z malin 200 ml 3/4 szklanki
OBIAD:
Zupa kalafiorowa:
• Kalafior (różyczki) 70 g 5 średnich
Pulpet z indyka 70 g 1 średni
Kasza gryczana na sypko 80 g 3 łyżki
Mizeria:
• Ogórki 250 g 2 sztuki
• Jogurt naturalny 1,5% 50 g 1/3 kubka
85
PODWIECZOREK:
• Chałka maślana 40 g 1 mała sztuka
• Dżem truskawkowy
(niskosłodzony) 20 g 2 łyżki
Herbata owocowa bez cukru 250 ml 1 szklanka
KOLACJA:
• Chleb staropolski 50 g 2 kromki
• Miód gryczany 30 g 1 porcja
Truskawki 150 g 1 salaterka
Białko 53,0 g
Tłuszcz 48,3 g
Błonnik 33,1 g
Cholesterol 117 mg
DZIEŃ SIÓDMY
ŚNIADANIE:
Musli z owocami:
• Musli 50 g 3 łyżki
• Jagody 100 g 1/3 szklanki
• Maliny 100 g 1/3 szklanki
• Poziomki 100 g 1/3 szklanki
86
• Mleko 1,5% 250 ml 1 szklanka
II ŚNIADANIE:
• Pumpernikiel 40 g 1 duża kromka
• Ser gouda light 40 g 2 plasterki
• Rzodkiewka 30 g 5 sztuk
Kawa zbożowa bez cukru 250 ml 1 szklanka
OBIAD:
Krupnik z kaszy jęczmiennej:
• Kasza jęczmienna 30 g 3 łyżki
Łazanki z kapustą i pieczarkami 300 g 1 miseczka
Kompot wiśniowy bez cukru 250 ml 1 szklanka
PODWIECZOREK:
Koktajl:
• Kefir 2% 100 ml 1/3 kubka
• Mleko 0,5% 200 ml 2/3 kubka
• Porzeczki czarne 70 g 1/2 szklanki
• Porzeczki czerwone 70 g 1/2 szklanki
87
KOLACJA:
• Chleb ryżowy 40 g 2 kromki
• Margaryna 5g 1 łyżka
• Szynka drobiowa 40 g 2 plasterki
• Ogórek gruntowy 100 g 1 średnia szt.
• Koper 10 g 3 łyżki
Kiwi 35 g 1 sztuka
Białko 61,7 g
Tłuszcz 42,3 g
Błonnik 35,1 g
Cholesterol 138 mg
88
Dodatek 6.
Dieta podstawowa
(1900-2100 kcal)
DZIEŃ PIERWSZY
ŚNIADANIE:
• Chleb pszenny 50 g 2 kromki
• Margaryna roślinna 10 g 2 łyżeczki
• Ser twarogowy 70 g 1 plaster 1,5 cm
• Ogórek gruntowy 200 g 2 sztuki
Herbata miętowa 250 ml 1 szklanka
II ŚNIADANIE:
Budyń waniliowy 150 g 3/4 szklanki
Gruszka 150 g 1 sztuka
OBIAD:
Barszcz zabielany:
• Buraki 200 g 1 duży
89
• Mleko 150 g 3/4 szklanki
Pierogi ruskie (średnie) 300 g 6 sztuk
Kefir 2% 200 g 1 mały kubek
PODWIECZOREK:
Lody owocowe (sorbet) 150 g 3 duże gałki
Czarne jagody 50 g 3 łyżki
Maliny 50 g 3 łyżki
Poziomki 50 g 3 łyżki
KOLACJA:
• Chleb 50 g 2 kromki
• Masło 10 g 2 łyżeczki
• Serek topiony 60 g 2 trójkąciki
• Papryka czerwona 50 g 1/3 sztuki
• Papryka zielona 50 g 1/3 sztuki
Herbata owocowa bez cukru 250 ml 1 szklanka
Białko 80,3 g
Tłuszcz 69,2 g
Błonnik 23,1 g
Cholesterol 275 mg
90
DZIEŃ DRUGI
ŚNIADANIE:
Makaron na mleku:
• Mleko 2% 400 ml 1,5 szklanki
• Makaron dwujajeczny 50 g 3 łyżki
Chleb chrupki ryżowy 40 g 2 kromki
• Margaryna 10 g 2 łyżeczki
• Ser żółty 40 g 2 plasterki
• Pomidor 100 g 1 sztuka
II ŚNIADANIE:
Napój mleczny kakaowy 250 ml 1 szklanka
Kiwi 50 g 1 sztuka
OBIAD:
Zupa owocowa:
• Truskawki 200 g 1,5 salaterki
• Kisiel wiśniowy 10 g 3 łyżeczki
• Cukier 20 g 4 łyżeczki
• Mąka ziemniaczana 4g 1 łyżeczka
Gołąbki jarskie 300 g 2 średnie sztuki
Sos pomidorowy 50 g 1/5 szklanki
Ziemniaki puree 150 g 3 pełne łyżki
91
PODWIECZOREK:
Jogurt truskawkowy 1,5% 150 g 1 mały kubek
Banan 150 g 1 średnia szt.
KOLACJA:
• Chleb pełnoziarnisty 50 g 2 kromki
• Ser biały pełnotłusty 70 g 1 plaster 1,5 cm
• Rzodkiewka 40 g 6 sztuk
Białko 71,3 g
Tłuszcz 61,0 g
Błonnik 25,2 g
Cholesterol 192 mg
DZIEŃ TRZECI
ŚNIADANIE:
• Bułka kajzerka 40 g 1 sztuka
• Margaryna 5g 1 łyżeczka
• Parówki sojowe 130 g 2 sztuki
• Ćwikła 40 g 2 łyżki
Kawa zbożowa 250 ml 1 szklanka
92
II ŚNIADANIE:
Maślanka naturalna 0,5% 250 ml 1 szklanka
Owoce sezonowe 250 g 1 salaterka
OBIAD:
Zupa szczawiowa:
• Szczaw 50 g 3 łyżki
• Mleko 2% 250 g 1 szklanka
Zapiekanka makaronowa z warzywami:
• Makaron (suchy) 30 g 5 łyżek
• Warzywa sezonowe 300 g
Sałata z jogurtem naturalnym:
• Sałata 50 g 10 liści
• Jogurt naturalny 50 g 5 łyżek
Surówka z marchwi:
• Marchew 40 g 1 sztuka
• Olej 5g 1 łyżeczka
PODWIECZOREK:
Sernik z rodzynkami 70 g 1 mała porcja
Kompot z truskawek 200 ml 3/4 kubka
93
KOLACJA:
Sałatka ryżowa:
• Ryż 30 g 4 łyżki
• Pietruszka korzeń 20 g 1/2 sztuki
• Koper 5g 1 łyżka
• Szczypior 10 g 2 łyżki
• Kiełki pszenicy 20 g 4 łyżki
• Papryka 20 g 1/5 sztuki
• Pieczarka 20 g 2 średnie sztuki
• Oliwa z oliwek 5g 1 łyżka
Sok wielowarzywny 200 ml 3/4 kubka
Białko 72,3 g
Tłuszcz 70,2 g
Błonnik 30,4 g
Cholesterol 194 mg
94
DZIEŃ CZWARTY
ŚNIADANIE:
• Bułka grahamka 80 g 1 duża sztuka
• Masło 10 g 2 łyżeczki
• Serek wiejski 150 g 1 małe opak.
• Papryka świeża 50 g 1/2 sztuki
Sok warzywny 250 ml 1 szklanka
II ŚNIADANIE:
• Chleb pełnoziarnisty 50 g 2 kromki
• Ser brie 50 g 1/3 trójkąta
Herbata malinowa 250 ml 1 szklanka
OBIAD:
Zupa kalafiorowa:
• Kalafior (różyczki) 70 g 5 średnich
Ryż z musem jabłkowym 100-200 g
Herbata zielona 250 ml 1 szklanka
95
PODWIECZOREK:
Mix orzechów (niesolone) 100 g 1 garść
Świeży sok marchwiowy 250 ml 1 szklanka
KOLACJA:
• Chleb pytlowy 50 g 2 kromki
• Pasztet sojowy 80 g 1/2 foremki
• Pomidor 200 g 2 sztuki
Herbata jeżynowa 250 ml 1 szklanka
Białko 75,6 g
Tłuszcz 62,7 g
Błonnik 31,2 g
Cholesterol 180 mg
DZIEŃ PIĄTY
ŚNIADANIE:
• Chleb pełnoziarnisty 25 g 1 kromka
• Masło 5g 1 łyżeczka
• Ser żółty wędzony 40 g 2 plasterki
• Jogurt bananowy 1,5% 150 g 1 mały kubek
• Płatki kukurydziane 40 g 3 łyżki
96
II ŚNIADANIE:
• Chleb chrupki (ryżowy) 30 g 2 kromki
• Dżem z czarnych porzeczek
(niskosłodzony) 40 g 2 łyżki
Herbata rumiankowa 250 ml 1 szklanka
OBIAD:
Zupa jarzynowa z grysikiem:
• Kasza manna 30 g 3 łyżki
• Kapusta biała 10 g 1/2 liścia (duży)
• Kalafior 10 g 1 różyczka
• Fasolka szparagowa 10 g 2 łyżki
Knedle ze śliwkami (średnie) 300 g 6 sztuk
Surówka z marchwi i jabłek:
• Marchew 80 g 2 sztuki
• Jabłko 100 g 1 sztuka
• Olej 5g 1 łyżeczka
Kompot z porzeczek i agrestu 200 ml 3/4 kubka
PODWIECZOREK:
Kisiel z jagodami 250 ml 1 szklanka
97
KOLACJA:
Chleb biały 60 g 2 kromki
Warzywa w galarecie:
• Warzywa 200 g
• Groszek konserwowy 10 g 2 łyżki
• Żelatyna 10 g 1,5 łyżki
Herbata owocowa 200 g 1 szklanka
Białko 54,1 g
Tłuszcz 52,1 g
Błonnik 37,5 g
Cholesterol 170 mg
DZIEŃ SZÓSTY
ŚNIADANIE:
• Chleb na miodzie 50 g 2 kromki
• Miód 20 g 2,5 łyżki
Mleko 0,5% 250 ml 1 szklanka
98
II ŚNIADANIE:
Serek homogenizowany truskawkowy 150 g 1 opakowanie
Kiwi 50 g 1 sztuka
OBIAD:
Zupa ogórkowa:
• Ziemniaki 150 g 3 średnie sztuki
• Ogórek kiszony 200 g 2 sztuki
Leczo warzywne 250 g 1 salaterka
Ziemniaki puree 200 g 4 łyżki
PODWIECZOREK:
Maliny 150 g 1 szklanka
Lody waniliowe 30 g 1 gałka
KOLACJA:
• Chleb staropolski 50 g 2 kromki
• Polędwica drobiowa 50 g 2 plastry
Sok pomidorowy 250 ml 1 szklanka
99
Białko 73,6 g
Tłuszcz 69,2 g
Błonnik 32,8 g
Cholesterol 250 mg
DZIEŃ SIÓDMY
ŚNIADANIE:
• Chleb ziarnisty 50 g 2 kromki
• Ser biały chudy 100 g 1/2 opak.
• Kiełki sojowe 20 g 4 łyżki
• Kiełki słonecznika 20 g 4 łyżki
• Kiełki rzodkiewki 20 g 4 łyżki
Herbata grejfrutowa 250 ml 1 szklanka
II ŚNIADANIE:
Sałatka owocowa z owoców sezonowych 300 g 1 salaterka
OBIAD:
Zupa brokułowa:
100
• Brokuł 100 g 5 różyczek
• Mleko 100 ml 1/3 szklanki
Naleśniki z serem i rodzynkami 300 g 2 sztuki
Koktajl owocowy na mleku 250 ml 1 szklanka
PODWIECZOREK:
Jogurt z musli 150 g 1 opakowanie
Sok z czarnej porzeczki 250 ml 1 szklanka
KOLACJA:
• Chleb graham 50 g 2 kromki
• Szynka wiejska 50 g 2 plastry
Białko 74,3 g
Tłuszcz 60,2 g
Błonnik 33,5 g
Cholesterol 201 mg
101
Inne książki autora
Aktualnie w sprzedaży:
– Dna moczanowa. Poradnik dla Pacjenta
– Choroba refluksowa przełyku. Poradnik dla Pacjenta
– Nadciśnienie tętnicze. Poradnik dla Pacjenta
Pełna lista:
http://www.escapemagazine.pl/autorzy/41-kokurewicz
102
NOTATKI
103
NOTATKI
104
NOTATKI
105
NOTATKI
106
Certyfikat legalności zakupu
Dziękujemy za legalny zakup tytułu:

Dna moczanowa. Poradnik dla Pacjenta, wyd. drugie
Dzięki Twojemu wsparciu autor ma nie tylko satysfakcję z ilości
sprzedanych egzemplarzy, ale także zarabia na tym i dlatego
może pisać kolejne książki.
Dziękujemy!
Numer zamówienia: TtXkpLPwDX
E−mail: dietetyk.aszymczyk@wp.pl

Poradnik DNA MOCZANOWA

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik DNA MOCZANOWA

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

lek.

ISBN: 978-83-61744-57-3 (edycja drukowana)

Wszelkie prawa zastrzeżone!

Autorzy oraz Wydawnictwo dołożyli wszelkich starań, aby

Wszystkie znaki występujące w publikacji są zastrzeżonymi

Rozpowszechnianie całości lub fragmentu w jakiejkolwiek

Inne książki autora ................................................................ 102

Oto przed Tobą poradnik o dnie moczanowej. Wykład po-

Dna moczanowa (diathesis urica, skaza moczanowa) jest

Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany

Aby pojąć, co jest istotą dny moczanowej, musisz zrozumieć,

Wiesz już, jaka jest definicja dny, co to jest hiperurykemia

Nie ma jednej przyczyny dny moczanowej. Na wystąpienie

Pod wpływem czynników zwiększających stężenie kwasu

Zdjęcie 1. Masywne, guzowate zmiany w obrębie nasad palców dłoni

Zdjęcie 2. Ten sam pacjent. Drobne depozyty kryształków w obrębie pa-

Gdy choroba objawia się w sposób typowy tj. nawracające,

W tym rozdziale przedstawiam choroby, które mogą obja-

Różnicowanie napadu dny moczanowej

Dna rzekoma – chondrokalcynoza. Jest to choroba spowo-

Odczyn zapalny w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Ból

Septyczne zapalenie stawów. Jest to ostre lub przewlekłe

Choroba posurowicza. Jest to zespół odwracalnych objawów

Uraz. Przebyty w ostatnim czasie uraz bolącego stawu może

Wylew krwi do stawu. Może zdarzyć się po przebyciu urazu

Różnicowanie dny przewlekłej

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Choroba cechuje

2/3 osób z dną moczanową na początku leczenia ma nadwa-

W Internecie można znaleźć kalkulatory, które pozwalają

Czy zdajesz sobie sprawę, jakie jest Twoje zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie na energię przy normalnej

Masa ciała w kilogramach:

Upraszczając: Jeśli Janek wykonujący na co dzień lekką pracę,

Zapotrzebowanie na energię przy dużej nadwadze

Masa ciała w kilogramach:

Jeśli Stefan ważący 107 kg i wykonujący lekką pracę będzie

Czy wiesz, że jeden cukierek „Michałek (biały)”

Zawartość kalorii w tym, co zjadasz porównuj ze swoim

Kalorie pochodzące z tłuszczu

Jak prawidłowo odchudzać się mając dnę moczanową?

Pisząc pierwsze wydanie tego poradnika zupełnie nie zdawa-

Nie chcę przez to powiedzieć, że wszystkie inne pokarmy są

Jakiś czas temu zadzwonił do mnie pacjent

Muszę podzielić się z Tobą jeszcze jedną obserwacją. Najwię-

Nie tylko puryny, ale fruktoza!

Spożywaj produkty mleczne

Kawa na dnę nie szkodzi

Wiśnie same w sobie nie są magicznym lekarstwem na dnę,

waga ciała w kg : 10 x 0,3 l = liczba litrów wody dziennie

Przykładowo dla osoby o wadze 70 kg będzie to:

Pacjentom najczęściej zalecam picie:

Unikaj słodzonych napojów gazowanych, soków w karto-

Leczenie dny moczanowej, która dawniej prowadziła do da-

W większości przypadków leczeniem dny zajmują się lekarze

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Co zrobić w czasie napadu dny, kiedy nie ma

W tym przypadku stosuje się leki zmniejszające stężenie kwa-

Spośród tych leków w Polsce dostępny jest jedynie allopuri-

Ze względu na ryzyko wywołania napadu dny zaleca się włą-

Zapobieganie napadom i powikłaniom dny

Poniżej znajdziesz krótkie podsumowanie tego, co do tej

Mój wykład o dnie moczanowej dobiega końca. Wspólnie

Swego czasu w Kanadzie ogłoszono raport Lalonde'a. Marc