Professional Documents
Culture Documents
Namenlijst
Namenlijst
Aerts, R. Stelt samen met H. Te Velde dat in de loop van de jaren 60 van de
XX onder invloed van de tv – journalistiek de privé persoon van de
politicus naar voren kwam
Althusser, L. Filosoof die de tweede Annales school sterk beïnvloedde door zijn
visie op het marxisme
Ankersmit, F. Citaat 1984: “Wil men een goed historicus zijn, dan zal men een
goed stilist moeten wezen” (revival of the narrative / nieuwe
cultuurgeschiedenis)
Apostel, L. Stelt dat specifiëren van de aard van de oorzaak door het
onderscheiden van een aantal begrippen zoals aanleiding, motief,
middel, oorzaak, voorwaarde, invloed, verklaring,… zinloos is,
omdat de inhoud van deze begrippen verschillend is naargelang
1
van de concrete historische context waarop ze betrekking hebben.
Ariès, Ph. Jounalist, derde fase van de Annales. Interesse voor het kind
(sociale geschiedenis: interesse voor mentaliteitsaspecten)
Baets, A., De Richtte een “network of concerned historians” op, een soort
Amnesty International voor historici. Stelde ook een databank
op over het vervolgen van historici en hun verzet tegen
totalitarisme in de 20ste eeuw
2
egodocumenten als voorwerp van intensief onderzoek
Barbarossa (Frederik I) Duits keizer die stierf op een kruistocht. Miraculeus genoeg
keerde hij terug van deze kruistocht en werd hij overal herkend
als de echte Frederik I Barbarossa. Uiteraard ging het om een
bedrieger.
grote bereidheid van de bevolking om zich met een bedrieger
te identificeren (voorlopig althans)
Barber, B.R. ‘Jihad vs. McWorld. How globalism and tribalism are reshaping
the world’ (1995) : toekomst heeft 2 scenario’s in petto, die
beide erg bedreigend zijn voor de democratie en het
verlichtingsdenken:
- economische commerciële globalisering
- verkrampt religieuze reactie
Barthes, R. Een van de geleerden die wees op het belang van niet –
verbale tekenssystemen
Bassani, G. ‘Il romanzo di Ferrara’: visie op het leven van een Italiaanse
stad ten tijde van het fascisme (niet – evenementiële zekerheid)
Bautier, P.H. ‘Bautier – Sornay’ : inventarisatie van de archieen die ooit in het
bezit van de dynastie van de Bourgondische hertogen zijn
geraakt
- overzicht van alle bronnen die tijdens de Bourgondische
periode door de overheid zijn aangemaakt
- alle collecties die tengevolge van de uitbouw van de
‘Bourgondische staat’ in het bezit van de hertogen en hun
archivarissen zijn gekomen
3
Beda, Venerabilis 8ste eeuwse Engelse monnik uit Jarrow, spreekt met gezag over
de toestand van de Engelse Kerk in de 8ste eeuw, maar met
afgeleid gezag voor de situatie in Rome (indirecte info)
Bell & Howell Type camera die Abraham Zapruder zich aanschafte
Benedictus XII Zorgde ervoor dat het register met de ondervraging van 94 van
ketterij beschuldigde dorpelingen (Katharen) in het Vaticaans
archief bewaard is gebleven
Berghe, G., Van den - pleitte bij herhaling om het strikte slachtofferperspectief
te verlaten en ook het daderperspectief in overweging te nemen
- niet enkel het ‘waarom’, maar ook het ‘hoe’ is cruciaal wil
men de kennis over de mechanismen achter de nazi –
vernietigingsmachine operationeel maken en ooit toepassen op
gelijkaardige situaties
- ‘De uitbuiting van de holocaust’ (1990): schreef
ongeveer hetzelfde als Finkelstein, maar kreeg veel minder
aandacht
4
Op grond van het externe tot inzicht van het interne komen =
behavorial approach
Bernard, Cl. Stelde in 1865 het model van redenering in 4 fasen op:
- observatie (analyse en kritiek van de bronnen)
- hypothese (poging tot verklaring),
- analyse van de consequenties van de hypothese,
- verificatie van die hypothese met andere feiten
5
- 1 van de grondleggers van de Annales – school
- ‘La société féodale’: ging op zoek naar sociale structuren
in de ME, zoals de feodale, in hun groei en ondergang
- ‘les rois thaumaturges’: over de genezende
eigenschappen die in de ME aan de Franse en Engelse
monarchie werden toegeschreven
- Opgepakt door de Duitse bezetter, maar bleef in de
gevangenis geschiedenis doceren en publiceren
Blockmans, W. had samen met Jean Philippe Genet leiding over ‘la génèse de
l’Etat moderne’ (jaren ’90), onderzoeksprogramma van de
‘European Science Foundation’, waarin de invloed van Ch. Tilly
op de recente historiografie van Europa duidelijk werd
Boudewijn van België ?? (zie p. 142, maar is volgens mij enkel over Boudewijn XI)
Brassine, J. Pleitte in zijn doctoraat de Belgische staat zo goed als vrij van
directe betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij de moord op
Lumumba
6
feiten, de conjuncturen en de structuren onderscheidde; schreef
dit werk in gevangenschap tijdens WO II
- Beïnvloedde I. Wallerstein
- Refereert in ‘Identité de la France’ (1986) naar Michelet,
maar bezorgt in feite een nuchtere analyse van een
demografische, sociale en institutionele componenten die
Frankrijk specifiek maken
- Ontwikkelde een theorie van dichotomie tussen
stedelijke en landelijke bevolking, waaruit de
moderniseringsthesen afgeleid werden
- Zocht structuren in de ‘longue durée’; boekte successen
in de sociaal – economische geschiedenis en provoceerde een
lawine van studies op basis van bevolkingsdata, prijzen en
lonen, die toelieten onderstromen te ontdekken die de tijdgenoot
niet had gemeten en toch invloed uitoefenden
7
Brunner, O. Begriffsgeschichte: Brunner, Conze en Koselleck geven het
lexicon ‘Geschichtlichek Grundbegriffe. Historisches Lexikon zur
politisch – sozialen Sprache in Deutschland’ brug slaan
tussen de structurele benadering van het verleden en de rijke
erfenis van filologie en hermeneutiek
Bush, G. sr. - Boris Jeltsin kreeg bij de coup van 1991 nog de kans de
Amerikaanse president te bellen
- Haalde tijdens de Golfoorlog God erbij
- 1 van de belangrijkste investeerders van de Carlyle
groep
8
- Omstreden tv – spot: 2000, campagne Gore tegen Bush
republikeinse campagnemakers brachten spot op tv waarin
de democratische plannen inzake sociale zekerheid als typische
producten van ‘bureaucrats’ werden voorgesteld
PROBLEEM: bij het vormen van het woord werd het
onderdeel ‘rats’ apart en langer in beeld
gebracht met de bedoeling de kijker
subliminaal te beïnvloeden
Butterfield, A. Witte Huis medewerker die tijdens de 3de fase van Watergate bij
een verhoor in de senaatscommissie zijn mond voorbij praatte
over het bestaan van bandjes met opnamen van wat onder vier
ogen in het Witte Huis besproken is tussen Nixon en zijn
bezoekers
Caenegem, R., Van historicus, gebruikte het dagboek van Galbert van Brugge om
in publicaties het 12e eeuwse rechtssysteem te analyseren
Caesarea, Eusebius van - citeert in zijn ‘Kerkgeschiedenis’ tal van teksten die
inmiddels verloren gingen, hij is dus een indirecte bron en zijn
werk is een historische studie
- probeerde om elk feit en personage uit het Oude en
Nieuwe Testament chronologisch vast te haken aan de
gebeurtenissen uit de Romeinse geschiedenis de
geschiedenis is dienstmaagd van de religie
Caligula keizer, studie over hem (door L. Quidde) had veel allusies met
de Duitse keizer Wilhelm II
9
Caraffa, kardinaal Heroprichter van de inquisitie, pleitte voor de controle op elk
nog te publiceren boek
Ceaucescu, N. berichten in de media over het dumpen van meer dan 5000
doden in een massagraf van Timisoara door de Securitate
berusten op een bewuste manipulatie om de toenmalige leider
Ceaucescu nog sneller te kunnen uitschakelen
10
grote mate een symbolische daad was, waarbij het eigen
discours de officiële waarheid van wie de macht heeft
ondermijnd
Chagall, M. Kunstenaar wiens werken vaak vervalst zijn (om. door Kujau en
John Myatt in samenwerking met kunsthandelaar John Drewe)
Champollion, J.-F. Fransman die via de steen van Rosetta (bevat 3 maal zelfde
tekst in hiërogliefen, demotisch en Grieks, gevonden door het
Napoleonitisch leger in Rashid/Rosetta) het Egyptisch
hiërogliefenscrift ontcijferde.
Childe, V.G. Vere Gordon Childe, kenmerkend figuur van het diffusionisme
(studie van hoe culturele veranderingen zich verspreiden)
11
Clinton, B. zaak Clinton-Lewinsky (sexual harassement): bekende en is
afgezet
Conze, W. - Duitser
- Beoefende ‘Begriffsgeschichte’
- Werkte mee aan ‘Gechichtliche Grundbegriffe.
Historisches Lexikon zur politisch-sozialen Sprache in
Deutschland’ (1972-1997) Otto Brunner, Werner Conze en
Reinhart Koselleck
12
Cortes, H. Spaans generaal in ontdekkingsreizen (biologische
globalisatie)
Cromwell, O. held, volgens Carlyle niet gemaakt door het volk, maar maakte
zelf het volk
Dantzig, M., Van Nederlands kunsthistoricus, verfijnde de techniek van Morelli door
databanken aan te leggen met pictologische kenmerken voor elke
kunstenaar
Davis, N.Z. Maakt in ‘The return of Martin Guerre’ (1983) gebruik van een casus
om tot een analyse van de hele maatschappij te komen
13
Watergate – gebouw en de doofpot organiseerde
Dhondt, J. Heeft voor zijn analyse uit 1963 van de vroege Gentse militant K. de
Boos de eenzijdige info van het Gentse politiearchief kunnen
doorbreken omdat in dit geval toevallig brieven en mémoires van de
Boos, exemplaren in van het socialistisch blad De Werker en een
verslagboek van de Gentse afdeling van de Internationale bewaard
bleven
Doyle, A.C. Arts, gebruikte Morelli’s indicatie – paradigma in een van zijn
Sherlock Holmes – stories, ‘The Cardboard Box’ (1892), een verhaal
rond een afgesneden oor
Dray, W.H. Stelt dat het voor de historicus volstaat dat hij kan uitleggen waarom
de handelingen van de historische personages vanuit hun standpunt,
met het oog op het bereiken van het doel, rationeel waren. Hij
veronderstelt dus dat de mens altijd handelt vanuit een aantal
handelingsbeginselen. Overkoepelende wetten kunnen niet alle
handelingen uitleggen.
Dreyfus, A. In 1894 begon de zaak Dreyfus, een der eerste zaken waarvoor in
West – Europa intellectuelen van diverse pluimage zich
mobiliseerden rond waarden met een algemeen humanistische
inslag
14
Duby, G. - ‘Le chevalier, la femme et le prêtre. Le mariage dans la
France médiévale’ (1981) = synthese op het socio – culturele vlak
- ‘Guillaume le Maréchal ou le meilleur chevalier du monde’
(1986) = staal van nieuwe cultuurgeschiedenis
Dutroux, M. Veroorzaakte door het misbruik van jonge meisjes globale schaamte
Eco, U. - een van de geleerden die wees op het belang van niet – verbale
tekensystemen
- stelde in ‘The limits of Interpretation’ dat bij het interpreteren van
de tekst niet alleen de rechten van de interpreterende lezer,maar
ook die van de geïnterpreteerde tekst moeten gewaarborgd
worden; de lezer mag de tekst niet om het even hoe interpreteren
- heeft samen met C. Ginzburg Morelli’s idee van de sporen
geactualiseerd in hun laat 20ste –eeuwse semiotiek, over het
hanteren van tekens als symptoom van dieperliggende realiteiten
Eichmann, A. Convooien van gedeporteerde joden waren voor hem banaal (door
opeenstapeling van wreedheden die leidt tot bagatellisering ervan)
Einhard - hoveling aan het Karolingische hof, unieke getuige voor het privé
– leven van Karel de Grote, hemelde Karel de Grote op in zijn
biografie over hem (en is dus partijdig)
- nam voor ‘Vita Caroli’ de ‘Vita Caesarum’ van Suetonius als
model
- zijn biografie is er één over een na te volgen prototype
15
de drukpers als fundamentele factor voor verandering,
verantwoordelijk voor de opbloei van de Renaissance
Elgin, Th.B., Lord Bezorgde in 1816 de friezen van het Parthenon van Athene aan
het British Museum.
Erasmus van Rotterdam Geportretteerd door Holbein, bevat een dubbele waarheid: die van
Erasmus, want het portret gelijkt op andere Erasmus- portretten,
en die van Holbein, want het portret gelijkt op andere Holbein -
portretten
Etampes, P., d’ Eerste “garde de chartes” (officiële archievaris van het koninkrijk)
1307-09
16
Fallersleben, H., von Auteur Deuitse volkslied
Febvre, L. - 1ste generatie van de Annales, ontgon vanaf 1929 het terrein
van de mentaliteitsgeschiedenis
- Fulmineerde tegen het evenementiële van het historisme en
pleitte voor een interdisciplinaire samenwerking met andere
menswetenschappen
- Oversteeg het feitenniveau door intellectuele ‘klimaten’ in de
16de eeuw te reconstrueren in ‘Le problème de l’incoyance’ (1942) en
zo de basis van de mentaliteitsgeschiedenis te leggen
- Medestander van M. Bloch, zat in de jaren dertig een
internationale onderzoekscommissie voor die onderzoek deed naar
oorlogsmisdaden begaan door de Nazi – hulptroepen van Franco
Filips – Augustus 12e eeuwse staatscentralistische koning van Frankrijk waar men de
oudst bewaarde registers met uitgaande oorkonden en reglementen
bij vond
Finkelstein, N.G. Amerikaanse politicoloog van Joodse afkomst, schreef in 2000 over
de holocaust-industrie
Flacius Illyricus Schrijver van het protestantse ‘Historia ecclesiastica’ (1559 – 1574),
dat een uitdaging inhield voor de historische basis van de Roomse
kerk, dien niet als rechtmatige erfgenaam van de christelijke
gemeenschap van de eerste eeuw werd beschouwd
Fledelius, K. dacht een model uit (‘de klok’) dat de brug legde tussen de Franse
structuralisten die de film bekeken als een tekst, en de Britse
contextuele benadering, die de nadruk legde op de productie en
perceptie van de film.
Flodoard van Reims 893/4 – 966: schreef geschiedenis van bisschoppelijke zetel van
Reims, gebaseerd op veel oudere geschriften (klasieken,
17
heiligenlevens en oorkonden)
Fonda, J. Haar foto werd gebruikt bij een materieel falsum (cf. Kerry)
Forester, J. een van de auteurs van het ‘Rapport van de Club van Rome’, schrijft
de onzekerheid van de huidige samenleving en wetenschap toe aan
een geografisch en chronologisch te kortzichtige visie op de
geschiedenis
Frederik de Grote held, volgens Carlyle niet gemaakt door het volk, maar maakte zelf
het volk
Friedländer, M. Kunsthistoricus, noemde Van der Veken ooit ‘de vervalser van
Brussel’
18
legitimeert hiermee de handelingen en het bestaan van de edelen uit
zijn tijd
Geertz, Cl. - men mag feiten en handelingen niet verklaren door middel
van structuren die de betrokken personen nooit bedacht hebben om
hun handelen te verklaren
- in ‘Negara. The theatre state in 19th century Bali’ (1980)
toonde hij aan hoe de politieke dramaturgie aan de koninklijke hoven
in Bali bepalend is geweest voor het karakter van de machtsrelaties
tussen vorst en onderdanen; sociale orde en politieke hiërarchie
worden gereduceerd tot een choreografie van de macht: macht
wordt gelegitimeerd door de opvoering van de macht
- vernieuwde interesse voor cultuurgeschiedenis, maar onder
sterke invloed van de antropologie
Genet, J.-Ph. had samen met W. Blockmans leiding over ‘la génèse de l’Etat
moderne’ (jaren ’90), onderzoeksprogramma van de ‘European
Science Foundation’, waarin de invloed van Ch. Tilly op de recente
historiografie van Europa duidelijk werd
Geremek, Br. mediëvist en huidig Pools minister van buitenlandse zaken, ging in
1982 in hongerstaking als lid van de vakbond Solidarnosc, behoorde
19
tot de Annales-groep rond J. Le Goff, bestudeerde in zijn onderzoek
de arbeidersorganisaties in de Middeleeuwse ambachten en
processen van marginalisering
20
herleiden van individuen tot producten van systemen in de klassieke
aanpak)
- interesse voor de confrontatie van volks- en elitecultuur (=
ontsnappingsroute voor het herleiden van individuen tot producten
van systemen
Goebbels, J. Hitlers minister voor propaganda, was een hoogtepunt voor het
manipuleren van de massamedia met zijn ‘Ministerium für
Volksaufklärung und Propaganda’
Goede, Karel de Graaf van Vlaanderen, vermoord in 1127, zorgde voor een
opvolgingscrisis, beschreven door Galbert van Brugge
Goethe, J.W., von Duits schrijver (cfr. tussen ‘Dichtung und Wahrheit’)
21
Grégoire, H. - specialist in Byzantijnse geschiedenis, werd verplicht tijdelijk
het land te verlaten na een kritisch rapport over de activiteiten van
Leopold II in Kongo
- was actief in het verzet tijdens WO I en hielp Belgische en
Franse vluchtelingen aan werk in de ‘New school for Social
Research’ in New York in WO II
Gurr, T.R. - meent net als N. Elias dat de mens van nature agressief is,
dat dit erfelijk is, en dat deze privé - gewelduitoefening pas vanaf
1300 aan banden gelegd werd door een sterke centrale staat met
een politiesysteem dat veiligheid verzekert en affectbeheersing
opdring
- bouwde o.b.v. de Engelse rechtbankstatistieken de these op
dat het aantal moorden in de 20e eeuw 5 tot 10 keer lager ligt dan in
de 16e eeuw, en in de 16e eeuw dubbel zo laag als in de 13e eeuw
H
(1929-) Is als één der belangrijkste Duitse sociologen van de 20e E
Habernas, J.
beïnvloed door het marxisme, en door de vertegenwoordigers van de
eerste Frankfurter Schule (Horkheimer, Adorno en Marcuse).
Habermas heeft een originele synthese van de opvattingen van Marx
en Weber gebracht in een poging om zin te geven aan het proces van
reconstructie van een samenleving in het West-Duitsland van na WOII.
In zijn ‘Strukturwandel der Öffentlichkeit: Untersuchen zu einer
Kategorie der bürgerlichen Gesellschaft’ (1962) onderzoekt hij waar
burgers op basis van collectieve en rationele keuzes gestalte kunnen
geven aan de samenleving en met hun project over hoe de
samenleving best georganiseerd wordt in de openbaarheid kunnen
22
komen. Hij komt uit bij de burgerlijke publieke ruimte, die in haar
klassieke opvatting in het Engeland van de 18e-19e E een eerste
uitdrukking vond. De aandacht die Habermas voor het innemen van de
publieke ruimte aan de hand van communicatie vraagt,inspireerde ook
historisch onderzoek voor vroegere periodes en eigentijdse
maatschappijkritiek.
Hagen, E.E. Kritiek op de kapitalisme – theorie van Weber, stelde in ‘On the Theory
of Social Change’ (1964) dat de behoeft om iets te bereiken op eco –
sociaal vlak vooral ingeprent was bij kinderen van minderheidsgroepen,
en dat de dynamiek daar meer te aan te wijten was dan aan de
godsdienstige factor
Hegel, G.W.F. - theorie van de these-antithese: een these roept een reactie
op (antithese), wat leidt tot een botsing en zo tot een nieuwe
these (synthese), waardoor alles weer opnieuw begin
- fasetheorie: mens evolueert via kindsheid (China, Egypte),
jeugd (Griekenland), mannenjaren (Rome) naar rijpheid
(Germaanse beschaving)
- gaf vooruitgangsidee van Renaissance en Verlichting door
aan Marxisme
- Duitse filosoof en idealist
Hendrik VIII Koning van Engeland die in 1529 een lijst van verboden boeken
opstelde
23
Herder, J.G., von Schakel tussen Verlichting en romantiek, Verlichte auteur van ‘Ideen
zur Philosophie der Geschichte der Menschheit’ (1784 – 1791), dat
leidde tot het romantisch concept dat de ontwikkeling van elk volk
gedomineerd wordt door het allesverklarende begrip van de Volksgeist,
een conglomeraat van culturele, politieke, godsdienstige en
economische elementen
24
Hobsbawm, E. post-marxist, weekte zich los van het determinisme en huldigde een
humanistische aanpak, spaarde geen kritiek op de these van een al te
mechanistisch verband tussen de sociaal-economische ‘onderbouw’ en
de ideologische ‘bovenbouw’
Hoessein, S. - wist zich in 1990 – 1991 een positief imago aan te meten
door de opname (voor CNN) waarin hij in Bagdad gegijzelde
kinderen vertroeteld
- sprak bij de Golfoorlog over de ‘moeder der oorlogen’ en
beriep zich op God
protagonist uit ‘All the president’s men’, film van Alan J Pakula uit 1975
Hoffman, D.
over de watergate affaire.
In België is het Laboratoire de dendrochronologie (Université de Liège,
Hoffsummer, P.
o.l.v. Hoffsummer) leidinggevend inzake dakkappen.
Holbein, H. Portretteerde Erasmus, portret bevat een dubbele waarheid: die van
Erasmus, want het portret gelijkt op andere Erasmus- portretten, en die
van Holbein, want het portret gelijkt op andere Holbein - portretten
Homeros Grieks auteur, nu is men ervan overtuigd dat hij geen individueel
schrijver was, maar dat vroege meesterwerken als de Illias en Odyssee
het resultaat zijn van generaties vertellers, die een vaste verhaallijn
gebruiken waarrond tekst wordt geïmproviseerd. Ooit is iemand die
resultaten gaan optekenen, of deze man Homeros was doet weinig ter
zake.
De scheiding van de noordelijke en Zuidelijke Nederlanden op het
Hooft, P.C.
einde van de 16e E leidde tot een reeks Hollando-centrische
geschiedenissen, zoals Nederlandsche Historiën van PC Hooft
vertegenwoordiger van de eerste Frankfurther schule die o.m.
Horkheimer, M.
Habermas beïnvloed heeft
Hubertus, Heilige 3 november: feestdag van de Heilige Hubertus, zie ook Stoute de
Karel
25
- zijn cultuurgeschiedenis gaat terug op het begrip ‘beschaving’
als historische entiteit
- peetvader van de mentaliteitsgeschiedenis: zoekt naar
mentaliteit, politieke, sociale en godsdienstige opvattingen
van de laat-middeleeuwse mens, levens- en denkvormen die
wel moeten morfologisch begrepen worden: de cultuur
ontwikkelt een uiterlijk waarneembare vorm voor de ideële
waarden die ze voorstaat; de volgende stap is dat de vorm
voor inhoud genomen wordt
- schreef ook ‘Homo ludens’ (1938) over de cultuurfunctie van
het spel in alle uitingen van de beschaving, inspireerde zijn
aanpak daarbij op die van J. Burckhardt
Hunt, H. Stond vermeld in het notaboekje van J. McCord als betrokkene bij de
inval in het White House (Watergate)
Ingres, J.A.D. Carlo Ginzburg zie in zijn rapports de force Picasso’s Les demoiselles
d’Avignon als voorbeeld om de complexe beïnvloeding vanuit vroegere
tradities uit de schilderkunst (het groepsportret uit de klassieke
Hollandse schilderkunst, de naakten van Ingres, familiportretten van Le
Nain, sculpturen van Michelangelo)te duiden
Innocentius III (paus) 12de eeuwse staatscentralistische paus waar men de oudst bewaarde
registers met uitgaande oorkonden en reglementen bij vond
26
geëngageerde wijze een op attitudes berustende subjectiviteit bij een
groot deel vh Amerikaanse publiek. De manier waarop Finkelstein het
officiële discours over de holocaust zoals dit in talloze herdenkingen
weerklinkt en ook in de eisen tot schadevergoeding aan slachtoffers en
hun nabestaanden aanwijsbaar is, ontmaskert en deconstrueert, toont
de heilzame werking aan van het door de ‘linguistic turn’ en het
postmodernisme in de omgang met het verleden geïnduceerde
scepticisme.
Isacker, K., Van Antwerpse jezuïet die een synthese maakte van de sociaal-
economische geschiedenis van België ‘Mijn land in de kering’, en
hiermee illustreert dat het een knap geconstrueerde maar
geëngageerde visie blijft, een ideologisch geschrift waarin de auteur
zijn religieuze visie op de ontwikkeling van de Belgische samenleving
laat domineren
Jan zonder Vrees Hertog van Bourgondië, liet in 1408 een belangrijk deel van het archief
van de stad Luik vernietigen, in de hoop de politieke slagkracht van de
Luikenaars te breken
Jenkins, K. één der meest virulente pleitbezorgers van een radicaal doorgetrokken
postmodernisme. In zijn Refiguring History. New thoughts on an old
disciplin (2003) is het verleden niet zomaar gelijk te stellen aan
geschiedenis: geschiedschrijving is een vertoog, naast andere getogen
over het verleden. Dit verleden wordt door Jenkins beschreven als ‘the
before now’
Jong, L., de Enquête – onderzoek na de oorlog over wat men wist en dacht tijdens
de oorlog in Nederland
27
Joris, Heilige zie Stoute de Karel
Juan Carlos, koning Spaanse koning wiens cruciaal televisie-optreden tijdens de geplande
gewapende staatsgreep in het Spaanse parlement, de Cortesn de
putschisten alle hoop op succes ontnam
Jung, C.G. Zijn psychologie geeft de historicus van de 20ste eeuw de kans om een
deel van het handelen van de bestudeerde personage te verklaren door
de rol van het onderbewuste, van de frustraties, van het afreageren via
agressie (psycho – analytische aanpak)
Kabila, J.
Kamenev, L.B. De foto die in 1920 voor het Bolstoi theater in Moskou is
opgenomen en sovjetleider Lenin die de massa toespreekt
toont, met naast hem twee andere sovjetleiders van het
eerste uur, Trotski en Kamenev, is een voorbeeld van hoe
symbolisch geladen beelden het voorwerp van bewuste
manipulatie zijn geweest, want vanaf 1927 ziet dit beeld er
fundamenteel anders uit, tenminste in de officiële
sovjetvoorstelling: Stalin is dan aan de macht en enkel Lenin
is nog zichtbaar. Trotski en Kamenev, door Stalin als
vijanden beschouwd, zijn weggewerkt.
Kappen, Moorman, Van asociaal gedrag van zigeuners is toe te schrijven aan hun
ras (1965)
Karel de Stoute zie blz 104 boek: het gouden votiefbeeld die de
Bourgondische hertog Karel de Stoute in 1471 aan de
Luikse kathedraal schonk is een voorbeeld van hoe een
(kunst)historicus die voorwerpen als bron hanteert, ook de
verschillende betekenislagen die deze voorwerpen kunnen
28
bezitten dient te decoderen. Zie ook Commynes
Karel V keizer, liet in 1540 een deel van het archief van zijn
geboortestad Gent, meer bepaald de archivalia van de
ambachten, confisqueren en in grote mate vernietigen in de
hoop het geheugen en zo de weerstand van de tegenstand
te ondermijnen
Kervyn de Lettenhove, J.M.B.C. De wortels van het racistisch vijandbeeld zijn ook te vinden
in de romantiek bij Carlyle met de ophemeling van het
Angelsaksisch element, en later bij deze romantische patriot
Augustin Thierry met zijn theorie van de ‘perpetuité des
races’ en zijn tegenhangen in Vlaanderen Kervyn de
Lettenhove
29
Klemperer, V. product van de Duitse filologische school van joodse
afkomst, specialist van de Franse literatuur. Zijn in 1947
gepubliceerde studie ‘LTI (Lingua Tertii Imperii). Notizbuch
eines Philologen’ over hoe het taalgebruik een essentieel
onderdeel was van de manier waarop het naziregime
geleidelijk bezit heeft genomen van de geesten en
opvattingen heeft gekneed. Taal is daarbij een uitstekend
middel gebleken en de nazitijd was een gouden tijdperk voor
neologismen in de zin van ‘Total Blitzkrieg, Nervenkrieg,
Endsieg’
Kuhn, Th. definieerde een paradigma als een complex van normen,
veralgemeningen en filosofische uitgangspunten en
vooronderstellingen die aanvaard worden door een groep
wetenschappers en stelt dat de geschiedenis pas een
volwaardige wetenschap is indien ze slechts één paradigma
huldigt
30
L
Labrousse, C. – E. Bewees dat de Franse Revolutie niet enkel het gevolg was van
politieke en filosofische factoren, maar ook door economische
factoren en conjuncturele bewegingen, onmerkbaar voor de
tijdgenoot
Lachmann, K. - classicus
- ontdekte methode om te bepalen welke kopie de beste is:
classificatie van de kopieën tot een stemma op grond van
de gemeenschappelijke fouten = methode van de
gemeenschappelijke fouten (geen afdoend bewijs voor een
classificatie)
Lambertus, Heilige Een der patroonheiligen van de stad Luik, zie casus pg 104-105
31
Le Nain, L. schilderde familieportretten
Le Pen, J.-M. Zijn Front National ging in 1988 de kiesstrijd aan met ‘Frankrijk aan
de Fransen’ als slogan
Le Roy Ladurie, Em. - stelde dat de mens in het Ancien Régime de speelbal was
van het demografisch en biologisch ecosysteem, van
nauwelijks te beïnvloeden evenwichten, nl. de verhouding
tussen bevolking en landbouwproductie
- Frans historicus, stelde in 1967 een correlatie vast tussen
de curve van plukdata van druiven en die van de
graanprijzen (late pluktijd = koude zomer = late groeitijd
graan = hoge graanprijs)
- Merkte tussen 1300 en 1720 een stabiliteit van de bevolking
in Europa
- 3de generatie Annales, schrijver van ‘Montaillou’ (1975),
waarin hij een socio – culturele analyse doet van het
gedragspatroon van een Middeleeuws Zuid – Frans dorp
aan de hand van een unieke bron, nl. 94 getuigenissen van
van ketterij beschuldigde dorpelingen (opgesteld door
Fournier)
Leeuwenhart, Richard Filips II August verloor zijn schat, zegels en een deel van het
koninklijke archief aan zijn Engelse erfvijand Leeuwenhart
Lenin, V.I. onderscheidde twee types van klassenbewustzijn, een dat streeft
naar onmiddellijke lotsverbetering en een dat ijvert voor totale
maatschappijomvorming op langere termijn, zie ook Trotski
Leo XIII paus waaronder voor het eerst (in 1881) het Archivio Segreto
Vaticano voor het publiek toegankelijk werd
Leopold II koning van België, deed mee aan louche activiteiten in Kongo
Lessing, G.E. Rationalist van de XVIII: geschiedenis is een permanent proces van
vooruitgang
Lévi – Strauss, Cl. Één van de eerste antropologen die invloed had op de
geschiedbeoefening via de Annales
32
Levi, G. Zijn en Ginzburgs microstoria is een onmiskenbaar ‘kind’ van de
Annales. Niet het grote verband maar de analyse op de schaal van
het lokale in het globale wordt voorop gesteld.
Lodewijk IX, de Heilige Onder zijn heerschappij werden kort na 1254 de oorkonden samen
met de relieken en de kostbare juwelen en handschriften van de
monarchie ondergebracht in de Sainte Chapelle nabij het
koninklijke paleis in Parijs. Zie ook Joinville
Luther, M. Bij de reformatie van Luther was niet zo gemakkelijk te isoleren als
die ervoor omdat met de ketters vaak de schaarse exemplaren van
hun geschriften op de brandstapel verdwenen.
Lyotard, J.-Fr. Filosoof van de postmoderne strekking die samen met Derrida en
Barthes geponeerd heeft dat elke voorstelling van de werkelijkheid
maar een tijdelijke constructie kan zijn, gekoppeld aan elke
individuele lezer. Hij verwoordt in zijn La condition postmoderne.
Rapport sur le savoir (1979) fundamenteel wantrouwen tegenover
de grote verhalen van de méta-récits (metaverhalen) omdat deze
de geschiedenis telkenmale vanuit een enkel interpretatiekader
33
benaderen, wat onvermijdelijk tot vervormingen en beperkingen
voert
Macaulay, Th. B. Romanticus, leende zich tot hand- en spandiensten aan het heersend
staatsgezag in het 19de eeuwse Engeland
Machiavelli, N. - leende zich tot hand- en spandiensten aan het heersend gezag
door het ophemelen van de Italiaanse stadstaat
- hernam en verfijnde Polybius’ synthese dat elke beschaving een
evolutie onderkent van groei, rijpheid en decadentie
Magritte, M. Zie casus Dewe & Myatt: na zijn korte gevangenisstraf produceert
Myatt opnieuw doeken in de stijl van de oude meesters, met een
knipoog naar Margritte getooid met opschriften in de stijl van “Ceci n’est
pas un Chagall…”
Mak, G. Zijn boek In Europa. Reizen door de twintigste eeuw is het relaas van
een reeks reizen door het continent Europa in 1999 in opdracht van de
Nederlandse krant NRC Handelsblad om een stand van zaken aan de
vooravond van de 21e E op te maken. Mak verhaalt daarbij, het
narratieve element is zeer belangrijk, wat zich in de loop van de
voorbije eeuw in Europa heeft voorgedaan, in een soort chronologisch
geordende reïmpressie. Duidelijke vraagstelling ontbreekt echter, en
een echte synthese is het ook niet.
34
belangrijkste rem waren op de overbevolking (preventive check)
Mandel, E. Het marxisme verder uitgewerkt door Westerse filosofen als Sartre,
Althusser en Mandel beïnvloedde de tweede Annales school rond
Braudel.
Mann, Th. Uitvinder van het begrip Glaubensunwilligkeit: wanneer een feit zo
ongelooflijk is, en zo ver afwijkt van het voorspelbare en aanvaardbare,
wordt het niet geloofd
Mannheim, K. Duitse socioloog die in het interbellum net als Ortega Y Gasset werkte
rond de ‘generatietheorie’
35
productiemiddelen),
fase van privé-eigendom (berustend op eigen
arbeid)
kapitalistische privaateigendom van de
productiemiddelen
toekomstvisie (gemeenschappelijk bezit van
productiemiddelen)
- beroemdste theorie van conflictmodel = klassenstrijd:
spanningen binnen sociaal systeem zijn motor en oorzaak van
verandering (aliënatie, uitbuiting, …)
- integreerde Franse Revolutie in dialectisch-marxistisch schema
- ideoloog, leidde de geschiedenis op beslissende wijze in nieuwe
banen
- wetmatig determinisme van de mens door de economische
context (is mens gedetermineerd of vrije vogel?)
- economisch determinisme (in positivisme)
Maselli, Fr. zie casus rellen in Genua, Italië: Maselli maakte de film ‘un altro mundo
e possibile’ op basis van zowat 270 uur amateurmateriaal van
‘ooggetuigen’ om een andere versie te geven dan de eenzijdige
voorstelling van de rellen door de officiële media
Mazlish, Br. Maakt onderscheid tussen life – history (psycho – analyse van de
motieven van het individu) en group – history (motieven van de groep)
in de psycho - history
36
belangrijker is dan de inhoud van de boodschap
Metz, A., van Voorbeeld van verdraaiing van feiten door vooroordelen:
Kroniekschrijver van Metz uit de 11e E had geen goed woord over voor
het optreden van de koopliederen van Tiel, die door hun winstbejag de
regels van het kerkelijk recht overtraden
Michel, L.
Millis, L. Formuleerde in 1991 dat het zou kunnen dat we ons, door de
exclusiviteit van geestelijke getuigen, de ME te zeer als ideologisch
homogeen – christelijk voorstellen en dat de realiteit van toen dichter
staat bij het beeld van de heidense ME
37
- lag in vredesgesprekken dwars om Bosnië te erkennen
- op de hoogte van de Servische concentratiekampen en de
moorden op moslims
- ontketende herhaalde conflicten op het territorium van het
voormalige Joegoslavië en gebruikte daarbij historische en
andere monumenten
Mitchell, J.N. minister in de periode van Nixon, even bevoegd als andere
topmedewerkers
Mona Lisa een voor een vervalser gemakkelijk te imiteren kenmerk: glimlach van
Mona Lisa
Montesquieu - Werkte in ‘L’esprit des lois’ (1748) het idee uit dat politieke
ideeën onafhankelijk van elkaar op verschillende plaatsen
ontstaan, en dus een gemeenschappelijke herkomst moeten
hebben.
- Hij verlaat hierbij het Europa – centrisme, en luidt zo de
universele geschiedbeoefening in.
38
- Neemt in ‘Considérations sur les causes de la grandeur et de la
décadence des Romains’ (1734), een analyse van de
beschavingen, de pessimistische cyclystheorie van Polybius
over.
Morelli, G. Italiaanse arts, stelt dat men bij het opsporen meer moet kijken naar de
kleine details dan naar de grote, duidelijke, en dus gemakkelijk te
kopiëren zaken = ‘theorie van het oorlelletje’: speurt naar de semiotiek
van het onderbewuste
Naundorff, W. Duitser uurwerkenmaker die zich in de loop der tijden had aangemeld
als erfgenaam van Lodewijk XVI
39
Newton, I. Schreef in de XVII het vallen van appels toe aan de aantrekkingskracht
door de aarde
Nichols, M. Een voorbeeld van het feit dat de onbewust ondergane werkelijkheid de
werkelijkheid is die grotendeels aan de observatiemogelijkheid van de
tijdgenoot ontsnapt is de film ‘The Graduate’ van Nichols, waaruit de
geleidelijke mentaliteitsverschuiving inzake seksualieit blijkt.
Nietzsche, Fr. Zijn idee van Ubermensch is in Nazi – Duitsland omgebouwd naar
superras
Nirenberg, D. In zijn onderzoek uit 1996 naar het vervolgen van joodse en
islamitische minderheden in het laatmiddeleeuwse Catalonië maakt
Nirenberg duidelijk dat het om een strategisch aangewende reeks
sociale gedragingen gaat, dat periodes van gewelduitbarsting en
vreedzaam samenleven elkaar opvolgen en dat geweld en tolerantie
samen in beschouwing moeten worden
Nisbet, R.A. Stelde in ‘Social Band’ (1970) dat crisissen essentieel door externe
factoren kunnen ontstaan. Volgens hem zijn historische mutaties nooit
continu of gradueel, maar altijd onvoorspelbaar en schoksgewijs
Nogent, G., van Christelijk auteur voor wie Mohammed zo een booswicht is dat geen
enkel kwaad woord over hem te veel is, en dat een rationele analyse
om diens politiek en religieus optreden te begrijpen een overbodige
luxe is
Noiriel, G. Frans historicus die in1996 een aparte studie besteedde aan de ‘crisis’
waarin de geschiedenis zich zou bevinden, van eek vakgebied waarvan
de beoefenaars zichzelfs met enige regelmaat, van in de 19 E, als
verkerend in crisis bestempelen, terwijl het maatschappelijk aanzien
van het vak even groot blijft, of zelfs nog toeneemt
North, D. Studie i.v.m. cliometrie: een machine speurt naar verbanden tussen
getallenreeksen op grond van mathematisch waarneembare onderlinge
samenhang
Novick, P. Amerikaans historicus die in 1998 in volle postmoderne twijfel stelt dat
objectiviteit gedoemd is een noble dream te blijven.
40
Oexle, O.G. In zijn analyse uit 1996 van de aanvallen op het historisme en op de
wetenschapsfilosofie van een Max Weber in het Duitsland van na WO
I, toont Oexle (1939-) aan hoe een opvatting dat de geschiedenis voor
alles uitdrukking diende te geven aan de vitale expressie van de
volkswil en recht diende te doen aan het optreden van grote figuren,
mee de eerste uitdrukking van een democratische staatsorganisatie in
Duitsland (de Weimarrepubliek) heeft ondergraven ten voordele van het
nazi-regime
Ophuls, M. Maakte de film uit 1969 ‘le Chagrin et la Pitié’ die in Frankrijk inwoners
van Clermont-Ferrand aan het woord had gelaten over hun ervaringen
in WOII en zodoende het beeld dat vele Fransen hadden hadden van
een tot weerstand bereid zijnde bevolking grondig doen wankelen
Oranje, Willem van Digitale stockering door het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis
(Den Haag) van de correspondentie van Willem van Oranje
Ormesson, J., d’ In zijn roman/pastische van een historisch werk ‘La gloire de l’empire’
(1971) heeft de Franse academicus Ormesson een met de nodige
ironie omgeven complete geschiedenis van een ‘onbekend’ rijk uit de
Oudheid, met bijhorend ‘kritisch apparaat’ en totaal verzonnen erudiete
discussies, gecomponeerd: waarschuwing tegen geposeerde
geleerddoenerij
Pakula, A.J. Maakte de film ‘All the president’s men’ in 1976 naar aanloop van het
Watergate schandaal. Later kop van de New York Times tijdens
mediamanipulatie van de Amerikaanse presidentsverkiezingen: ‘Will we
need another ‘all the president’s men’?’ : gaf aan da Watergate nog
41
steeds de standaard is om het op grote schaal manipuleren van de
waarheid door de hoogste instanties van de VS te meten
Pareto, V. Ziet politieke evolutie als een permanent proces van afwisseling in de
macht bij elites, waarbij de ene de plaats van de andere inneemt.
Revolutie ontstaat volgens hem wanneer die evolutie niet soepel
verloopt, en lagere sociale groepen een stuk macht verwerven met hulp
van de elite
Phuc, K. De foto van het Vietnamese meisje door Nick Ut, al schreiend en erg
verbrand weglopend uit de vlammenzee had de wereldpers gehaald en
is een van de krachtigste aanklachten tegen de waanzin van
oorlogsvoering en de slachtofferrol van kinderen ooit geworden.
42
- poneerde dat elke opgaande fase in de economie haar eigen
nieuwe generatie van ondernemers creëert
- ‘Histoire de Belgique’ (1900 – 1932) bevat de tendens om de
realiteit zo ver mogelijk in het verleden terug te projecteren
- Wees op de afwisseling van periodes van vrijheid en periodes
van strenge reglementering in de economische geschiedenis en
zag dit niet als een wetmatigheid, maar als een feitelijkheid
- Wordt beschuldigd van teleologisch determinisme
- Poneert dat België het eindpunt is van een eeuwenlange
culturele evolutie van éénwording sinds de ME
- Bleef geschiedenis doceren tijdens zijn gevangenschap tijdens
WO I
- Hoogleraar in Gent, studeerde aan de Ecole des Chartes
(Parijs) en bij Lamprecht, bracht de eruditie van het historisme
binnen aan de Belgische universiteiten, kwam tot ‘Histoire
économique et sociale du moyen âge’ (1933) o.i.v. Lamrecht
- Was liberaal, kwam uit een zakenfamilie
- In ‘Les étapes de l’histoire social du capitalisme’ (1914)
verklaart hij de economische revolutie door de rol van
opeenvolgende generaties van kapitalistische families en hun
interne dynamiek
- Oprichting van seminarieonderwijs in Gent (1886)
43
- polemiseerde rond de thesis van Toynbee
Porter, A. Zat 16 jaar in de cel en stond bovenaan de lijst van ‘death row’ toen zijn
onschuld bewezen werd door studenten van D. Protess
Prevenier, W. Mediëvist die aan de hand van de lijsten met vergoedingen die werden
uitbetaald aan de 14e Eeuwse ambachtslieden die militaire dienst
verrichten, statistieken heeft aangelegd over de relatieve betekenis van
die ambachten, over de omvang van stadsbevolking van Gent en
Brugge
Quentin, Dom Kritiek om de methode – Lachmann: stelde dat men niet kan weten wat een
fout is, voor de oertekst hersteld is. Zijn alternatief was om niet fouten, maar
de varianten te catalogiseren.
Herstellingskritiek moet zich beperken tot het reconstrueren van het
archetype, niet per definitie het origineel. Bruikbare varianten zijn varianten
die in verschillende, onafhankelijke van elkaar ontstane varianten
voorkomen. (= methode van de foutenrelaties)
44
Quételet, A. Opsteller van de eerste statistieken (Belgische volkstelling, 1846)
Quidde, L. - ontving in 1927 de Nobelprijs voor de vrede als erkenning van zijn
activiteit in de vredesbeweging
- kreeg een gevangenisstraf voor zijn studie over de Romeinse keizer
Caligula, die te veel allusies had op de Duitse keizer Wilhelm II
Reagan, R. - president van de VS, had de reputatie het gros van zijn politieke
werk aan zijn ondergeschikten over te laten, maar nam een
aantal cruciale materies zeer ten harte via persoonlijke acties:
redigeerde cruciale brieven tijden de delicate onderhandelingen
met de S.U. over het beëindigen van de Koude Oorlog
- betrokken bij de Irangate
45
Renoir, A. Schildert zijn modellen met opvallend roze billen
Rickert, H. neo-kantiaan
- hermeneutisch georiënteerde auteur die de notie archief in filosofische
Ricoeur, P.
zin verder heeft uitgewerkt
Franse filosoof die in zijn werk ‘La mémoire, l’histoire, l’oubli’ een
onderscheid maakt tussen de ‘herinnering’ die in zijn ogen vooral de
recente geschiedenis betreft en door de media wordt aangewakkerd en
de ‘geschiedenis’: de zoektocht naar de waarheid, die ondanks het
geweld van het postmodernisme reëel en bereikbaar blijft
Rubroek, Willem van Bracht in 1527 het buskruit uit Mongolië naar het Westen
Ruweel, Willem Bankier wiens grootboek uit 1358 – 1370 na zijn faillissement in de
procesbundels kwam.
46
S
Sartre, J.-P. Een niet – evenementieel essay van hem is een betrouwbare
neerslag van een ideologische of artistieke realiteit en van zijn
‘allerpersoonlijkste waarheid’
Saussure, F., de Schrijver van ‘Cours de linguistisue générale’, stelde in 1916 dat een
taalfeit niet enkel op zichzelf, maar ook in relatie tot het taalsysteem
als geheel moet worden bekeken.
Grondlegger van het structuralisme en de semiotiek in de
taalwetenschap. Maakt onderscheid tussen vormaspect (wat
betekent, signifiant) en de onderliggende betekenis (signifié), die
dialectisch aan elkaar gekoppeld zijn. Maakt ook onderscheid tussen
langue en parole, resp. de gesystematiseerde taal en het dagelijks
taalgebruik.
Scheler, M. Wees er in 1924 op dat het verbreken van de band Kerk – Staat
vanaf de ME en het opkomen van vele alternatieve religieuze
groepen, een grotere vrijheid voor de wetenschapsbeoefening
betekenden
47
Schoutte, R., Van De technische analyse van het voorwerp werd op punt gesteld door
het UCL-labo van Van Schoutte en Verougstraete
Seignobos, Ch. - Frans historicus en auteur (samen met Bernheim) van een
werk over historische kritiek
- vraagstelling die de basis was van zijn handboek: de bron
moet gewogen worden in haar externe (juiste tekst; waar,
wanneer en door wie opgesteld; origineel of ontlening) en
interne (betekenis, eigen ervaring of ervaring van anderen,
bevoegdheid, juiste toedracht) aspecten
- formuleerde in 1898 met Seignobos en net als Bernheim in
1889 een reeks principes voor het afwegen van getuigenissen
- stelling: “l’histoire se fait avec des documents. Pas de
documents, pas d’histoire” (=positivisme)
- meende dat hoe groter de kans is dat documenten verloren
gaan, hoe kleiner de kans is dat men het ‘argumentum ex
silentio’ kan hanteren
Shakespeare, W. ‘a rose by any other name would smell as sweet’: woorden, teksten
en discours bevatten tijdsgebonden codes, zijn pure conventies en
moeten geïnterpreteerd worden in functie van een concrete
wisselende context
Shariati, A. Iraans historicus en socioloog, verpakte zijn kritiek op het regime van
de Shah in de jaren ’70 als een lessenreeks over het Egypte van de
farao’s
Sherlock Holmes ‘The Cardboard Box’: zie casus Morelli, personage van Arthur Conan
Doyle die de abductie hanteert (= eerst een regel raden en die
vervolgens verifiëren)
48
Silvester (paus) Schenking van Constantijn aan deze paus, zie pagina 265
Simon , H.A. Klassieke socioloog, zag macht als éénrichtingsverkeer, met heel
weinig feedback van de overheerste naar de overheerser.
De macht van een persoon kan volgens hem gemeten worden aan de
hand van het aantal personen dat gebonden is, of zich door een
beslissing van die persoon materieel of moreel gebonden acht aan
hem.
Skocpol, Th. Marxiste, meende dat revoluties meer door sociale structuren dan
door ideologie moesten uitgelegd worden
Spiegel, G. Auteur die beklemtoont dat er iets als ‘theory of the middle ground’’
bestaat. Uit haar praktijk leidt ze af dat er tussen het positivistische
geloof (teksten verwijzen naar realiteiten die buiten de tekst bestaan)
en de postmoderne scepsis (teksten verwijzen naar teksten), een
tussenweg bestaat: de bronnen verwijzen ook naar een werkelijkheid
49
die buiten andere teksten bestaat => Steedman
Stalin, J.V. - zijn totalitarisme kwam aan het licht aan de ineenstorting van
de Sovjet Unie
- in zijn SU wordt brutaal misbruik gemaakt van pseudo –
historische argumentatie
Steedman, C. Steedman gaat een stapje verder dan Spiegel, en wijst op het aparte
karakter van de teksten waarmee historici doorgaans werken: de
historicus/a die archiefteksten leest, neemt per definitie kennis van
teksten die niet voor hem/haar bedoeld waren. Hij/zijn is een niet
geïntendeerde lezer, de tekst was niet voor hem/haar geschreven,
het methodologische extrapoleren van bevindingen die geformuleerd
zijn op basis van de studie van literaire en andere teksten die wel
voor anderen bedoeld zijn, gaat derhalve niet op voor archivalia
Sumner, W.G. Poneerde op basis van Darwins theorie dat de privileges van de elite
gelegitimeerd waren op basis van hun succes in de selectiestrijd
Tacitus, P.C. 56-120 na Chr, legt in ‘de origine et situ Germanorum’ een
etnografische belangstelling voor de Germanen aan de dag, en
schildert vooral in zijn Annalen en Histories een psychologisch
indringend portret van de eerste eeuw van de keizertijd. Beschrijft
individuen met stilistisch grote klasse, vader van de genadeloze
oneliner. Had het voornemen de geschiedenis sine ira et studio
(zonder woede en met ijver) te beschrijven, en formuleerde zo een
claim op ‘objectieve onpartijdigheid’
50
Taine, H. - stelde in ‘Les origines de la France contemporaine’ (1878) dat
elke historicus gedomineerd is door de elementen ras, milieu
(geografische omstandigheden) en moment (historische
omstandigheden)
- positivist, had een racistisch vijandsbeeld
- analytische geschiedfilosofie: revival van het 19de eeuwse
positivistische geloof in de toepasbaarheid van wetten in de
menswetenschappen
Thompson, E.P. - in zijn ‘The Making of the English Working Class’ (1963), een
vroeg en merkwaardig voorbeeld van het koppelen van
marxistische tradities en ‘nieuwe sociale geschiedenis’ aan de
actuele trends van cultuurgeschiedenis, verschoof hij het
accent van structuur naar cultuur door te stellen dat ‘sociale
klasse’ geen conditie was, maar een culturele productie,
gemaakt door mensen uit elementen van hun levensloop
- post – marxist, weekte zich los van het determinisme en
huldigde een humanistische aanpak, spaarde geen kritiek op
de these van een al te mechnanistisch verband tussen de
sociaal – economische ‘onderbouw’ en de ideologische
‘bovenbouw’
Thomsen, Ch.J. Lid van het nationaal museum in Kopenhagen die de basis legde voor
de drieperiodenindeling steen- brons- en ijzertijd
Thucydides - stelt dat de mens de maat van alle dingen is, en verklaart
oorlog vanuit dominante persoonlijkheden
- schreef in de Oudheid over zelf beleefde gebeurtenissen,
maar kende zichzelf toch de titel van historiograaf toe
- werkte volgens these – antithese, en analyseerde zijn
personages psychologisch
51
Europese geschiedenis na 1500: de opmars van het
kapitalisme en processen van staatsvorming:
“capital intensive path”: concentratie van kapitaal is
doorslaggevend
“ coercion intensive path”: dwangmiddelen geven de
doorslag
Tollebeek, J. Stelde samen met Tom Verschaffel in ‘De vreugden van Houssaye’
(1992) dat geschiedenis nutteloos is, maar door het narratieve
element ervan toch een behoeft aan historisch inzicht bevredigt
52
ideologische doeleinden, geschiedschrijving was
ongeloofwaardig en diende nergens toe
- Frans literator, velde in 1931 een vernietigend oordeel over de
vele vormen van prostitutie waartoe historici zich leenden in
‘Regards sur le monde actuel’
- ontgoochelde intellectueel over de geringe bruikbaarheid van
de geschiedwetenschap (= tweede dimensie van zijn kritiek),
zijn kritiek is een gevolg van het falen van het 19e eeuws
positivisme, dat het menselijk handelen in de patronen van
voorbarige wetten heeft willen persen, en van het historisme
en de histoire événementielle die alleen maar eenmalige
feiten wilden begrijpen zonder samenhang of verklaring
Velasquez, D.R. schilderij Meniñas is een familieportret aan het hof van Filips IV uit
1656
Verhoeven, A. Had een echte krant in Antwerpen, met een vast periodiek karakter
en in drukvorm
53
richtlijnen voor het verloop van de militaire actie van de
Spaanse troepen in de Zuidelijke Nederlanden tegen de
rebelse gewesten in het Noorden en Frankrijk hopeloos te laat
kwam
Villehardouin, G., de Stak in de XIII een hart onder de riem van de edelen die in de
kruistochten hun ideaal waarmaakten: schreef een relaas over de
ridderlijke exploten tijdens de Vierde Kruistocht (in het Frans)
Voskuil, J.J. In Nederland is het milieu van beroepshistorici zelf het voorwerp van
een fictieromancyclus ‘Het Bureau’ van Voskuil is de sleutelroman
waarop zelfs een index is geconstrueerd om de vaak erg herkenbare
figuranten thuis te brengen (verschil ‘literair’ – ‘fictieliteratuur)
Vovelle, M. 3de fase van de Annales: sociale geschiedenis die aandacht schonk
aan mentaliteitsaspecten: interesse voor de dood
Wachtel, N. Wees erop in ‘La vision des vaincus. Les indiens du Pérou devant la
conquête espagnole, 1530 – 1571’ (1971) dat de notie « breuk »
contradictorische dimensies kan vertonen
54
irrationeel oordeel realiteit kan worden (self-fulfilling prophecy)
- stelt dat het kapitalisme een grootschalig sociaal
wereldsysteem is, dat zonder overgang ontstaan is uit het ME
feodalisme
- post-marxist, weekte zich los van het determinisme en
huldigde een humanistische aanpak, spaarde geen kritiek op
de these van een al te mechanistisch verband tussen de
sociaal-economische ‘onderbouw’ en de ideologische
‘bovenbouw’
- verklaart in ‘The Modern World System’ (1974-1988) de
evolutie van het kapitalisme door de uitbuiting door de
industrielanden van de onderontwikkelde perifere gebieden.
Het kapitalistisch systeem is dynamisch: hij is geboeid door
de vraag waarom sommige gewesten de status van kern-land
veroveren, andere die verliezen: de welvaart van het ene
gewest is afhankelijk van de onderontwikkeling van het
andere.
- voorspelt in ‘End of the World as we know it’ (1999)dat de
massa’s zich, ontgoocheld, zowel van het communistische als
van het kapitalistische wereldsysteem zullen afwenden
Wee, H., van der Neo – Malthusiaans criticus, antwoord op Hilton: demografie was de
prime mover van de overgang van de feodale naar de kapitalistische
samenleving
55
Wells, G. Onderzoek uit 1997 over de betrouwbaarheid van ‘herkenning’ in een
rij mensen of in een reeks foto’s, voor de Amerikaanse National
Science Foundation
Wilde, M., De Televisiereeksen over WO II, maakt gebruik van de techniek van het
‘harde interview’
Wilhelm II Duitse keizer die door L. Quidde bekritiseerd wordt a.d.h.v. een studie
over Caligula
Witte, L. de politicoloog die in 1999 een boek publiceerde over ‘De moord op
Lumumba’
Wundt, W. Positivist, hield vast aan het determinisme van het psychologische
56
Z
: - Economische historicus die in 2005 betoogde dat aan het einde
Zanden, Jan Luiten, van
van de 15e E een eerste westerse ‘kenniseconomie’ totstandkwam:
de kosten voor de aanmaak van de producten van het nieuwe
medium, de boekdrukkunst, waren zo gering in vgl tot de
handschriftelijke producten van voorafgaande eeuwen, dat een
kostendrukkend effect en de spreiding over grote delen van de
westerse wereld mogelijk werd. Een ‘kenniseconomie’ vergelijkbaar
met de doorbraak van de elektronisch gedragen informatie op het
einde van de 20e E
zie pg 88-89 en 174
57