Professional Documents
Culture Documents
5 Toplayıcı Çıkarıcı Part 2
5 Toplayıcı Çıkarıcı Part 2
5 Toplayıcı Çıkarıcı Part 2
DEVRELERİ (Devam)
Mantık Devreleri Tasarımı Dersi
Bahar Dönemi
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
Öğr. Gör. Abdulkadir SADAY
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
Teknoloji Fakültesi
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 2
1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 3
2-Çıkarıcı (Subtractor) - HATIRLATMA
üstünden 2 0 1 0 0 1 7 1 1 1 1 1
gerçekleştirirsek, Ci ve 3 0 1 1 0 0 6 1 1 0 1 0
yi girişleri ile Ci+1 4 2 1 0 0 1 1 1 0 0 1 0 1
çıkışı tam toplayıcının 5 2 1 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0
tersidir. 6 1 1 0 0 0 3 0 1 1 1 0
7 2 1 1 1 1 1 2 0 1 0 0 1
Ters Aynı Ters Ters Aynı Ters Aynı Ters Ters Aynı
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 12
2-Çıkarıcı (Subtractor)
1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 14
2-Çıkarıcı (Subtractor)
1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 18
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
• Aşağıdaki şekilde solda Tam Toplayıcı, sağda ise Tam Çıkarıcı devreleri
bulunmaktadır.
• Buna göre Toplayıcıda ilk VE’ye giren xi girişi iken Çıkarıcıda ilk VE’ye giren
xi’nin tersidir.
• Tam Toplayıcı / Çıkarıcı devresini çizdiğimizde devre şekildeki gibi ortaya çıkar.
• Yine burada da bir E yetki girişi ile hem toplayıcı hem de çıkarıcı devresi yapmak
istiyorsak toplayıcıda Yi kısa devre bağlanılırken çıkarıcıda Yi ters bağlanılıyor. Daha
önce yaptığımızın aynısı E = 0 iken toplamada F = Yi, E = 1 iken çıkarmada F = Yi’
yaparsak DEĞİL kapılarının yerine XOR kapısı gelir.
E x F
0 0 0
Toplama F=x
0 1 1
1 0 1
Çıkarma F = x'
1 1 0
F=E⊕ x
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 26
3-Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
• Ci giriş değeri düzenlenmiş doğruluk tablosundan görüldüğü üzere ters bağlantı yapılması
gerekiyor. Biz E yetki girişini direk Ci’ye bağladığımızda zaten toplamada 0 iken çıkarmada
1 olacağı için terslenmiş gibi olur. O yüzden bu giriş için XOR’a gerek yoktur. Ci+1 de işlemin
toplama ve çıkarma olmasına göre değişeceği için bu çıkış için de XOR’a gerek yoktur.
Düzenlenmiş Tam Toplayıcı
Min Ci xi yi Ci+1 Di
5 1 0 1 1 0
E x F
4 1 0 0 0 1 0 0 0
7 1 1 1 1 1
Toplama F=x
0 1 1
6 1 1 0 1 0
1 0 0 1 0 1 1 0 1
Çıkarma F = x'
0 0 0 0 0 0 1 1 0
3 0 1 1 1 0
F=E⊕ x
2 0 1 0 0 1
Ters Aynı Ters Ters Aynı
1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 28
4-Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
• Birden fazla bitte sayıları toplayıp çıkaran devreye paralel toplayıcı/çıkarıcı denir
ve tam toplayıcıların arka arkaya bağlanması ve Yi girişine XOR kapısının
bağlanmasıyla oluşan devredir. Şekildeki devre 4-bitlik Paralel Toplayıcı devresidir.
1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 30
5-Çarpma Devresi
AB’
1. Toplayıcı (Adder)
1. Yarım Toplayıcı (Half Adder)
2. Tam Toplayıcı (Full Adder)
3. Paralel Toplayıcı (Parallel Adder)
2. Çıkarıcı (Subtractor)
1. Yarım Çıkarıcı (Half Subtractor)
2. Tam Çıkarıcı (Full Subtractor)
3. Paralel Çıkarıcı (Parallel Subtractor)
3. Tam Toplayıcı/Çıkarıcı (Full Adder/Subtractor)
4. Paralel Toplayıcı/Çıkarıcı (Parallel Adder/Subtractor)
5. Çarpma Devresi
6. Örnek
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 39
6-Örnek
• Soru 1: İki bitlik 2 sayıyı toplayıp, sonucun karesini alan devreyi paralel toplayıcı, kod
çözücü (decoder) ve mantık kapılarını kullanarak tasarlayınız.
• Cevaba geçerken 2 bitlik 2 sayıyı toplayan devre aslında 2 tane Tam toplayıcı blok
şemasının arka arkaya bağlanmış halidir. Ancak karesini alan sonuçları bulmamız için
doğruluk tablosunu oluşturmamız gerekmektedir.
• 2 bitlik 2 sayı 0 ile 3 değerleri arasında değişir ve 2 sayının da toplamı 0 ile 6 arasında
değişir. Yani 2 bitlik 2 sayı toplam 4 bit ve 16 kombinasyon oluşturmasına rağmen 16
kombinasyonun hepsini yazmaya gerek yoktur. Çünkü kare alma işleminde sadece 0 ile 6
arasındaki değerlerin karesi alınmaktadır ve bunlar giriş olarak kullanılacağı için toplam 7
sonuç karışık olarak oluşturmak yeterlidir.
• 2 bitlik 2 sayıyı da toplarken 1 bit 1 bit toplama yapmaya gerek yok, çıkışı direk 10’luk
tabandaki toplam sonucun binary hali olarak düşünebiliriz.
• Buna göre oluşan doğruluk tablosu şekildeki gibidir.
A1 A0 B1 B0 c2 S1 S0 Q5 Q4 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1
1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0
1 1 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1
1 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
1 1 1 0 1 0 1 0 1 1 0 0 1
1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 1 0 0
Prof. Dr. İsmail SARITAŞ
ARİTMETİK İŞLEM DEVRELERİ 41
6-Örnek
• Soru 2: İki bitlik 2 sayıyı çıkarıp, sonucun 10’luk tabandaki değerinin karesini alan devreyi
paralel toplayıcı, kod çözücü (decoder) ve mantık kapılarını kullanarak tasarlayınız.
• İpucu: Çıkarma işlemini çözerken 2 bitlik 2 sayının çıkarması sonucu minimum -3
maksimum 3 olacaktır. -3 ün binary sonucu ise 2’nin tümleyeni (komplementi) şeklinde
oluşacaktır.
A1 A0 B1 B0 c2 S1 S0 Sayı Q5 Q4 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 1 1 1 0 1 -3 ? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 1 0 0 0 1 1 3 0 0 1 0 0 1
• KAYNAKLAR
• Ekiz, H., 2010. Mantık devreleri: (Sayısal elektronik). 2 ed. Değişim,
9789758289134.
• Mano, M.M.R., Ciletti, M.D., 2012. Digital Design. 5 ed. Pearson Education,
9780133072709.
• Tocci, R., Widmer, N., Moss, G., 2016. Digital Systems. 12 ed. Pearson
Education, 9780134220147.