YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

FİZİBİLİTE ETÜDÜ-END4820

ÖĞR.GÖR.DR. UFUK BÖLÜKBAŞ

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ B ÖLÜMÜ

2023-2024 BAHAR DÖNEMİ

MART 2024

1
 Ders Planı
1. F i z i bi l i te Et üdü
2. Ya t ı r ı m Kav ra m ı , Tü r l er i v e Ya t ı r ı m P ro j e s i
3. Ya t ı r ı m Ka ra r ı nı E t ki l eye n Fa ktö r l e r
4. Ya t ı r ı m P ro j e s i ni n H a z ı r l a nma S ü re c i
5. P i ya s a Et üdü v e Ta l ep Ta hmi ni
6. Ya t ı r ı m Ka pa s i tes i ni n B e l i r l enme s i
7. Ku r ul uş Ye r i ni n B e l i r l enme s i
8. Ya t ı r ı m P ro j e s i ni n Te k ni k Yö n den H a z ı r l a nm a s ı v e Te k ni k Ya rdı m
9. İ n ş a at İ ş l er i H a rca ma l a r ı
1 0 . S a bi t S e r maye Ya t ı r ı m Tuta r ı
1 1 . İ ş l et m e S e r maye s i İ ht i ya c ı nı n B e l i r l enme s i
1 2 . Ya t ı r ı m Te ş vi kl e r i v e Te ş v i k Po l i t i ka l a r ı
1 3 . F i z i bi l i te R a por u/ Ça l ı ş ma l a r ı
2
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
 Bir ülkedeki ekonomik gelişmenin şartlarından biri de yatırımların rasyonel bir şekilde en verimli alanlara
yapılmasıdır. Ülkelerin kalkınmasındaki temel faktörlerden biri de kârlı ve verimli alanlara sermayenin
tahsisidir.
 Üretim faktörlerinin etkin ve verimli kullanımı en uygun zamanda gerekli olan yatırımların yapılması ile
gerçekleşir.
 Bir yatırım projesi birbirini izleyen değişik aşamalardan geçerek hazırlanır. Bu aşamaların kurgu aşamasında
gözden kaçırılmaması gereklidir. Ayrıca yatırım projelerinin gerek yurt içi, gerek yurt dışı kredi kurumlarına
sunulabilecek nitelikte ve onların değerlendirmelerine imkân verecek şekilde hazırlanması gerekmektedir.

Devletin vermiş olduğu teşviklerden yararlanmak için de

yatırım projesinin belirli esaslara göre hazırlanması
gerekmektedir.

3
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları
Yatırım projesi; yatırımın ekonomik ömrü, yatırım dönemi ve tasfiye dönemi boyunca ve genelde belirsizlik ve
risk ortamında; verimliliğinin ve yararlılık derecesinin ölçülmesi ile gerçekleşebilirliğinin belirlenmesi amacına
yönelik bir plan olarak hazırlanır.
Yatırım projesinin hazırlanması aşamasında ayrıca yatırım için gerekli olan fonların kaynakları üzerinde de
durulur. Uzun süreli, büyük ölçüde kaynak ayırmayı gerektiren yatırım kararının sezgiler ile alınması
düşünülmeyeceğine göre, bir seçenek olarak kararın doğruluğunu kanıtlayacak projeye dayandırılması gerekir.

4
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları

Bir yatırım projesinin

hazırlanmasındaki aşamaları 1-Proje fikrinin 6-Projenin
başlıca sekiz grupta toplamak 7-Deneme üretimi
doğuşu uygulanması
mümkündür.

2-Ön araştırma 5-Kesin proje 8-Üretime geçiş

4-Genel
değerlendirme ve
3-Fizibilite etüdü *Proje Takibi
yatırım kararının
alınması

5
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları
1-Proje fikrinin doğuşu: Bir yatırım projesinin amacı belirli
bir mal veya hizmet üretiminin gerçekleştirilmesidir.
Üretilecek çok sayıda mal ve hizmet türü bulunduğuna
göre, yatırımcılar pek çok sayıda yatırım alternatifi ile karşı
karşıyadır.
 Bütün yatırım alanları üzerinde derinliğine bir inceleme
yapmanın, ekonomik, teknik, finansal ve hukuki etütleri
hazırlamanın güçlüğü nedeniyle, proje hazırlamadan
önce ümit verici yatırım alanlarının belirlenmesi ile proje
fikri ortaya çıkar. Yeni yatırım projelerinin ele alınması,
işletmeler için ayrıntılı çalışmaları ve büyük maliyetleri
getireceğinden, projeler arasında tercih yapmayı ve
sonuçta yatırım kararı almayı gerektiren önemli faktörler
vardır.

6
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları
 İşletmenin yatırım yapma konusunda fikrini etkileyen faktörlerin başında işletmenin amaçları ve politikaları
gelir.
 İşletmeler faaliyetleri süresince, kârlarının belirli bir kısmını dağıtmayarak işletmede alıkoyabilmektedir. Bu
durumda oluşan fonları etkin ve verimli bir şekilde değerlendirmek için yatırım fikri ortaya çıkar. Bazı
işletmelerde kullanılmayan birçok varlık bulunabilir. Kullanılmayan varlıkların etkin ve verimli şekilde
kullanılması amacı yatırım fikrinin ortaya çıkmasına neden olur.
 Tüketicilerin ihtiyaçlarındaki değişiklik bir taraftan üretilen malların niteliklerini değiştirmeyi zorunlu kılarken,
diğer taraftan da yeni tür malların üretilmesini gerektirmektedir.
 Üretimin etkinliğinin ve verimliliğinin arttırılması yatırım fikrini ortaya çıkarır.
 İşletmeleri yatırıma yönelten ve yatırımın büyüklüğünün belirlenmesinde rol oynayan en önemli faktörlerden
biri de gelecekteki satış düzeyidir. Bunu sağlamak için mevcut üretim tesislerini daha yüksek kapasite kullanım
oranı ile çalıştırmak mümkün olduğu gibi tesisin büyütülmesi veya yeni bir tesisin kurulması fikri de
benimsenebilir.

7
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları
2- Ön araştırma:
 Sistem yaklaşımı açısından yatırım projelerinin hazırlanması, bir ön araştırma, bir de esas araştırma, olmak
üzere iki bölümden oluşur.
 Yatırım projesinin hazırlama süreci ön araştırma ile başlar. Ön araştırma sırasında yapılan işlemler,
gerçekten bir yatırıma gerek duyulup duyulmadığı, eğer yatırıma gerek duyuluyorsa ne gibi tesislere ihtiyaç
olduğunun ortaya konulmasının araştırılmasıdır.
 Yatırım projesinin hazırlanması sürecinde yapılan ön araştırmada, yatırımın uygun olup olmadığı ana hatları
ile ortaya konur. Ön araştırma sonucunda olumlu sonuçlar elde edilirse, esas araştırma kapsamındaki
çalışmalara geçilir.
 İşletmeler için çok sayıda yatırım alternatifi olabilir. Bütün yatırım alternatiflerinin hepsi için ayrı ayrı yatırım
analizi yapmak uzun zaman gerektiren masraflı bir iştir.
Proje hazırlanmadan önce yatırım alanları hakkında ön araştırma yaparak bir ön seçim yapmak gereklidir. Bu
araştırmaların sonucunda ümit verici yeni yatırım alanlarının belirlenmesi ile proje fikri doğabileceği gibi bazı
yatırımlardan da zaman ve para kaybına uğramadan başlangıçta vazgeçmek mümkün olabilecektir.

8
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları

3- Fizibilite etütleri:
 Fizibilite etüdü, yatırımcının ne üreteceği, nasıl üreteceği, üretilen malın hangi fiyattan nereye satılacağı, ne
kadarlık bir yatırım tutarına fon sağlayacağı, yatırımdan ne kadar gelir sağlayacağı sorularına cevap
vermelidir.
 Yatırım projesinin temel araştırma safhasında, yatırımın büyüklüğü, yatırımda teknoloji düzeyi, yatırıma
tahsis edilecek sermaye miktarı, kurulacak tesislerden yararlanma süresi, yatırımın sağlayacağı gelir,
üretilecek mamullerin birim maliyet fiyatları, yatırılan sermayenin verimliliği, üstlenilen risk ve yatırımın
milli ekonomi açısından faydası ortaya konur.

9
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları
4- Genel değerlendirme ve yatırım kararı:
 Bir projenin uygulamaya elverişli olup olmadığını, noksan, zayıf ve hatalı hususlarının bulunup
bulunmadığını, ekonomik ve teknik ömrü içinde kendisini ödeyip ödeyemeyeceğini veya kârlılık derecesini
ölçmek için yapılan çalışmaya proje değerlendirilmesi denir.
 Proje hazırlıkları, yapılan araştırma, analiz ve tasarım gibi çalışmaların yoğunluğuna bağlıdır. Projenin genel
değerlendirilmesi fizibilite raporuna dayanır.
 Yatırımcı fizibilite raporundaki bilgilerin ışığında, başta ticari kârlılık olmak üzere, çeşitli verileri göz önünde
bulundurarak, yapacağı değerlendirme sonucunda karara varır.
Projeler, çeşitli kurum veya kuruluşlar tarafından da değerlendirilebilmektedir. Devlet, projelerin teşvikten
yararlanıp yararlanamayacağına ilişkin değerlendirmeyi yaparken, projeye fon sağlayacak kişi veya kurumlar
projenin kârlılığını; yerel yönetimler projenin bölgeye sağlayacağı katkıyı değerlendirirler.

10
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları
5-Kesin proje:
 Hazırlanan yatırım projesi ilgili çevreler tarafından değerlendirildikten sonra projenin kabulüne karar verilirse
projenin kesin proje haline dönüştürülmesi gereklidir.
 Kesin proje safhasında, yatırımcı hakkında genel bilgiler, işletmenin hukuki şekli ve proje hakkında genel
bilgiler verilerek proje tanımlanıp, plan ve programlar ile ilişkisi ortaya konur.
 Daha sonra projede öngörülen yapıların, ayrıntılı planları ve projeleri hazırlanıp teknik hesaplamaları yapılır.
İşletmenin üretim sürecinde kullanacağı makinelerin kapasiteleri, maliyetleri, siparişten sonra teslim süreleri
belirlenir.
 Üretimde patent veya lisans konusu olacaksa gerekli anlaşmalar yapılır.

11
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları

6-Projenin uygulanması ve yatırım kararının gerçekleştirilmesi:

 Yatırıma ilişkin ekonomik, teknik, finansal ve hukuki etütler yapılıp
proje ortaya çıktıktan sonra, ilgili çevrelerde tartışılıp yatırım kararı
verilmesinin ardından sıra projenin uygulanmasına gelir.
 Yatırım projesi hazırlama amaçlarından biri de yatırımın nasıl ve hangi
sürede gerçekleşeceğini ve işletmenin ne zaman üretime geçeceğini
önceden belirlemektir.
 Yatırım projesinin uygulanarak gerçekleştirilmesi için, belirli
programların hazırlanıp uygulanması gereklidir.

12
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları

6-Projenin uygulanması ve yatırım kararının gerçekleştirilmesi:

 Yatırım projesinin uygulanarak gerçekleştirilmesi için aşağıda detayları verilen belirli programların hazırlanıp
uygulanması gereklidir;
Arsanın satın alınması
İşgücü, yol, su, enerji problemlerin halledilmesi
İnşaat sahasının tanzim edilmesi
İnşaata başlanması
Makine ve donanımın siparişlerinin verilmesi
Makine ve donanımın inşaat alanına getirilmesi
Makine ve Ekipmanın montajının yapılması
Hammadde temini
Gerektiğinde İş görenlerin yetiştirilmesi ve eğitim
Pazarlama kanallarının oluşturulması ve geliştirilmesi

13
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları

7-Deneme üretimi:
 Yatırım planları ne kadar ayrıntılı yapılırsa yapılsın yatırımın gerçekleştirilip üretim aşamasına geçilmesi hemen
mümkün olmaz. Bir ürünün pazara giriş aşaması önemli bir başlangıçtır.
 Tüketiciler ürünler ile ilk karşılaştıkları zaman o ürün hakkında karar verirler. Bu durumda önceden belirlenen
kalite standardına ulaşmadan ürünleri pazara sunmak işletmeler için iyi olmayan imajların oluşmasına yol açar.
 İşletmeler önceden belirlenen kalite standardına ulaşıncaya kadar ürünlerini pazara sunmazlar. Önceden
belirlenen kalite standardına ulaşıldığında, ürünlerini pazara sunma aşamasına gelinmiştir. Bu aşamaya kadar
geçen süre ise, işletmede deneme üretimi safhasıdır.

14
 4. Yatırım Projesinin Hazırlanma Süreci
Yatırım projesini hazırlama safhaları

8-Üretime geçiş:
 Üretime geçiş safhası, deneme üretiminin sonucunda faaliyetlerin önceden belirlenen standartlara ulaştığı
safhadır. Bu safhada deneme üretimi dönemindeki aksaklıklar ortadan kaldırılmış, artık normal üretim
faaliyetleri başlamıştır.
 Üretime geçiş aşaması tesisin resmen açılma safhasıdır. Bu aşamaya gelinceye kadar yatırım ile ilgili bütün
projeler gerçekleştirilmiştir. İşletmenin üretime geçmesi ile birlikte, projenin hazırlanması ve uygulanması
tamamlanmıştır. Artık işletme faaliyette bulunan diğer işletmeler gibi normal üretim faaliyetini
sürdürmektedir.

15
Dinlediğiniz İçin Teşekkürler !

16
 Kaynakça
1. Gümüşkaynak, S. H. (2004), Danışman: Prof.Dr. Cengiz KAHRAMAN, Fizibilite Raporlarının
Hazırlanmasında Risk ve Belirsizlik Analizlerinin Kullanılması, YL Tezi, Endüstri Müh. ABD, İTÜ Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul.
2. Prof.Dr.Halil Sarıaslan, ‘Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi: Planlama – Analiz-
Fizibilite’, 7. Baskı, Siyasal Kitabevi, 2014.
3. Gürce, Suat. (1988), Danışman: Prof.Dr. Musa Şenel, Modernizasyon Yatırımlarına Karar Vermede
Kullanılan Yöntemler ve Bir Uygulama, YL Tezi, Endüstri Müh. ABD, Anadolu Uni. Fen Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul.
4. Akif EMİROĞLU, İnovasyon ve Teknoloji Yönetimi, Ekin Yayınları, 2018.
5. Öğr.Gör.Mehmet Akif ÇAKIRER, Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Ekin Yayınları, 2016
6. Temel İşletme Bilgileri, Prof.Dr. İsmet MUCUK, 2003 ve 2012 Baskıları

17