KODU TARA

MODERN FİZİK VIP

Ters Bağlı Üreteç

Örnek - 8
• Bu devrede ayarlanabilir üretecin değeri arttırıldığında
Bir fotosele şekildeki gibi ışık düşürüldüğünde devrede akım devredeki akım giderek azalır.
oluşmuyor. Işık
Işık
demeti
Havası
alınmış Katot Anot
tüp

Katot Anot

A
A

Buna göre, � Gerilim belirli bir değere ulaştığında devre akımının sıfır

F
Sİ İK
I. Işık şiddeti artırılmalı olduğu görülür.
II. Gönderilen ışığın dalga boyu küçültülmeli � Bu durumda katot yüzeyinden kopan elektronların hiçbi-

D
III. Eşik enerjisi daha küçük olan bir katot metali kullanılmalı ri anota ulaşamaz ve akım sıfır olur.
önerilerinden hangileri yapılırsa devrede akım oluşabilir? � Bu durumdaki gerilim değerine durdurma ya da kesme
A) Yalnız I
Z D) I ve III
B) Yalnız II C) Yalnız III
E) II ve III
gerilimi denir.

P
ET Fİ
Düz Bağlı Üreteç Ef – VK = Eb + EK Ef = Eb + VKesme
Bu devrede gerilimin değeri yavaşça arttırıldığında devrede-
ki akım değerinin arttığı gözlenir.

Z
VIP FİZİK

Işık
demeti
Havası Akım
alınmış tüp
C İP

imax

Katot Anot
i0

Gerilim
Vkesme Vdoyma
Ü V

V
Gerilim belirli bir değere geldikten sonra devre akımının
sabit kaldığı görülür. Bu durumda katot yüzeyinden kopan
NOT
elektronları tamamı anot tarafından yakalanmıştır ve akım
ªmax olur. Bu durumda gerilimin değerine ise doyma gerilimi ™ Kesme gerilimi Eb ve Ef ye bağlıdır. Işık şiddetine bağlı
R

(Vdoyma) denir. değildir.

Elektrik akımı

ªm

ªo
� EKinetik = VKesme
� Işığın şiddeti EKinetik değerini etkilemediği için Vkesme
Gerilim değerinide etkilemez..
Vd
� Efoton artarsa, Ekinetik artar ve Vkesme artar.
Akım Akım
artar sabit � Ebağlanma azalırsa, EKinetik artar ve Vkesme artar.

Ef + V = Eb + EK

AYT 8.E 325

 KODU TARA
VIP MODERN FİZİK

Fotoelektrik Olayın Günlük Hayatta Uygulamaları

Örnek - 10
� Fotoelektrik olayının günlük
hayatta en yaygın kullanım Şekildeki fotoelektrik devresinin katot yüzeyi enerjisi 7 eV
şekli fotosellerdir. Fotoseller olan ışıkla aydınlatıldığında sökülen elektronları durduran
üzerlerine düşürülen ışık gerilim 5 Volt oluyor.
nedeniyle gerilim oluşturan ışık Işık
algılayıcılarıdır. Fotoseller
kullanıldıkları devrede anahtar Katot Anot
görevi görürler.
� Hava karardığında sokak lambalarının kendiliğinden
yanması
� Fotoselli musluklar

F
� Hırsız alarmları

Sİ İK
� Sinema filmlerinin ses kayıt okumasında Buna göre katot levhanın eşik dalga boyu kaç A° olur?
� Otomatik açılıp kapanan kapılar (hc = 12400 eVA°)

D
� Yangın ve duman dedektörleri A) 3100 B) 4200 C) 5600
� Fotoğraf makinelerinin pozomet-
Z
relerindeki dedektörler
D) 6200 E) 7600

P
(Pozometreler fotoğraf çekilecek or-
ET Fİ
tamdaki ışık şiddetini ölçmek için kul-
lanılır.)

Z
VIP FİZİK
C İP

Örnek - 9 Örnek - 11
Katot metalinin bağlanma enerjisi 3 eV olan fotosele 8 eV Bir fotosele X ve Y kaynaklarından ayrı ayrı ışık düşürüldü-
Ü V

enerjili fotonlar düşürülüyor. ğünde akımın gerilimle olan grafiği şekildeki gibidir.

Işık Fotoelektrik Akımı

demeti

X
R

Y
Katot Anot

Gerilim
0

Buna göre X ve Y kaynaklarından çıkan fotonların;

3V
I. Frekansları
Buna göre kopan elektronların anoda çarptıkları andaki
II. Dalga boyları
kinetik enerjileri kaç eV olur?
III. Şiddetleri
arasındaki ilişki nasıldır?

326 10.D AYT

KODU TARA
MODERN FİZİK VIP

Örnek - 12 Örnek - 14
Aynı fotosel üzerine düşürülen K ve L ışıklarının oluşturduğu Özdeş K, L fotosel lambalarına güçleri eşit olan iki ışık kay-
akım ve gerilim grafikleri şekildeki gibidir. nağından kırmızı ve yeşil renkli ışıklar düşürülüyor.

Fotoelektrik Akım Fotoelektrik Akım Kırmızı Yeşil

K L
imax K
imax L
K M N
L
0 Gerilim Vd 0 Gerilim A1 A2

Fotoelektrik Akım

imax Her iki devrede de akım oluştuğuna göre,

F
Sİ İK
K
I. K fotosel lambasından sökülen elektronların maksi-
L
mum kinetik enerjileri L'dekilerden küçüktür.
Vd 0 Gerilim

D
II. A1 ampermetresinin gösterdiği değer A2 ampermetre-
sinin gösterdiği değerden küçüktür.
Her üç durum için K ve L ışıklarının frekanslarını ve ışık

Z
şiddetlerini kıyaslayınız.
III. Devrelerdeki akımların sıfırlanması için bağlanacak
üreteçlerin gerilimleri farklıdır.

P
yargılarından hangileri doğrudur?
ET Fİ
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III

Z
VIP FİZİK
C İP

Örnek - 15
Örnek - 13
Fotoelektrik olayda kesme potansiyel farkının büyüklüğü,
Bir fotosel lambaya düşürülen ışığın oluşturduğu fotoelektrik
I. Katodun yapıldığı maddenin eşik enerjisi
akımının gerilime bağlı grafiği şekildeki gibidir.
II. Kullanılan ışığın şiddeti
Ü V

Akım
III. Kullanılan ışığın dalga boyu
imax IV. Kullanılan fotosel lambadaki katot levhasının yüzeyi-
i0 nin büyüklüğü
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
Gerilim A) I ve II B) I ve III C) II ve III
VK
R

D) I ve IV E) III ve IV
Buna göre fotoselin anot-katot levhaları arasındaki
uzaklık azaltıldığında io ve VK nicelikleri nasıl değişir?
io VK
Örnek - 16
A) Artar Değişmez
Dalga boyu 2480 A° olan ışığın fotonları bir metalin yüze-
B) Artar Artar
yinden 2 eV maksimum kinetik enerjili elektronlar söküyor.
C) Değişmez Değişmez
Elektronların bu metale bağlanma enerjisi kaç eV olur?
D) Azalır Değişmez
(hc = 12400 eVA°)
E) Değişmez Artar
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

AYT 13.A 14.E 15.B 16.C 327