Historia bałkanów

01.03.2023

Egzamin ustny, dwa pytania (starszy okres i XIX i XX wiek, trzeba zdac oba), grupa na teams, na
egzaminie tylko bułgaria, film „kozi róg”

BAŁKANY PRZED NADEJŚCIEM SŁOWIAN

T. Wasilewski, W. Felczak – Historia Jugosławii

Wiesław Walkiewicz – Jugosławia. Państwa sukcesyjne.

Maciej Czerwiński – Chorwacja. Dzieje, kultura, idee

Tadeusz Wasilewski – Historia Bułgarii

Tadeusz Czekarski – Historia państw świata w XX i XXI wieku. Bułgaria

Barbara Jelavich – Historia Bałkanów, wiek XIII i XIX; wiek XX

Prehistoria

Chorwacja:

Krapina – miasto w północnej Chorwacji, gdzie znaleziono szczątki neandertalczyków.

Vućedolska kultura – miejscowość Vućedol, „vućedolska gołębica”

Serbia:

Lepenski Vir – 6000-4000pne, mezolit, neolit. „Vodena vila”, „Rodonacelnik”

Kultura Vinca – neolit, 5700 do 4500 pne, Kucno bozanstwo

Starożytność

Chorwacja:

Lumbardska psefizma, wyspa Hvar – IV w pne, obszar śródziemnomorski, wyspa w Chorwacji. Dowód
na hellenizację.

Starogradsko Polje, Hvar – zachowany krajobraz rolniczy grecki.

Pannonia i Dalmatia – dwie prowincje, Ilirowie – protoplaści Albańczyków. Zabytki rzymskie:
Amfiteatr Pula. Split, Pałac Dioklecjana- zabytek rzymski na planie kwadratu. Apoxiomenos na wyspie
Losinj, w miejscowości Mali Losinj. Zabytki chrześcijańskie: Porec, sancta Perpetua.

W Serbii zabytków jest dużo mniej, w Chorwacji dużo przez obecność morza.

BUŁGARIA

Trakowie: Tracki jeździec, symbol trackiej przeszłości. Tracki skarb z Panagjuriszte. Uważa się, że
Orfeusz, Dionizos byli Trakami. Złoty wieniec króla Kersobleptesa, IV w. pne, kolejny tracki zabytek.
Tracki wojownik. Plowdiw – Filipopolis, rzymski teatr

Tracja była na terenach dzisiejszej Bułgarii, Grecji, Rumunii. Byli spokrewnieni z Dakami rumuńskimi.

Wędrówka ludów

08.03.2023

Początki państwa bułgarskiego

I państwo bułgarskie – 681

Stara wielka bułgaria -> tereny dzisiejszej Bułgarii, trafili w sąsiedstwo Słowian.

Chan Asparuch (681 – 701) – pierwszy władca, który założył państwo bułgarskie na terenach
dzisiejszej Bułgarii. Byli po obu stronach Dunaju, bliżej terenów, z których przyszli. Siedem
słowiańskich plemion – prawdopodobnie mitologia, tworzą z Bułgarami Pierwsze Państwo Bułgaskie.
Bułgarzy dominowali, ale Słowian było więcej, więc ostatecznie się zeslawizowali. Widac ten proces
na imionach władców, początkowo są azjatyckie (starobułgarskie), a potem powoli stają się
słowiańskie. Pliska,

Chan Krum (803 – 8149)

Bitwa na przełęczy Wyrbica 811. Bitka pri Warbiszkija prohod. Zginął tam cesarz Nikefor (legenda o
pucharze z jego czaszki). Pomnik Kruma, Płowdiw.

Bałkany po r. 850. Bułgaria nadal bardzo duża, sięga po dzisiejszą rumunię i Serbię.

Car Borys I (852 – 889) – chrzest Bułgarów (lata 60 IX wieku), trudno określić jego rok.

1054 – Wielka schizma wschodnia.!

Borys podejmuje uczniów Metodego, np. Klemens z Ochrydy.

Car Symeon Wielki (893 – ) – poszerzył jeszcze bardziej Bułgarię. Po jego śmierci granica zaczęła się
kształtować na Dunaju. Sięgała aż do dzisiejszej Bośni, Czarnogóry, Albanii. Alfons Mucha – Car
Symeon.

BOGOMILI

Sekta, która nawiązuje do starszych wierzeń manichejskich, wędrowali po Bałkanach na zachód od 10

do 15. W tym samym czasie we wschodniej Azji powstaje sekta Paulikianów. W 11-12 wieku w
południowej francji byli Katarzy. O Bogomilach wiemy bardzo mało, gdyż byli postrzegani jako
niebezpieczni heretycy, niszczono ich teksty jako diabelskie księgi. Wiemy o nich z tekstów ich
wrogów głównie. Cmentarz bogomilski, Chalkidona. Mieli pośredni wpływ na powstanie kościoła
bośniackiego, też uznawanego za heretycki.

Bazyli II Bułgarobojca (976 – 1025) – cesarz bizantyjski. Zniszczył państwo bułgarskie. Bitwa w
wąwozie Brama Trajana (986). Bitwa pod Klidion – ta akcja z oślepianiem żołnierzy bułgarskich.

Chorwacji od początku do unii z Węgrami.

15.03.2023

Święta góra athos – różne narody miały tam swoje klasztory. Chilandar, Zograf

05.04.2023

Szent Gotthard 1664 – chorwacja-wegry-turcja

Adrianskoga mora sirena – Obsada Sigeta – Mikolaj Zrinski

Velika seoba Srba, 1690 – migracja Serbów na północ, na tereny hasburgskie (dzisiejsze Węgry).

Bitwa pod Zentą, 1697

Pierwsze powstanie tarnowskie, 1598. Do powstań bułgarskich dochodziło często w XVII wieku. Po
nich Bułgarzy uciekali jaki Serbowie. Ethnicum serbskie się przesunęło, a Bułgarzy się zasymilowali lub
powrócili – różnica. Po tym do powstań w Bułgarii za bardzo nie dochodzi. r
Satrina Novak/Baba Nowak (1530-1601), Iljo Wojwoda (1805-1898) – hajduki bułgarscy. Od nich
powstaje odrodzenie narodowe.

Monastyr rylski – ośrodek kulturowy

Traktat w Pozarevacu, 1718

Nowa Serbia (1752-1764) i Słowianoserbia (1753-1764)

Na scene wkracza Rosja, zaczyna się angażować w politykę bałkańską, zwłaszcza serbską.

Patent tolerancyjny

12.04.2023

Paisjusz Chilendaraski (1722-1773) – osoba zwiazana z prawosławiem, przebywał na gorze Athos,

napisał Słowianobułgarską historię. Nie jest ona naukowo ścisła, ważna jest, bo obejmuje obronę
Bułgarów, wzywa ich do tego, żeby byli dumni z bycia Bułgarami, przekonuje ich, że mają bogatą
przeszłośc. Ma związek z odrodzeniem narodowym. Jego argumentacja jest ważna, bo język zaczyna
mieć coraz większe znaczenie. Państwa odbudowują biurokrację, wcześniej na poziomie lokalnym
administracja była samorządowa lub od parafii itd. Wtedy język nie był taki ważny, potem jednak
państwa pracowały nad zbudowaniem scentralizowanej biurokracji, do czego potrzeba jednolitego
języka. To sprawia poczucie zagrozenia osobom, które używają innych języków, np. Turkom.

Sofroniusz wraczański (1739-ok. 18??) – podobne postulaty

26.04.2023

Reformy Tanzimat w Turcji 1839-1876. „Pismo monarsze z Gulhane”, listopad 1839. Turcy w pewnym
momencie wprowadzają nawet wlasny parlament. System feudalny. Udaje się zlikwidować w końcu
janczarów; przez nich wszelkie reformy były bardzo skomplikowane. Powoli wprowadza się równość
religii i wyznań.

W Bułgarii w I poł XIX w rozwija się praca organiczna, nad jezykiem i nad rozwojem szkolnictwa. Zbliza
się moment odzyskania niepodleglosci. Rozwija się ruch rewolucyjny, radykalny. Jednym z
rewolucjonistów był pisarz Georgi Rakowski, Wasił Lewski, Christo Botew (powstanie kwietniowe,
wstęp do walki Bułgarów o niezaleznosc).
Wielki kryzys wschodni 1875-1878. Powstanie w Hercegowinie (1875-1878), powsyanie kwietniowe
w bulgarii (1876), wojna serbsko turecka (1876), wojna rosjsko turecka (1877-1878), okupacja bosni i
Hercegowiny przez austrowegry (1878). Seria wydarzen, które uksztaltowaly mape balkanow.

Baszybuzucy

„Wielka Bulgaria” – pokoj w san stefano. Konres berliński 13.06-13.07. 1878.

1878 – podzial na 2 bulgarie.