Dziady cz. III, cz.

6. Przypowieść i jej funkcje w utworze literackim. Omów zagadnienie

na podstawie Dziadów część III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

Wprowadzenie
III część „Dziadów” powstała w 1832 roku w Dreźnie, gdzie Adam Mickiewicz
zatrzymał się wraz z emigrantami uchodzącymi z kraju po klęsce powstania
listopadowego. Dramat zadedykował swoim przyjaciołom, którzy byli prześladowani
za miłość do Ojczyzny, a w momencie powstania dramatu już nie żyli. Nazywa ich
męczennikami narodowej sprawy. W przedmowie do dramatu przedstawia obraz
prześladowań, jakie znoszą Polacy pod zaborem rosyjskim. Cara porównuje
do Heroda, prześladowcy niewinnych dzieci. Poeta próbuje w ten sposób nadać sens
cierpieniu Polaków i podtrzymać ich na duchu po klęsce powstania.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Teza
Bajka Goreckiego o zbożu zaprezentowana w III części „Dziadów” przypomina
przypowieść biblijną. Schematyczna fabuła, uproszczony wizerunek postaci,
ograniczenie realiów służą wyeksponowaniu prawdy moralnej, nauki, która płynie
z utworu.

Rozwinięcie
Bajka o zbożu („Diabeł i zboże”) opowiada historię grzechu pierwszych ludzi
i wygnania z Raju. Bóg ukarał ich za nieposłuszeństwo, ale nie chciał gubić, dlatego
ofiarował im zboże. Zauważył je szatan i postanowił plany Boskie pokrzyżować,
zakopując zboże w ziemi. Po pewnym czasie ziarna wyrosły i wydały plon. Ludzie
mogli się cieszyć darem od Boga. Utwór zawiera przesłanie skierowane
do prześladowców: „Kto z was wiarę i wolność znajdzie i zagrzebie,/ Myśli Boga
oszukać – oszuka sam siebie”.
Cierpienie, więzienie, zesłanie mają głęboki sens. Ofiara filomatów i innych
„narodowej sprawy męczenników” wyda plon w postaci odzyskanej wolności.
Bohaterami sceny II dramatu, tzw. więziennej, są studenci z Litwy, filomaci i filareci.
Autentyczne postacie więźniów: Adolf Januszkiewicz, Ignacy Domeyko – Żegota,

Notatki zakupione przez: Julian Tarnowski, kev37635@gmail.com

 Dziady cz. III, cz. 6

Tomasz Zan, Onufry Pietraszkiewicz – Jacek, Adam Suzin, Feliks Kułakowski, Jan
Sobolewski. Zostali osadzeni za działalność patriotyczną w celach klasztoru
bernardynów w Wilnie przekształconego na więzienie. Tomasz Zan, jeden
z przywódców Towarzystwa Filomatów, uważa, że Nowosilcow musi koniecznie
wyśledzić spisek, aby wrócić do łask cara. Przyjechał więc na Litwę i prześladuje
Polaków. Studenci porywani są z domów i osadzani w więzieniach. Aresztowanym
nie przedstawia się zarzutów. Nie mają prawa do obrony ani wglądu do akt.
Skazańcy wywożeni są na Syberię. Sobolewski opowiada o tym, co widział
w mieście, gdy szedł na przesłuchanie. Wśród więźniów ładowanych do kibitek
i wywożonych na Syberię rozpoznał kolegę Janczewskiego. Ten odważnie
zamanifestował swój patriotyzm („zdjął z głowy kapelusz, wstał i głos natężył,/
I trzykroć krzyknął: «Jeszcze Polska nie zginęła»”). Sobolewski porównuje
poświęcenie polskiej młodzieży do męczeństwa Chrystusa. Młodzi Polacy są tak
samo niewinni jak Chrystus, a ich ofiara ma głęboki sens. Car zaś jest narzędziem
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

w ręku szatana i stosuje szatańskie metody. Sens ogólny bajki wskazuje na klęskę
zła.
Przypowieść w sposób alegoryczny ukazuje prawdę moralną. Ze złem należy
walczyć. Poświęcenie polskich patriotów wyda w przyszłości plon w postaci
odzyskanej wolności.

Kontekst
Bajka (jako gatunek, który posiada tzw. drugie dno) ukształtowała się
w czasach antycznych i cieszyła się dużą popularnością w literaturze religijnej
Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Nowy Testament zawiera wiele przypowieści,
do najbardziej znanych należą: o synu marnotrawnym, o siewcy, dobrym pasterzu,
robotnikach w winnicy. Charakterystyczne cechy to paraboliczność, schematyzm
formy, zwięzłość. Przypowieści przedstawiają znane sytuacje, o których nie ma
potrzeby pisać ze szczegółami i ilustrują prawdy uniwersalne dotyczące natury
świata i losu ludzkiego.

Zakończenie
Bajka Goreckiego o zbożu ma charakter dosłowny i przenośny, przypomina
przypowieść biblijną. W prostej formie przekazuje głęboki sen o potrzebie

Notatki zakupione przez: Julian Tarnowski, kev37635@gmail.com

 Dziady cz. III, cz. 6

poświęcenia w imię wartości wyższych. Ofiara młodzieży, złożona na ołtarzu

ojczyzny ma sens i wyda plon, jak wydało plon ziarno z przypowieści.

Informacje dodatkowe (motywy i cytaty)

Przypowieść i jej funkcje w utworze literackim:
„Kwiatki św. Franciszka z Asyżu”, F. Kafka „Proces”, G. Herling-Grudziński „Wieża”.

Cytaty
A. Mickiewicz „Dziady” cz. III (fragmenty)
„ŚWIĘTEJ PAMIĘCI
JANOWI SOBOLEWSKIEMU
CYPRIANOWI DASZKIEWICZOWI
FELIKSOWI KOŁAKOWSKIEMU

spółuczniom, spółwięźniom, spółwygnańcom

za miłość ku ojczyźnie prześladowanym,
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

z tęsknoty ku ojczyźnie zmarłym

w Archangielsku, na Moskwie, w Petersburgu —
narodowej sprawy męczennikom

poświęca Autor”

ŻEGOTA
„Gdy Bóg wygnał grzesznika z rajskiego ogrodu,
Nie chciał przecie, ażeby człowiek umarł z głodu;
I rozkazał aniołom zboże przysposobić
I rozsypać ziarnami po drodze człowieka.
Przyszedł Adam, znalazł je, obejrzał z daleka
I odszedł; bo nie wiedział, co ze zbożem robić.
Aż w nocy przyszedł diabeł mądry i tak rzecze:
«Niedaremnie tu Pan Bóg rozsypał garść żyta,
Musi tu być w tych ziarnach jakaś moc ukryta;
Schowajmy je, nim człowiek ich wartość dociecze».
Zrobił rogiem rów w ziemi i nasypał żytem,
Naplwał i ziemią nakrył, i przybił kopytem; —
Dumny i rad, że boże zamiary przeniknął,
Całym gardłem rozśmiał się i ryknął, i zniknął.
Aż tu wiosną, na wielkie diabła zadziwienie,
Wyrasta trawa, kwiecie, kłosy i nasienie.
O wy! co tylko na świat idziecie z północą,
Chytrość rozumem, a złość nazywacie mocą;
3

Notatki zakupione przez: Julian Tarnowski, kev37635@gmail.com

 Dziady cz. III, cz. 6

Kto z was wiarę i wolność znajdzie i zagrzebie,

Myśli Boga oszukać — oszuka sam siebie”.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Notatki zakupione przez: Julian Tarnowski, kev37635@gmail.com