‫‪3‬‬

‫آموزش مراحل گودبرداری ساختمان‪:‬‬

‫به همراه محاسبه عمق بحرانی آن‬

‫مازیار ابراهیمی‪،‬‬
‫احمدرضا کاظمی‬

‫ناظر علمی‪:‬‬

‫مهندس حسام محمدی‬

‫علی پابخش‬

‫‪Sabzsaze Group‬‬
‫‪sabzsaze.com‬‬
‫‪Sabzsaze‬‬ ‫‪Sabzsaze‬‬
 ‫آموزش مراحل گودبرداری ساختمان‪:‬‬
‫گروه صنعتی‬
‫به همراه محاسبه عمق بحرانی آن‬ ‫سبزسازه‬

‫مقدمه‬
‫بتتر برر و مااس ادامه دهی اما مراحل گودبرداری‬ ‫دقیقا بعد از تحویل و تجهیز کارگاه برای اجرای فونداسییون باید گودبرداری ساختمان را تا رسیدن به ی‬
‫ساختمان به چه صورتی است؟ به چه میزانی باید زمین را گود کای ؟ نحوه ارزیابی خطر گود به چه صورت است؟ دلیل اجرای سازه نگهبان چیتت؟‬

‫نحوه محاسیبه عمق بحرانی گودبرداری و ارزیابی خطر گود را آموزش خواهی‬ ‫در این مقاله جامع ایتدا مراحل گود برداری سیاختمان را بررسیی میکای سیس‬
‫دید‪ .‬برای جلوگیری از اشتباهات در مراحل گودبرداری ساختمان میتوانید از چ لیتت رایگانی که در انتهای مقاله قرار دارد استفاده کاید‪.‬‬

‫نام مقاله‪ ............................................................................................................................................. :‬آموزش مراحل گودبرداری ساختمان‬

‫نویتاده‪ ...................................................................................................................... :‬مهادس مازیار ابراهیمی‪ ،‬مهادس احمدرضا کاظمی‬
‫ناظر علمی‪ .......................................................................................................................... :‬مهادس حتام محمدی‪ ،‬مهادس علی پابخش‬
‫ناشر‪ ................................................................................................... ............................................................................................. :‬سبزسازه‬
‫نتخه‪ ...................................................................................................................................................................................... :‬تیر ماه ‪1401‬‬

‫نشانی دفتر مرکزی‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان مطهری‪ ،‬خیابان مالیری پور غربی‪،‬‬
‫پالک ‪ ،102‬طبقه ‪ ،5‬واحد ‪13‬‬

‫نشانی دفتر آموزش‪ :‬بیرجاد‪ ،‬پاسداران ‪ ،35‬بلوک ‪ ،2‬واحد ‪8‬‬

‫تلفن‪05632044440 :‬‬
‫کد پتتی‪9735114884 :‬‬
‫پرسش و پاسخ درباره این کتاب‪:‬‬
‫‪/https://sabzsaze.com/excavation‬‬

‫حق چاپ و نشر محفوظ و مخصوص ناشر می باشد‪ .‬لذا هرگونه استفاده از کل یا قتمتی از این کتاب بدون‬
‫ذکر نام سبزسازه مماوع بوده‪ ،‬شرعا حرام است و پیگرد قانونی دارد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫صفحه‬ ‫فهرست مطالب‬
‫‪ 1‬عملیات گودبرداری ساختمان ها ‪5 ............................................................................................................‬‬

‫‪ 2‬تعریف آیین نامه ایی عملیات خاکی و گودبرداری ‪5 ...................................................................................‬‬

‫‪ 1 .2‬عملیات خاکی‪5 .............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2 .2‬عملیات گودبرداری‪6 .....................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 3‬لزوم توجه به مرحله گودبرداری ‪6 ............................................................................................................‬‬
‫‪ 1 .3‬ویژگی های گودبرداری مااس ‪6 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2 .3‬مثالهایی از گودبرداری های غیر اصولی ‪7 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ 4‬مراحل گوبرداری و نکات مرتبط با آن ‪9 ....................................................................................................‬‬
‫‪ 1 .4‬مراحل اداری گودبرداری ‪9 ............................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2 .4‬کاترل های فای و مهادسی‪9 .......................................................................................................................................‬‬
‫‪ 1 .2 .4‬کاترل های فای مهادسی طراح ‪9 ..................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2 .2 .4‬کاترل های فای مهادسی ناظر‪10 ..................................................................................................................................‬‬
‫وظایف سازنده در عملیات گودبرداری‪10 ......................................................................................................................‬‬ ‫‪3 .4‬‬
‫وظایف شرکت خدمات فای و آزمایشگاهی ژئوترای در مراحل گودبرداری‪11 ........................................................‬‬ ‫‪4 .4‬‬
‫اقدامات اولیه قبل از شروع عملیات گودبرداری‪11 .......................................................................................................‬‬ ‫‪5 .4‬‬
‫متائل ایمای کارگاه در حین گودبرداری ‪11 .................................................................................................................‬‬ ‫‪6 .4‬‬
‫کاترل آبها در گودبرداری ‪12 .........................................................................................................................................‬‬ ‫‪7 .4‬‬
‫پایش و کاترل گودبرداری‪12 ........................................................................................................................................‬‬ ‫‪8 .4‬‬
‫‪ 5‬انواع گودبرداری ‪13 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ 1 .5‬گودبرداری حفاظت نشده (مهاربادی نشده)‪14 .............................................................................................................‬‬
‫‪ 2 .5‬گودبرداری حفاظت شده (مهاربادی شده) ‪15 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ 6‬سازه های نگهبان‪15 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ 1 .6‬انواع روشهای پایدارسازی گود‪15 .................................................................................................................................‬‬
‫دیواره های مهاربادی شده توسط المان های کششی ‪17 ...............................................................................................‬‬ ‫‪1 .1 .6‬‬
‫مهاربادی شده توسط دیوار دیافراگمی ‪18 ......................................................................................................................‬‬ ‫‪2 .1 .6‬‬
‫مهاربادی شده توسط انرراژ‪18 .......................................................................................................................................‬‬ ‫‪3 .1 .6‬‬
‫جداره های مهاربادی شده توسط دوخت به پشت ‪19 .....................................................................................................‬‬ ‫‪4 .1 .6‬‬
‫مهاربادی جداره ها توسط المان های افقی و مایل ‪20 ...................................................................................................‬‬ ‫‪5 .1 .6‬‬
‫شی دار کردن ‪20 ..........................................................................................................................................................‬‬ ‫‪6 .1 .6‬‬
‫مهاربادی شده توسط شمع درجا ‪20 ...............................................................................................................................‬‬ ‫‪7 .1 .6‬‬
‫مهاربادی شده توسط سسرکوبی ‪21 .................................................................................................................................‬‬ ‫‪8 .1 .6‬‬
‫مهاربادی شده توسط نیلیاگ ‪22 ....................................................................................................................................‬‬ ‫‪9 .1 .6‬‬
‫مهاربادی شده با میرروپایل ‪22 ......................................................................................................................................‬‬ ‫‪10 .1 .6‬‬
‫‪ 7‬بررسی های ژئوتکنیکی محل گودبرداری ‪24 .............................................................................................‬‬
‫‪ 1 .7‬تعیین عمق گودبرداری (بدون نیاز به مهار)‪24 .............................................................................................................‬‬
‫‪ 8‬ارزیابی و نشانه های خطرناک بودن گود ‪26 ..............................................................................................‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ 1 .8‬واگذاری متئولیت های عملیات گودبرداری‪28 ............................................................................................................‬‬
‫‪ 9‬قوانین و مقررات ‪28 .................................................................................................................................‬‬

‫‪ 10‬نتیجه گیری ‪33 ........................................................................................................................................‬‬

‫پرسش و پاسخ ‪33 ........................................................................................................................................‬‬

‫چک لیست گودبرداری ‪34 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪ 1‬عملیات گودبرداری ساختمانها‬
‫با توجه به توسعه شهرها و افزایش تراک جمعیت‪ ،‬ساخت ساختمانهای بلادمرتبه در شهرها بتیار افزایش یافته است‪ .‬در اکثر موارد‪ ،‬این ساخت و سازها نیاز‬
‫به گودبرداری و ایجاد ترانشههای قائ دارد که در مااطق پرتراک شهری با مشرالت مختلفی همراه خواهد بود‪ .‬باابراین‪ ،‬گودبرداری‪ ،‬طراحی و اجرای سازههای‬
‫نگهبان نیازماد مطالعات و بررسیهای دقیق بر پایه شرایط محیطی‪ ،‬روش اجرا‪ ،‬شرایط همجواریها و هادسه گودبرداری است‪.‬‬

‫کار پیچیده و خطرناک در مهادسی‪ ،‬به ویژه در گودهای با عمق زیاد‪ ،‬نیازماد بررسیهای همه جانبه‪ ،‬دقت و نظارت و در نهایت صرف‬ ‫گودبرداری به عاوان ی‬
‫وقت و هزیاه قابل مالحظهای است تا جان و مال مردم از خطرات احتمالی حفظ شود‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬باید با اهمیت بتیاری به مرحله گودبرداری در ساخت‬
‫ساختمانها توجه کرد تا مشرالت احتمالی در آیاده به حداقل رسیده و ساختمانها با ایمای کامل و بدون نقص ساخته شوند‪.‬‬

‫شکل ‪ .1‬یک نمونه عملیات گودبرداری‬

‫از اخذ مجوزهای الزم و انجام نمونهبرداری و بررسیهای ژئوترایری شروع میشود و با عملیات خاکبرداری و اجرای سازه نگهبان‬ ‫عملیات گودبرداری پ‬
‫ادامه پیدا می کاد‪ .‬این مراحل باید با در نظر گرفتن مالحظات بیان شده در مبحث هفت و دوازده مقررات ملی ساختمان و همچاین دستورالعمل اجرایی‬
‫گودبرداریهای ساختمانی انجام شود‪ .‬در این مقاله مفاهی و مراحل گودبرداری و نیز بادهای آیین نامهای در این زمیاه توضیح داده شده است‪.‬‬

‫‪ 2‬تعریف آییننامهایی عملیات خاکی و گودبرداری‬

‫‪ 1 .2‬عملیات خاکی‬

‫عملیات خاکی یری از اصلیترین مراحل ساخت و ساز سازههای عمرانی است که برای تهیه زمین مااس برای ساختمان و سازههای دیگر‪ ،‬صورت میگیرد‪.‬‬
‫عملیات خاکی است که مطابق مبحث ‪ 12‬مقررات ملی ساختمان‪ ،‬عملیات خاکی به این صورت تعریف میگردد‪:‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 2 .2‬عملیات گودبرداری‬

‫عملیات گودبرداری که یری از فرایادهای عملیاتهای خاکی است مطابق مبحث ‪ 12‬مقررات ملی ساختمان‪ ،‬به این شرل تعریف گردیده است‪:‬‬

‫الزاماتی که در مبحث هفت برای گودبرداری بیان شده است برای گودبرداریهای با عمق کمتر از ‪ 20‬متر است‪ .‬در باد ‪ 7-3-3-1‬تأکید میکاد که از گودهای‬
‫باالتر از ‪ 20‬متر احتزاز شود‪ .‬اما در صورت ضرورت احداث گودهای باالتر از ‪ 20‬متر مالحظاتی که در این باد بیان شده است‪ ،‬رعایت شود‪.‬‬

‫‪ 3‬لزوم توجه به مرحله گودبرداری‬

‫گودبرداری مااسی و‬ ‫همانطور که اشیاره گردید گودبرداری یری از اسیاسییترین مراحل سیاخت هر سیازه میباشید باابراین در این بخش ابتدا ویژگیهای ی‬
‫چاد نمونه از گودبرداریهای غیراصولی که ماجر به بروز حادثه گردیده ذکر میگردد‪.‬‬ ‫صحیح بیان میگردد‪ ،‬سس‬

‫در عملیات گودبرداری عالوه بر پیچیدگیهای فای‪ ،‬باید به نگرانیها نارضایتیهای بالقوه که در ذیافعان پروژه ایجاد میشود توجه کرد‪ .‬لذا در پروژههای‬
‫عمرانی‪ ،‬مهادسین پروژه باید به مدیریت مختلف حوزههای پروژه‪ ،‬به ویژه مدیریت ذیافعان توجه ویژهای داشته باشد‪ .‬اجرای صحیح سازههای نگهبان گودبرداری‪،‬‬
‫برای تامین رضایت ذیافعان‪ ،‬به طور غیرمتتقی تأثیرگذار است‪.‬‬

‫‪ 1 .3‬ویژگیهای گودبرداری مناسب‬

‫گودبرداری مااس و اصولی ( ایمنترین و اقتصادیترین) دارای ویژگیهای به شرح زیر میباشد‪:‬‬ ‫ی‬

‫‪6‬‬
 ‫با توجه به شرایط ژئوترایری خاک‪ ،‬نوع پروژه و وضعیت تراز آب زیرزمیای‪ ،‬مااس ترین و ایمنترین روش بین سایر روشهای گودبرداری باشد‪.‬‬ ‫•‬

‫از تأسیتات و ساختمانهای مجاور و همچاین تأسیتات زیرزمیای موجود بیشترین حفاظت به عمل آید‪.‬‬ ‫•‬

‫با توجه به شرایط ژئوترایری خاک‪ ،‬نوع پروژه و وضعیت تراز آب زیرزمیای‪ ،‬مااس ترین و اقتصادیترین روش مهار گود انتخاب شود‪.‬‬ ‫•‬

‫کمترین نیاز به اقدامات نگهداری در زمان بهرهبرداری بهخصییوص برای پروژههایی که مدت زمان زیادی امران برفیل‪( 1‬پر کردن و کوبش خاک)‬ ‫•‬
‫نمودن گود وجود ندارد داشته باشد‪.‬‬

‫‪ 2 .3‬مثالهایی از گودبرداریهای غیر اصولی‬

‫تهران – بلوار فردوس غربی – خیابان سازمان برنامه و بودجه – ‪1390/02/18‬‬ ‫•‬

‫در اثر ریزش خاک زیر سازه ساختمانهای مجاور متأسفانه ‪ 3‬نفر کشته و دو نفر مجروح شده و مهادس ناظر و مهادس اجرا بازداشت شدند‪.‬‬

‫شکل ‪ .2‬ریزش دیوارهای ساختمان مجاور گودبرداری‪-‬خیابان سازمان برنامه و بودجه‬

‫ساری – کوی هفتم تیر – ‪1397/04/09‬‬ ‫•‬

‫مجروح به همراه داشت‪.‬‬ ‫گودبرداری ناایمن ماجر به ریزش ساختمان ‪ 2‬طبقه مجاور شد‪ .‬این حادثه ی‬

‫‪1‬‬ ‫‪Backfil‬‬

‫‪7‬‬
‫شکل ‪ – 3‬ریزش دیوارهای ساختمان مجاور گودبرداری‪-‬کوی هفتم تیر ساری‬

‫قم – میدان نواب – ‪1393/02/15‬‬ ‫•‬

‫گودبرداری ناایمن و اجرای نادرست سازه نگهبان باعث ریزش ساختمانهای مجاور گردید‪.‬‬

‫شکل ‪ – 4‬ریزش ساختمان مجاور گودبرداری‪-‬قم میدان نواب‬

‫تهرانپارس – نبش اتوبان باقری و همت – ‪1394/03/12‬‬ ‫•‬

‫در اثر گودبرداری غیراصولی ساختمان مجاور دچار ریزش گردید‪ .‬این حادثه ‪ 3‬نفر مجروح به همراه داشت‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫شکل ‪ – 5‬ریزش ساختمان مجاور گودبرداری‪-‬تهرانپارس‬

‫‪ 4‬مراحل گوبرداری و نکات مرتبط با آن‬

‫‪ 1 .4‬مراحل اداری گودبرداری‬

‫پ از دریافت پروانه ساختمان میبایتت ابتدا با مراجعه به شهرداری نتبت به دریافت فرم مجوز گودبرداری اقدام نمود‬ ‫•‬
‫مراجعه به اداره گاز ماطقه جهت قطع انشعاب گاز ساختمان‬ ‫•‬
‫ترمیل فرم و به تأیید رساندن مهادس ناظر و مهادس مجری ساختمان‬ ‫•‬
‫دریافت معرفی به سازمان نظاممهادسی جهت تأیید‬ ‫•‬
‫دریافت تأیید سازمان نظاممهادسی نتبت به نقشههای ساختمان و سازه نگهبان گود‬ ‫•‬
‫دریافت مجوز نهایی گودبرداری‬ ‫•‬

‫توجه نمایید که حداقل باید ‪ 72‬سیاعت قبل از گودبرداری‪ ،‬انجام عملیات گودبرداری به مراجع مربوطه گزارش دادهشیده و پیمانرار نیز باید صیالحیت اجرای کار‬
‫باید مجوز شروع به کار را نیز داشته باشد‪.‬‬ ‫را از مراجع مربوطه داشته باشد‪ .‬در ضمن مال‬

‫‪ 2 .4‬کنترلهای فنی و مهندسی‬

‫در این بخش کاترلهای فای مهادسی را که مهادس طراح‪ ،‬ناظر و مهادس مجری میبایتت ماظور دارند بیان میگردد‪.‬‬

‫‪ 1 .2 .4‬کنترلهای فنی مهندسی طراح‬

‫بررسی صحت اطالعات امالک مجاور اخذشده توسط صاح کار از شهرداری‬ ‫•‬

‫‪9‬‬
 ‫انجام ارزیابی اولیه خطر گود و ترمیل چ لیتت ارزیابی خطر گودبرداری‬ ‫•‬
‫ارائه گزارش بررسی وضعیت ساختمانهای مجاور‪ ،‬تحلیل اثرات ایجاد گود بر آنها‪ ،‬ارائه نقشههای اجرایی مربوطه و ارائه دستورالعملهای اجرایی‪.‬‬ ‫•‬
‫ارائه گزارش طراحی و نقشههای اجرایی ایمای گودبرداری و ارائه دستورالعملهای اجرایی‬ ‫•‬
‫حضور در جلته مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد یا بتیار زیاد‬ ‫•‬

‫‪ 2 .2 .4‬کنترلهای فنی مهندسی ناظر‬

‫ترمیل فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی‪.‬‬ ‫•‬
‫حضور در جلته مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد یا بتیار زیاد‪.‬‬ ‫•‬
‫تهیه گزارش ارزیابی خطر گود در حین اجرا و ارائه آن همراه با گزارش وضعیت گودبرداری به شهرداری‪.‬‬ ‫•‬
‫نظارت بر عملیات اجرای گودبرداری‪ ،‬اجرای عملیات مقاومسازی و رفع خطر ناشی از گودبرداری بر ساختمانها و تأسیتات مجاور و ارائه گزارشهای‬ ‫•‬
‫وضعیت گودبرداری به شهرداری به ازای هر مرحله گودبرداری‬
‫کاترل و بررسی گزارش طراحی‪ ،‬نقشههای اجرایی ایمای گودبرداری و دستورالعملهای اجرایی تهیهشده توسط طراح‪.‬‬ ‫•‬
‫کاترل گزارش بررسی وضعیت ساختمانهای مجاور (تهیهشده توسط طراح)‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ 3 .4‬وظایف سازنده در عملیات گودبرداری‬

‫وظایف سیازنده در عملیات گودبرداری شیامل موارد زیر اسیت‪ .‬توجه شیود که مطابق ماده ‪ 6‬دسیتورالعمل اجرایی گودبرداریهای سیاختمانی‪ ،‬در گودهای با خطر‬
‫زیاد و بتیار زیاد فقط باید از سازنده حقوقی استفاده شود‪.‬‬
‫ترمیل قتمت مربوطه فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی‬ ‫•‬
‫کاترل و بررسی گزارش طراحی‪ ،‬نقشههای اجرایی ایمای گودبرداری و دستورالعملهای اجرایی تهیه شده توسط طراح از نظر مطابقت با یردیگر و‬ ‫•‬
‫با وضعیت محلی و اصول فای‬
‫کاترل گزارش بررسی ساختمانهای مجاور (تهیه شده توسط طراح)‬ ‫•‬
‫نص تابلوهای اعالم مشخصات گودبرداری و هشدارهای ایمای ی هفته پیش از شروع عملیات گودبرداری‬ ‫•‬
‫حضور در جلته مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد و بتیار زیاد‬ ‫•‬
‫انتخاب جزئیات روش گودبرداری‪ ،‬استفاده از ماشین آالت مااس ‪ ،‬رعایت اصول ایمای و پایش (مونیتوریاگ) ساختمانهای مجاور بر اساس نظر‬ ‫•‬
‫طراح یا شرکت خدمات فای آزمایشگاه ژئوترای‬
‫به کارگیری متئول ایمای کارگاه گودبرداری در گودهای با خطر زیاد و یا بتیار زیاد‬ ‫•‬
‫سازنده موظف است با توجه به شرایط پروژه و خطرات احتمالی نتبت به اخذ پوشش بیمهای همجواریها و اشخاص ثالث در خصوص حوادث ناشی‬ ‫•‬
‫از گودبرداری‪ ،‬متااس با خطر احتمالی اقدام نماید و هزیاه اخذ بیمهنامههای مذکور باید در قرارداد اجرای ساختمان ماظور گردد‪.‬‬
‫سازنده موظف به فراه کردن شرایط الزم برای تخلیه ساختمانهای مجاور با رعایت قوانین و مقررات و شرایط و قراردادهای موجود در صورت‬ ‫•‬
‫تشخیص ضرورت تخلیه ی اضطراری ناشی از عملیات گودبرداری توسط ناظر‪ ،‬شرکت خدمات فای آزمایشگاه ژئوترای ‪ ،‬شهرداری یا سازمان‬
‫آتشنشانی میباشد‪.‬‬
‫س ازنده موظف به انجام هرگونه همراری و هماهاگی الزم جهت بازدید بازرسین نهادهای نظارتی شامل وزارت راه و شهرسازی‪ ،‬وزارت تعاون‪ ،‬کار‬ ‫•‬
‫و رفاه اجتماعی‪ ،‬شهرداری و سازمان نظام مهادسی ساختمان میباشد‪.‬‬
‫در گودهای با خطر بتیار زیاد و یا در صورت وجود ساختمان بتیار حتاس در مجاورت گود استفاده از پیمانرار تخصصی گودبرداری ذیصالح ضروری‬ ‫•‬
‫است‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ 4 .4‬وظایف شرکت خدمات فنی و آزمایشگاهی ژئوتکنیک در مراحل گودبرداری‬

‫با توجه به ضیوابط آییننامهای و مواردی که گفته شید‪ ،‬به خصیوص در گودهای با خطر زیاد و بتییار زیاد الزم اسیت از شیرکت خدمات فای و آزمایشیگاهی‬
‫اسیتفاده شیود‪ .‬این وظایف قبل از شیروع عملیات گودبرداری آغاز میشیود و تا اتمام مراحل پروژه ادامه دارد‪ .‬از جملهی این وظایف میتوان به موارد‬ ‫ژئوترای‬
‫زیر اشاره کرد‪.‬‬
‫قبل از صدور پروانه باید بررسیهای ژئوترایری و ارزیابی مجدد خطر گود را بررسی کاد‪.‬‬ ‫•‬
‫تهیهی گزارش طراحی و نقشههای اجرایی ایمای گودبرداری و ارائه دستورالعملهای اجرایی‬ ‫•‬
‫تهیه گزارش بررسی وضعیت ایمای تأسیتات و معابر مجاور و پیشبیای تمهیدات الزم برای تأمین ایمای با هماهاگی طراح‬ ‫•‬
‫انجام ارزیابی خطر گود در حین اجرا در صورت اعالم نیاز ناظر‬ ‫•‬

‫‪ 5 .4‬اقدامات اولیه قبل از شروع عملیات گودبرداری‬

‫مهادس اجرا‪ ،‬مهادس ناظر و سایر عوامل فای حاضر در پروژه‪ ،‬می بایتت نتبت به مراحل مختلف گودبرداری و چگونگی ساخت قطعات سازه‬ ‫•‬
‫نگهبان (در صورت لزوم) از قبیل قطعات درجا ریز و پیشساخته که در ادامه بیان خواهد گردید آگاه باشاد‬
‫انتخاب روش تخری باید با دقت انجام پذیرفته و عملیات تخری ساختمان ساختگاه پروژه تحت نظارت مهادس ناظر انجام پذیرد‬ ‫•‬
‫قبل از انجام عملیات تخری در ساختگاه ضرو ری است انشعابات تأسیتات مرانیری و برقی موجود در آن با کت مجوز از مراجع ذیربط و با‬ ‫•‬
‫نظارت کارشااس فای مربوطه قطع گردد‬
‫قبل از انجام عملیات تخری در ساختگاه پروژه‪ ،‬بایتتی چاههای فاضالب موجود در آن را شااسایی و آنها را با مواد مااس پر نمود ‪.‬چاانچه عمق این‬ ‫•‬
‫چاهها بیش از عمق گودبرداری ساختگاه باشد الزم است این چاهها با مالت سیمانی پر گردد‬
‫هشدارهای کافی در خصوص خطرات ناشی از تخری به ساکاین ساختمانهای مجاور داده شوند‬ ‫•‬
‫در صورت امران‪ ،‬مران دیگری را برای سرونت ساکاین ساختمانهای مجاور پیشبیای و آنجا را تخلیه نمود‬ ‫•‬
‫تابلوهای هشداردهاده الزم برای عدم عبور عابرین و عدم پارک یا عبور خودرو در اطراف محوطه گودبرداری در مرانهای مااس نص گردد‬ ‫•‬
‫حصارکشی مااس در اطراف دیواره گودبرداری در فواصل مااس ایجاد شود و حتیالمقدور بایتتی دیوارهای ساگین اطراف گود را قبل از گودبرداری‬ ‫•‬
‫تخری کرد‪.‬‬
‫ساختمانهای مجاور از لحاظ احتمال نشتت موردبررسی قرارگرفته و در صورت لزوم مقاومسازی گردند‪.‬‬ ‫•‬
‫بایتتی از آبیاری غرق آبی باغچههای مجاور جلوگیری به عمل آید‬ ‫•‬
‫کانالها‪ ،‬جداول‪ ،‬آبروها و تأسیتات انتقال آب و فاضالب کاار معابر مجاور گودبرداری شااسایی و چاانچه احتمال ریزش آب به درون دیوار گودبرداری‬ ‫•‬
‫وجود دارد با ایجاد عایق مااس آبباد گردند‬
‫قبل از تخری و گودبرداری‪ ،‬بایتتی ساختمانهای مجاور را در برابر خطرات مالی و جانی و متئولیت مدنی و شخص ثالث و ‪...‬بیمه نمود‬ ‫•‬
‫خطوط انتقال از قبیل آب‪ ،‬برق‪ ،‬گاز و ‪ ...‬شااسایی و در عملیات گودبرداری موارد ایمای الزم برای آنها اعمال گردد‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ 6 .4‬مسائل ایمنی کارگاه در حین گودبرداری‬

‫عملیات تخری و گودبرداری تحت نظارت مهادس ناظر یا دستگاه نظارت‪ ،‬توسط مجری ذیصالح صورت پذیرد‬ ‫•‬
‫بهطور روزانه آمار کارگران کارگاه ثبت گردد‬ ‫•‬
‫همواره افتر ایمای در تمام مراحل گودبرداری حضور داشته باشد‬ ‫•‬
‫سیتت اعالم خطر (آژیر خطر) بهطور مااس نص گردد‬ ‫•‬
‫گودبرداری بهصورت مرحلهای به شرلی که در نقشههای اجرایی آمده با استفاده از ماشینآالت مخصوص یا روش دستی انجام پذیرد‬ ‫•‬
‫در حین گودبرداری باید روشهای مرحلهای طراحیشده عیااً اجرا گردد‬ ‫•‬
‫در هیچ مرحلهای از گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نباید دیواره گودبرداری برای مدت زمان طوالنی رها گردد و مراحل گودبرداری بهسرعت انجام‬ ‫•‬
‫گردد‬
‫سازههای اطراف و سازههای نگهبان پیوسته مورد بازرسی قرار بگیرند‬ ‫•‬

‫‪11‬‬
 ‫بازرسی پیوسته دیوار گود از لحاظ وجود و یا نشت رطوبت بتیار اهمیت دارد‬ ‫•‬
‫خاک‬ ‫استقرار وسایل نقلیه (ساگین و سب )‪ ،‬تجهیزات کارگاهی از قبیل کانر و تجهیزات در نزدیری گود مماوع است‪ .‬این فاصله بتته به جا‬ ‫•‬
‫گود و وزن وسایل متتقر متغیر میباشد و توسط طراح و با تأیید مهادس ناظر تعیین میگردد‬
‫کارگاه از نظر روشاایی در ش میبایتت تحت پوشش کامل بوده و در زمان تعطیلی کار نیز بازرسی دیوارههای گود انجام پذیرد‬ ‫•‬
‫گودبرداری هاگام بارش ساگین و یا سیالب محلی بهتر است انجام نگیرد‬ ‫•‬
‫اجرای سازههای نگهبان توسط افراد کارآزموده انجام پذیرد‬ ‫•‬
‫همواره باید وقوع حادثه را قری الوقوع دانتت و آمادگی امدادرسانی به نیروهای مصدوم احتمالی را در حین گودبرداری داشت‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ 7 .4‬کنترل آبها در گودبرداری‬

‫حضور آب در گودبرداریها از چالشیترین متائل در عملیات گودبرداری است که در این بخش به صورت خالصه به آن اشاره میشود‪ .‬تأثیر آبهای زیرزمیای‬
‫در بخشهای دیگر نیز بیان شده است‪ ،‬در ایاجا موضوع کاترل این آبها در عملیات گودبرداری بیان میشود‪ .‬از جمله مشرالتی که آب در عملیات گودبرداری‬
‫به وجود میآید می توان به ناپایداری دیوارهای گود‪ ،‬کاهش ظرفیت باربری‪ ،‬افزایش خطر گود‪ ،‬افزایش هزیاهها و مشرالت دسترسی برای پیمانراران اشاره‬
‫با توجه به شرایط پروژه انتخاب میشوند‪.‬‬ ‫کرد‪ .‬روشهای مختلفی برای زهرشی و آببادی گود استفاده میشود که هر ی‬

‫‪ 8 .4‬پایش و کنترل گودبرداری‬

‫در گودهایی که خطر آن ها زیاد یا بسییرار زیاد زرزیابی هییست ززییا تزگ ززییا گود در تی ودبراا گودبردزرا شورد نایل ق کر ری درزر گررد زی‬

‫شوضوع در برس ‪ 7-3-7‬شبحث هف م بران هست ززا‬

‫برس ‪ 7-3-7-4‬شبحث هف م شسیوویرا هیرها برناشه نایل بر ویستا ترزح ژئوهکررک ززیا هدنرر نردانکار شسیووی زارزا ودبراا نایل‬ ‫بر أزیا‬

‫ق ناظر نرقژت شسوویرا نظارا بر حس زارزا ودبراا نایل ززا‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ 5‬انواع گودبرداری‬
‫در باد ‪ 7-3-2-1‬مبحث هفت مقررات ملی سیاختمان گودبرداریها را به دسیته کلی حفاظتشیده و حفاظتنشیده تقتیی کرده اسیت‪ .‬که باتوجه به شیرایط‬
‫پروژههای ساختمانی شهری اکثر گودبرداریها از نوع حفاظتشده هتتاد‪.‬‬

‫همچاین در باد بعدی این آییننامه دستهبادی دیگری برای گودبرداریها بیان شده است‪ ،‬که گودبرداریها را به دو دستهی گودهای دائمی و موقت تقتی بادی‬
‫میکاد‪ .‬در برای هر ی از این دستهبادیها ضوابطی را ارائه کرده است که در ادامه این بادهای آییننامهای آورده شده است‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ 1 .5‬گودبرداری حفاظتنشده (مهاربندی نشده)‬
‫در شرایطی که جا خاک‪ ،‬پارامترهای خاک‪ ،‬عمق گودبرداری (ک عمق) و عدم وجود ساختمانهای مجاور (عدم وجود سربار بر گود) باعث پایدار‬
‫ماندن گود بعد از گودبرداری شود‪ ،‬در این صورت نیازی به اقدامی جهت پایدار ماندن گود نمیباشد‪ .‬اینگونه گودبرداریها‪ ،‬گودبرداری حفاظت نشده‬
‫نامیده میشوند‪.‬‬

‫شکل ‪ – 6‬گودبرداری حفاظت نشده‬

‫‪14‬‬
 ‫‪ 2 .5‬گودبرداری حفاظتشده (مهاربندی شده)‬

‫در شیرایطی که برای اجرای عملیات عمرانی پ از حفاری نیاز به پایدارسیازی گود باشید‪ ،‬مهادس طراح روشی برای پایدارسازی گود انتخاب مینماید که‬
‫تمامی این روشها در ادامه بهطور مفصل بیان خواهد گردید‪ .‬اینگونه گودبرداریها‪ ،‬حفاظتشده نامیده میشوند‪.‬‬

‫شکل ‪ – 7‬گودبرداری حفاظتشده‬

‫‪ 6‬سازههای نگهبان‬
‫بهماظور جلوگیری از ریزش گود و تبعات مافی ناشی از گودبرداری‪ ،‬سازههای موقتی را برای مهار گود ایجاد میکااد که به آن سازه نگهبان میگویاد‪.‬‬

‫بهطورکلی خاکها دارای سیه پارامتر عمده مقاومت چتیبادگی (‪ ،)C‬زاویه اصیطراک داخلی (‪ )ф‬و وزن مخصیوص (‪ )ɣ‬هتیتاد‪ .‬با توجه به این پارامترها و شیرایط‬
‫گودبرداری‪ ،‬خاکها مطابق شرل زیر تمایل به ریزش دارند که باید با انواع روشهای مهادسی نتبت به پایدارسازی گود اقدام گردد‪.‬‬

‫شکل ‪ – 8‬شکل شماتیک گود و سطح لغزش ممکن‬

‫‪ 1 .6‬انواع روشهای پایدارسازی گود‬

‫خاک پروژه‪ ،‬سیربار ناشیی از سیازههای‬ ‫مهادس طراح باا بر نیاز (در صیورت عدم پایدار ماندن گود بهتاهایی) یری از روشهای پایدارسیازی گود را بتیته به جا‬
‫مجاور گود‪ ،‬محدودیتهای اجرایی‪ ،‬شرایط آب زیرزمیای‪ ،‬شرایط آب و هوایی یری از روشهای پایدارسازی زیر را انتخاب مینماید‪.‬‬

‫دیوارههای مهاربادیشده توسط المانهای کششی )‪(Soldier beam& lagging‬‬ ‫•‬

‫دیوارههای مهاربادیشده توسط دیوار دیافراگمی )‪(Diaphragm walls-Slurry wall‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط انرراژ )‪(Anchorage‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط دوخت به پشت )‪(Tie back‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط المانهای افقی و مایل )‪(Braced wall using wale struts‬‬ ‫•‬
‫شیبدار کردن )‪(Sloping‬‬ ‫•‬

‫‪15‬‬
 ‫دیوارههای مهاربادیشده توسط خرپا )‪(Truss‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط شمعهای درجا )‪(Bored pile walls‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط سسرکوبی )‪(Braced sheet pile‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط نیلیاگ )‪(Soil nailing‬‬ ‫•‬
‫دیوارههای مهاربادیشده توسط میرروپایل )‪(Micropile‬‬ ‫•‬

‫شکل ‪ – 9‬روشهای پایدارسازی گود‬

‫روش اجرای سازه نگهبان را در مقاله ای دیگر به صورت جامع بررسی کرده ای حتما این روش ها را مطالعه کاید‪.‬‬

‫به طور کلی سازه نگهبانی که برای گودبرداری انتخاب میشود باید قابلیت پاسخگویی به بارهای عملیاتی و سازگاری با شرایط محیطی را داشته باشد و درحالی‬
‫که از دوام و استحرام کافی برخوردار است مقرون به صرفه و قابلیت اجرا را داشته باشد‪ .‬در باد ‪ 7-3-3-3‬مبحث هفت برای انتخاب روش پایدارسازی گودها‬
‫مواردی را بیان کرده است که در ادامه این موارد بیان شده است‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪ 1 .1 .6‬دیوارههای مهاربندیشده توسط المانهای کششی‬

‫روش متداول پایدارسیازی گود در مااطق شهری میباشید که در آن از مقاطع معمول فوالدی بهصیورت سیتونهای پیوسته که درون خاک فرو برده میشیوند‬
‫استفاده میگردد فاصییله بین سییتونها معموالً ‪ 2‬الی ‪ 4‬متر میباشیید‪ .‬فاصله بین المانها با الوارهای چوبی یا صییفحههای فلزی پر میگردد‪ .‬در این روش از‬
‫مهارهای کششی بهماظور حفاظت جانبی گود استفاده میشود و اتصال بین ستونها توسط میل مهارها و جوشراری انجام میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ – 10‬مهاربندی توسط المان کششی‬

‫‪17‬‬
 ‫‪ 2 .1 .6‬مهاربندیشده توسط دیوار دیافراگمی‬

‫از روشهای محافظت از جداره گود‪ ،‬احداث دیوار دیافراگمی و یا دیوار دوغابی ‪ Slurry Wall‬میباشییید‪ .‬در این روش ابتدا توسط دسیییتگاههای حفاری‪،‬‬
‫حفاری قتمتی از دیوار انجام میشود و همزمان با حفاری جهت پایداری جداره دیواره حفاریشده و جلوگیری از ریزشهای موضعی از دوغاب باتونیت استفاده‬
‫از رسیدن به عمق موردنظر آرماتور گذاری شده و در نهایت بتنریزی میگردد‪ .‬این روش در زیر هتته سدهای خاکی نیز کاربرد بتیار دارد و از‬ ‫میشییود‪ .‬پ‬
‫هرگونه نشتی جلوگیری مینماید‪.‬‬

‫مراحل اجرای دیوار دیافراگمی عبارتاند از‪:‬‬

‫دستگاههای ویژه هیدروفرز‬ ‫حفاری محل دیوار بهصورت مرحلهبهمرحله به کم‬ ‫•‬
‫پر کردن همزمان محل حفرشده با گل باتونیت‬ ‫•‬
‫باتونیت ماده معدنی با قابلیت جذب آب باال میباشد‪ .‬گل باتونیت بهماظور پایدارسازی چالهای ناشی از حفاری استفاده میگردد‬
‫کار گذاشتن قفته آرماتور‬ ‫•‬
‫بتنریزی دیوار‬ ‫•‬

‫شکل ‪ – 11‬مراحل ساخت دیوار دیافراگمی‬

‫‪ 3 .1 .6‬مهاربندیشده توسط انکراژ‬

‫در دیواره گود در فواصل معین چاههایی بهطور قائ حفر میشیود‪ .‬عمق چاهها برابر عمق گود بعالوه مقداری اضافه برای نگهدارها (عااصیر قائ که درون چال‬
‫از گیرایش‬ ‫با پیشیرفت حفاری چاههای مایلی حفر میگردد و انرر درون دیوار قرارگرفته‪ ،‬بتن انتهایی آن تزریق میگردد‪ .‬پ‬ ‫قرار میگیرند) میباشید‪ .‬سیس‬
‫انتهای انرر سطح دیگر انتهای انرر بر روی نگهدار با پیچش به مقدار الزم دچار پیش تایدگی میگردد‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫شکل ‪ – 12‬شکل شماتیک مراحل اجرای انکراژ‬

‫‪ 4 .1 .6‬جدارههای مهاربندیشده توسط دوخت به پشت‬

‫روش دوخت به پشیت‪ ،‬روش مرانیری پایدارسیازی دیوارهای گودبرداری میباشید‪ .‬تفاوت این روش با نیلیاگ و یا انرراژ در روش مرانیری قرار دادن رادهای‬
‫پروانهای درون چاه های افقی حفاری شده است‪.‬‬

‫مراحل اجرای مهاربند دوخت به پشت عبارتاند از‪:‬‬

‫اجرای مرحلهبهمرحله به مرحله حفاری از باال به پایین گود‬ ‫•‬
‫حفاری چاه های افقی و مایل در دیواره گود (قطر چاه ها از پروانههای راد کمتر میباشد)‬ ‫•‬
‫قرار دادن رادهای پروانهای که وظیفه درگیر کردن خاک با دیواره را دارند‪ ،‬درون چاه‬ ‫•‬
‫تزریق بتن درون چال (دوختن راد به خاک در اصطالح)‬ ‫•‬
‫پاشش بتن بر روی دیواره‬ ‫•‬
‫تحت کشش قرار دادن رادها در سطح جداره گود‪.‬‬ ‫•‬

‫شکل ‪ – 13‬شکل شماتیک اجرای دوخت به پشت‬

‫‪19‬‬
 ‫‪ 5 .1 .6‬مهاربندی جدارهها توسط المانهای افقی و مایل‬

‫این روش برای نگهداری و حفاظت جدارههای حاصل از گودبرداری در گودهایی با عرﺽ ک استفاده میشود‪ .‬از معای این روش اتالف قابلتوجهی از فضای‬
‫برخورد با المانها و به مخاطره انداختن آنها میباشد‪.‬‬ ‫کاری داخل گود و محدودیت در بهکارگیری ماشینآالت و تجهیزات موردنیاز و همچاین افزایش ریت‬

‫شکل ‪ – 14‬مراحل اجرا مهاربند افقی و مایل‬

‫‪ 6 .1 .6‬شیبدار کردن‬

‫به وسییله شیی دار کردن گود از زاویه قائ آن کاسیته و درنتیجه باعث پایداری دیواره می گردد‪ ،‬از مزایای شیی دار کردن میتوان بهسیرعت اجرای باال و هزیاه‬
‫ک اشاره نمود‪.‬‬

‫شکل ‪ – 15‬شیبدار کردن گود‬

‫‪ 7 .1 .6‬مهاربندیشده توسط شمع درجا‬

‫روش رایج آببادی و حفاظت و پایداری دیواره در انواع خاکها اسیتفاده از شیمعهای درجا ریز اسیت‪ ،‬روش اجرای این شیمعها بدین گونه اسیت که ابتدا توسیط‬
‫شبره شمع وارد گودال حفرشده شده و بتنریزی میگردد‪.‬‬ ‫ماشین حفار گودالی حفر میگردد و سس‬

‫‪20‬‬
‫شییمعهای درجا قادرند نیروهای افقی و قائ را تحمل نمایاد همچاین میتواناد بهعاوان سییسر آبباد نیز عمل نمایاد‪ .‬سییسر آبباد‪ ،‬سییازهای بتای و یا فوالدی‬
‫میباشاد که در خاک بهماظور جلوگیری از نفوذ آب اجرا میگردد‪.‬‬

‫شکل ‪ – 16‬مراحل اجرای شمع درجا‬

‫‪ 8 .1 .6‬مهاربندیشده توسط سپرکوبی‬

‫و با استفاده از روش لرزشیی کوبیده شیده و با انواع اتصاالت بین خود به یردیگر‬ ‫در این روش صفحات فلزی داخل خاک و جداره گود توسط چرش پاوماتی‬
‫جداره پیوسته را تشریل میدهاد‪ .‬از مزایای این روش راحتی در اجرا‪ ،‬قابلیت اسیتفاده مجدد میباشید‪ .‬عی عمده این روش سیختی اسیتفاده‬ ‫متصل شده و ی‬
‫آن در مااطق شهری به دلیل وجود تأسیتات زیرزمیای از قبیل آب‪ ،‬گاز و تلفن و ‪ ...‬میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪ – 17‬مهار سپری‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ 9 .1 .6‬مهاربندیشده توسط نیلینگ‬

‫نیلیاگ برای پایدارسیازی گودها و حفاظت آنها با انعطافپذیری باال در طراحی و اجرا استفاده میگردد‪ .‬این روش بر مباای متلح کردن و مقاوم نمودن توده‬
‫به یردیگر میبیاشییید‪ .‬استفاده از این روش موج افزایش‬ ‫خاک با استفاده از دوختن توده خاک توسط مهارهای کششی فوالدی (‪ )nail‬با فواصل نزدی‬
‫مقاومت برشی توده خاک و درنتیجیه محدود نمودن و تحت کاترل درآوردن تغییر مریانهیای خاک در اثر افزایش مقاومت برشی در سطح لغزش میگردد‪.‬‬
‫همچاین این روش بیاعیث افزایش ظرفییت بیار بری قائ و همچاین باعث کاهش نیروی لغزش در سطح گتیختگی میشیییود‪ .‬باید توجه داشت کلیه سطوح‬
‫سیتت نیلیاگ روی آنها اجرا میشود‪.‬‬ ‫گودهای حفاری شده که توسط نیلیاگ متلح شوند با استفاده از شبره مش و شاترریت ابتدا حفاظتشده و سس‬

‫مهار کشیشیی نیلیاگ معموالً از آرماتورهای فوالدی با قطر ‪ 20‬تا ‪ 40‬میلیمتر و با حد تتیلی ‪ 420‬تا ‪ 500‬نیوتن بر میلیمتر مربع اسیتفاده میشیوند که درون‬
‫چال حفاری با قطر ‪ 76‬الی ‪ 150‬میلیمتر قرارگرفته و دور آن درون چال تزریق میگردد‪ .‬فواصیل بین مهار کشیشیی (فواصیل بین نیلیاگها) در حدود ‪ 1‬الی ‪2‬‬
‫متر میباشد و طول آنها نیز در حدود ‪ 70‬الی ‪ 100‬درصد ارتفاع گود میباشد و حداقل شی نتبت به افق حدوداً ‪ 15‬درجه میباشد‪.‬‬

‫مراحل اجرای سیستم نیلینگ عبارتاند از‪:‬‬

‫گودبرداری مرحله اول‬ ‫•‬
‫حفاری چال جهت نص مهار کششی (‪)Nail‬‬ ‫•‬
‫قرار دادن آرماتور داخل چال و تزریق چال و اجرای سیتت زهرشی‬ ‫•‬
‫اجرای شاترریت جداره و نص صفحات فوالدی‬ ‫•‬
‫گودبرداری مرحله بعدی گود و ایجاد پلههای بعدی عملیات‬ ‫•‬
‫از اتمام آخرین مرحله حفاری‬ ‫اجرای پوشش شاترریت نهایی پ‬ ‫•‬

‫شکل ‪– 18‬شماتیک شیب مهارشده توسط نیلینگ‬

‫مهاربندیشده با میکروپایل‬ ‫‪10 .1 .6‬‬

‫میرروپایلها یا شییمعهای درجا ریز و یا پیشسییاخته و کوچ تر از شییمعهای متداول میباشییاد‪ .‬میرروپایلها باعث مهار دیوار گودبرداری و مقاومت در برابر‬
‫نیروهای افقی و قائ میباشد‪.‬‬

‫مزایای روش میرروپایل عبارتاند از‪:‬‬

‫ظرفیت باربری باال در شرایط کشش و فشار‬ ‫•‬
‫حفاری سریعتر و راحتتر بهخصوص در نواحی با بتتر ساگی‬ ‫•‬
‫امران استفاده بیشتر در مااطق شهری به دلیل تولید صدا و لرزش کمتر برای پالکهای مجاور‬ ‫•‬

‫‪22‬‬
 ‫برای افزایش و تقویت ظرفیت باربری خاک زیر فونداسیونهایی که از قبل اجرا شدهاند بتیار مااس است‪.‬‬ ‫•‬

‫معای روش میرروپایل عبارتاند از‪:‬‬

‫هزیاه اجرای آن نتبت به سایر روشها بیشتر است‬ ‫•‬
‫آلودگی محیط اطراف در این روش به دلیل وجود حفاری و تزریق مداوم مالت سیمانی بتیار بیشتر از سایر روش میباشد‪.‬‬ ‫•‬

‫روش اجرای میرروپایل مشتمل بر چهار مرحله حفاری‪ ،‬لوله کوبی‪ ،‬تزریق و تتلیح مطابق شرل زیر میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪ – 19‬مراحل اجرای میکروپایل‬

‫شکل ‪ – 20‬میکرو پایل اجراشده‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ 7‬بررسیهای ژئوتکنیکی محل گودبرداری‬
‫خاک‪ ،‬انجام بررسیهای محلی در مورد زمینشااسی عمومی‪ ،‬مشخصات خاک محل و سطح آبهای زیرزمیای میباشد و بهویژه باید وجود‬ ‫بررسیهای مرانی‬
‫و عمق خاکهای متئلهداری نظیر خاکهای دستی را مشخص نمایاد‪ .‬توصیههای فای در مورد نوع پی‪ ،‬مقاومت مجاز خاک زیر پی و نشتتهای مورد انتظار‬
‫خاک را تشریل میدهاد‪ .‬همچاین با توجه به عمق گودبرداری موردنیاز و‬ ‫و پارامترهای طراحی دیوارهای حائل دیگر بخشهای ضروری گزارش مرانی‬
‫مشخصات ساختمان ها و دیگر تأسیتات مجاور نظیر معابر‪ ،‬خطوط گاز‪ ،‬فاضالب و‪ ...‬باید خطر گودبرداری ارزیابی شده و روش گودبرداری‪ ،‬شی ایمای‬
‫گودبرداری‪ ،‬مراحل گودبرداری‪ ،‬نیاز به سازه نگهبان‪ ،‬نوع سازه نگهبان و روش طراحی و اجرای آن به تفصیل بیان شود‪ .‬برای این کار الزم است که مشخصات‬
‫ساختمانها و تأسیتات مجاور به تفصیل برداشت شده و در گزارش ارائه گردد‪ .‬البته گاه میتوان مشخصات ساختمانها و تأسیتات مجاور را در این مرحله‬
‫بهصورت تخمیای تعیین کرد و تعیین دقیق آنها را به مرحله طراحی گودبرداری واگذار نمود که در این صورت مشاور باید این موضوع را به روشای در گزارش‬
‫بیان نماید‪ .‬همچاین خطرات احتمالی نظیر چاهها‪ ،‬قاات و حفرههای زیرزمیای دیگر باید شااسایی شده و عمق‪ ،‬موقعیت و تأثیر آنها بر ساختمان و نحوه‬
‫مقاومسازی آن ها جهت رفع خطر به تفصیل بیان گردد‪ .‬از موارد دیگری که در گزارش بیان میشود تعیین نوع زمین جهت برآورد تأثیر آن بر نیروهای زلزله‬
‫طراحی ساختمان است که تأثیر زیادی در ایمای لرزهای و هزیاههای ساختمان دارد‪ .‬مشاور باید با توجه به شی زمین و مشخصات زمینشااسی محل اسران‬
‫بروز ناپایداریهایی نظیر رانش زمین‪ ،‬ریزش ساگ‪ ،‬جریان آب و نظایر آنها را بهطور اجمالی بررسی نموده و درصورتیکه خطرات فوق در محل مطرح باشاد‬
‫به تفصیل این موارد را بررسی نموده و توصیههای اجرایی در مورد رفع خطرات آن ها بر ساختمان ارائه نماید‪ .‬همچاین مشاور باید با توجه به بررسی کلی و‬
‫اجمالی عر های هوایی و نقشههای پایه امران وجود خطراتی نظیر گتل فعال و روانگرایی حین زلزله را بررسی نموده و در صورت نیاز بررسیهای تفصیلیتری‬
‫را در مورد آنها انجام دهد‪.‬‬

‫‪ 1 .7‬تعیین عمق گودبرداری (بدون نیاز به مهار)‬

‫بهماظور جلوگیری از ریزش گود و به طبع آن تحمیل ختیییارات بعضییاً جبرانناپذیر‪ ،‬دیوارههای گود بتیییته به ارتفاع خاکبرداری و مشیییخصیییات خاک باید‬
‫یا بهصورت ایمن خاکبرداری گردد یا به وسیله سازههای نگهبان پایدار شود‪ .‬ازاینرو باید روی مفاهی مرتبط با این موضوع تأمل بیشتری نمود‪.‬‬

‫در مبحث هفت «پی و پیسییازیب باد ‪ 7-3-3-6-1‬به ارزیابی خطر گود پرداخته شییده که در آن رابطهای به شییرل زیر تحت عاوان «عمق بحرانی گودب‬
‫(‪ )hc‬آورده شیده اسیت‪ )hc( .‬از نظر تئوری عمقی اسیت که به دلیل چتیبادگی در خاک‪ ،‬دیوارهی جدار گودبرداری میتواند بدون اسیتفاده از سییتیت نگهبان‬
‫پایدار بماند‪.‬‬

‫پارامترهای رابطه باال عبارتاند از‪:‬‬

‫‪ :hc‬عمق بحرانی گود‬

‫‪ :c‬چتبادگی خاک‬

‫‪ :γ‬وزن مخصوص خاک‬

‫‪ :Ka‬ضری فشار محرک خاک‬

‫ضری ‪ Ka‬از رابطه زیر به دست میآید‪:‬‬

‫‪24‬‬
 ‫که ‪ ø‬زاویه اصطراک داخلی خاک میباشد‪.‬‬

‫بعد از گودبرداری‪ ،‬جداره خاک تمایل به حرکت به داخل گود دارد که علت آن وجود فشییار پشییت توده خاک اسییت‪ .‬در این حالت طبق روابط رانرین فشییار‬
‫محرک خاک در ارتفاع صفر برابر صفر و در ارتفاع ‪ H‬برابر ‪ γHKa‬میباشد‪.‬‬

‫از طرفی وجود چتیبادگی در خاک عامل مفیدی جهت حفظ پایداری خاک اسیت که بهصیورت کشیش ثابتی به مقدار ‪ 2C K a‬در ارتفاع گود عمل میکاد‪.‬‬
‫برآیاد این فشارها و کششها در ارتفاع خاک بهصورت شرل زیر میباشد‪.‬‬

‫از تشییابه مثلثاتی میتوان نتیجه گرفت که عمق بحرانی گود برابر با رابطه بیانشییده میباشیید اما در رابطه مبحث هفت عبارت دومی وجود دارد (‪ )q/γ‬که‬
‫جداره گود میباشید و در مقدار عمق بحرانی نقش کاهاده ایفا میکاد یعای هرچقدر سیاختمان مجاور گود مرتفعتر بوده‪ ،‬پارامتر ‪q‬‬ ‫بیانگر وجود سیربار نزدی‬
‫بزرگتر و متعاقباً عمق بحرانی گود کمتر میشییود‪ .‬در باد ‪ 7-3-3-3-6-2‬در مورد پارامتر ‪ q‬تأکید کرده اسییت که اگر فاصییله سییاختمان مجاوراز لبهی گود‬
‫کمتر از عمق گود باشد‪ ،‬باید تاش حاصل از کل بار ساختمان (‪ )q‬در محاسبات پایداری گود در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫همچاین در صورت حضور آب در زمین گود باید اثر آن را در خواص خاک دیده شود که باعث کاهش ‪ hc‬میشود‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫مثال‬
‫خاک سیاختگاه پروژهای با وزن مخصیوص ‪ 18‬کیلونیوتن بر مترمرع ‪ ،‬زاویه اصیطراک داخلی ‪ 20‬درجه و چتیبادگی ‪ 20‬کیلونیوتن بر مترمرع میباشید‪ .‬اگر‬
‫در مجاورت گود‪ ،‬ساختمانی ‪ 3‬طبقه با فشار سربار معادل ‪ 30‬کیلونیوتن بر مترمربع باشد‪ ،‬عمق بحرانی گودبرداری را محاسبه کاید‪.‬‬

‫حل‪:‬‬

‫برای محاسبه عمق بحرانی پارامترهای دادهشده در متئله و با محاسبه فشار محرک در رابطه بیانشده خواهی داشت‪.‬‬

‫∅‬
‫‪𝐾𝑎 = 𝑡𝑎𝑛2 (45 − ) = 0.49‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑐‪2‬‬ ‫𝑞‬ ‫‪2 × 20‬‬ ‫‪30‬‬
‫= 𝑐‪ℎ‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫𝑚 ‪= 1.51‬‬
‫𝑎𝐾√𝛾‬ ‫‪𝛾 18√0.49 18‬‬

‫‪ 8‬ارزیابی و نشانههای خطرناک بودن گود‬

‫بتیاری از بادهای آیننامه ای در زمیاه گودبرداری بر اساس خطر گود بیان شده است‪ ،‬لذا الزم است مهادسین با نحوهی تعیین خطر گود تتلط کافی را داشته‬
‫باشاد‪ .‬یری از پارامترهای تعیینکاادهی خطر گود عمق بحرانی گودبرداری است که در بخش قبل به تفضیل شرح داده شد‪.‬‬

‫در جیدول ‪ 7-3-1‬مبحیث هفت بیا توجیه بیه عمق گود (‪ )h‬و عمق بحرانی گود (‪ ) hc‬خطر گود را بیه سیییه قتی یمیت گود بیا خطر معمولی‪ ،‬زییاد و بتی یییار زییاد‬
‫تقتی بادی کرده است‪.‬‬

‫همچاین مبحث هفت در بادهای ‪ 7-3-3-6-4‬تا ‪ 7-3-3-6-7‬شیرایطی را تعیین کرده اسیت که درصیورتی که گود این شیرایط را داشیته باشید در گود در‬
‫دستهی با خطر زیاد یا بتیار زیاد قرار میگیرد‪ .‬این شرایط شامل موارد زیر است‪:‬‬
‫اگر تراوش آب در گود باشد‪ ،‬خطر گود زیاد یا بتیار زیاد است‪.‬‬ ‫•‬
‫اگر خاکی که در آن گودبرداری انجام شود دستی یا فاقد چتبادگی قابل اعتماد باشد‪ ،‬خطر گود باتوجه به معیارهای دیگر زیاد یا بتیار زیاد است‪.‬‬ ‫•‬
‫اگر سازههای مجاور گود فاقد انتجام‪ ،‬یرسارچگی باشد و یا دچار فرسودگی و ناپایداری است‪ ،‬خطر گود بتیار زیاد است‪.‬‬ ‫•‬
‫اگر سازههای مجاور گود ساختمان با ارزش فرهاگی و تاریخی باشد‪ ،‬خطر گود بتیار زیاد است‪.‬‬ ‫•‬
‫اگر سازههای مجاور گود ‪ 8‬طبقه یا بیشتر و یا ساختمان با اهمیت بتیار زیاد (مطابق استاندارد ‪ )2800‬باشد‪ ،‬خطر گود بتیار زیاد است‪.‬‬ ‫•‬
‫در صورت وجود تأسیتات شهری عمده در مجاورت گود‪ ،‬خطر گود زیاد یا بتیار زیاد است‪.‬‬ ‫•‬

‫که جزئیات بیشتر در باد آییننامه که در زیر آورده شده است‪ ،‬بیان شده است‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫باد ‪ 7-3-3-5‬مبحث هفت انواع گتیختگیها و تغییرشرلهایی که برای گود باید کاترل شود را بیان کرده است‪.‬‬

‫موارد زیر از نشانههای خطرناک بودن گود میباشاد‪:‬‬

‫ضعیف بودن سازههای مجاور گود‪ :‬هرچه سازههای مجاور گود ضعیفتر باشاد احتمال ریزش آن سازههای در زمان گودبرداری بیشتر میباشد‬ ‫•‬
‫ضعیف بودن خاک گود‪ :‬که هرچه خاک از نظر پارامترهای ژئوترایری ضعیفتر باشد خط ریزش گود بیشتر میباشد‬ ‫•‬
‫عمیق بودن گود‪ :‬هرچه عمق گودبرداری بیشتر باشد احتمال ریزش گود به دلیل افزایش نیروی گوه گتیختگی‪ ،‬افزایش مییابد‬ ‫•‬
‫مدت بازماندن گود‪ :‬هرچه گود مدت زمان بیشتری بازبماند نیروهای فرسایش بیشتری از قبیل آبهای سطحی ناشی از بارندگی و سایشها و‬ ‫•‬
‫ضربات احتمالی به دیواره گود‪ ،‬نیروهای مقاوم در برابر رانش گوه گتیختگی را کاهش داده و باعث رانش گوه گتیختگی گود میگردد‬
‫آبهای سطحی و زیرسطحی‪ :‬هرچه عمق آبهای زیرسطحی باالتر باشد از میزان نیروی مقاوم در برابر رانش خاک کاسته شده و باعث ناپایداری‬ ‫•‬
‫بیشتر گود میگردد‪ .‬همچاین وجود آب های سطحی و ریزش آن به داخل گود باعث فرسایش خاک گود و همچاین افزایش رطوبت خاک اطراف‬
‫گود و درنتیجه کاهش نیروهای مقاوم گود میگردد‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ 1 .8‬واگذاری مسئولیتهای عملیات گودبرداری‬

‫واگذاری متیئولیت طراحی گود بر اسیاس میزان خطر گود تعیین میشیود که در بادهای ‪ 7-3-6-3-8‬تا ‪ 7-3-6-3-11‬بیان شیده اسیت که به صیورت خالصیه‬
‫در ادامه آورده شده است‪.‬‬
‫در صورتی که خطر گود معمولی باشد‪ ،‬متئولیت طراحی گودبرداری بر عهدهی مهادس طراح ساختمان است‪ .‬البته توصیه میشود که کارفرما از در‬ ‫•‬
‫کاار مهادس طراح از از ی متخصص ژئوترای ذیصالح نیز استفاده نماید‪.‬‬
‫در صورتی که خطر گود زیاد باشد‪ ،‬متئولیت طراحی گودبرداری بر عهدهی ی شرکت مهادسی ژئوترای ذیصالح میباشد‪ .‬همچاین نظارت بر‬ ‫•‬
‫اجرای عملیات بر عهدهی ناظر ذیصالح ژئوترای است‪.‬‬
‫اما در صورتی که خطر گود بتیار زیاد باشد‪ ،‬متئولیت طراحی گودبرداری باید توسط ی شرکت مهادسی ژئوترای ذیصالح‪ ،‬عملیات پایدارسازی‬ ‫•‬
‫گود توسط پیمانرار ذیصالح و نظارت بر اجرای عملیات توسط ناظر ذیصالح ژئوترای انجام گردد‪.‬‬

‫متئول برای ایمای کارگاه گودبرداری‪ ،‬که از زمان شروع گودبرداری تا ایمنسازی دائ گود حضور‬ ‫همچاین در گودهای با خطر زیاد و بتیار زیاد باید ی‬
‫متتمر داشته باشد‪ ،‬پیشبیای شود‪.‬‬

‫‪ 9‬قوانین و مقررات‬
‫در این قتیمت بخشهایی از بحث دوازده مقررات ملی سیاختمان (ایمای و حفاظت کار در حین اجرا) مصوب شورای تدوین مقررات ملی سیاختمان وزارت راه و‬
‫شهرسازی ارائه میشود‪.‬‬

‫‪28‬‬
29
30
31
32
 ‫‪ 10‬نتیجهگیری‬
‫یری از مه ترین مرحله ساختوساز‪ ،‬مرحله گودبرداری میباشد‪ .‬از قابل توجهترین موارد گفته شده توجه به ارزیابی خطر گود (معمولی‪ ،‬زیاد‪ ،‬بتیار زیاد) و‬
‫رعایت مالحظات گفته شده‪ ،‬حائز اهمیت است‪ .‬گودبرداری را میتوان به دو گونه حفاظتشده و حفاظت نشده دستهبادی نمود‪ ،‬ده روش پایدارسازی گود بهطور‬
‫متداول استفاده میگردد‪ .‬در تمامی مراحل گودبرداری میبایتت پایداری گود اولویت اول باشد و همچاین توجه پیوسته به دستورالعملهای ایمای ضروری‬
‫می باشد‪ .‬لذا آگاهی کامل و اشرافیت بر مبحث هفت و دوازده مقررات ملی ساختمان برای مهادس طراح و ناظر الزامی است‪ .‬بهماظور اجرای گودبرداری‬
‫دریافت مجوز گودبرداری از شهرداری و سازمان نظاممهادسی ضروری میباشد‪ .‬مهادس ناظر گودبرداری میبایتت چ لیتت گودبرداری را تهیه نماید و از‬
‫آن در بحث نظارت در مراحل مختلف گودبرداری استفاده نماید‪.‬‬

‫پرسش و پاسخ‬
‫‪ .1‬ارزیابی خطر گود به چند دسته تقسیم و چگونه تعیین میشود؟‬
‫پاسخ‪ :‬بر اساس مبحث هفت به سه دسته تقتی میشود که شامل گود با خطر معمولی‪ ،‬زیاد و بتیار زیاد میشود‪ .‬این تقتی بادی بر اساس عمق‬
‫بحرانی گود و عوامل محیطی تعیین میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬مسئولیت طراحی گود بر عهدهی کیست؟‬
‫پاسخ‪ :‬متئولیت طراحی گودهای با خطر معمولی بر عهدهی مهادس طراح سازه است‪ ،‬و گودهای با خطر زیاد و بتیار زیاد متئولیت طراحی‬
‫ذیصالح میباشد‪.‬‬ ‫شرکت مهادسی ژئوترای‬ ‫گودبرداری بر عهدهی ی‬
‫‪ .3‬معیارهای انتخاب سازه نگهبان مناسب چیست؟‬
‫پاسخ‪ :‬ساختار و بافت خاک محل‪ ،‬سازههای مجاور‪ ،‬وضعیت آبهای زیرزمیای‪ ،‬عمق و عرﺽ گود و دیگر مواردی که در مبحث هفت و متن این‬
‫مقاله گفته شده است‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫چکلیست گودبرداری‬
‫شیایانی جهت کاترل مراحل‬ ‫در این بخش چ لیتیت عمومی مربوط به گودبرداری بیان میگردد‪ .‬اسیتفاده از این چ لیتیت میتواند به مهادسیان ناظر کم‬
‫مختلف گودبرداری نماید‪.‬‬
‫تاریخ بازدید‪:‬‬

‫اطالعات ملک و مالک‬

‫شماره پرونده‪ :‬شماره پروانه‪ :‬پالک ثبتی مل ‪:‬‬

‫نام مال ‪ :‬تلفن مال ‪ :‬ماطقه شهرداری‪:‬‬

‫نشانی مل ‪:‬‬

‫مشخصات مهادس ناظر‬

‫نام و نام خانوادگی‪ :‬رشته‪ :‬شماره پروانه‪:‬‬

‫شماره نظاممهادسی‪ :‬تلفن‪:‬‬

‫ب یلییه‪ /‬انییجییام خیییییر‪ /‬انییجییام‬ ‫عاوان‬ ‫ردیف‬

‫نگردیده‬ ‫گردیده‬

‫بررسی تأیید عمق گودبرداری قبل از شروع عملیات ساختمانی توسط مرجع رسمی ساختمان‬ ‫‪1‬‬

‫بازدید از محل اجرای عملیات ساختمانی و کت اطالعات ضروری و صدور دستورهای الزم‬ ‫‪2‬‬

‫بررسی وضعیت کلی خاک محل گودبرداری‬ ‫‪3‬‬

‫قطع جریان آب و برق‬ ‫‪4‬‬

‫قطع جریان گاز‬ ‫‪5‬‬

‫گاز‬ ‫جمعآوری علم‬ ‫‪6‬‬

‫جمعآوری نخالهها و مواد اضافی قبل از خاکبرداری‬ ‫‪7‬‬

‫بررسی صالحیت فای عوامل اجرای گودبرداری از نظر آموزش و تجربه‬ ‫‪8‬‬

‫در بافت فرسوده میباشد؟‬ ‫آیا مل‬ ‫‪9‬‬

‫آیا دیوارهای پیرامونی ساختمانهای مجاور نیاز به تخری دارند؟‬ ‫‪10‬‬

‫وجود ترک در ساختمانهای مجاور‬ ‫‪11‬‬

‫آیا دیوار مشترک بین ساختمان و سازههای مجاور وجود دارد؟‬ ‫‪12‬‬

‫‪34‬‬
 ‫نوع و نحوه حفاظت دیوارههای گود‬ ‫‪13‬‬

‫حفاظت معابر عمومی اطراف گودبرداری‬ ‫‪14‬‬

‫آیا نیاز به اعالم هشیدار یا اخطار به سیاکاین مل های مجاور وجود دارد؟ (موضیوع عدم ایتیتایی ذاتی‬ ‫‪15‬‬
‫مل های مجاور مادرج در ماده ‪ 333‬قانون مدنی)‬

‫نص تابلوها و عالئ هشداردهاده موضوع مبحث ‪ 20‬مقررات ملی ساختمان‬ ‫‪16‬‬

‫نص تابلو اطالعات کارگاه در جایگاه مااس‬ ‫‪17‬‬

‫نحوه تخلیه مواد حاصل از گودبرداری و فاصله آنها از لبه گود‬ ‫‪18‬‬

‫نوع سازه نگهبان (‪ 10‬نوع سازه نگهبان یادشده)‬ ‫‪19‬‬

‫احتمال بارندگی در حین یا بعد از گودبرداری‬ ‫‪20‬‬

‫آیا عملیات ساختمانی دارای بیمهنامههای کارگری‪ ،‬ناظر و ساختمانهای مجاور میباشد؟‬ ‫‪21‬‬

‫وجود تهویه و نور کافی و مااس در محل گودبرداری‬ ‫‪22‬‬

‫فاصله محل استقرار ماشینآالت ساختمانی از لبه گود‬ ‫‪23‬‬

‫آیا میزان عرﺽ معابر و رمپهای احداثی ویژه وسیایط نقلیه در گودبرداری بهدرسیتی در نظر گرفته شیده‬ ‫‪24‬‬
‫است؟‬

‫‪35‬‬
 ‫منابع‬
‫‪ .1‬شبحث هف م شقررزا شبی زاخ دان – قیرزیل زوگ ‪1400-‬‬
‫‪ .2‬شبحث دقززدهم شقررزا شبی زاخ دان – قیرزیل چیارگ ‪1392 -‬‬
‫‪ .3‬ودبراا خاکبردزرا‪ ،‬گودبردزرا ق زازتهاا نگیبان‪-‬شیرزن شطبق‪1391-‬‬
‫‪ .4‬دز ورزیعدل زارزیی گودبردزرا زاخ دان‪-‬قززرا رزت ق هیرزازا ‪1391-‬‬
‫‪ .5‬زصوی ق شبانی گودبردزرا ق زازتهاا نگیبان‪-‬دک ر حدرسرضا زهرفی‪1385-‬‬

‫کلیه حقوق مادی و معنوی این اثر برای شررکت مهندسری سربز سرازه محفو می باشرد و هرگونه کپی برداری ‪ ،‬تقلید یا باز‬
‫نشر غیر قانونی بوده و تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت‪.‬‬

‫‪36‬‬