W 1900 roku liczba ludności Austro-Węgier wynosiła 45,5 mln, 11 narodów.

Cesarstwo pod wodzą Habsburgów było gigantyczne, ale bardzo skłócone wewnętrznie. Różne
narodowości miały różne prawa, czuły się pokrzywdzone finansowo.

28 czerwca 1914 austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek

Ferdynand został zamordowany podczas wizyty w Sarajewie. Zamachu dokonała nacjonalistyczna
organizacja Serbów.

Cesarstwo i królestwo, które straciło wcześniej większość swych posiadłości w północnych Włoszech,
stanęło w obliczu groźby utraty części terytoriów zamieszkanych przez Słowian południowych na
rzecz Serbii. Cesarz Franciszek Józef, wspierany przez swych niemieckich sojuszników, postanowił
uderzyć na Serbię, nim ta zdoła doprowadzić do rewolucji i powstania. Zabójstwo Arcyksięcia
Franciszka Ferdynanda potraktowano jako pretekst. Rząd w Belgradzie otrzymał
posunięte ultimatum. Cesarstwo domagało się, oprócz ukarania winnych morderstwa arcyksięcia,
zamknięcia antycesarskich organizacji i publikacji, wyeliminowania antycesarskich książek i
nauczycieli ze szkół, czystek podejrzanych oficerów i urzędników państwowych, i udziału
reprezentantów Austrii w oficjalnym dochodzeniu. Gdy serbski parlament po długiej debacie
odmówił przystania na żądania Austro-Węgier, oba państwa znalazły się w stanie wojny.

Wydarzenia na linii Wiedeń – Belgrad stały się iskrą zapalną I wojny światowej. Imperium
Rosyjskie postanowiło wystąpić w obronie interesów Słowian i zarządziło generalną mobilizację. Jej
odwołania zażądały Niemcy, a gdy ich żądania nie zostały spełnione, także to państwo włączyło się do
wojny. Wkrótce po stronie Rosji opowiedziały się, związane z nią sojuszem, Francja i Wielka Brytania.
Armia austro-węgierska początkowo odniosła sukcesy w bitwach, jednak przytłaczająca przewaga
liczebna armii rosyjskiej spowodowała konieczność odwrotu po przegranych bitwach na przedpolach
Lwowa. Złotymi zgłoskami zapisała się obrona Twierdzy Przemyśl dowodzonej przez gen. Kusmanka.
W ciężkich zimowych walkach w Karpatach Wschodnich i w rejonie Przemyśla obie strony poniosły
olbrzymie straty. Dość szybko jednak Austro-Węgry przeszły do kontrataku. Po sukcesach niemieckich
w Kongresówce i bitwie pod Gorlicami, Austrii udało się odebrać Galicję Wschodnią (w maju 1915), a
następnie po bitwie pod Caporetto powstrzymać natarcie Królestwa Włoch. Od czerwca do września
1916 roku C.K. Monarchia otrzymała olbrzymie straty w wyniku rosyjskiej Ofensywy Brusiłowa, która
przepchnęła wschodni front ponownie w stronę Wiednia. Zwabiona rosyjskimi
sukcesami Rumunia dołączyła do wojny po stronie Ententy.

W końcu, przy pomocy Niemiec, cesarskiej Armii udało się zająć praktycznie całą Rumunię, spore
połacie Rosji i większą część Serbii, jednak ani pokonanie tej ostatniej, ani doprowadzenie do pokoju
z Włochami nie powiodło się.

Zwycięstwa te nie zmieniły zasadniczo sytuacji militarnej Austro-Węgier, które musiały prowadzić
wojnę na trzech frontach. Na froncie włoskim obie strony bardzo się wykrwawiały, co wpływało na
pogorszenie nastrojów społeczeństwa i, zauważalny we wszystkich uczestniczących w wojnie
armiach, spadek morale. Dodatkowo w ostatnich latach wojny coraz wyraźniej widać było zmęczenie
wojną wśród wszystkich narodów monarchii, spowodowane pogarszającym się zaopatrzeniem i
śmiercią tysięcy mężczyzn w wieku produkcyjnym.

Wysiłek wojenny spowodował znaczne osłabienie autorytetu Monarchii i, w konsekwencji,

gwałtowny wzrost nacjonalizmu i ruchów niepodległościowych. Także rozmaite ruchy lewicowe –
od socjalistów po komunistów i anarchistów – rozpoczęły coraz aktywniejszą agitację antywojenną.
Od października do grudnia 1918 praktycznie na całym terytorium państwa zapanował chaos. W
poszczególnych częściach składowych zaczęły powstawać rozmaite rządy tymczasowe i rady
robotnicze. Austro-Węgry, mimo relatywnie dobrej pozycji na froncie, rozpadły się od środka. 3
listopada 1918 Sztab Imperialny podpisał z aliantami zawieszenie broni.

Od początku października posłowie reprezentujący poszczególne narody Monarchii deklarowali chęć

odłączenia się od metropolii. 16 października 1918 Karol I wydał manifest o utworzeniu luźnej
federacji poszczególnych części składowych CK monarchii, jednak było już za późno na gruntowne
reformy. 28 października 1918 w Pradze proklamowano niepodległą Czechosłowację. 31 października
niepodległość proklamowały Węgry (republiką ogłosiły się dopiero 16 listopada), 1 listopada
– Zachodnioukraińska Republika Ludowa. Tego samego dnia władzę w Galicji i polskiej części Śląska
Cieszyńskiego przejęła Polska Komisja Likwidacyjna (która jednak odmówiła podporządkowaniu się
władzom Królestwa Polskiego z Warszawy; została rozwiązana w styczniu 1919), a 25 listopada
w Galicji Wschodniej Tymczasowy Komitet Rządzący. Transylwania przyłączyła się w następnym roku
do Rumunii. Zamieszkane przez Słowian południowych komitaty Królestwa Chorwacji wraz z
ziemiami Styrii i Krainy postanowiły zjednoczyć się z Serbią w Królestwo Serbów, Chorwatów i
Słoweńców, późniejszą Jugosławię.

14 października rząd zgodził się na warunkową kapitulację na warunkach proponowanych przez

prezydenta USA Wilsona, a 3 listopada przerwano działania wojenne. W wyniku wojny zginęło około
1 290 000 obywateli Austro-Węgier. 11 listopada Karol I zrzekł się kierowania państwem (ale
nie abdykował). Tak Węgry, jak i Austria stały się republikami, a rodzinę Habsburgów wygnano
(przede wszystkim z powodu braku zgody Karola I na oficjalną abdykację). Zamęt komunistyczny,
interwencja rumuńska (1919) oraz wzrost poparcia dla monarchistów doprowadziły w marcu 1920
roku na Węgrzech do ponownego uznania kraju za monarchię, jednak tron pozostał nieobsadzony
przez króla a przez regenta Miklósa Horthyego.

Ostatni cesarz Austrii i król Węgier, Karol I próbował odzyskać władzę w Budapeszcie, jednak jego
plany nie powiodły się i został on wygnany w październiku na Maderę, gdzie w 1922 zmarł na
zapalenie płuc.